Δημήτρης Σαραντάκος (1929-2011)

Οι εσταυρωμένοι σωτήρες
Ο ζηλωτής, ο πρίγκηπας και ο διδάσκαλος
“Με το βιβλίο αυτό επιχειρώ να θεμελιώσω την εκδοχή ότι στις αρχές της χρονολογίας μας έζησαν και έδρασαν στην Παλαιστίνη τρεις μεγάλοι άνθρωποι, που και οι τρεις είχαν το όνομα Ιησούς – όνομα κοινότατο και δημοφιλές μεταξύ των Ισραηλιτών της εποχής εκείνης, αφού ο ιστορικός Φλάβιος Ιώσηπος αναφέρει πολλές δεκάδες προσώπων με το όνομα αυτό.
Οι τρεις αυτοί άνθρωποι ήταν: ο Ιησούς, ο γιος του ξυλουργού Ιωσήφ και της Μαρίας, που αργότερα έγινε ο Γαλιλαίος Χριστός, ο Ιησούς-Εμμανουήλ, ο γιος της Μαριάμ, θυγατέρας του ιερέα Ιωακείμ και της Άννας (που τον υιοθέτησε ο ιερέας Ιωσήφ και ο οποίος, αργότερα, έγινε γνωστός ως Ιησούς ο Ναζωραίος) και ο βασιλικής γενιάς ο πρίγκηπας Ιησούς, ο γιος του Ιούδα του Γαυλωνίτη και εγγονός του Εζεκία, από τον οίκο Δαυίδ.
Διαφορετικής καταγωγής και κοινωνικής θέσης, οι τρεις πρωταγωνιστές της ιστορίας μου ακολούθησαν διαφορετικούς ο καθένας δρόμους και κήρυξαν ή δίδαξαν διαφορετικές ιδέες, είχαν όμως και οι τρεις το ίδιο μαρτυρικό τέλος: πέθαναν στον σταυρό, όταν έπαρχος της Παλαιστίνης ήταν ο Πόντιος Πιλάτος.”
(απόσπασμα από το βιβλίο)
Οι Εσταυρωμένοι Σωτήρες δεν είναι συναξάρι, βίος αγίων, θεολογική διατριβή ή ιστορική μελέτη. Πολύ περισσότερο δεν πρόκειται για ένα ακόμη “ευαγγέλιο” του αγνωστικισμού και της άρνησης.
Δίνοντας στο κείμενό του τη μορφή ιστορικού μυθιστορήματος αλλά εφαρμόζοντας τις αρχές και τη μεθοδολογία της επιστημονικής έρευνας, ο Δημήτρης Σαραντάκος, με το βιβλίο αυτό καταθέτει μια νέα εκδοχή στο, πάντα επίκαιρο, χριστολογικό πρόβλημα.
Ο συγγραφέας απορρίπτει τη θεωρία της μυθικότητας του Ιησού Χριστού αλλά δεν αποδέχεται την ιστορικότητά του όπως θεμελιώνεται με τα στοιχεία και τις πληροφορίες που μας δίνουν οι Γραφές. Επιχειρεί να στηρίξει μια τρίτη εκδοχή: Την παράλληλη ύπαρξη και δράση την ίδιαν εποχή τριών διαφορετικών ανθρώπων, οι μορφές των οποίων, πολλά χρόνια μετά τη θανάτωσή τους, συγχωνεύθηκαν και ενσωματώθηκαν στη μορφή του Ιησού Χριστού, όπως μας τη δίνει η Καινή Διαθήκη.
Ο Ζηλωτής, ο Πρίγκηπας, ο Διδάσκαλος είναι τρία πρόσωπα (υπαρκτά κατά τον συγγραφέα, ο οποίος τα προσεγγίζει με αγάπη και σεβασμό), που συνέδεσαν τη ζωή και τη δράση τους, στην πορεία προς το θάνατο, με τις προσδοκίες των τέκνων του Ισραήλ να μεταφέρουν το Βασίλειο του Θεού στη γη, να αναστήσουν το αρχαίο τους κράτος ή να γίνουν δεκτά σε μια υπερβατική Βασιλεία των Ουρανών.
Τα χνάρια των εσταυρωμένων Σωτήρων, που αποτυπώθηκαν στη ζεστή άμμο της Ερήμου, στα βραχώδη υψώματα της Ιουδαίας ή στους πράσινους λόφους της Γαλιλαίας, συγκλίνουν (μέσα από τις αφηγήσεις των επιγόνων τους, όπως καταγράφηκαν σε αρχαία βιβλία και όπως πέρασαν στην παράδοση της Εκκλησίας) σε κοινή πορεία με τα ιερά βήματα του Λυτρωτή Θεανθρώπου.
Το βιβλίο αυτό δεν υπόσχεται την παραμυθία ή τη λύτρωση αλλά σας προσκαλεί σε μιαν αέναη και κοπιαστική περιπλάνηση στα μονοπάτια της ιστορίας και του μύθου, ακροβατώντας μεταξύ “πίστης” και “κρίσης” με μόνη πυξίδα την πεποίθηση ότι δεν υπάρχει μία αλήθεια, πολύ δε περισσότερο ότι δεν υπάρχει η απόλυτη αλήθεια.
364 σελ.

