Κική Δημουλά

Η Κική Δημουλά γεννήθηκε το 1931 στην Αθήνα.
Το πατρικό της όνομα είναι Βασιλική Ράδου. Εργάστηκε στην Τράπεζα της Ελλάδος επί είκοσι πέντε χρόνια, το διάστημα 1949-1974, οπότε και συνταξιοδοτήθηκε. Για μια οκταετία εργάστηκε αποσπασμένη στη σύνταξη του περιοδικού Kύκλος, που εξέδιδε η τράπεζα, με λογοτεχνικό και οικονομικό περιεχόμενο, στο οποίο δημοσιεύονταν κείμενά της. Στα γράμματα εμφανίστηκε το 1952 με την ποιητική συλλογή “Ποιήματα” που μετά από λίγο απέσυρε η ίδια από την κυκλοφορία. Παντρεύτηκε τον ποιητή Άθω Δημουλά, το 1954, ο οποίος εργαζόταν ως πολιτικός μηχανικός στους Ελληνικούς Σιδηροδρόμους και απέκτησε μαζί του δύο παιδιά.

Έχει εκδώσει δεκατέσσερις ποιητικές συλλογές (“Έρεβος”, 1956, “Ερήμην”, 1958, “Επί τα ίχνη”, 1963, “Το λίγο του κόσμου”, 1971, “Το τελευταίο σώμα μου”, 1981, “Χαίρε ποτέ”, 1988, “Η εφηβεία της λήθης”, 1994, “Ενός λεπτού μαζί”, 1998, “Ήχος απομακρύνσεων”, 2001, “Χλόη θερμοκηπίου”, 2005, “Μεταφερθήκαμε παραπλεύρως”, 2007, “Συνάντηση”, 2007, “Πέρασα”, 2010, “Τα εύρετρα”, 2010). Οι επτά πρώτες συλλογές συγκεντρώνονται στην έκδοση “Ποιήματα” (1998, 6η έκδοση 2005). Έχει επίσης να επιδείξει και ένα μικρό σε έκταση αφηγηματικό έργο, μία επιλογή του οποίου περιέχεται στο βιβλίο Εκτός Σχεδίου (2005). Κυκλοφορούν, επίσης, η ομιλία που εκφώνησε στην Ακαδημία Αθηνών κατά την τελετή υποδοχής της με τίτλο Ο Φιλοπαίγμων Μύθος (2004) και η ομιλία της στην Αρχαιολογική Εταιρεία με τίτλο Έρανος σκέψεων (2009).

Με την ευκαιρία της εκλογής της στην Ακαδημία Αθηνών -η τρίτη γυναίκα στην ιστορία της Ακαδημίας-, η ποιήτρια είπε σε συνέντευξή της στην Όλγα Μπακομάρου (“Ελευθεροτυπία”, 16.3.2002):
“Έβαλα (υποψηφιότητα), πρώτον βέβαια, για λόγους που δεν ομολογούνται. Και μετά: ίσως για να ικανοποιήσω μια καθυστερημένη φιλομάθεια. Ίσως για να βρω μια ειρηνικότερη και επομένως ασφαλέστερη στέγη για το μετέωρο και ευάλωτο είδος του λόγου που υπηρετώ. Ίσως ακόμα με την ελπίδα ότι αυτό το είδος αποδειχτεί ευρύτερα και σταθερότερα χρήσιμο από όσο ασταθώς χρησιμεύει σε μένα. Ενδεχομένως να νοστάλγησα και την πειθαρχία. Να νοστάλγησα την περικοπή του ελεύθερου χρόνου, που σε μένα τουλάχιστον προσφέρει αρκετήν αταξία…”. Ποιήματά της έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά, στα Γαλλικά, στα Ισπανικά, στα Ιταλικά, στα Πολωνικά, στα Βουλγαρικά, στα Γερμανικά και στα Σουηδικά. Ήταν τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και από το Μάϊο του 2015 ήταν επίτιμη διδάκτωρ του Τμήματος Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής.

Η Κική Δημουλά, είχε αναφέρει σε συνέντευξη της πριν μερικά χρόνια στην Καθημερινή:
«Εσύ, ο συνομιλητής μου ή αυτός που ονειρεύομαι και θέλω να συγκινήσω ή να πονέσω. Διότι πάντα ο στόχος είναι ο Άλλος. Το εγώ σου δεν μπορεί να είναι απλαισίωτο, όσο κι αν εσένα εξυπηρετεί. Είναι δυνατόν να θέλεις να είσαι μόνος; Άλλωστε, ο ίδιος ο ποιητής δεν νομίζω να είναι σε θέση να αναλύσει τα ποιήματά του, γιατί γίνεται μοιραία επιεικής προς αυτά. Αν και εγώ ευχαρίστως τα αποκεφαλίζω. Ο αναγνώστης, όμως, δεν θα ήθελα να μου τα αποκεφαλίσει. Τέλος πάντων. Μία είναι η θεότης εδώ: η αβεβαιότητα. Όχι μόνο στα ποιήματα. Παντού. Αυτή είναι και η κινητήρια δύναμη. Αυτή είναι η θεά. Μπορεί να είναι βασανιστική θεά, αλλά, από την άλλη, δίνει τόση γοητεία σ’ αυτό που δεν σου προσφέρει μετά σιγουριάς, που τελικά την αγαπάς. Είναι σοφή. Σε προφυλάσσει από την πλήξη. Γιατί είναι μια πλήξη να ξέρεις τι θα συμβεί. Δεν πρέπει να ξέρεις.»

Για την ποίηση είχε πει:
«Η ποίηση είναι ένα αγωνιώδες ερωτηματικό και περιμένει εκείνον τον ποιητή που θα απαντήσει. Και καθόλου δεν υποπτεύεται ότι και ο ποιητής, όταν γράφει, στο χάος της προσωρινότητάς του περιπλανάται ρωτώντας. Η ποίηση κι αν είναι που ζητάει απεγνωσμένα απαντήσεις! Ενώ εκείνη η ίδια τις έχει όλες μαντρωμένες σ’ ένα στρατόπεδο νομοταγούς ατμόσφαιρας ώσπου να εισβάλουν αποφασιστικοί οι νέοι επαναστάτες τρόποι του Λόγου, όπου ναι μεν με μικροσυγκρούσεις και αντιπαλότητες, αλλά εν τέλει συμφιλιώνονται, συνεργάζονται και διαιωνίζουν το σωτήριο, το άτρωτο, το αναγκαίο… Να και κάτι που δεν φθείρεται: η ανάγκη.»

