Ο Ιωάννης Κονδυλάκης (1862-1920) γεννήθηκε στο χωριό Βιάννος της ανατολικής Κρήτης το 1862 και πέθανε στο Ηράκλειο το 1920 από ημιπληγία. Πέρα από τα εγκύκλια μαθήματα δεν πρόλαβε να σπουδάσει, γιατί από το 1877 αναμίχτηκε ως εθελοντής στις διάφορες κρητικές επαναστάσεις. Το 1883 γυρίζει στην Αθήνα, τελειώνει τις γυμνασιακές του σπουδές και κατόπιν γράφεται στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Επίσημα ο Κονδυλάκης εμφανίσθηκε στην Λογοτεχνία το 1884, όταν κυκλοφόρησε η πρώτη του συλλογή διηγημάτων με το γενικό τίτλο “Διηγήματα”. Αμέσως μετά κυκλοφόρησε το πρώτο του μυθιστόρημα “Οι Αθλιοι των Αθηνών”. Ακολούθησαν τα έργα “Η Γραμβούσα , επανάστασις εν Κρήτη”, “Η ολοκαύτωσις του Αρκαδίου”, “Όταν ήμουν δάσκαλος”, “Πρώτη Αγάπη”, “Ενώ διάβαινα”, “Ο Πατούχας”, “Ζαμπελίου και Κριτοβουλίδου, Iστορία Κρητικών Eπαναστάσεων”, “Ημέραι κινδύνων και φόβου”.
Το 1885 εγκατέλειψε την Αθήνα και επέστρεψε στην Κρήτη όπου και διορίστηκε δάσκαλος στο χωριό Μώδι της Κυδωνίας, για ένα χρόνο . Επειτα πήγε στα Χανιά και στο Ηράκλειο όπου άρχισε να γράφει πατριωτικά άρθρα στην “Αμυνα” των Χανίων με αποτέλεσμα να κυνηγηθεί από τους Τούρκους.
Ξανά στην Αθήνα από το 1889, όπου έζησε τα υπόλοιπα χρόνια του, εργαζόμενος ως δημοσιογράφος και δημοσιεύοντας παράλληλα τα λογοτεχνικά του δημιουργήματα. Το πρώτο του διήγημα δημοσιεύτηκε το 1884 και έπεισε αμέσως, οτι πρόκειται γιά ταλαντούχο νέο. Ξεχωριστή θέση απόκτησε επίσης ως χρονογράφος, με το φιλολογικό ψευδώνυμο «Διαβάτης». Ηταν ο πρώτος πρόεδρος της Ενωσης Συντακτών το 1914. Συνεργάστηκε με τις εφημερίδες: Αστυ, Εστία, Εφημερίδα, Σκρίπ και Εμπρός. Τα χρονογραφήματά του, άνέκδοτα ακόμα καλύπτουν περίοδο μιάς εικοσιπενταετίας. Στην εφημερίδα Εστία έγραφε με το ψευδώνυμο «Βαρδής Γύπαρις». Ο Νιρβάνας τον αποκάλεσε «πατέρα» του ελληνικού χρονογραφήματος.
Aλλά σημαντική είναι η συμβολή του και στον πεζό λόγο. Μαζί με τον Παπαδιαμάντη και τον Καρκαβίτσα θεωρείται ως στυλοβάτης της νεοελληνικής πεζογραΦίας στα πρώτα της βήματα, αυτής που ονομάζεται «ηθογραφική». Τα περισσότερα κείμενά του αναφέρονται στη ζωή της Κρήτης και τα πρώτα βιβλία του είναι γραμμένα στην απλή καθαρεύουσα, όπου υπάρχουν και κρητικές ιδιωματικές λέξεις.
Στο ενεργητικό του βρίσκονται ακόμα μεταφράσεις έργων του Λουκιανού. Ολόκληρο το έργο του Κονδυλάκη βρίσκεται συγκεντρωμένο στα “Απαντα”, σε 4 τόμους που κυκλοφόρησαν το 1961.
Τα τελευταία χρόνια της ζωής του αποσύρθηκε στη Κρήτη, παράτησε τη καθαρεύουσα κι έγραψε το ύστατο βιβλίο του Πρώτη αγάπη στη δημοτική.
Επίσημα ο Κονδυλάκης εμφανίσθηκε στην Λογοτεχνία το 1884, όταν κυκλοφόρησε η πρώτη του συλλογή διηγημάτων με το γενικό τίτλο “Διηγήματα”. Αμέσως μετά κυκλοφόρησε το πρώτο του μυθιστόρημα “Οι Αθλιοι των Αθηνών”. Ακολούθησαν τα έργα “Η Γραμβούσα , επανάστασις εν Κρήτη”, “Η ολοκαύτωσις του Αρκαδίου”, “Όταν ήμουν δάσκαλος”, “Πρώτη Αγάπη”, “Ενώ διάβαινα”, “Ο Πατούχας”, “Ζαμπελίου και Κριτοβουλίδου, Iστορία Κρητικών Eπαναστάσεων”, “Ημέραι κινδύνων και φόβου”.
