Λευτέρης Φύτρας

Δοκίμια – Λευτέρης Φύτρας

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
– Η αξία του δοκιμίου
– Ο ελεύθερος “βάρβαρος”
– Γίνεται άνθρωπος
– Ευθύνη
– Ο φόβος
– Το άσπρο και το μαύρο
– Πολιτική
– Ειλικρίνεια
– Το επικίνδυνο παιχνίδι
– Δυναμισμός γνώσις

Οι πεταλούδες ήταν πράσινες – Λευτέρης Φύτρας

Ο μύθος έχει ως βάση το προσωπικό ημερολόγιο, που κράτησε ο Λίνος Φαράκος κατά τις εφτά ημέρες φυλάκισής του στις ομοσπονδιακές φυλακές Σικάγου και τα δύο χρόνια της περιπέτειας, που ακολούθησε. Όσα ιστορούνται, διαδραματίζονται στις πόλεις Σικάγου και Νέας Υόρκης, σε φυλακές, σε πολυτελή γραφεία δικηγορικών εταιρειών, σε δικαστήρια, σε ειδικά γραφεία του υπουργείου Δικαιοσύνης, όλα στην καρδιά του Σικάγου, στην Αστόρια Νέας Υόρκης, στο Μπρούκλιν και το Μανχάταν.
Στις 21 Ιουνίου 1989 τα Γραφεία Αντιπροσωπείας της Εθνικής Κτηματικής Τράπεζας της Ελλάδος, που λειτουργούσαν με επιτυχία στην Αμερική, κλείστηκαν από τις Αμερικανικές Αρχές με ταυτόχρονη σύλληψη όλου του προσωπικού, μονίμων ή εκτάκτων, τοπικών υπαλλήλων. Τα γραφεία αυτά διευθύνονταν από την Κεντρική Διοίκηση της Κτηματικής στην Αθήνα και, εκμεταλλευόμενα κάποια ελαστικότητα ή κενό της αμερικανικής τραπεζικής νομοθεσίας, δέχονταν καταθέσεις σε δολάρια -δεν είχαν αυτό το δικαίωμα- από νόμιμους καταθέτες της Ελληνική Ομογένειας. Οι καταθέσεις αυτές με νομότυπο τρόπο κατέληγαν στην Ελλάδα μέσα αμερικανικής Τράπεζας. Υπήρχε όμως μια “αφανής” παρανομία, που αποκαλύφθηκε βέβαια αργότερα.
Με πρωτοβουλία του καταθέτη και με σχετική διευκόλυνση της Τράπεζας τα ποσά στέλνονταν στην Ελλάδα, χωρίς πρώτα να φορολογηθούν υπέρ του Αμερικανικού Δημοσίου. Η σχετική νομοθεσία υποχρέωνε κάθε καταθέτη μετρητών, εφόσον αυτά ξεπερνούσαν ένα ποσό, από εφτά έως εννέα χιλιάδες δολάρια, να το δηλώνουν στην εφορία, συμπληρώνοντας ειδικό έντυπο. Οι καταθέτες έκαναν κατάχρηση αυτών των ορίων, “έσπαγαν” τα μετρητά σε μικροποσά, αγόραζαν από αμερικανικές τράπεζες επιταγές και τα κατάθεταν στην Τράπεζα, που με τη σειρά της πίστωνε το λογαριασμό του καταθέτη στο κεντρικό κατάστημα της κτηματικής στην Αθήνα…