Η Κική Δημουλά αποτελεί μία από τις σημαντικότερες παρουσίες στο χώρο των Ελληνικών γραμμάτων σε συγχρονικό αλλά και σε διαχρονικό επίπεδο, πρεσβεύοντας τον Ελληνικό πολιτισμό σε ολόκληρο τον κόσμο. Με όπλα τη σπάνια ψυχογραφική της ικανότητα καθώς και την ακούραστη επιμέλεια των λέξεων και της έμφυτης πολλαπλότητας που υπάρχει στη σημασία τους, η κ. Δημουλά έχει κατακτήσει όχι μόνο τη διεθνή πολιτισμική κοινότητα, αλλά και ένα αφοσιωμένο κοινό από κάθε πιθανή προέλευση.
Έφυγε από τη ζωή, στις 22 Φεβρουαρίου 2020, σε ηλικία 89 ετών, ύστερα από σύντομη νοσηλεία, κατά την οποία είχε υποστεί ανακοπή καρδιάς.

Ποίηση
Ποιήματα (1952)
Έρεβος (1956)
Ερήμην (1958)
Επί τα ίχνη (1963)
Το λίγο του κόσμου (1971)
Χορταριασμένα χάσματα (1974)
Το τελευταίο σώμα μου (1981)
Χαίρε ποτέ (1988)
Η εφηβεία της λήθης (1994), Στιγμή
Έρεβος (1996), Στιγμή
Ερήμην (1996), Στιγμή
Επί τα ίχνη (1994), Στιγμή
Το λίγο του κόσμου (1997), Στιγμή
Ποιήματα (1998)
Ενός λεπτού μαζί (1998), Ίκαρος
Το τελευταίο σώμα μου (1998), Στιγμή
Χαίρε ποτέ (1998), Στιγμή
Ήχος απομακρύνσεων (2001)
Χλόη θερμοκηπίου (2005), Ίκαρος
Ήχος απομακρύνσεων (2005), Ίκαρος
Ποιήματα (2005), Ίκαρος
Μεταφερθήκαμε παραπλεύρως (2007)
Συνάντηση (2007), Ίκαρος
Τα εύρετρα (2010), Ίκαρος
Πέρασα (2010), Ίκαρος
Πέρασα (2012), Ίκαρος
Μεταφερθήκαμε παραπλεύρως (2013), Ίκαρος
Δημόσιος καιρός (2014), Ίκαρος
Άνω τελεία (2016), Ίκαρος

Δοκίμια-Μελέτες-Πεζά
Ο φιλοπαίγμων μύθος (2004), Ίκαρος
Εκτός σχεδίου (2005), Ίκαρος
Έρανος σκέψεων για την ανέγερση τίτλου υπέρ της αστέγου αυτής ομιλίας (2009), Ίκαρος
Εκτός σχεδίου (2011), Ίκαρος
Ο φιλοπαίγμων μύθος (2012), Ίκαρος
Έρανος σκέψεων για την ανέγερση τίτλου υπέρ της αστέγου αυτής ομιλίας (2012), Ίκαρος
Human and More than Human: The Problematics of Lyric Poetry, Ancient and Modern (2014), Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη
Συλλεκτικό ημερολόγιο 2017, Φαίνετ’ απ’ τη ζωή μου ζωή πέρασε κάποτε (2016), Άγκυρα
Εκλήθην ομιλήτρια (2022), Ίκαρος

Συλλογικά έργα
Workshop for Balkan Authors and Translators (1999), Εθνικό Κέντρο Βιβλίου
Βόλος: Μια πόλη στη λογοτεχνία (2001), Μεταίχμιο
Νάνι, τ’ άνθι των ανθώ (2005), Ίνδικτος
Σωτήρης Σόρογκας (2007), Ελληνικά Γράμματα
Σωτήρης Σόρογκας (2007), Εκδόσεις Καστανιώτη
Σύγχρονη ερωτική ποίηση (2007), Εκδόσεις Καστανιώτη
3.000 χρόνια ελληνική ερωτική ποίηση (2008), Εκδοτική Θεσσαλονίκης
Ο Παρθενώνας στην ποίηση (2009), Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (Ε.Λ.Ι.Α.)
Η νεοελληνική ερωτική ποίηση (2010), Ελευθεροτυπία
Τα ποιήματα του 2010 (2011), Κοινωνία των (δε)κάτων
Σωτήρης Σόρογκας, 50 χρόνια ζωγραφική (2011), Μουσείο Μπενάκη
Κωστής Παλαμάς (2011), Ακαδημία Αθηνών
Ημερολόγιο: Παιδιά του κόσμου (2013), Εκδόσεις Γκοβόστη
1ο Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης Αθηνών (2013), Κύκλος Ποιητών
Η παρακμή της πόλης και η κυριαρχία της αγοράς (2014), manifesto
2ο Διεθνές Φεστιβάλ Ποίησης Αθηνών (2015), Κοινωνία των (δε)κάτων
Τα ποιήματα του 2014 (2016), Κοινωνία των (δε)κάτων
Καλήν εσπέραν (2016), άρχοντες, Ιωλκός
Αναγόρευση της Κικής Δημουλά σε επίτιμη διδάκτορα της Τμήματος Θεολογίας του ΑΠΘ (2016), Ίκαρος
Ο ταχυδρόμος φέρνει γράμματα: Ποιήματα (2017), Ελληνικά Ταχυδρομεία
Τα ποιήματα του 2016 (2017), Κοινωνία των (δε)κάτων
Το σώμα. Ο έρωτας (2017), Εκδόσεις Τέχνης “Οίστρος”
Για τον Αντώνη Φωστιέρη (2017), Αιγαίον

Βραβεία
(1964) Eύφημη μνεία από την Ομάδα των Δώδεκα, για την ποιητική συλλογή Eπί τα ίχνη.
(1972) Β΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης, για την ποιητική συλλογή Το λίγο του κόσμου.
(1989) Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης, για την ποιητική συλλογή Χαίρε ποτέ.
(1997) Βραβείο Ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών, για την ποιητική συλλογή Η εφηβεία της λήθης.
(2001) Αριστείο των Γραμμάτων της Ακαδημίας Αθηνών, για το σύνολο του έργου της.
(2003) Μακεδονικό Βραβείο, για το σύνολο του έργου της.
(2009) Ευρωπαϊκό Βραβείο Λογοτεχνίας (Prix Européen de Littérature), για το σύνολο του έργου της.
(2010) Μεγάλο Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας, για το σύνολο του έργου της.
(2017) Βραβείο Ποίησης – Βραβεία Βιβλίου Public 2017, για την ποιητική συλλογή Άνω Τελεία.

