Αντώνης Μπαλασόπουλος

Το βιβλίο των χεριών – Αντώνης Μπαλασόπουλος

Ποιήματα


VOLER, VOLEUR

Σ’ ένα καρέ που βλέπω του Μπρεσόν,
του κλέφτη
η αγιότητα στα δάχτυλα:
δείκτης και μέσος
δυο καλόγεροι αυστηροί
νεύουνε benedictio,
εισέρχονται στα ενδότερα
της φόδρας.

Μια ανεπαίσθητη
ελάφρυνση από την αμαρτία
του έχειν επαγγέλλονται.

Η άσκηση, θυμίζουν,
ανθίζει στο λιγότερο:
συγκρατημένη στο ελάχιστο
η τέχνη των κινήσεων
που τα πολύτιμα
στην πτήση θέλγει.

Ποίηση, Θράκα, 2023, 64 σελ.

Απ’ το μάτι της βελόνας – Αντώνης Μπαλασόπουλος

Αρχείο ελλειπτικών παρορμήσεων


Η επανέκδοση του πρώτου βιβλίου του Αντώνη Μπαλασόπουλου «Απ’ το μάτι της βελόνας: αρχείο ελλειπτικών παρορμήσεων» αποτελεί μία σημαντική εκδοτική πρόταση.

Ο Αντώνης Μπαλασόπουλος, ανασηκώνει το προσωπικό του βλέμμα και προτείνει έναν νέο χώρο πέρα από τον καθημερινό ορίζοντα. Με όπλο την ακονισμένη και διαλεκτική του σκέψη επανασυστήνει το όραμα ενός νέου μη-τόπου, ενεργοποιεί το συναίσθημα και τον νου τού αναγνώστη και τον κάνει συμμέτοχο της ανάγκης δημιουργίας ενός νέου συνεκτικού αφηγήματος.

Με αυτό το πρώτο βιβλίο του ο Μπαλασόπουλος δεν συστήθηκε απλώς στα ελληνικά γράμματα, μα υπογράμμισε, ήδη από το 2011, πως το δοκίμιο μπορεί να επεκταθεί και να συμπληρωθεί ως είδος, εφόσον ο δημιουργός του τολμά να σταθεί στο όριο της λογοτεχνικής πρόζας και της προσωπικής σκέψης.

Η τέχνη του Αντώνη Μπαλασόπουλου εδράζεται στην ευρύτητα της παρατήρησής του, αναδεικνύει τη συνεκτικότητα του πραγματικού και εστιάζει το βλέμμα της, παράλληλα στο εφήμερο της ύπαρξης, καθώς και στη μεγάλη ιστορική εικόνα.

Ημερομηνία Πρώτης Έκδοσης: 2011

Δοκίμιο, Εκδόσεις Ενάντια, 2022, 84 σελ.

Το βιβλίο των πλασμάτων – Αντώνης Μπαλασόπουλος

ΤΟ ΓΑΛΑζΙΟ ΜΟΥ ΑΛΟΓΟ
Ήρθε πάλι το γαλάζιο μου άλογο
με το στοχαστικό κεφάλι
και τις φιλντισένιες οπλές.
Ήταν πέρα από την κατανόησή μου

πώς διέτρεξε όλες τις αποστάσεις
της νύχτας πάνω στο προσκεφάλι μου.

Ήταν πέρα από τα χέρια μου

η ζωηρή φωτιά του χρόνου,
πέρα από τα πόδια μου η θάλασσα
του ανθρώπινου στεναγμού. Έβαλα τ’ αυτί

στα πλευρά του γαλάζιου μου αλόγου.

Ψηλάφισα τις σκιές
των χαμένων του αναβατών.
Τα μαλλιά μου τα χάιδεψε
το παιδί με το κάρβουνο
στο χέρι, που ζωγράφιζε βέλη
με κατεύθυνση τα έγκατα της γης.
Άνοιξα τα μάτια
κι ο θώρακας του γαλάζιου
αλόγου μου ήταν μια εκκλησία αχειροποίητος,
με μια κόγχη φρεσκοβαμμένη
με το κάτωχρο αίμα των άστρων.

Ποίηση, Σαιξπηρικόν, 2021, 72 σελ.