Οδός Ναυαγών – Λευτέρης Φύτρας

Η “Οδός Ναυαγών” είναι ένα στενό δρομάκι. Εκεί, βρίσκονται κάποιες ξεχασμένες στο χρόνο βιτρίνες μαγαζιών με σαραβαλιασμένα παράθυρα και σάπιες πόρτες. Κάποτε ήταν ένας πολυσύχναστος δρόμος όπου δέσποζαν χρυσοχοεία, κουρεία και καταστήματα «έτοιμων ενδυμάτων». Τίποτα δε θυμίζει την αίγλη του παρελθόντος. Όλα είναι κλειστά και αμπαρωμένα. Μόνο μια πόρτα μένει μισάνοικτη, αυτή του παλιού «υποδηματοποιείου»… Μέσα στα χαλάσματα, ένας τσαγκάρης καρφώνει και ξανακαρφώνει την ίδια πρόκα, πάνω σε κάποια σόλα παπουτσιού, σε οτιδήποτε βρει μπροστά του. Εδώ και δεκαπέντε χρόνια κάνει τη συγκεκριμένη δουλειά κάθε πρωί. Αυτός ο άνθρωπος – ναυάγιο, ο κυρ-Μάρκος, λένε πως τρελάθηκε όταν το μαγαζί του έπεσε έξω λόγω του ανταγωνισμού με τα καινούρια παπούτσια που χτύπησαν την αγορά. Μαζί με το κουφάρι του μαγαζιού του και τα κουφάρια των παπουτσιών του, σέρνει και το δικό του κουφάρι, βρίσκοντας μόνη παρηγοριά σε μια πρόκα… Εκείνη την πρόκα που κάποτε σαν μαθητευόμενος τσαγκάρης πρωτοκάρφωσε σε μια σόλα, εκείνη την πρόκα που χάρις σ’ αυτήν, όπως ο ίδιος λέει, έφτιαξε την οικο­γένεια του…
Η “Οδός Ναυαγών” του Λευτέρη Φύτρα είναι ένα βιβλίο γεμάτο ανησυχίες, πνευματικές, μεταφυσικές, κοινωνικές, πολιτικές… Οι ήρωες των ιστοριών του είναι ναυαγισμένοι μέσα στα όνειρα τους, τις ελπίδες τους, τα αδιέξοδά τους, τον έρωτα, το πάθος, τα ασήμαντα της καθημερινής ζωής. Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου νιώθεις έντονα την ανάγκη του συγγραφέα να εκτονώσει τις αγωνίες του και να λυτρώσει τις σκέψεις που τον βασανίζουν. Κυρίως, όμως, ο αφηγηματικός λόγος του Φύτρα εκφράζει με οξύ τρόπο κάποιες μεταφυσικές αγωνίες όλων μας. Συμπάσχεις με τα πρόσωπα του, καθώς βλέπεις μέσα σε αυτά το εύρος της ανθρώπινης ύπαρξης, το ανελέητο της ανθρώπινης μοίρας, την ασίγαστη πάλη του καλού με το κακό.