Διακρίσεις
Χρυσός Σταυρός του Tάγματος της Tιμής από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Στεφανόπουλο (2001)
Τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, στην οποία κατέλαβε την έδρα των γραμμάτων που είχε μείνει κενή μετά τον θάνατο του Νικηφόρου Βρεττάκου — η τρίτη γυναίκα στην ιστορία της Ακαδημίας (μετά τις Γαλάτεια Σαράντη και Αγγελική Λαΐου) (2002)
Αναγορεύτηκε σε επίτιμη διδάκτωρ της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ (2015)

Εκλήθην ομιλήτρια – Κική Δημουλά

Είκοσι οκτώ “ποιητικά χρονογραφήματα”, ομιλίες της Κικής Δημουλά σε συνέδρια και εκδηλώσεις, χαιρετισμοί και αποχαιρετισμοί από το 1992 έως το 2017. Κείμενα και στοχασμοί για διαφορετικά θέματα, με τον δικό της ελεύθερο τρόπο και την μεταφορική αντίληψη του κόσμου που διέθετε.

«Δεν πήρα μόνη την απόφαση να συγκεντρωθούν σε έναν τόμο λόγοι που εκφώνησε η μητέρα μου σε συνέδρια, εκδηλώσεις, χαιρετισμούς και αποχαιρετισμούς. Την πήραμε μαζί, λίγο πριν ανέβει στη βάρκα του ανέκκλητου. Καταθέτω, ως αποδεικτικό της εξουσιοδότησής της να κινούμαι ελεύθερα και να στεγάζω όπως νομίζω τα λόγια της, ένα αδιάσειστο τεκμήριο: τον πρότερο, ενωμένο δια βίου, βίο μας. Ξεχώρισα, έτσι, είκοσι οκτώ από τα ποιητικά χρονογραφήματα, αυτά που θεώρησα πως παρουσιάζουν ατμοσφαιρικά τις εσωτερικές διαθέσεις της, τους μετασυμβολισμούς των επίκαιρων τότε θεμάτων και φωτογραφίζουν το χρόνο. Τα διάλεξα για να δώσω ένα μέλλον στο υποσχετικό παρελθόν και μια ευκαιρία να ανιχνεύεται η απουσία της».
―Έλση Δημουλά

Δοκίμιο, Ίκαρος, 2022, 208 σελ.

Η εφηβεία της λήθης – Κική Δημουλά

ΙΙΙ.
Αηδόνια ξεναγούν την ακοή
στα ψηφιδωτά του Μάη αγριολούλουδα.

Το Ηραίον, Η εξέδρα του Ηρώδη, Το Πρυτανείον.
Δες τί προϊστορία κατατρόπωσε μια σταλιά παρόν.

Πολιτισμοί και τύμβοι της δυσαναλογίας
άνω κάτω μέσα στο μυαλό μου.
Ξεχνώ σε ποιό χαμό τους στρατοπέδευσαν
τόσες επιφανείς χρονολογίες
πότε ανακηρύχθηκε απώτερος σκοπός η εξουσία
συγχέω πάντα όσα έγιναν προ της υπάρξεώς μου
με το σαν να μην έγιναν. Μετά την ύπαρξή μας
να μου το θυμηθείς
ετούτη μου η σύγχυση θ’ αποδειχτεί προφήτης.

Κατανοώ ευκολότερα
τις διασκορπισμένες ολόγυρα πέτρες
όπως τις έφερε ανώνυμες στο φως η ανασκαφή
τμήματα κάποιας αρτιότητας που
άγνωστο σε τί κατώτερά της
στρώματα χώματος υπέπεσε.
Μου είναι οικείο το χαμένο νόημά τους.
Τις παρηγορώ επιγράφοντάς τες
όπως επιγράφουν οι κινήσεις των κλαδιών
αχνές τον σκόρπιο ανοιξιάτικο αέρα:

Απόσπασμα δραπέτη δούλου τάφου
ημιτελές επιτύμβιον αμούστακου θριάμβου
σκαλάκι εναρκτήριο μονώροφης εταίρας
περβάζι από παράθυρο που έλιαζε τη γλάστρα της
ενάρετη πλατύφυλλη εστία
και τούτη δω που κάθομαι
πεζοδρόμιο εντόμων και σκιερών εικασιών.

Αλήθεια πού να κείνται σκόρπιες
ανεπίγραφες οι δικές μου ήττες.
Πολεμώντας νικήθηκα ή διαβαίνοντας;

Ολυμπία
Βραβείο Ιδρύματος Κώστα & Ελένης Ουράνη Ακαδημίας Αθηνών 1997

Ποίηση, Στιγμή, 1994, 93 σελ.

Επί τα ίχνη – Κική Δημουλά

ΥΠΟ ΦΘΙΝΟΠΩΡΟΝ
Σκηνὴ σὲ πάρκο μὲ ἄγαλμα
Γυναίκα μαρμάρινη
Πλαγιασμένη κι ἐξέχουσα
Λίγο τοῦ βάθρου σου
κατὰ μία ὑποψία φυγῆς
στὸν ἴσκιο τῆς ἀνίας σου
στὴν ἅπλα τοῦ μεσημεριοῦ
παιδὶ ἐργατικὸ κοιμᾶται.
Ἡ σκισμένη του μπλούζα
αὐτοβιογραφία του.
Τὴ διαβάζουμε, ἐγὼ κι ἐσὺ
ἐπὶ τῇ εὐκαιρίᾳ
παίρνεις μίαν ἰδέα
τῶν φθειρομένων πραγμάτων
τοῦ πρὸς στιγμὴν ἐφήβου
καὶ κάτι ἀπὸ τὸ ἀπίθανο τῆς ποιήσεως
ὅταν συμπίπτει
νὰ στέκουν τὰ φθινόπωρα
στὰ δένδρα
πρὸς ἐποπτείαν τῶν διαθέσεων.