Ο κύβος και άλλες ιστορίες – Αντώνης Μπαλασόπουλος

Τριάντα ιστορίες —άλλες πολύ σύντομες, άλλες λιγότερο— τακτοποιημένες στις έξι πλευρές ενός έγγραφου παζλ. Ιστορίες για την παιδική ηλικία και την ενηλικίωση, για την εγκόσμια εμπειρία και για τη δυνατότητα μιας υπέρβασης, όπως αυτή προσφέρεται —φευγαλέα και αβέβαια— εντός των εγκοσμίων. Πέρα απ’ το καλό και το κακό, υπάρχει μια πραγματικότητα μοναξιάς και συμπόνοιας, απόγνωσης κι ελπίδας, θυσιών και θριάμβων του εγωισμού, βίας και τρυφερότητας, περιορισμών και παιγνίων.
Συχνά, υπάρχουν εκπλήξεις, αν και αρκετές φορές είναι επιφυλακτικές, στην αναμονή μιας δεύτερης (ή τρίτης) αναγνωστικής αναψηλάφησης. Με όρους ύφους, Ο κύβος είναι ένα εγχείρημα διάσχισης του ρεαλισμού ως τα όριά του, αναζήτηση μιας γραφής ανάμεσα στον χώρο «αυτού που θα μπορούσε να συμβεί» και στην αλληγορία, το σύμβολο, το αινιγματικό ή το ακαθόριστο…

Διηγήματα, 24 γράμματα, 2021, 178 σελ.

Λευκό στο λευκό – Αντώνης Μπαλασόπουλος

Το Λευκό στο λευκό αποτελεί αναφορά και φόρο τιμής στον πίνακα «Λευκό σε λευκό» του Kasimir Malevich (1918). Ο τίτλος του πρώτου μέρους, «όντα είναι», εμπνέεται από την εμφάνιση όσο και την εξαφάνιση στη λήθη της διαφοράς ανάμεσα στο εμπειρικά επαληθεύσιμο και αισθητό (τα όντα) και αυτό που διαφεύγει από την άμεση αισθητηριακή εμπειρία καθώς και τη διαυγή νοητική σύλληψη (το είναι). Το δεύτερο μέρος, «η πληγή που μιλάει», αφορά την ιστορία, προσωπική και συλλογική (καθώς και τον υπαρκτικό χώρο ανάμεσα στο άτομο και τη συλλογικότητα, την ατομική και την κοινωνική ιστορία), ως έναρθρο πόνο. Το τρίτο, «κάτοπτρα», επικεντρώνει στις ανακλάσεις του ανά χείρας ποιητικού εγχειρήματος, τη σχέση του με άλλα υποδείγματα ποίησης και, αναστοχαστικά, με τις εκδοχές και τις διαθέσεις αυτού το οποίο μιλά ή υπονοείται ως το ποιητικό «εγώ» του γράφοντος.

Ποίηση, Ενύπνιο, 2021, 102 σελ.

Πολλαπλότητες του μηδενός – Αντώνης Μπαλασόπουλος

ΟΙ ΠΕΤΡΕΣ
Δεν διάλεξα

εγώ τις πέτρες που βρέθηκαν στα χέρια μου, σας λέω,
τις διάλεξε το σχήμα κάθε χούφτας, οι χαρακιές

που μαρτυρούν τη φύση της συγκεκριμένης μου περατότητας,
της συγκεκριμένης μου αθανασίας.

Τις σφίγγω γερά, και δεν ξέρω τι να τις κάνω.

Ίσως να τις πετάξω σε τακτοποιημένα παράθυρα,
ίσως τις στοιβάξω τη μια στην άλλη επάνω.
Ίσως τις τρίψω μανιασμένα ώσπου να φλογίσουν,

είτε το θέλουν, είτε όχι.

Ποίηση, Σαιξπηρικόν, 2020, 64 σελ.