50+4 κραυγές – Λευτέρης Φύτρας

Ένα μικρό σύνολο από κείμενα που μοιάζουν με δοκίμια. Ίσως και ποιήματα με περισσότερες όμως λέξεις. Μπορεί, πάλι, να είναι οι αφαιρετικές σκέψεις ενός σκεπτόμενου νου ή ακόμη και οι εικόνες ενός εναλλακτικού ζωγράφου που χρησιμοποιεί για χρώμα το λόγο…
Ο Λευτέρης Φύτρας εμπνεύστηκε τη σύνθεση αυτού του βιβλίου μπροστά από την Γκουέρνικα του Πάμπλο Πικάσο. Ο ίδιος γράφει σχετικά στο εισαγωγικό του σημείωμα: «Οι Κραυγές είναι μια «πλάγια» ματιά του κόσμου, που ξεκίνησε από αδέσποτη σπίθα της Γκουέρνικα του Πάμπλο Πικάσο, καθώς ήμουν απορροφημένος μπροστά σε κάποιο αντίγραφό της…». Τα μικρά αυτά δοκίμια μοιάζουν με σύνθετες μυθοπλασίες που δανείζονται στοιχεία από το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον, ενώ μέσα τους ευδοκιμεί επιδέξια ο Σουρρεαλισμός. Εκφράζεται άραγε ο Σουρρεαλισμός μέσα από το δοκιμιακό λόγο; Ίσως, όταν το δοκίμιο μεταμορφώνεται αβίαστα σε ποίημα ή ακόμη και σε διήγημα και αντίστροφα. Ο προβληματισμός του συγγραφέως, άλλωστε, εκτείνεται σε πολυεπίπεδα θέματα που αφορούν τον άνθρωπο ως αυτόνομη ύπαρξη, αλλά και τον άνθρωπο ως κομμάτι της κοινωνίας μας ή και ακόμα αυτού του πλανήτη.
Η άτακτη «τάξη» της σκέψης του Λευτέρη Φύτρα βάζει τον αναγνώστη σε ένα αδιάκοπο παιχνίδι αναζήτησης του νοήματος και της αλήθειας, η οποία τελικά αποκρυσταλλώνεται, άλλοτε πιο ξεκάθαρα και άλλοτε πιο έμμεσα, σε ένα αυτούσιο ηθικό δίδαγμα. Στις “Κραυγές” οι ήρωες αρχίζουν από την εποχή του Πλάτωνα και πιο πίσω, για να φτάσουν μ’ ένα σύνθετο τρόπο μέχρι σήμερα, μέσα από μια έντονη ανάδυση σουρεαλιστικών εκλάμψεων… Μέσα στις σελίδες του παρόντος βιβλίου ο αναγνώστης θα ταξιδέψει σε ένα κόσμο όπου ο Λουδοβίκος ο ΙΔ΄ περπατά μαζί με το Δάντη στο δάσος της Βουλώνης, ο Μωυσής απλώνει το χέρι του στον Αραφάτ για να μεταφέρουν μαζί μια νεκρή καμήλα, ενώ ο Μπετόβεν τρώει μαζί με τον Σαίξπηρ σε ένα εστιατόριο κοντά στον Σηκουάνα. Κάπου άλλου, ο Μπλερ θα χαρίσει το ημίψηλο του στον Ρήγα Φεραίο, ο Ελευθέριος Βενιζέλος θα σβήσει το «El.» μπροστά από κάθε πινακίδα του αεροδρομίου που γράφει «El. Venizelos», ο Μαχάτμα Γκάντι θα ψάξει το Σωκράτη για ν’ ανταλλάξουν ιδέες, ενώ ο Ξέρξης θα περάσει τη νύχτα του μέσα σ’ ένα αστυνομικό τμήμα στο Αιγάλεω…

Το ελληνικό πολιτικό κόμμα στις Ηνωμένες Πολιτείες – Λευτέρης Φύτρας

Πειθαρχία στο πολιτικό κόμμα σημαίνει: η τήρηση από όλους ενός κώδικα ηθικής συνέπειας τόσο στα ιδεολογικά όσο και στα οργανωτικά θέματα. Καθένας “εφ’ ω ετάχθη”.
Παραδοχή του ανωτέρου στελέχους και υπακοή στη λήψη αποφάσεων από την πλειοψηφία και σεβασμός στην εκτέλεσή τους.
Η διάρθρωση του κόμματος πρέπει να είναι τέτοια, ώστε κάθε υπεύθυνο όργανο να “ακούγεται” επί “ίσοις όροις”. Απόλυτη ελευθερία ελέγχου και προτάσεων. Από τη στιγμή όμως που λαμβάνεται η απόφαση σύμφωνα με τις προβλεπόμενες διαδικασίες, όλα τα όργανα πρέπει να υπακούουν τυφλά.
Αυτό προσθέτει δύναμη στο κόμμα αλλά επιβάλλει στον αρχηγό του να είναι δημιουργός, πρωτότυπος σε σκέψεις και αφοσιωμένος στην κοινή προσπάθεια.

