Δημήτρης Μπελαντής

Επανάσταση στη δίνη του εμφυλίου – Δημήτρης Μπελαντής

Οι ταξικοί αγώνες στην Ισπανία (1874-1939)


Η Ισπανική υπήρξε μια μοναδική και μοναχική Επανάσταση κατά του κεφαλαίου και των αστών γαιοκτημόνων, πραγματωμένη κυρίως από βιομηχανικούς πρωτοεργάτες, αγρεργάτες και μικρούς ανεξάρτητους αγρότες. Με αναρχικό κυρίως και όχι μαρξιστικό ιδεολογικό πρόσημο, που έθεσε όμως στο προσκήνιο τα ίδια πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα με τη Ρώσικη Επανάσταση. Tην ξεπέρασε στο πεδίο του «από τα κάτω» κοινωνικού πειραματισμού και ενός σχετικά διαρκούς και ευρηματικού προτύπου αυτοδιεύθυνσης της παραγωγής αλλά και ολόκληρης της κοινωνικής ζωής, ιδίως στα 1936-1937.

Η Ισπανική Επανάσταση υπήρξε μια διαρκής εξεγερσιακή διαδικασία, που ξεκινά από τα τέλη του 19ου αιώνα και προκαλεί τρεις διαδοχικούς εμφυλίους πολέμους. Είναι η δύναμή της που προκαλεί το αντεπαναστατικό πραξικόπημα και το Μείζονα Εμφύλιο της περιόδου 1936-1939, ο οποίος τελικά την πνίγει και την καταστέλλει. Ενώ η Ισπανική Δημοκρατία δεν ήταν μόνη (Διεθνείς Ταξιαρχίες, σοβιετική ενίσχυση κ.λπ.), η Επανάσταση ήταν απολύτως μόνη. Τόσο οι εθνικιστικές και φασιστικές δυνάμεις όσο και μεγάλο μέρος των δημοκρατικών και αριστερών δυνάμεων, εντός και εκτός της χώρας, βάλθηκαν να την καταπνίξουν, και τα κατάφεραν. Την υπερασπίστηκαν ένα μέρος των αναρχικών, το POUM του Αντρές Νιν και ορισμένοι αριστεροί σοσιαλιστές.

Αν ο ένας μεγάλος πόλος της τραγωδίας και του μεγαλείου της επανάστασης στην Ευρώπη του 20ού αιώνα ήταν η Ρωσία, ο άλλος ήταν η Ισπανία. Αν στη Ρωσία ήταν η «ώρα της αλήθειας» για το μαρξισμό, στην Ισπανία ήταν η «ώρα της αλήθειας» για τον αναρχισμό. Το βιβλίο αυτό αφιερώνεται στους αγωνιστές και στις αγωνίστριες της Ισπανικής Επανάστασης, που τα έβαλαν με όλο τον κόσμο απέναντί τους.

Δοκίμιο, Ιστορία, Τόπος, 2021, 312 σελ.

Σχετικά με τον σύντροφο Ομπρέντο – Δημήτρης Μπελαντής

Ο Δημήτρης Μπελαντής ξαφνιάζει θετικά σ΄ αυτήν τη νουβέλα πολιτικής φαντασίας, καθώς αναδεικνύει τις αδυναμίες των αριστερών οργανώσεων, χρησιμοποιώντας ιστορικά στοιχεία, επικαιρικά θέματα, που τα συνθέτει εύστοχα σε ένα αφήγημα μυστηρίου και πολιτικής ψυχανάλυσης. Σε μία περίοδο έντονης συστημικής αλλά και οικονομικο-πολιτικής και κοινωνικής κρίσης τόσο διεθνώς όσο και στην Ελλάδα, ο συγγραφέας δίνει μία ευκαιρία προβληματισμού και συζήτησης για το σήμερα και το αύριο.

Νουβέλα, Άπαρσις, 2019, 64 σελ.