Το βιβλίο των μικρών συλλογισμών – Αντώνης Μπαλασόπουλος

Σύμφωνα με την Καμπάλα του Λούρια (1534-1572), η πηγή του θεϊκού φωτός στον κόσμο είχε αρχικά ασφαλιστεί μέσα σε δέκα αγγεία, τα οποία όμως δεν κατόρθωσαν να το κρατήσουν μέσα τους και έσπασαν σε κομμάτια. Το αποτέλεσμα αυτής της κοσμικής κλίμακας καταστροφής (Σεβιράτ χα Κελίμ) ήταν ο κατακερματισμός και εκτοπισμός έξι από τις δέκα θεμελιώδεις αρχές του κόσμου, τις Σεφιρότ. Ο κόσμος στον οποίο ζούμε, κατά συνέπεια, απαρτίζεται από τα θραύσματα αυτών των κάποτε εντελών αρχών. Η πολιτισμική και συμβολική τάξη της ανθρωπότητας μετατρέπεται σε έναν τόπο ερειπίων: οι αξίες που την συγκροτούν παραμένουν ενσωματωμένες στην ύλη, αλλά με τρόπο χαοτικό και άτακτο. Η Τικκούν, η επανασυγκόλλησή τους, που είναι ταυτόχρονα η αποκατάσταση της συμβολικής και πολιτισμικής τάξης σε οργανική ολότητα, αποτελεί την μεσσιανική ελπίδα της ανθρωπότητας.

Ο καβαλιστικός μύθος αποκτά ειδικό βάρος στα πλαίσια μιας γενεαλογίας του θραύσματος ως μέσου διά του οποίου αποτυπώνεται ο θρυμματισμένος κόσμος της ανθρώπινης κατάστασης. Στη Δύση, ο Μισέλ ντε Μονταίν (1533-1592), που είναι σχεδόν ακριβώς σύγχρονος του Λούρια, τελειοποιεί το σχετικά σύντομο δοκίμιο ως αύταρκες μέσο φιλοσοφικής διερεύνησης. Στον επόμενο αιώνα, τα Pensees (Στοχασμοί) του μαθηματικού και φιλοσόφου Μπλαιζ Πασκάλ (1623-1662) κατακτούν την επιγραμματικότητα του αφορισμού ως θεμελιώδους μέσου φιλοσοφικής απόφανσης, επιστρέφοντας, μορφικά τουλάχιστον, τον φιλοσοφικό λόγο στην συμπυκνωμένη και αφοριστική έκφραση του Ηράκλειτου. Αλλά η αισθητική του θραύσματος ως ενσυνείδητη και θεωρητικοποιημένη πρακτική -και συνεπώς, έστω και έμμεσα, ως ανταπόκριση στην διάγνωση του κόσμου που διατυπώθηκε στην εβραϊκή Καμπάλα- θα εμφανιστεί στους Γερμανούς Ρομαντικούς, τον Φρίντριχ Σλέγκελ (1722-1829) στη φιλοσοφία και τον Νοβάλις (1772-1801) στην ποίηση. Το ρομαντικό θραύσμα είναι μια παραδοξότητα: στόχος του είναι ακριβώς η αποκατάσταση της ολότητας, η υπερκέραση της διαίρεσης και της διχοτόμησης, του χωρισμού που συγκροτεί την κοσμική ιστορία· όμως αυτή η αποκατάσταση και αυτή η υπερκέραση δεν μπορεί να επιτευχθεί παρά με τρόπο περατό και ενικό: “Είναι το ίδιο μοιραίο για τον νου το να διαθέτει σύστημα και το να μην διαθέτει”, με τα λόγια ενός από τα μυριάδες θραύσματα που έγραψε ο Σλέγκελ μεταξύ του 1798 και 1800· “ακόμα και το μεγαλύτερο σύστημα είναι ένα θραύσμα”. Το ρομαντικό θραύσμα είναι μια ολότητα σε μινιατούρα, “πλήρες ως προς τον εαυτό του σαν έναν σκατζόχοιρο” (Σλέγκελ, Θραύσμα Ατενέουμ #206)· ή αλλιώς, είναι η εν-τύπωση της εικόνας της ολότητας σε έναν κόσμο ανεξάλειπτα θρυμματισμένο, το παράγωγο της διαλεκτικής διαμεσολάβησης της επιθυμίας για ολότητα και του κατακερματισμού που αποτελεί το όριό της, το μέσο “γνωσιακής χαρτογράφησης” (Fredric Jameson) της ολότητας του κόσμου στην προ-μεσσιανική εποχή της θραύσης των αγγείων. Πράγμα που καθιστά το ρομαντικό θραύσμα υπόσχεση, προαναγγελία μιας ολότητας που-θά-‘ρθει, αλλά που δεν είναι ακόμα (“Noch Nicht”, όχι ακόμα, κατά την διάσημη διατύπωση του Ernst Bloch για τον αστερισμό στον οποίο παραμένει προσανατολισμένη η ουτοπική επιθυμία).