Ποίηση, Στιγμή, 1994, 52 σελ.

Ερήμην – Κική Δημουλά

«Ερήμην»
Σημειώθηκε χθες
διόγκωση της ματαιότητας.
Αυτό, φυσικά,
κανείς δεν το αντελήφθη.
Κανείς απ’ τους ελάχιστους «πλησίον μου».
Μονάχα εγώ
που όρθια μπρος στο μεσίστιο μέλλον μου,
σε στάση ανήμπορη αλλά κόσμια,
άφησα να διαφύγει από το χώρο μου
ένα ολόκληρο απόγευμα,
σε μια ρευστότητα αθεράπευτη,
γνωστή,
αλλ’ επιδεινωμένη.

Ποίηση, Στιγμή, 1996, 37 σελ.

Έρεβος – Κική Δημουλά

ΑΠΟΓΕΥΜΑ
Ἕνα κομμάτι ἄνεμος ποὺ ἔπεσε στὸ δρόμο
κάθισε κι ἔπαιξε
στὰ σύρματα τοῦ ἠλεκτρικοῦ
μία μελωδία σιγανὴ
ἀφιερωμένη στὴ διάθεσή μου.
Αὐτὴ γιὰ μία στιγμὴ μονάχα ἀνασηκώθηκε καὶ κοίταξε
ὕστερα ἀμετάπειστη καὶ ἀδιάφορη
ξαναβυθίστηκε ἐντός μου.

Ποίηση, Στιγμή, 1996, 46 σελ.

Το λίγο του κόσμου – Κική Δημουλά

ΤΟ ΛΙΓΟ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ
Κρατῶ λουλούδι μᾶλλον.
Παράξενο.
Φαίνετ᾿ ἀπ᾿ τὴ ζωή μου
πέρασε κῆπος κάποτε.

Στὸ ἄλλο χέρι
κρατῶ πέτρα.
Μὲ χάρη καὶ ἔπαρση.
Ὑπόνοια καμιὰ
ὅτι προειδοποιοῦμαι γι᾿ ἀλλοιώσεις,
προγεύομαι ἄμυνες.
Φαίνετ᾿ ἀπ᾿ τὴ ζωή μου
πέρασε ἄγνοια κάποτε.

Χαμογελῶ.
Ἡ καμπύλη τοῦ χαμόγελου,
τὸ κοῖλο αὐτῆς τῆς διαθέσεως,
μοιάζει μὲ τόξο καλὰ τεντωμένο,
ἕτοιμο.
Φαίνετ᾿ ἀπ᾿ τὴ ζωή μου
πέρασε στόχος κάποτε.
Καὶ προδιάθεση νίκης.

Τὸ βλέμμα βυθισμένο
στὸ προπατορικὸ ἁμάρτημα:
τὸν ἀπαγορευμένο καρπὸ
τῆς προσδοκίας γεύεται.
Φαίνετ᾿ ἀπ᾿ τὴ ζωή μου
πέρασε πίστη κάποτε.

Ἡ σκιά μου, παιχνίδι τοῦ ἥλιου μόνο.
Φοράει στολὴ δισταγμοῦ.
Δὲν ἔχει ἀκόμα προφθάσει νὰ εἶναι
σύντροφός μου ἢ καταδότης.
Φαίνετ᾿ ἀπ᾿ τὴ ζωή μου
πέρασ᾿ ἐπάρκεια κάποτε.

Σὺ δὲν φαίνεσαι.
Ὅμως γιὰ νὰ ὑπάρχει γκρεμὸς στὸ τοπίο,
γιὰ νά ῾χω σταθεῖ στὴν ἄκρη του
κρατώντας λουλούδι
καὶ χαμογελώντας,
θὰ πεῖ πὼς ὅπου νά ῾ναι ἔρχεσαι.
Φαίνετ᾿ ἀπ᾿ τὴ ζωή μου
ζωὴ πέρασες κάποτε.
Β΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης 1972

Ποίηση, Στιγμή, 1997, 108 σελ.

Χαίρε ποτέ – Κική Δημουλά

ΓΡΑΨΕ ΛΑΘΟΣ
Δὲν φτάνει ποὺ ἤσουν ἐρχομὸς θερμοκηπίων
ἐνόχλησες καὶ τὴν ὀρθογραφία μου.
Κατ᾿ ἐπανάληψη λές, μ᾿ ἔπιασες νὰ γράφω
συνδιάζω ἀντὶ συνδυάζω ποὺ σημαίνει
σύν-δυό, βάζω τὸ ἕνα δίπλα στὸ ἄλλο
τὰ δυὸ μαζὶ ἑνώνω – τὸ ζῶ τὸ ἀφήνουμε ἔξω
γιὰ μετά, ἂν πετύχει ὁ συνδιασμός.
Δὲν εἶναι λάθος φίλε μου.
Εἶναι μιὰ πρόωρη ἀνάπτυξη ἀδυναμίας.
Δεῖξε μου ἐσὺ ἕνα ὕψιλον
ποῦ νὰ κατάφερε ποτὲ σωστὰ νὰ μᾶς ἑνώσει.
Συνδιασμοὶ πολλοὶ ἀλλὰ πόσοι γνώρισαν
τὴ ρηματικὴ τοῦ ζῶ ἀπεραντοσύνη.
Ἀπ᾿ τὴ σκοπιὰ τοῦ καθ᾿ ἑνὸς ἡ ὀρθογραφία.
Πάρε γιὰ παράδειγμα
τί κινητὰ ποὺ γράφεται τὸ ψέμα:
ὅταν ἐσὺ τὸ ἐξακοντίζεις πρὸς τὸν ἄλλον
σωστὰ τὸ γράφεις μέσα σου, θαρραλέα.
Ὅμως ὅταν ἐσὺ τὸ δέχεσαι κατάστηθα
τότε τὸ γράφεις ψαίμα.
Ρωτᾷς ἀπὸ ποῦ ὡς ποῦ
γράφω τὴ συμπόνοια μὲ ὄμικρον γιώτα.
Ποιὸς ξέρει θὰ μὲ παρέσυρε ἡ ἄπνοια
ὁ ἀνοίκειος τὸ ποίημα ἡ οἴηση
τὸ κοιμητήριο ἡ οἰκουμένη τὸ οἰκτρὸν
καὶ ἡ ἀοιδὸς ἐπιθυμία
ἀπ᾿ τὴν ἀρχὴ νὰ ξαναγραφόταν ὁ κόσμος.
Ἐξάλλου σοῦ θυμίζω ἡ συμπόνια
πρωτογράφτηκε λάθος ἀπὸ τὸ θεό.
Κρατικό Βραβείο Ποίησης 1989

Ποίηση, Στιγμή, 1998, 120 σελ.

