Γιώργος Μανιάτης (1939-2018)

Ελληνες λογοτέχνες
Ο Γιώργος Μανιάτης γεννήθηκε στη Μεσσήνη το 1939 και μεγάλωσε στο Νέο Ψυχικό.
Στα 15 του χρόνια γράφτηκε στη Σχολή Ναυτοπαίδων Πόρου (1954-1956). Σε ηλικία 17 ετών εγκατέλειψε τις σπουδές του και εγκαταστάθηκε στο Βέλγιο, όπου εργάστηκε σε ανθρακωρυχείο. Τον επόμενο χρόνο έφυγε στο Παρίσι, κατατάχτηκε στη Λεγεώνα των Ξένων και βρέθηκε στην Αλγερία κατά τη διάρκεια του Πολέμου της Ανεξαρτησίας της, το 1959. Παρέμεινε λεγεωνάριος επί τρεισήμισι χρόνια, καταγράφοντας τη βαρβαρότητα των Γάλλων εναντίον των Αλγερινών, απέδρασε από τη Λεγεώνα και κατάφερε να γυρίσει στην Ελλάδα, περιπλανώμενος μέσα από την έρημο Σαχάρα, το 1961.
Στη συνέχεια δημοσιοποίησε την περιπέτειά του στο βιβλίο του “Δραπέτευσα από τη Λεγεώνα των Ξένων: Το τρίτο αντάρτικο: Αλγερία 1957-1961” (1961), με αποτέλεσμα να καταδικαστεί από τις Γαλλικές αρχές.
Με την επιστροφή του στη χώρα μας εργάστηκε ως ανταποκριτής σε αθηναϊκές εφημερίδες.
Από τα ιδρυτικά μέλη της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη, τη δεκαετία του ’60, ζωγραφίζει, γράφει και παίρνει το πρώτο βραβείο ποίησης σε πανελλήνιο διαγωνισμό για την Ειρήνη. Δημοσιογραφεί στην εφημερίδα “Ελευθερία”. Προβλέπει την επιβολή δικτατορίας στην Ελλάδα, και μετά το 1967 περνά στην παρανομία και κρύβεται στην δυτική Ευρώπη και στις ΗΠΑ.
Το 1973 ταξιδεύει στη Χιλή και γράφει για τις τελευταίες στιγμές του Σαλβατόρ Αλιέντε, ως αυτόπτης μάρτυς μέσα στο Προεδρικό Μέγαρο τη στιγμή που βομβαρδίζεται από τα πυρά του πραξικοπηματία Πινοσέτ.
Επιστρέφει στην Αθήνα όπου πάλι κρύβεται μετά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου. Στη συνέχεια μαθαίνει τρίχορδο μπουζούκι και αρχίζει να ασχολείται με τη μουσική, στην οποία αφιερώνεται περισσότερο ανάμεσα στο 1978 και το 1980.
Εμφανίζεται σε μπουάτ, οργανώνει μαθήματα μουσικής, μαθήματα και μουσικές εκδηλώσεις για το ρεμπέτικο και ασχολείται με την έκδοση ενός περιοδικού για την ακοή. Από τότε και μέχρι σήμερα γράφει μυθιστορήματα, δοκίμια και τραγούδια, πολλά από τα οποία παραμένουν ανέκδοτα.
Το 1984 ιδρύει το “Ευρετήριο”, μια συλλογική προσπάθεια από φοιτητές του Πανεπιστημίου Αθηνών με στόχο τη μουσική έρευνα και την ανακατασκευή των βασικών μουσικών οργάνων των Αρχαίων Ελλήνων.
Σταθμός του έργου του ήταν η περίφημη διάλεξή του για την Ελληνική μουσική “Ρεμπέτικο και Αρχαίοι Έλληνες λυρικοί ποιητές” στους Δελφούς το 1986, στο πλαίσιο του Πρώτου Παγκόσμιου Συνεδρίου Ελληνικής μουσικής.
Επίσης, γύρισε επτά ντοκιμαντέρ 45′ για τη μουσική, το τραγούδι, τον χορό και την αρχαία Ελλάδα, με τίτλο “Ευρετήριο 1-7”. Η περιπετειώδης ζωή και οι εμπειρίες του Γιώργου Μανιάτη αντικατροπτίζονται στα βιβλία του: “Δραπέτευσα από τη Λεγεώνα των Ξένων: Το τρίτο αντάρτικο: Αλγερία 1957-1961”, 1961, β’ Εστία, 1990· “Ο Μίδας βασιλιάς έχει αυτιά γαϊδάρου ή Εκατέρωθεν της ουσίας”, Κέδρος, 1972, β’ Εστία, 1990, γ’ Στιγμή, 2018· “Objet sans valeur: Φάιαρ-οπ, Σέρντιλις” (νουβέλες), Κέδρος, 1972, β’ Εστία, 1991, γ’ Στιγμή, 2018 (σε χωριστές εκδόσεις)· “Η μυθολογία του ενός ή η μυθολογία του άλλου: με συναυγείς εικόνες της Νίκης Καναγκίνη”, Πολύπλανο, 1975, β’ Εστία, 1991· “Έξεργα: Να αποσύρεσαι, αυτό είναι αγάπη· Το μήκος κύματος· Ρίζα οκνή, δέντρο απρόφταστο”, Κέδρος 1976, β’ Εστία 1991, γ’ Στιγμή 2018· “Η συν-έν-τευξη ή για να εξηγούμεθα”, Κέδρος 1976, β’ Εστία, 1991, γ’ Στιγμή, 2018· “Ο Σκύλος και η Χάρυβδη: Πρώτη αγάπη”, Εστία, 1989.
Έφυγε από τη ζωή στην Αθήνα στις 18 Ιανουαρίου 2018, σε ηλικία 78 ετών. Κηδεύτηκε με πολιτική κηδεία, σύμφωνα με την τελευταία του επιθυμία, στο νεκροταφείο Ζωγράφου.