Το 1885 εγκατέλειψε την Αθήνα και επέστρεψε στην Κρήτη όπου και διορίστηκε δάσκαλος στο χωριό Μώδι της Κυδωνίας, για ένα χρόνο . Επειτα πήγε στα Χανιά και στο Ηράκλειο όπου άρχισε να γράφει πατριωτικά άρθρα στην “Αμυνα” των Χανίων με αποτέλεσμα να κυνηγηθεί από τους Τούρκους.
Ξανά στην Αθήνα από το 1889, όπου έζησε τα υπόλοιπα χρόνια του, εργαζόμενος ως δημοσιογράφος και δημοσιεύοντας παράλληλα τα λογοτεχνικά του δημιουργήματα. Το πρώτο του διήγημα δημοσιεύτηκε το 1884 και έπεισε αμέσως, οτι πρόκειται γιά ταλαντούχο νέο. Ξεχωριστή θέση απόκτησε επίσης ως χρονογράφος, με το φιλολογικό ψευδώνυμο «Διαβάτης». Ηταν ο πρώτος πρόεδρος της Ενωσης Συντακτών το 1914. Συνεργάστηκε με τις εφημερίδες: Αστυ, Εστία, Εφημερίδα, Σκρίπ και Εμπρός. Τα χρονογραφήματά του, άνέκδοτα ακόμα καλύπτουν περίοδο μιάς εικοσιπενταετίας. Στην εφημερίδα Εστία έγραφε με το ψευδώνυμο «Βαρδής Γύπαρις». Ο Νιρβάνας τον αποκάλεσε «πατέρα» του ελληνικού χρονογραφήματος.
Aλλά σημαντική είναι η συμβολή του και στον πεζό λόγο. Μαζί με τον Παπαδιαμάντη και τον Καρκαβίτσα θεωρείται ως στυλοβάτης της νεοελληνικής πεζογραΦίας στα πρώτα της βήματα, αυτής που ονομάζεται «ηθογραφική». Τα περισσότερα κείμενά του αναφέρονται στη ζωή της Κρήτης και τα πρώτα βιβλία του είναι γραμμένα στην απλή καθαρεύουσα, όπου υπάρχουν και κρητικές ιδιωματικές λέξεις.
Στο ενεργητικό του βρίσκονται ακόμα μεταφράσεις έργων του Λουκιανού. Ολόκληρο το έργο του Κονδυλάκη βρίσκεται συγκεντρωμένο στα “Απαντα”, σε 4 τόμους που κυκλοφόρησαν το 1961.
Τα τελευταία χρόνια της ζωής του αποσύρθηκε στη Κρήτη, παράτησε τη καθαρεύουσα κι έγραψε το ύστατο βιβλίο του Πρώτη αγάπη στη δημοτική.
Διηγήματα
Η Κρήσσα ορφανή (1884)
Διηγήματα (1884)
Οι άθλιοι των Αθηνών (1895)
Οταν ήμουν δάσκαλος (1916)
Ο Πατούχας (1916)
Ο επικήδειος
Κερκέζος
Πως ερώμιεψε το χωριό
Σκούρα
Αναμνήσεις γυναικοπαίδων
Η καμπάνα
Ο νεωτεριστής
Η πρώτη αγάπη (1919)
Η Κρήσσα ορφανή (1884)
Διηγήματα (1884)
Οι άθλιοι των Αθηνών (1895)
Οταν ήμουν δάσκαλος (1916)
Ο Πατούχας (1916)
Ο επικήδειος
Κερκέζος
Πως ερώμιεψε το χωριό
Σκούρα
Αναμνήσεις γυναικοπαίδων
Η καμπάνα
Ο νεωτεριστής
Η πρώτη αγάπη (1919)
Ιστορικά
Η Γραμβούσα, επανάστασις εν Κρήτη
Η ολοκαύτωσις του Αρκαδίου
Ιστορία των επαναστάσεων της Κρήτης (1893)
Το 62. Κάτω ο τύραννος! (1895)
Συλλογές
Ενώ διάβαινα – (επιλεγμένα χρονογραφήματα) (1916)
Απαντα Α (1961)
Απαντα Β (1961)
Απαντα Γ (1962)
Απαντα Δ (1962)
Μεταφράσεις
Λουκιανού – Αλέξανδρος ή Ψευδομάντις Ι
Λουκιανού – Αλέξανδρος ή Ψευδομάντις ΙΙ
Λουκιανού – Αλέξανδρος ή Ψευδομάντις ΙΙΙ
Πηγές πληροφοριών: Θ.Ροδάνθης, Μαλλιάρης Παιδεία, Υδρία, Δομή και Πάπυρος Larousse Britannica