Το τελευταίο σώμα μου – Κική Δημουλά

ΑΚΑΙΡΙΑ
Ἀπερήμωση.
Κανεὶς δὲν εἶν᾿ ἐδῶ, οὔτε δῶ, οὔτε κεῖ κάτω;
Κανείς;
κι αὐτὲς οἱ πολυώροφες ἀνθρώπινες σχέσεις
ποιὸς θὰ τὶς κατοικήσει;
Φύγατε ὅλοι, ὅλα; Ἢ ποτὲ δὲ σᾶς εἶχα;
ἀνεπιβεβαίωτα μένουν τὰ δυὸ κυπαρίσσια
στὴν εἴσοδο τῆς καλησπέρας ποὺ ἔλεγες.
Ἔλεγες ἢ ζωγράφιζα φθόγγους καὶ στόματα
στῶν βραδινῶν ὡρῶν τὶς ξώπορτες;
Ποιὲς βραδινὲς ὧρες; Ἔρχονταν; Διθέσιες;

Ἀκαιρία.
Ἠρεμοῦν ἐρημώνοντας ὅλα.
Δὲν κράτησε ἡ διάρκεια τὸ λόγο της,
πέφτουν τῶν παρατάσεων τὰ φύλλα
ἀπὸ τεράστιους κορμοὺς καιρῶν κομμένων
-ὑλοτόμε.

Ἀκαιρία.
Οἱ θάλασσες κουλουριαστήκανε στὰ κάδρα.
Κίτρινο ἀφροδίσιο,
πυώδεις κάμποι ξένου.
Ξένο φθινόπωρο βιάζει
ἐκτάσεις ἱερόδουλες.
Πέφτει μία ξένη βροχὴ
ἀπὸ μία ξένη τάση
καὶ ἡ τάση γιὰ ζωὴ πέφτει.
Ξένα αὐτὰ ἢ τά ῾χω ξαναφοβηθεῖ;
Ἀστράφτει σ᾿ ἕνα ἀπόμακρο φυλάκιο τοῦ οὐρανοῦ,
καίγονται οἱ ἀσφάλειες τοῦ Θεοῦ,
βραχυκυκλώνεται τὸ σῶσον.
τρομάζει μία μικρὴ λιποψυχία στὸ παράθυρο
ἀφήνει ἀργὰ τὸ κουρτινάκι της νὰ πέσει.

Ἀπερήμωση.
Κι αὐτὲς τὶς πολυώροφες ἀνθρώπινες σχέσεις
ποιὸς τὶς γκρέμισε;
κι ἐγὼ πῶς μένω ἐδῶ,
ποῦ μὲ ὁδηγοῦν κλεισμένη
αὐτὲς οἱ ξένες ἀνεξήγητες συνέχειες;
Ξένες ἀνεξήγητες συνέχειες
ἀκίνητες, ἀπὸ παντοῦ κλειστές,
νὰ μὴν μπορεῖς νὰ βγεῖς
κι ἀλλιῶς νὰ συνεχίσεις,
καὶ δὲν μπορῶ νὰ βγῶ
κι ἀκόμα μέσα εἶμαι
μέσα σε αὐτὸ τὸ ξένο μέσα συνεχίζομαι
ἀκόμα καὶ τώρα ποὺ γράφω
αὐτὸ τὸ δικό μου
τὸ μόνο δικό μου
δικό μου ποίημα
κατάδικό μου.
Κατάδικο ποίημα.

Ποίηση, Στιγμή, 1998, 100 σελ.

Ενός λεπτού μαζί – Κική Δημουλά

ΣΑΝ ΜΠΛΟΥΖ
Τί μοῦ χτυποῦσες νύκτωρ ἀπὸ πάνω Ὕψιστε
τὸ πάτωμα μὲ τὸ πάνθ᾿ ὁρῶν μπαστούνι σου;
Τὸ πιὸ σωστὸ νὰ ῾ρχόσουν νὰ βοηθήσεις.
Δὲ μ᾿ ἔβλεπες; Μάζευα πεταμένη ἀνθρωπότητα
ἀπὸ τὸ σκουπιδιάρικο ἑνὸς ντοκιμαντὲρ — ἀποπνικτικὴ
ἡ πείνα ἀνάδινε θλίψη σκουρόχρωμης φυλῆς σου.
Δὲν ἔβλεπες πόσο βαριὰ ἔκλειναν ἕνας ἕνας
οἱ μαῦροι κύκλοι γύρω ἀπὸ τὰ μάτια της;

Καλά, τί ἔγιναν οἱ ἄρτοι; Ὁ Ἅγιος
φούρναρης ποὺ ζύμωσε τὸν πολλαπλασιασμό τους
καὶ ἔφαγαν πάντες καὶ ἐχορτάσθησαν
μήπως ἦταν ρατσιστής;

Κορίτσια — οἰκεῖο τρυφερὸ παιχνίδι
κατάλληλο δῶρο γιὰ κοῦκλες μικρῆς ἡλικίας —
κεῖνται στὰ φορεῖα τοῦ ἥλιου.
Ἐβιάσθη ἡ διάπλασή τους, ὅπου νά ῾ναι
θὰ ἀποκτήσουν ἀραπάκι χῶμα νόθο
Σὺ μᾶλλον ὁ Πατέρας.

Βρέφη κρεμασμένα στὴ θηλὴ τοῦ γόου
κάτι πέτσες μάνες ποὺ στίβουν στίβουν
τὴν εἰκόνα νὰ κατεβάσει γάλα.