Τα έπη των Αριμασπών
Ποιοι ήταν και που ζούσαν οι Υπερβόρειοι και οι Αριμασποί; Τι σχέση έχει ο Αριστέας ο Προκοννήσιος, επικός ποιητής του 7ου αιώνα, σύγχρονος του Αρχίλοχου του Πάριου και συγγραφέας των (χαμένων από την Αρχαιότητα) Αριμασπείων Επών, με τον πρώην μαχητή του Δημοκρατικού Στρατού και πολιτικό πρόσφυγα στην Τασκένδη και αυτός με τη σειρά του με δύο φίλους, που εξακολουθούν στη σημερινή εποχή να διατηρούν τις ρομαντικές και ίσως δονκιχωτικές απόψεις τους;
Μια συναρπαστική ιστορία ή μάλλον τρεις ιστορίες, που μπλέκονται μεταξύ τους και περιστρέφονται γύρω από το ενδεχόμενο να διασώθηκαν τα Αριμάσπεια Έπη σε αραβική μετάφραση και γύρω από την προσπάθεια ανασυγκρότησής τους. Ανεξάρτητα πάντως αν διασώθηκαν τα Έπ και ασχέτως με την επιτυχία ή μη της ανασυγκρότησής τους, οι ήρωες της ιστορίας αυτής το προσπάθησαν και αυτό έχει σημασία. Παράλληλα, όλη αυτή η αναζήτηση ενός χαμένου Έπους, τους έδωσε μιαν ερμηνεία για το γιατί χάθηκε ένα όραμα.
171 σελ.

Αιγαίο
Αρχιπέλαγος μαρτυρίων
Το Αιγαίο είναι χωρίς αμφιβολία αρχιπέλαγος Ιστορίας, Πολιτισμού και Κάλλους. Όμως παράλληλα το Αιγαίο υπήρξε για πολύ μεγάλο διάστημα και αρχιπέλαγος εξοριών και μαρτυρίων.
Πολύ πριν το ανακαλύψουν οι περιηγητές του 19ου και οι τουρίστες του 20ού αιώνα, το είχαν γνωρίσει οι δούλοι της αρχαιότητας, οι εκτοπισμένοι, οι εξόριστοι και οι φυλακισμένοι όλων των εποχών. Η Δήλος υπήρξε το μεγαλύτερο δουλεμπορικό κέντρο της Ανατολικής Μεσογείου και ήδη οι Ρωμαίοι έστελναν εξόριστους στη Γυάρο.
Πολύ πριν από τους τουριστικούς οδηγούς και τα δρομολόγια των κρουαζιερόπλοιων υπήρξαν άγραφοι οδηγοί των άγονων νησιών της εξορίας και δρομολόγια τρόμου και οδύνης, γνωστά μόνο στα θύματα της βίας και της καταπίεσης.
Το λεύκωμα που κρατάτε στα χέρια σας δεν είναι ιστορικό δοκίμιο και δε φιλοδοξεί να καλύψει το σημαντικό κενό που υπάρχει στην καταγραφή της νεότερης ιστορίας του Αιγαίου. Ας θεωρηθεί μικρή προσφορά στη μνήμη όσων θανατώθηκαν, μαρτύρησαν, ή απλώς ταλαιπωρήθηκαν στα 29 νησιά του Αιγαίου, που παρουσιάζει. […] 208 σελ.