Έλενα – Λευτέρης Φύτρας

Η όμορφη και ώριμη Σοφία, άφησε την τελευταία της πνοή, πριν τελειώσει το μαγικό ταξίδι της κάτω απ’ το δικό της ουρανό στο Σούνιο, δίπλα στο ναό του Ποσειδώνα, στην ασημένια θάλασσα.
Ο σύντροφός της, Δημήτρης, θα μείνει σπαρακτικά μόνος, βιώνοντας τη δική του Δύση, μ’ ενοχές και ματωμένη καρδιά, λαβωμένος σαν αετός και ανήμπορος καθώς υποψιάζεται πως και το δικό του τέλος είναι πολύ κοντά.
Η Έλενα, μια νεράιδα του ονείρου, εγκατέλειψε την κόλαση της Αλβανίας και τώρα, εκστατική, αντικρίζει για πρώτη φορά την Αθήνα σε μια γειτονιά της Πλάκας, της γης των θεών. Η ζωή ξάφνου άνοιξε μπροστά στη δροσερή γυναίκα σαν ένα ολοπόρφυρο ρόδι με το γλυκό του καρπό στα χέρια της. Πέτυχε επαγγελματικά, γνώρισε τον έρωτα κι ανηφορίζει ευχάριστα τη νέα της πατρίδα, ξεπερνώντας μια μια τις δυσκολίες.
Η Νάντια, ισχυρός μαγνήτης με την ομορφιά, την προσωπικότητα και τη μόρφωσή της, θα νιώσει τη μεγάλη πίκρα στη σύντομη, δραματική περιπέτεια ενός άτυχου έρωτα, καταδικασμένου από την πρώτη στιγμή. Σύντομα, θ’ απαγκιάσει στην αγκαλιά και τα συναισθήματα ενός άξιου και επιτυχημένου μάνατζερ – επιστήμονα.
Η Μυρτώ, ναυάγιο του πλούτου και της καλοπέρασης, όμορφη και αλαζονική, απλώνει τα χέρια της στα ναρκωτικά, χωρίς ιδιαίτερο λόγο. Μπαίνει στην “αριστοκρατική” πορνεία και φτάνει στο “βυθό”. Ελπίζει σε κάποιο φως που δυστυχώς, δε θα φανεί ποτέ σε κανέναν ορίζοντα.
Έχει την αίσθηση κανείς πως η ζωή, κάποια στιγμή, κατηφορίζει αγκαλιά με το αδύναμο φως της Δύσης, πίσω στον πορτοκαλί ορίζοντα του Σύμπαντος. Όμως, μετά τη Δύση, ο ήλιος της Ανατολής προβάλλει πάλι, για να ζεστάνει τη ζωή του Δημήτρη, της Νάντιας και του Θωμά, της Έλενας και του Άρη.
Το σπίτι της Βουλιαγμένης αρχίζει δειλά δειλά να χαμογελάει καθώς το πεπρωμένο προχωράει στο δικό του ανεμπόδιστο δρόμο.

Στη σκιά του πολέμου – Λευτέρης Φύτρας

Το ψιλόβροχο έπεφτε σαν χάδι στο φτωχό χωματόδρομο. Η αβρότητα της φύσης σ’ ένα σκηνικό πείνας και θανάτου. Ο κυρ-Νίκος, τρεις πόρτες πιο κάτω πέθανε χτες, την κυρα-Ευανθία τη σήκωσαν στα χέρια, διπλωμένη σε μια κουβέρτα και τη φόρτωσαν στο κάρο του δήμου με δυο άλλους νεκρούς. Η γειτονιά λιγόστευε. Το ψιλοβρόχι, στόλισμα και μαζί ιδιότυτο μοιρολόγι, συνέχιζε να δροσίζει το πρόσωπο της μικρής γειτονιάς. Το ξαφνικό φρενάρισμα του γερμανικού φορτηγού άλλαξε με μιας το σκηνικό. Το γρύλισμα των τροχών πάνω στην άσφαλτο, ίδια κραυγή αγριμιού. Εκεί στη στροφή προς το χωματόδρομο γίνανε όλα.
Δύο γερμανοί με το πιστόλι στο χέρι, κυνηγούν ένα ψηλό, λιγνό άντρα, που ‘χε κιόλας πετάξει καταμεσής του δρόμου ένα σακί σιτάρι…