Ἰσχνότης ζωγραφίζει ἐπὶ διαφανοῦς μεμβράνης
ταχεῖς σκελετοὺς ποὺ πλέκουν ἀγόρια.
Δεκάχρονα περίπου —σύγκρινε· στὴν ἡλικία τους
Ἐκεῖνος δωδεκαετὴς ἐκήρυττε ναὸν συσσυτιάρχην·
ἁπανταχοῦ.

Δὲ θὰ τὸ πιστέψεις, ἐτοῦτα δῶ τὰ πλάσματα
μαζὶ καὶ τὸν Χριστὸ ὅταν ἀκόμα ἤτανε σταυρουλάκι
κόσμημα πανάλαφρο στὸν ἀνήφορο λαιμὸ
ἐγὼ τά ῾χω γεννήσει· ρόδινα. Τότε ποὺ ἦταν δυνατόν.
Τότε ποὺ συνέλαμβανα εὐθὺς
μὲ τὸν παραμικρὸ ἄγγελο τοὺς κρίνους
μυρίζοντας ἁπλῶς καὶ μόνο τὸν λευκὸ
παρθενικὰ ἀνύποπτον ἀκόμα εὐώδη κόσμο.

Γι᾿ αὐτὸ κι ἐγώ·
τρύπησε ὁ κουβὰς τῆς ματαιοπονίας
καὶ δὲν τῆς ἀγοράζω ἕναν καινούργιο.

Ποίηση, Ίκαρος, 1998, 67 σελ.

Ο φιλοπαίγμων μύθος – Κική Δημουλά

Απόσταγμα ευλάβειας και σοφίας το δεν ξέρω, που ασπάζεται η πνευματική σταθερά μας, αλλά και ένα πλήθος προσεγγιστικών ορισμών για την ποίηση, σαν πολύτιμα τάματα αφιερωμένα στην ερμητική εικόνα της.
“Ο φιλοπαίγμων μύθος” είναι το κείμενο που εκφώνησε η Κική Δημουλά κατά την τελετή υποδοχής της στην Ακαδημία Αθηνών στις 11 Νοεμβρίου 2003.

Πεζά-Ομιλίες, Ίκαρος, 2003, 32 σελ.

Χλόη θερμοκηπίου – Κική Δημουλά

ΔΕΝ ΕΧΕΙΣ ΤΙ ΝΑ ΧΑΣΕΙΣ
Καλά τα βγάζει πέρα η μοναξιά
φτωχικά αλλά τίμια.
Αλλού κοιμάται αυτή
κι αλλού το εγκρατές σκεπτικό εάν.
Μόνο καμιά φορά
σε πειραματισμούς την παρασύρει
η περιέργεια
-όφις προγενέστερος
και πιο φανατικός
απ’ τον νερόβραστον εκείνον της μηλέας.
Δοκίμασε της λέει, μη φοβάσαι
δεν έχεις τι να χάσεις
και την πείθει
να κουλουριάζεται πνιχτά
να τρίβεται σα γάτα ανεπαίσθητη
πάνω στο διαθέσιμο αέρα
που αφήνεις προσπερνώντας.
Απόλαυση πολύ μοναχικότερη
από τη στέρησή της.

Ποίηση, Ίκαρος, 2005, 74 σελ.

Ποιήματα – Κική Δημουλά

Συγκεντρωτική έκδοση των ποιητικών συλλογών: “Έρεβος” (1956), “Ερήμην” (1958), “Επί τα ίχνη” (1963), “Το λίγο του κόσμου” (1971), “Το τελευταίο σώμα μου” (1981), “Χαίρε ποτέ” (1988) και “Η εφηβεία της λήθης” (1994).

Με τη σφεντόνα διαίσθηση
ρίχνουμε θάνατο στη σωτηρία μας
εκ των ενδεχομένων.
Το κρίμα το σηκώνει ατάραχη η πείρα.
Τα περασμένα ψιχαλίζουν μέσα μας
τη μοχθηρία του φευγαλέου.

Καταιγίδα τώρα πέφτει πάνω μας
το απραγματοποίητο.
Λουζόμαστε με μελαγχολία
καθώς ξυπνάμε
στην ανελέητη κάψα της ανάγκης.

Ποίηση, Ίκαρος, 2005, 494 σελ.

Ήχος απομακρύνσεων – Κική Δημουλά

Όταν πια ζήτησα το λογαριασμό να πληρώσω αγανάκτησα. Υπέρογκος κλέφτης. Ένα απλό σερβίρισμα αισθήσεως και μου το χρεώνει τώρα το όνειρο τάχα πως ήτανε με αγκάλιασες. Τι αισχροκερδές φάντασμα η απόλαυση.

ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΟΥΝΤΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ
Ἐγὼ λουλούδια δὲν ἐκτρέφω στὸ μπαλκόνι μου.
Βάσκανος μίμηση ὁλόγυρα μὲ ξεραίνει.

Ἕναν κάπως εἴρωνα, νεαρὸ πανσὲ
μοῦ χάρισαν προχτὲς
καὶ σὲ ἀγάπη δεισιδαίμονα τὸν κρύβω.

Τὸ ἕνα μάτι του λιλὰ με γρίλιες κίτρινες
γιὰ νὰ μὴν μπαίνει ἀδιακρισία ἄπλετη
τὸ ἄλλο μπλὲ μὲ δέσιμο χρυσὸ ὁλόγυρα
– ματόχαντρο, φυλαχτὸ τῆς ἀνταπόκρισης.

Ἀλλήθωρη ἀνταπόκριση θὰ πεῖς.
Μὰ τί ἀπ᾿ ὅσα ἀγαπήσαμε μᾶς κοίταζε εὐθέως;

Μὲ προσοχὴ ποτίζω στάλα-στάλα γύρω-γύρω
μακριὰ ἀπὸ τὸ πὰνκ ἔφηβο βλέμμα
ἔχοντας σουρώσει τὶς κατεστημένες ρυτίδες
μὴν πέσει χρόνος τὸ νερό.

Βγαίνοντας κι ἀπόψε νὰ ρυθμίσω
τῆς ἀλληγορίας τὴ ροὴ συνέλαβα
τὸν ἀνθὸ σύντροφό μου δοσμένον
σὲ παρατεινόμενο ἀκούραστα φιλὶ
ὑπὸ νέας ὡραιοτάτης πανσελήνου.