Γιατί η θεία μου μπορεί και να πήγε στον παράδεισο
Τα τρία διηγήματα αυτού του βιβλίου αναφέρονται στη ζωή συνηθισμένων ανθρώπων, που έζησαν στη Λέσβο και την Αθήνα τον αιώνα που μόλις τέλειωσε και δεν υπήρξαν με κανένα τρόπο πρωταγωνιστές ή συντελεστές έστω των ιστορικών εξελίξεων μιας ταραγμένης εποχής. Μπορεί να μην αφηγούνται ηρωικά, δραματικά ή συνταρακτικά γεγονότα, απεικονίζουν όμως την ιστορία της εποχής και των τόπων, με τρόπο που δεν μπορούν να δώσουν περισπούδαστα ιστορικά συγγράμματα.
Γιατί την ιστορία δεν την αποτελεί μόνον η καταγραφή και η ερμηνεία των ιστορικών γεγονότων από τους ειδικούς επιστήμονες. Την εκφράζουν και οι μαρτυρίες, οι αφηγήσεις, τα απομνημονεύματα ή τα ημερολόγια αυτών που την έζησαν. Αλλά και πολλά λογοτεχνικά κείμενα, μπορούν επίσης να δώσουν με ενάργεια και πιστότητα, αν όχι τις ιστορικές εξελίξεις, αυτές καθεαυτές, τουλάχιστον όμως την ατμόσφαιρα που επικρατούσε στη συγκεκριμένη ιστορική εποχή.
104 σελ.

Τι μας έμαθαν επιτέλους οι αρχαίοι Έλληνες;
… Αν το βιβλίο αυτό είναι επικεντρωμένο στην αρχαία ελληνική σκέψη και πολιτιστική κληρονομιά, αυτό οφείλεται στην πεποίθησή μου πως ποτέ άλλοτε δεν ήταν τόσο επίκαιρη και τόσο ζωτική η ανάγκη να μάθουμε τι μας είπαν επιτέλους οι αρχαίοι Έλληνες, να γνωρίσουμε τη διαύγεια, την τόλμη, τη μετριοπάθεια και τη ευθύτητα της αρχαίας ελληνικής σκέψης. Αν κατανοήσουμε τα διδάγματα αυτά της αρχαίας Ελλάδας, ίσως να λευτερωθούμε από τρεις δυνάστες που κατατρύχουν σήμερα την υπαρξή μας: τον φόβο, την προκατάληψη και την ασκήμια. – Δημήτρης Σαραντάκος
271 σελ.

Σχίζοντας τις γραμμές των οριζόντων
Εξερευνητές, περιηγητές και ταξιδιώτες κατά την αρχαιότητα
Το βιβλίο αυτό είναι το τρίτο βιβλίο μου το οποίο αναφέρεται στην αρχαιότητα. Αυτή τη φορά, όμως, όχι αποκλειστικά στην ελληνική αρχαιότητα, ούτε στην αρχαία ελληνική γραμματεία, όπως τα προηγούμενα. Όχι γιατί έπαψα να αγαπώ και να θαυμάζω την αρχαία ελληνική σκέψη, αλλά γιατί, ερευνώντας τα όσα έχουν καταγραφεί για τους αρχαίους εξερευνητές, ταξιδιώτες και περιηγητές, είδα πως δίπλα στα ελληνικά επιτεύγματα, παρουσιάζουν το ίδιο ή και μεγαλύτερο ενδιαφέρον και συναφή κατορθώματα άλλων αρχαίων λαών. Εξάλλου, πιστός στο θεμελιώδες ρητό “μέτρον άριστον”, απορρίπτω τις υπερβολές εκείνων που θέλουν τους Έλληνες (τους αρχαίους βεβαίως) να υπερτερούν και να προηγούνται σε όλα. Μια άλλη διαπίστωση, που με παρακίνησε να γράψω αυτό το βιβλίο είναι πως τα θαυμάσια αυτά κατορθώματα, ελληνικά και ξένα, είναι άγνωστα στο πολύ κοινό, που θεωρεί ότι οι εξερευνήσεις και οι περιηγήσεις χαρακτηρίζουν μόνο τους νεότερους χρόνους, ενώ η αλήθεια είναι πως γίνονταν από τη βαθιά αρχαιότητα. Και η διαπίστωση, πως σε τόσο παλιούς καιρούς υπήρξαν άνθρωποι, που με τα πόδια ή σε ράχη υποζυγίου, ή με πρωτόγονα πλωτά μέσα πραγματοποιούσαν ταξίδια χιλιάδων χιλιομέτρων, που κρατούσαν χρόνια ολόκληρα, για να μάθουν τι κρύβεται πίσω από τη γραμμή των οριζόντων, προκαλεί δικαιολογημένα τον θαυμασμό μας. Με τους χάρτες που παρεμβάλω στην αφήγησή μου, προσπαθώ να κάνω πιο κατανοητές τις διαδρομές των εξερευνητών και να δείξω πως σε όλη τη διάρκεια της αρχαιότητας, η οικουμένη ήταν χωρισμένη σε τρεις τουλάχιστον υπο-πλανήτες, αλλά οι κάτοικοι του καθενός αγνοούσαν την ύπαρξη των άλλων.
140 σελ.