Ο Στάλιν στην Κολιμά – Δημήτρης Μπελαντής

Στην µεγάλη διαµάχη για την διαδοχή του Λένιν στην ηγεσία των µπολσεβίκων και του σοβιετικού κράτους, επικράτησε γρήγορα ο Στάλιν. Το γεγονός αυτό, σχετικά αναµενόµενο µε όρους ισχύος, δεν ήταν νοµοτελειακά αναγκαστικό καθώς η Ιστορία συνδυάζει την ανάγκη µε την ενδεχοµενικότητα. H πιθανότητα να είχαν νικήσει οι πολιτικές δυνάµεις γύρω από τον Τρότσκι και τους συµµάχους του ήταν µια υπαρκτή ιστορική δυνατότητα ως τα µέσα της δεκαετίας του 1920.
Το µυθιστόρηµα του Δ. Μπελαντή έχει σαν αφετηρία του αυτό το ενδεχόµενο. Ο Στάλιν βρίσκεται εκτοπισµένος στο γκουλάγκ της Κολιµά. Ο πρώην ηγέτης πρέπει να συνδυάσει τις δεξιότητές του για να επιζήσει και να αντιστρέψει την ροή της Ιστορίας, αναδεικνύοντας πλευρές της ψυχικής δύναµής του αλλά και του πιο σκληρού, λαϊκού και ίσως λούµπεν υποστρώµατος της προσωπικότητάς του. Η εξέγερση των οπαδών του στην Κολιµά, τις πρώτες µέρες του 1936, θα φέρει τα πάνω-κάτω.
Ο Μπέρια, αναλαµβάνει πραξικοπηµατικά την ηγεσία των µπολσεβίκων και προσπαθεί µε κάθε τρόπο να καταστείλει την σταλινική ανταρσία. Η Σοβιετική Ένωση διχοτοµείται σε Δυτική (υπό την ηγεσία αρχικά του Μπέρια και µετά του Μολότοφ) και Ανατολική (υπό την ηγεσία του Στάλιν). Ο Β΄ Εµφύλιος Πόλεµος µε πρωταγωνιστές “παλιούς συντρόφους εν όπλοις” είναι ανελέητος… Οι 44 µέρες που διήρκεσε θα συγκλονίσουν ολόκληρο τον κόσµο.
Στο τέλος τίποτα δεν θα είναι όπως πριν.

Μυθιστόρημα, Τόπος, 2017, 464 σελ.

Αριστερά και εξουσία – Δημήτρης Μπελαντής

Ο “δημοκρατικός δρόμος” προς τον σοσιαλισμό


Επανάσταση ή μεταρρύθμιση; Ειρηνικός και κοινοβουλευτικός δρόμος για τον σοσιαλισμό ή προετοιμασία μιας επαναστατικής έκρηξης; Μετασχηματισμός ή συντριβή του αστικού κράτους; Η Αριστερά στη Δύση ταλανίστηκε ανάμεσα σε αυτές τις επιλογές κατά τον 20ό αιώνα και συνεχίζει να ταλανίζεται μέχρι σήμερα.
Οι διαδοχικές ήττες των επαναστάσεων μετά τη ρωσική του 1917 έθεσαν το πρόβλημα μιας μακροχρόνιας πλειοψηφικής στρατηγικής που πιθανόν θα περιλάμβανε και την κατάκτηση της διακυβέρνησης με εκλογές. Αυτή η στρατηγική ονομάστηκε “δημοκρατικός δρόμος” προς τον σοσιαλισμό και θεωρήθηκε απότοκη του περίφημου “πολέμου θέσεων” του Γκράμσι. Ωστόσο, στην πραγματικότητα δεν αποτελεί αποτύπωση μιας ενιαίας στρατηγικής αλλά δύο διαφορετικών και διακριτών μεταξύ τους.
Η πρώτη εκδοχή ξεκινά από τη λογική της μαρξιστικής σοσιαλδημοκρατίας των αρχών του 20ού αιώνα (στρατηγική της “φθοράς”) και ξεδιπλώνεται μέχρι τον ευρωκομμουνισμό και την Ευρωαριστερά: στο επίκεντρό της βρίσκονται οι πιο “ειρηνικές” και “θεσμικές” προσεγγίσεις του δημοκρατικού δρόμου. Ο Γκράμσι, εδώ, συναντά τον Κάουτσκι. Η στρατηγική αυτή κατέληξε τόσο σε ειρηνικές αναδιπλώσεις (π.χ. Ιστορικός Συμβιβασμός και παρακμή του ιστορικού κομμουνισμού στην Ιταλία) όσο και σε αιματηρές τραγωδίες (Χιλή, Ισπανία). Η δεύτερη εκδοχή, πολύ πιο ρευστή και ασταθής, διερευνά τις διαδοχικές αποτυχίες της επανάστασης στη Δύση, διαλέγεται με τις αντιφάσεις του Γκράμσι και τα όρια της σκέψης του Πουλαντζά, μαθαίνει από τις σύγχρονες εμπειρίες στην Ευρώπη καθώς και στη Λατινική Αμερική.
Μπροστά στο ενδεχόμενο μιας αριστερής διακυβέρνησης στην Ελλάδα, που θα μπορούσε να λειτουργήσει πιλοτικά για την ευρωπαϊκή και διεθνή Αριστερά, το στοίχημα μιας επαναστατικής εκδοχής του πλειοψηφικού/δημοκρατικού δρόμου που θα έθετε το βάρος στη ρήξη με τις καπιταλιστικές και ιμπεριαλιστικές δομές, στη δυαδικότητα της εξουσίας και στην “εξωτερικότητα” των κινημάτων προς τη λογική του αστικού κρατικού μηχανισμού καθίσταται επίκαιρο και μας καλεί να το επανανακαλύψουμε.