Δι᾿ ἀπεσταλμένης ἀποστάσεως, θὰ πεῖς.
Μὰ ποιὸ ποὺ μᾶς συνέβη ἐγγύτατο φιλὶ
ἦταν αὐτοπροσώπως.

Ποίηση, Ίκαρος, 2005, 79 σελ.

Εκτός σχεδίου – Κική Δημουλά

Έβαλα εδώ τον τίτλο “Επίλογος” αντί “Πρόλογος” ως έδει, όχι για να αιφνιδιάσω με την αναποδιά, ούτε από τη γνωστή μανία μου να επιγράφω μερικές ζωντανές ακόμα και κρυφοφιλόδοξες πράξεις μου με κλάψα.
Τον προτίμησα γιατί η έκδοση αυτών των κειμένων είναι ο επίλογος πράγματι μιας εκκρεμότητας που έμεινε για σαράντα κοντά χρόνια στο συρτάρι χωρίς να μου ζητάει τίποτα, αλλά και χωρίς να παραιτείται από τη συντήρησή της.
Τρία από τα πράγματα που άκακα ψιλοκορόιδευα παλιά, ήταν η λακ, οι βάτες και η έκδοση ή επανέκδοση κειμένων που έχει γράψει κανείς εκεί κατά τη φθίνουσα νεότητά του ή κατά την ακμάζουσα απόγνωσή του. Τα λούστηκα και τα τρία… Από τον όγκο των γραπτών διάλεξα ελάχιστα, κάπως αναθεωρημένα κατ’ ανάγκην, μαζί με πολύ λίγα που υπήρχαν ως αποθεματικό-ύλη για τα επόμενα τεύχη, αλλά δεν πρόφτασαν να εκδοθούν.
Στους εύπιστους μόνο και τους ευσυγκίνητους, προτείνω να αποδώσουν αυτή την πράξη της εκδόσεως, στην πίεση της ανάγκης που νιώθουν κάποιοι άνθρωποι, καθώς μεγαλώνουν, να προσθέτουν νέα λησμονητικά στοιχεία σε όσα έχει ήδη συσσωρεύσει η βιογραφία τους.

Πεζά, Ίκαρος, 2005, 161 σελ.

Συνάντηση – Κική Δημουλά

Στους πάντα δύσκολους καιρούς η ποίηση στέκεται η αναγκαία οικοσκευή με τα απολύτως απαραίτητα. Βοήθημα και ζύγι γι’ αυτούς που ‘χουν ανάγκη για κουράγιο, συντροφιά και στήριγμα. Άλλα και διαρκής και μόνιμη αναζήτηση μέτρου. Απόλυτη αξία σε καιρούς σχετικότητας, ματαίωσης, ακύρωσης. Πολύτιμο και σπάνιο δίδαγμα ήθους, συνέπειας και πείσματος. Και πολύτιμη συνεύρεση του ατομικού μέσα στο συλλογικό και του δημόσιου μέσα στο ιδιωτικό. Μια οικοσκευή που διαφυλάσσει τη λιτότητα, την πυκνότητα, τη σαφήνεια, τη βαθιά υπαρξιακή στόχευση, τον πλούτο του ελάχιστου, τις αμφισημίες των πραγμάτων και των λόγων, το οικείο και αινιγματικό του κόσμου.
Στη συνάντηση αυτή των τεχνών οι ζωγραφικές εικόνες αναδύονται από τον ήχο και τα χρώματα της ποίησης, αποκτούν πλαστική οντότητα και τη δική τους νοητική συνάφεια, παλεύουν και διεκδικούν τον εσωτερικό τους λόγο και χάνονται πάλι μέσα στην ποίηση.
Οι εικόνες προκύπτουν όταν η ζωγραφική παρεμβαίνει και ακινητοποιεί για λίγο την ποιητική ροή, όχι για να αφουγκραστεί τον συγκεκριμένο στίχο, άλλα για να αποτυπώσει το φευγαλέο, να μεταφέρει με τον τρόπο της ένα διευρυμένο αίσθημα για τον κόσμο, ένα γενικότερο κραδασμό ψυχής. Και οι στίχοι μας υποδέχονται και μας αιφνιδιάζουν κάθε φορά με διαφορετικό τρόπο, αν και διαφυλάνε πάντα την ίδια υπαρξιακή προδιάθεση. Άλλοτε εκκωφαντικά, άλλοτε εξεγερμένα ή ήπια, τρυφερά ή αμείλικτα μέσα από υπόγειες, άβατες διαδρομές μας οδηγούν σε ναρκοθετημένα πεδία με αμφισβητήσεις, ρήξεις και ανατροπές, διεμβολίζοντας το προφανές και το αυτονόητο με τη συμπαγή και ρευστή πρώτη ύλη της γλώσσας… (Γιάννης Ψυχοπαίδης)
Ζωγραφική: Γιάννης Ψυχοπαίδης

Ποίηση, Ίκαρος, 2007, 303 σελ.

Έρανος σκέψεων για την ανέγερση τίτλου υπέρ της αστέγου αυτής ομιλίας – Κική Δημουλά

Ο “Έρανος σκέψεων για την ανέγερση τίτλου υπέρ της αστέγου αυτής ομιλίας” είναι το κείμενο που εκφώνησε η Κική Δημουλά στην Αρχαιολογική Εταιρεία στις 26 Ιανουαρίου 2009.

Δοκίμιο-Ομιλίες, Ίκαρος, 2009, 36 σελ.

Τα εύρετρα – Κική Δημουλά

Στα θαρραλέα φτερά μιας σκέψης
που έχει σχέση ατρόμητη
και με τα πιο επίφοβα
παντοδύναμα ύψη
ανέθεσα
μια και μπαινοβγαίνει στο Θεό
με τόση οικειότητα
να του μεταφέρει
ότι αυτή η διάταξη
απάνω ο ουρανός
ολόκληρος να τίθεται σκεπή
των αοράτων
ενώ η γη κατάχαμα αφημένη
ολόκληρη ξεσκέπαστη να είναι
ξέσκεπα αφήνοντας κι όλα τα ορατά.

Ποίηση, Ίκαρος, 2010, 76 σελ.

Πέρασα – Κική Δημουλά-Kiki Dimoula

ΠΕΡΑΣΑ
Περπατῶ καὶ νυχτώνει.
Ἀποφασίζω καὶ νυχτώνει.
Ὄχι, δὲν εἶμαι λυπημένη.