Η αποκρουστέα μυθολογία
Δοκίμια (ενοχλητικά)
“Θέλωντας να ταχτοποιήσω τα διάφορα χαρτιά μου, στην πραγματικότητα να τα αποθηκεύσω ψηφιοποιημένα, εξοικονομώντας έτσι πολύτιμο χώρο, ξανακοίταξα τα σημειώματα που από το 1991 δημοσιεύω ταχτικά στο “Εμπρός” και βρήκα πως πολλά, αν και γράφτηκαν πριν από αρκετά χρόνια, σχεδόν πριν δυο δεκαετίες, εξακολουθούν, δυστυχώς να είναι επίκαιρα, γιατί όλα τα κακώς κείμενα με τα οποία ασχολήθηκα εξακολουθούν να “κείνται κακώς”, ίσως μάλιστα να χειροτέρεψαν. Μελαγχολική, αλλά ελπίζω διδακτική, διαπίστωση”.
213 σελ.

Ο βενετσιάνικος καθρέφτης
Τρεις ιστορίες χωρίς επιμύθιο
Αυτά που θα διαβάσετε είναι τρεις ιστορίες, που την πρώτη την άκουσα το 1975 και τις άλλες δύο τις έζησα, κατά κάποιον τρόπο, το 1985 και το 1995, αντίστοιχα. Και οι τρεις ανατρέχουν στον Εμφύλιο Πόλεμο και ειδικότερα στον τρόπο που διεξήχθη στην Πελοπόννησο.
Οι ιστορίες αυτές δεν έχουν, φυσικά, αξιώσεις ιστορικών δοκιμίων. Δεν είμαι καθόλου βέβαιος πως τα γεγονότα που αναφέρονται σ’ αυτές έγιναν έτσι ακριβώς όπως τα αφηγούμαι και πως οι κρίσεις που έκαναν οι αφηγητές μου για γεγονότα και ιστορικά πρόσωπα είναι σωστές και δίκαιες. Μολονότι καταγράφοντάς τες ανέτρεξα σε ορισμένα ιστορικά συγγράμματα, όπως την Ιστορία του Ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου του καθηγητή Γιώργου Μαργαρίτη, τον Πέρδικα του Γρηγόρη Κριμπά, το Πελοπόννησος 40-45 του Παντελή Μούτουλα και άλλα, αυτό έγινε περισσότερο για να επιβεβαιώσω κάποια σημεία των αφηγήσεων αυτών, που μου φάνηκαν περίεργα.
Οπωσδήποτε λοιπόν οι ιστορίες αυτές δεν αποτελούν ιστορικά δοκίμια, ούτε καν μαρτυρίες, με την έννοια που δίνουμε στον όρο. Εκτός αυτού, η δεύτερη και η τρίτη τουλάχιστον ιστορία, δεν έχουν κάποια λογικοφανή εξήγηση, πράγμα που ενοχλεί πρώτον εμένα. Γι’ αυτό και προβληματίστηκα πολύν καιρό αν θα έπρεπε να τις καταγράψω και να τις δημοσιεύσω. Τελικά, αν τις δημοσιεύω είναι γιατί πιστεύω πως δίνουν κάποιες ερμηνείες για το πώς σκέφτονταν και πως νιώθανε οι άνθρωποι που βρέθηκαν στη δίνη της φοβερής εκείνης εποχής και απεικονίζουν κάπως την ατμόσφαιρά της.
Για να έχουμε και το νου μας, δηλώνω πως όλα τα ονόματα ανθρώπων και τόπων που αναφέρονται στις ιστορίες αυτές, είναι φανταστικά, εκτός φυσικά από τα ονόματα ιστορικών προσώπων και τοποθεσιών. – Δημήτρης Σαραντάκος
170 σελ.