Δραπέτευσα από τη Λεγεώνα των Ξένων
Το τρίτο αντάρτικο, Αλγερία 1957-1961
447 σελ.

Φάιαρ-οπ
Objet sans valeur
Ταχυδρόμησα το κείμενο αυτού τού βιβλίου στον Στρατή Τσίρκα από ένα παρισινό ταχυδρομείο, rue d’Aboukir. Στον φάκελο έγραφα τη λέξη LIVRE. Σε σχετική ερώτηση του υπαλλήλου διευκρίνισα ότι πρόκειται για το χειρόγραφο ενός βιβλίου. “Για μένα”, είπε εκείνος, “όσο δεν έχει ακόμη εκδοθεί δεν είναι ακόμη βιβλίο”. Το πήρε να το ζυγίσει και μου έδωσε να συμπληρώσω ένα γκριζωπό χαρτάκι – δήλωση περί της αξίας του περιεχομένου. Περίμενα και αφού το ζύγισε (προσεκτικά), ρώτησα, επειδή δεν ήξερα (ακόμη), τι τελοσπάντων με συμβούλευε εκείνος να γράψω στη δήλωση. “Ω, βάλτε objet sans valeur”, μου απάντησε χαριστικά.
Επικαλούμαι τη μαρτυρία του Στρατή Τσίρκα ότι έγραφα ιδιοχείρως – και, βεβαιώνω, με άπειρη ανακούφιση, στη δήλωσή περί της αξίας αυτού του βιβλίου, καθώς και τον Μίδα: “Αντικείμενο άνευ αξίας”.
Γιώργος Μανιάτης
96 σελ.

Σέρντιλις
Objet sans valeur
Γιώργος Μανιάτης
168 σελ.

Ο Μίδας βασιλιάς έχει αυτιά γαϊδάρου ή Εκατέρωθεν της ουσίας
Υπό Θεμίστοκλους
Το κείμενο αυτό, το πρώτο που ο συγγραφέας του δημοσίευσε στην Ελλάδα από τον Απρίλιο του 1967, παρουσιάστηκε για πρώτη φορά σε συνέχειες στην εφημερίδα “Αι Κροκεαί”, του χωριού Κροκεές, στη Λακωνία, το 1971 και 1972. Ως βιβλίο πρωτοκυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κέδρος τον Σεπτέμβριο του 1972, ταυτόχρονα με το Objet sans valeur: Υπήρξε το μόνο πλην της “Λεγεώνας” βιβλίο του Γ.Μ. που δόθηκε στη δημοσιότητα το έτος που γράφτηκε. Είχε διατυπωθεί ως αντίρρηση στα “Δεκαοχτώ Κείμενα”. (Λογοτεχνική αντίρρηση, εννοείται.) Ο Μίδας έτυχε πολλών επαίνων και μιας επίκρισης. Η επίκριση δημοσιεύτηκε στο περιοδικό “Δοκιμασία”, τεύχος 4. Την διατύπωσε ο κ. Βασίλης Διοσκουρίδης.
80 σελ.