Ὑπῆρξα περίεργη καὶ μελετηρή.
Ξέρω ἀπ᾿ ὅλα. Λίγο ἀπ᾿ ὅλα.
Τὰ ὀνόματα τῶν λουλουδιῶν ὅταν μαραίνονται,
πότε πρασινίζουν οἱ λέξεις καὶ πότε κρυώνουμε.
Πόσο εὔκολα γυρίζει ἡ κλειδαριὰ τῶν αἰσθημάτων
μ᾿ ἕνα ὁποιοδήποτε κλειδὶ τῆς λησμονιᾶς.
Ὄχι δὲν εἶμαι λυπημένη.

Πέρασα μέρες μὲ βροχή,
ἐντάθηκα πίσω ἀπ᾿ αὐτὸ
τὸ συρματόπλεγμα τὸ ὑδάτινο
ὑπομονετικὰ κι ἀπαρατήρητα,
ὅπως ὁ πόνος τῶν δέντρων
ὅταν τὸ ὕστατο φύλλο τοὺς φεύγει
κι ὅπως ὁ φόβος τῶν γενναίων.
Ὄχι, δὲν εἶμαι λυπημένη.

Πέρασα ἀπὸ κήπους, στάθηκα σὲ συντριβάνια
καὶ εἶδα πολλὰ ἀγαλματίδια νὰ γελοῦν
σὲ ἀθέατα αἴτια χαρᾶς.
Καὶ μικροὺς ἐρωτιδεῖς, καυχησιάρηδες.
Τὰ τεντωμένα τόξα τους
βγήκανε μισοφέγγαρο σὲ νύχτες μου καὶ ρέμβασα.
Εἶδα πολλὰ καὶ ὡραῖα ὄνειρα
καὶ εἶδα νὰ ξεχνιέμαι.
Ὄχι, δὲν εἶμαι λυπημένη…
Μετάφραση: Ντάντη Σιδέρη – Speck
Ζωγραφική: Γιάννης Ψυχοπαίδης

Ποίηση, Ίκαρος, 2010, 95 σελ.

Μεταφερθήκαμε παραπλεύρως – Κική Δημουλά

ΣΤΟ ΠΛΟΙΟ
Μικρόσωμο νεαρό ζευγάρι.
Εκπατρισμένη των ματιών η καταγωγή.
Κάπου στην επιβίωση θα δουλεύουν
– φημίζεται για την αξιοσύνη της
η υποταγή.

Με άδεια καλοκαιρινή.
Ελεύθερα τώρα τα χέρια νοικοκυρεύουν
τα παραμελημένα χάδια τους.

Θαυμάζω τι επιδέξια ξαπλώνουν τα δάχτυλα
στου παιχνιδιού τους το κρεβάτι
σφιχτά δεμένα
σα να πλέκουν γελαστά καλαθάκια
με πόθου συστροφή τα γεμίζουν
τα ξηλώνουν κι απ’ την αρχή τα πλέκουν

σα να κουράστηκε τώρα ο νέος
ίσως απ’ την πολλή ελευθερία της πλοκής
λίκνιζε χαρούμενα και το πλοίο
γέρνει κι αποκοιμιέται
πάνω στο αριστερό του σκουλαρίκι

ξύπνια εκείνη ακόμα
κοιτάζει για λίγο το κοιμισμένο χέρι του
κι αργά προσεκτικά μην το ξυπνήσει
στον ώμο της το φέρνει
κι επάνω του γέρνοντας
γλυκά κι αυτή αποκοιμιέται.

Τι εύχρηστο μαξιλάρι η αγάπη
κατάλληλο
για κάθε ταξίδι του πόνου στο σώμα
για κάθε ηλικίας όνειρα
για κάθε είδους νύστα
απαραίτητο
για το σπίτι
για το στοχασμό
για το λεωφορείο
για το πλοίο και για ό,τι
μας πνίγει.

Ποίηση, Ίκαρος, 2013, 85 σελ.

Δημόσιος καιρός – Κική Δημουλά

ΚΑΙ ΟΜΩΣ ΚΙΝΕΙΤΑΙ
Σήκω μέρα.
Νίψου έτοιμο το πρωινό σου
σερβιρισμένος ο κόσμος
φρέσκος μόλις τον έκοψαν
από το δέντρο του ύπνου.

Πάρε μαζί σου και τ’ όνειρό του
για μεσημεριανό σου.

Κράτα λίγο και για το σούρουπο
θα πεινάσεις
θα ‘ναι τα τρόφιμα
κλειστά.

Μόνο συγκράτησε όσο μπορείς
την επιδεικτική φιλάρεσκη εξάπλωσή σου.
Αφού ξέρεις
η πίσω μεριά ενός βουνού
ένα φού να σου κάνει
έσβησες πας.

Ποίηση, Ίκαρος, 2014, 104 σελ.

Συλλεκτικό ημερολόγιο 2017, Φαίνετ’ απ’ τη ζωή μου ζωή πέρασε κάποτε – Κική Δημουλά

Το ξεχωριστό αυτό συλλεκτικό ημερολόγιο, που επιμελήθηκαν και παρουσιάζουν οι εκδόσεις ΑΓΚΥΡΑ, περιέχει 12+1 ποιήματα της μεγάλης μας ποιήτριας Κικής Δημουλά, τα οποία συνοδεύονται από 13 έγχρωμα κολάζ, καθώς και δώδεκα ακόμα έργα, που προηγούνται του κάθε μήνα, από τον ζωγράφο και σκηνογράφο Ντίνο Πετράτο.
Κεντρικό πρόσωπο στα κολάζ του Ντίνου Πετράτου είναι η ίδια η ποιήτρια, φωτογραφημένη σε διάφορες περιόδους της ζωής της.
Στις πρώτες σελίδες του ημερολογίου συγκινεί το ευχετήριο, από καρδιάς, σημείωμα της ποιήτριας για το νέο έτος, προς όλους τους αναγνώστες.
Η πρωτότυπη βιβλιοδεσία του ημερολογίου, είτε υπό τη μορφή μικρού άλμπουμ είτε βιβλίου, διευκολύνει πολύ τη χρήση του για τον εβδομαδιαίο και μηνιαίο προγραμματισμό του αναγνώστη.
Εικονογράφηση: Ντίνος Πετράτος