Πολιτική, Τόπος, 2014, 301 σελ.

Η Ουλρίκε μετά το Θάνατο της Μάινχοφ – Δημήτρης Μπελαντής

Βιβλίο δεύτερο: Coup d’État: Δεκέμβριος 1974 – Μάιος 1976


Οι σφαίρες που ρίχτηκαν στον Ρούντι έβαλαν τέλος στο όνειρο της μη βίας. Όποιος δεν οπλίζεται πεθαίνει. Όποιος δεν πεθαίνει είναι θαμμένος ζωντανός: στις φυλακές, στα αναμορφωτήρια, στις τρύπες (τις πόλεις-δορυφόρους), στις απαίσιες πέτρες των καινούργιων κτιρίων, στους παιδικούς κήπους και στα σχολεία, στις πλήρως εξοπλισμένες μοντέρνες κουζίνες, στα αναρίθμητα υπνοδωμάτια-παλάτια.
Ουλρίκε Μάινχοφ, 1968.

” Η Ουλρίκε άκουγε τον Μπάαντερ με μεγάλο θαυμασμό. Αυτός ο νέος άνδρας είχε οικοδομήσει την επαναστατική του ταυτότητα με στερήσεις, με αυτομόρφωση, με πείσμα. Ό,τι δεν είχε σε αστική παιδεία, το διέθετε σε ταξικό ένστικτο. Το ταξικό ένστικτο! Κάτι που είχαν στερηθεί τόσοι και τόσοι ηγέτες της νόμιμης Αριστεράς. Ακόμη και της εξωκοινοβουλευτικής. Είχαν αναγάγει τη νομιμότητα στη λυδία λίθο της πολιτικής τους. Αγκάλιαζαν τη μη βία, επαινώντας στην πραγματικότητα το μονοπώλιο της κρατικής βίας. Και όταν μιλούσαν για επαναστατική βία, το έκαναν στην πραγματικότητα για να την ξορκίσουν σ’ ένα απροσδιόριστο μέλλον, όταν θα “ξυπνούσαν οι μάζες”. Τότε όμως θα ήταν πλέον αργά. Οι εχθροί θα τις περίμεναν πάνοπλοι, θα τις σφάγιαζαν. Όπως παντού και πάντοτε.
Αυτή όμως η συμφωνία με τον Μπάαντερ, με την ομάδα, δεν καθαγίαζε κάθε μορφή πολιτικής βίας. Εδώ άνοιγε ένας άλλος διάλογος, όχι όμως με τους απολογητές τον κράτους αλλά ανάμεσα στους επαναστάτες…
Η Ουλρίκε τον είχε ήδη ανοίξει με σιγανή φωνή μέσα της:
«Ναι, το κίνημα έχει το δικαίωμα να χτυπά τους αντιδραστικούς. Δεν έχει όμως το δικαίωμα να τρώει από τις σάρκες του. Κανείς δεν έχει το δικαίωμα στο όνομα του κινήματος να σπιλώνει αγωνιστές. Να ξαναστήνει μικρές Δίκες της Μόσχας. Νισάφι πια με το μικροσταλινισμό και με τη μικροφυσική της εξουσίας, τόσο στις μικρές ομάδες της νόμιμης Αριστεράς όσο και στις παράνομες. Με τις μικροηγεσίες, με το πάθος τους για εξουσία, με την παρανοϊκή τους θεώρηση.
»Δεν είμαστε το κέντρο του κόσμου, σύντροφοι. Ήδη το επιτελείο της επανάστασης είναι αλλού. Το αίμα του δικού μας αγώνα δεν πρέπει να σαπίσει. Πρέπει να μεταγγισθεί στις φλέβες του νέου οργανισμού. Αυτού που παλεύει στις καταλήψεις σπιτιών, στις απεργίες, στο Γκρόντε και στο Μπρόκντορφ».”

Αφηγήσεις, Βιβλιοπέλαγος, 2007, 301 σελ.