Η συν-έν-τευξη
Η “Συν-έν-τευξη” διέπει άφθονη δράση. Η περιπέτεια όμως, περί της οποίας πρόκειται, συντελείται στο επίπεδο όχι προσώπων και χαρακτήρων, αλλά των έλξεων και των απωθήσεων στη γλώσσα -στο επίπεδο, λοιπόν, της παραγωγής του νοήματος. Από τούτο και αποτελεί -άφθονη πάλι- λογοτεχνία (και ως εκ τούτου πατριωτική πράξη). Από την άποψη του απτού μέρους της προσπάθειας η δράση εξικνείται από το ερώτημα για την επικοινωνία και τη δημιουργία ως το “ερώτημα” για το “ερώτημα”. Από πλευράς χειρισμού βασίζεται στην αιφνιδιαστική φόρτιση που υφίστανται τα λόγια καθώς ο συγγραφέας επιχειρεί -και ας ξέρει ότι δεν γίνεται- να τα πρωτομιλήσει εκ νέου. Αρύεται λοιπόν τις λέξεις από οπουδήποτε απαντούν εύκολα, για να τις συντάξει σε συνδυασμούς που μάλλον δύσκολα απαντούν. Ούτως εχόντων των πραγμάτων, το είδος της λογοτεχνίας που αναπτύσσει το κείμενο είναι δύσκολο. Όχι γιατί είναι δυσνόητο, αλλά, περιέργως, για το ακριβώς αντίθετο: Ότι δυσνόητους, με το να είναι ρητό το ίδιο, καθιστά, καμιά φορά, τους άλλους. Σημειωτέον ότι εκφράσεις του τύπου “το βιβλίο διέπει άφθονη δράση” ή “αποτελεί άφθονη λογοτεχνία” δεν υπαινίσσονται απλώς ότι δεν κινδυνεύει να πλήξει κανείς από αυτό. Μιλούν ιδίως για την “α – φθονία” του βιβλίου -που το στερεί (χαρούμενα, διότι εκ των πραγμάτων) από κάθε φθόνο, και για την τρέχουσα λογοτεχνία και για την τρέχουσα δράση. (…)
Έτερον ήμισυ του “Μίδα”, η “Συν-έν-τευξη” δεν αποτελεί ωστόσο έκλαμψη. Είναι βέβαια η έκφραση μιας σταθεράς που αποστάχτηκε επίμονα τα χρόνια της δικτατορίας με την πρόθεση να καταστεί “φράγμα στην ευκολία”. Ο λόγος της είναι στην ουσία πολιτικός και προβάλλει, κυρίως, ιδιαζόντως αντιδημοτικά, ως αντίσταση στην Αντίσταση. Αλλά η “Συν-έν-τευξη” είναι λογοτέχνημα και δεν προτείνει κατά γράμμα “οδηγίες”. Η βλέψη που την διατρέχει είναι να αλλάξει το “εφαλτήριο” ή τη βαλβίδα: το σημείο εκκίνησης· το ύψος από το οποίο θα γίνονται στο εξής οι ρίψεις. Κατά συνέπεια η “Συν-έν-τευξη” -όπως και ο Μίδας- βάλλει κατά του υπαρκτού ελληνισμού εν γένει και όχι μονομερώς (και μάταια) κατά του καθεστώτος. Αλλά δεν είναι θέση. Είναι “άρση”.
88 σελ.

Έξεργα
Να αποσύρεσαι, αυτό είναι η αγάπη. Το μήκος κύματος. Ρίζα οκνή, δέντρο απρόφταστο
Οι σημειώσεις που έπονται αναφέρονται στην Μυθολογία του Ενός και επρόκειτο να αποτελούν μέρος του έργου κατά μήκος του, στο περιθώριο. Κρατήθηκαν μέχρι [και κυρίως] το 1965, κατά τις δύο απόπειρες συγκροτήσεως του υλικού σε βιβλίο. Όπως εξηγεί ο πρόλογος του έργου στην έκδοσή του από το “Πολύπλανο”, τα σχέδια του συγγραφέα δεν ευοδώθηκαν. Ας μου επιτραπεί η διευκρίνιση: Για τους αντίθετους, από ψυχολογική έστω άποψη, λόγους από εκείνους για τους οποίους η προσπάθεια συγγραφής του Μίδα, έξι χρόνια αργότερα, ανεκόπη επίσης. Τα βιβλία έχουν, άλλωστε, τα δικά τους σχέδια. Αν επιτρέπεται στους συγγραφείς τους να κάνουν και αυτοί κάποια, είναι για να εξυπηρετούνται εκείνα, τα δικά τους…
160 σελ.

Μυθιστορήματα
Πρώτη αγάπη (1989), Βιβλιοπωλείον της Εστίας

Νουβέλες
Objet sans valeur (1991), Βιβλιοπωλείον της Εστίας
Φάιαρ-οπ (2018), Στιγμή (Ε)
Σέρντιλις (2018), Στιγμή (Ε)

Πεζά
Ο Μίδας βασιλιάς έχει αυτιά γαϊδάρου ή εκατέρωθεν της ουσίας (1990), Βιβλιοπωλείον της Εστίας
Η συν-έν-τευξη ή για να εξηγούμεθα (1991), Βιβλιοπωλείον της Εστίας
Έξεργα (1991), Βιβλιοπωλείον της Εστίας
Ο Μίδας βασιλιάς έχει αυτιά γαϊδάρου ή Εκατέρωθεν της ουσίας (2018), Στιγμή (Ε)
Η συν-έν-τευξη (2018), Στιγμή (Ε)
Έξεργα (2018), Στιγμή (Ε)

Αφηγήσεις
Δραπέτευσα από τη Λεγεώνα των Ξένων (1990), Βιβλιοπωλείον της Εστίας

Ποίηση
Η μυθολογία του ενός ή η μυθολογία του άλλου (1991), Βιβλιοπωλείον της Εστίας

Πηγές: Biblionet, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Στιγμή,