Εφτά ευτυχισμένα καλοκαίρια
Ένας σεμνός και τρυφερός συγγραφέας, ο Δημήτρης Σαραντάκος (1929-2011), αυτοβιογραφείται εστιάζοντας στην κατεξοχήν ελληνική εποχή και επιλέγοντας να αφηγηθεί τα πιο ευτυχισμένα καλοκαίρια της ζωής του.
Όπως συχνά συμβαίνει, τα παιδικά χρόνια είναι τα πιο αγαπημένα -και για τον συγγραφέα, και για τον αναγνώστη. “Έχω ζήσει ώς τώρα στην Αθήνα σχεδόν σαράντα χρόνια, ενώ στη Μυτιλήνη, ούτε δέκα. Κι όμως φαίνεται πως αυτά τα δέκα χρόνια μετράνε πιο πολύ, ίσως γιατί ο άνθρωπος που είμαι, δημιουργήθηκε στο μεγαλύτερο ποσοστό του σ’ αυτά τα χρόνια”. Κατά την παρατεταμένη διαμονή του στην Μυτιλήνη, οι μυρωδιές, οι γεύσεις, οι ήχοι, οι χώροι, τα παιχνίδια, οι γιορτές, τα ξεπεταγμένα συνομήλικα παιδιά, οι συνήθειες των ντόπιων, η θάλασσα, οι προγονοί του, συμπληρώνουν με ανεξίτηλο τρόπο την εικόνα του κόσμου που είχε ως παιδί της πόλης.
Κατά την εφηβεία, ηλικία μύησης στην πραγματοποίηση των προσωπικών επιλογών, η ανεμελιά έληξε οριστικά, όχι τόσο με την Κατοχή, όσο με τον Εμφύλιο και την οριστική επιστροφή στην Αθήνα, όπου, παράλληλα με την πολιτική ωριμότητα και στράτευση, ήρθαν ο έρωτας, οι σπουδές, η εργασία -η εδραίωση της προσωπικότητάς του.
Ακολούθησε η εκδρομή στην Αίγινα, που θα γίνει το δεύτερο λατρεμένο νησί, και η γνωριμία με την γυναίκα της ζωής του. Ζωής με θετικό απολογισμό, πράγμα τόσο σπάνιο.
“… μπορώ να πω πως, προσωπικά, δεν τα πήγα άσκημα. Ίσως γιατί η αφετηρία της ζωής μου ήταν καλή. Είχα την τύχη να έχω καλούς γονείς, που μου εξασφάλισαν ευτυχισμένη παιδική ζωή, όπως και καλούς δασκάλους και καλούς φίλους, που συντέλεσαν πολύ στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς μου”.
344 σελ.

Πηγές: Biblionet, Εκδόσεις Αρχείο, Γνώση, Αιολίδα, Το Φιστίκι, Βιβλιοπέλαγος, Εντός, Ερατώ

Related posts:

Μαριάννα Παπαζήση Νίκη Κούκου Αγλαΐα Μπλιούμη Κώστας Λιννός Μιχάλης Τζανάκης Παρασκευή Ακριτίδου Θανάσης Λιακόπουλος Αλεξάνδρα Γωγούση Γρηγόρης Κονταξής Γεωργία Στρατή