Η Ουλρίκε μετά το θάνατο της Μάινχοφ – Δημήτρης Μπελαντής

Βιβλίο πρώτο: Ο θάνατος ως deja vu


“Πρέπει να κλείσουμε αυτό το στόμα”, έλεγαν κρυφίως οι γερμανοί αξιωματούχοι για την Ουλρίκε.
Η ψυχή της, η σκέψη της, η φωνή της, όσο κι αν προσπαθούσαν να τη φιμώσουν, έφθανε έξω από τη φυλακή μέσω των δικηγόρων -συχνά πυκνά και από μόνη της. Σαν ένα αερικό, ένα στοιχειό που τίποτε δεν μπορεί να το κρατήσει. Δρασκελούσε τους τοίχους, τα πλέγματα, τις διπλοσκοπιές. Κορόιδευε τις κάμερες, τα ηλεκτρονικά κυκλώματα, τους φύλακες, τους επόπτες. Γινόταν αόρατος άνθρωπος και γλίστραγε μέσα από τους μπάτσους και τις ειδικές δυνάμεις του στρατού. Ξεχυνόταν στην άνοιξη που θέριευε έξω από το τέρας, τη φυλακή-δικαστήριο του Σταμχάιμ, έξω από το μέταλλο και το γυαλί, το ατσάλι που γενναιόδωρα παρείχαν οι απόγονοι των Κρουπ και Τύσσεν, των “Καταραμένων” του Βισκόντι. Χαιρόταν τα δένδρα και τα ποτάμια, τις αγροικίες και τις κωμοπόλεις. Τις κωμοπόλεις του Γκαίτε, του Χόφμαν και του Νοβάλις.

Αφηγήσεις, Βιβλιοπέλαγος, 2006, 208 σελ.

Αναζητώντας τον εσωτερικό εχθρό – Δημήτριος Μπελαντής

Διαστάσεις της αντιτρομοκρατικής πολιτικής


“Μια θεμελιακά αντιπολιτευτική οργάνωση που στρέφεται ενάντια στις προστατευόμενες από το κράτος δομές και ενάντια σε κάθε είδος ολιγαρχικού μετασχηματισμού, ενοχλεί το σύστημα και μπορεί ανάλογα με τις περιστάσεις να το καταστρέψει”.
Γιοχάνες Ανιόλι, 1972

Πολιτική, Προσκήνιο, 2005, 377 σελ.

Αντιτρομοκρατική νομοθεσία και αρχή του κράτους δικαίου – Δημήτριος Μπελαντής

Πρόκειται για διδακτορική διατριβή με την οποία επιχειρείται μια πολυδιάστατη προσέγγιση του σύνθετου προβλήματος των περιορισμών που συνεπάγεται η εισαγωγή αντιτρομοκρατικής νομοθεσίας στα συνταγματικώς κατοχυρωμένα ατομικά δικαιώματα.

Στο εισαγωγικό πρώτο τμήμα της εργασίας ο συγγραφέας διερευνά τους όρους της κοινωνικοπολιτικής και ηθικής νομιμοποίησης της ελληνικής αντιτρομοκρατικής νομοθεσίας. Προς την κατεύθυνση αυτή αναζητά τις ιδιάζουσες – σε σχέση με την ευρωπαϊκή τρομοκρατική πραγματικότητα – όψεις του τρομοκρατικού φαινομένου στη χώρα μας, στην ιδιαιτερότητα των οποίων αίρει τις καταβολές της η εισαγωγή μιας ειδικής αντιτρομοκρατικής νομοθεσίας το πρώτον το 1978.

Το δεύτερο τμήμα, που αποτελεί τον κορμό της εργασίας, είναι διαρθρωμένο σε τρία μέρη στα οποία μελετώνται αντίστοιχα οι ποινικοδικαιϊκές, συνταγματικές και δικονομικές όψεις των συνεπειών που επιφέρει η εισαγωγή της αντιτρομοκρατικής νομοθεσίας. Στο πλαίσιο αυτό δεν τίθεται υπό κριτική διαπραγμάτευση η σκοπιμότητα της αντιτρομοκρατικής νομοθεσίας ενγένει, αλλά αντίθετα εξετάζεται η συνταγματικότητα των επιμέρους διατάξεών της ενόψει ιδίως της συμβατότητας αυτών προς την αρχή του κράτους δικαίου ως θεσμικού άξονα του δημοκρατικού πολιτεύματος.

Ποινικό Δίκαιο, Σάκκουλας Π. Ν., 1998, 664 σελ.