Ο συγγραφέας – Λευτέρης Φύτρας

… Πρωτοτυπία σημαίνει το αυθεντικό, όχι το κλεψίτυπο. Σημαίνει την ειλικρινή, ατόφια έκφραση του συγγραφέα και όχι τη μίμηση. Αυτή είναι ο μεγάλος εχθρός, η βαριά σκιά, που κρύβει το δρόμο της δημιουργίας και δίνει τόπο στην εύκολη, πλατιά λεωφόρο των μικρών και των μεγάλων ολισθημάτων.
Ένας κόκκος πρωτότυπης, αληθινής γραφής, αξίζει περισσότερο από ένα τεράστιο απόθεμα κλεμμένων ιδεών και «εμπνεύσεων.»
Ο αληθινός συγγραφέας προτιμά να ματώσει στην προσπάθεια παρά ν’ αφεθεί στο πουπουλένιο στρώμα έτοιμων διαλογισμών και μύθων.
Γράφει, δεν αντιγράφει. Ικανοποιείται απ’ το μικρό φως της δικής του λάμψης παρά από την κλεψίτυπη φωταψία ενός δανεισμένου κειμένου, που του ανοίγει διάπλατα τις εισόδους της εύκολης προσπέλασης σε απαγορευμένους, ξένους χώρους συγγραφικής δραστηριότητας. Το μυαλό του συγγραφέα πρέπει να βρίσκεται συνέχεια σε συναγερμό. Ν’ αφομοιώνει ο ίδιος την ουσία των πραγμάτων και των γεγονότων, που συμβαίνουν δίπλα του και μακριά του…
Ο “Συγγραφέας” ίσως είναι το μοναδικό βιβλίο στο χώρο της ελληνικής λογοτεχνίας με αυτόν ακριβώς τον τίτλο. Δεν ξαφνιάζει όμως μόνο ο τίτλος αλλά και το περιεχόμενο. Πρόκειται για δοκίμιο με πολλές αιχμηρές παρατηρήσεις, που αφορούν τον εν Ελλάδι κόσμο των συγγραφέων, των εκδοτών, των κριτικών της λογοτεχνίας και της διαχείρισης γενικότερα του βιβλίου. Με βασικές θεματικές την Έμπνευση, την Πρωτοτυπία και Ύφος, τη Γλώσσα, που καλύπτουν τον κύριο κορμό του δοκιμίου αυτού, ο Λ. Φ. αποτολμάει και εντάσσει στον κόσμο της συγγραφικής δραστηριότητας και το χαρακτηρισμό «διαπλοκή» με όλες τις παρενέργειες του, εστιάζοντας το λόγο του κυρίως στη λογοτεχνική κριτική και στον τρόπο διακίνησης του βιβλίου στην ελληνική αγορά.

Γεννήθηκα στον Πειραιά – Λευτέρης Φύτρας

Άνθρωποι και γεγονότα που με συγκίνησαν και με δίδαξαν
… Περπατούσα αμέριμνος στην οδό Αγχιάλου διακόσια περίπου μέτρα από το σπίτι μας της οδού Γυθείου. Ξυπόλυτος με ψώρα στα χέρια αλλά καθαρός και χορτάτος γιατί, όπως θυμάσαι, μας φρόντιζαν με επιμέλεια οι γονείς.
Ξαφνικά αισθάνθηκα πίσω μου ένα άγριο χτύπημα, να πετάγομαι μπροστά δυο μέτρα και να ξαπλώνω μπρούμυτα φαρδύς-πλατύς. Νόμιζα εκείνη τη στιγμή, ότι θα πέθαινα. Μια τεράστια γερμανική μπότα σταμάτησε δίπλα στο κεφάλι μου κι εγώ δειλά-δειλά κοίταξα να δω τι θα συμβεί. Σε λίγα δευτερόλεπτα μέτρησα το μάκρος της ζωής που μου είχε απομείνει. Νόμιζα ότι θα ακολουθούσε κλοτσιά στο κεφάλι μου. Ευτυχώς η μπότα κινήθηκε κι ο Γερμανός έφυγε στο βάθος του δρόμου. Σηκώθηκα μ’ ένα ανυπόφορο πόνο στα πισινά μου και κλαίγοντας πήρα τον ανήφορο της οδού Δερβενακίων για το σπίτι. Η Ματώ, μόλις με είδε σ’ αυτό το χάλι ξαφνιάστηκε, φοβήθηκε και με ρώτησε:
“Τι συνέβη και είσαι έτσι, παιδί μου;” “Με χτύπησε ένας Γερμανός” της είπα. “Πού” “Να, εδώ με κλότσησε δυνατά και πονάω ακόμα.” “Γιατί σε κλότσησε;” “Δεν ξέρω.” “Γύρνα να σε δω, παιδί μου.” Γύρισα, της έδειξα τον πισινό μου κι αυτή έβγαλε μια κραυγή απελπισίας. “Τώρα κατάλαβα” είπε.
Τι είχε συμβεί; απλώς φορούσα ένα κοντό παντελόνι, που το είχε ράψει η ίδια η Ματώ από ένα γερμανικό σακί. Στο πίσω μέρος ακριβώς στον ποπό μου υπήρχε σε στάμπα το σήμα του αγκυλωτού σταυρού δηλαδή γι’ αυτούς η γερμανική σημαία. Το είδε φαίνεται ο Γερμανός, έδωσε τη δική του εξήγηση και θέλησε με την παραλίγο θανατηφόρα κλοτσιά του να σώσει την τύχη της καταρρέουσας Γερμανίας, χτυπώντας ανελέητα τον πισινό μου…
Αυτά μου αφηγήθηκε ο Γιάννης Φύτρας.