Όχι τυχαία, οι σπουδαιότεροι σύγχρονοι εκπρόσωποι του είδους του οποίου το ύφος και τις τροπικότητες διεκδικεί το βιβλίο που ακολουθεί είναι είτε Γερμανοί είτε γερμανόφωνοι Εβραίοι: Φρίντριχ Νίτσε (1844-1900), Καρλ Κράους (1874-1936), Φραντς Κάφκα (1883-1924), Βάλτερ Μπένγιαμιν (1892-1940), Τέοντορ Αντόρνο (1903-1969). Στους πέντε τους, θα μπορούσε κανείς να πει, παραδόθηκε η κληρονομιά του γερμανικού ρομαντικού θραύσματος από τη μία, και της καβαλιστικής μυθολογίας των κατακερματισμένων Σεφιρότ από την άλλη: το μικρό δοκίμιο και ο αφορισμός, λογοτεχνικός ή φιλοσοφικός ως προς τον χαρακτήρα του, ήταν τα θεμελιώδη χαρακτικά τους εργαλεία , αυτά με τα οποία πελέκησαν την ουσία των πραγμάτων πάνω σε μικρές επιφάνειες χαρτιού.

Ανάμεσα στις εκφραστικές επιθυμίες του εικοστού αιώνα θα πρέπει να αφεθεί κάποιος χώρος για αυτή την επιθυμία συμπύκνωσης που φτάνει στο όριο της φυσικής μικροσκοπικότητας, της κυριολεκτικής εν-τύπωσης της σκέψης ως ίχνους υπό εξαφάνιση (ο Ελβετός Ρόμπερτ Βάλζερ, ένας από τους συγγραφείς που θαύμαζε περισσότερο ο Κάφκα, είναι ο προστάτης άγιος της μικροσκοπικής γραφής· το έργο που έγραψε κατά την διάρκεια του εθελοντικού εγκλεισμού του σε άσυλο διαβάζεται μόνο με μεγεθυντικό φακό, όντας γραμμένο με τρόπο μικροσκοπικό πάνω σε φύλλα ημερολογίων, αποδείξεις και έντυπα ταχυδρομείου).

Αλλά μια γραφή που εκδηλώνεται ως ίχνος υπό εξαφάνιση είναι επίσης μια γραφή που εντυπώνει πάνω στον υλικό της χαρακτήρα τα σημάδια μιας εποχής βαρβαρότητας, μιας εποχής όπου ο ίδιος ο λόγος κινδυνεύει να εκπέσει από τον ορίζοντα της ανθρώπινης ιστορίας, και όπου συντηρείται, τρόπον τινά, στα κρυφά, στα περιθώρια των ορατών αλλά κενών νοήματος γραμμάτων του Τύπου (που ο Κράους τόσο απεχθανόταν) ή μιας λογοτεχνίας βυθισμένης στον κομφορμισμό και την κενοδοξία. Το “Βιβλίο των μικρών συλλογισμών” -101 σπαράγματα γραμμένα, σχεδόν όλα, από τον Νοέμβριο του 2010 ως τον Ιανουάριο του 2011- είναι τεκμήριο της επιστροφής μιας τέτοιας εποχής. Είναι επίσης μια προσπάθεια απότισης φόρου τιμής στην κληρονομιά όσων έγραψαν “μηνύματα σε μπουκάλι” (Αντόρνο) -επιστολές που ρισκάρουν εκ των προτέρων την απουσία παραλήπτη- στο όλο και πιο επίκαιρο για μας παρελθόν των πρώτων τριών δεκαετιών του ευρωπαϊκού εικοστού αιώνα.
(από την εισαγωγή του συγγραφέα)

Πολιτική και φιλοσοφία, Γκαλερί Astra, 2011, 93 σελ.