Η κραυγή της Αφρικής – Λευτέρης Φύτρας

Τέσσερις μαύροι μεγιστάνες δίνουν τα χέρια σε μια “θεότρελλη” υπόσχεση, να αλλάξουν και να ανατρέψουν το καθεστώς της Αφρικής, να θάψουν τις αποκρουστικές μνήμες της σκλαβιάς, να ημερέψουν την κοινωνία του παρόντος και να κομίσουν την ελπίδα για το μέλλον μιας ανθρώπινης αξιοπρέπειας.
Οι τέσσερις κροίσοι δεν πατούν μόνον πάνω στην πέτρινη αντίσταση του χρήματος που φουσκώνει τις τσέπες και τα χρηματοκιβώτιά τους. Έχουν ψυχή. Θέλουν να αλλάξουν τη ζωή μιας ολόκληρης ηπείρου, που κουβαλάει πάνω της τη δυστυχία αιώνων. Που στα σπλάχνα της κοιμάται ο θησαυρός του κόσμου, στις πεδιάδες της κυλάει αγέρωχα ο θεός Νείλος και στον φλοιό της απλώνονται η έρημος Σαχάρα, η Καλαχάρι και το βουνό Κιλιμάντζαρο.
Ξεκινούν με το όνειρο και πιστεύουν, ότι θα πλησιάσουν το ακατόρθωτο, το υπεράνθρωπο και θα κάνουν το μαύρο άσπρο και την πίστη ελπίδα και πραγματικότητα.

Η αντοχή της ανοχής – Λευτέρης Φύτρας

Συντομογραφίες δοκιμίων


Οι μεγάλοι της ανθρωπότητας βρίσκουν εύκολα το δρόμο και τρέχουν ο ένας πίσω απ’ τον άλλο. Σε απόσταση μεταξύ τους, που ορίζει η ιστορία. Ο αναμμένος δαυλός, που μεταφέρουν, τρεμοσβήνει χωρίς ποτέ να σβήνει. Παραδίδεται με την ακρίβεια του συμπαντικού χρόνου από το ένα χέρι στο άλλο των μεγάλων αυτών οδηγών του ανθρώπινου πεπρωμένου.
Τα μικρά και τα λίγο μεγαλύτερα κείμενα, που πήραν θέση σε τούτο τον φιλόξενο χώρο, δεν είναι παρά ξεσπάσματα και απορίες μπροστά στο γεγονός της ποικιλόμορφης ζωής.
Βάναυσος καθρέφτης αντίκρυ στο αμείλικτο ερωτηματικό:
Είμαστε τάχα οι τυχάρπαστοι του σύμπαντος ή η περιούσια κουκκίδα της θείας πρόνοιας; Η αιώνια ερώτηση του περίεργου και ανήσυχου ανθρώπου, καθώς οδεύει στη λεωφόρο δίχως τέρμα, μέσα από τα δικά του κατορθώματα, τις αποτυχίες, τις απογοητεύσεις, τους θριάμβους και την ανεξάντλητη αντοχή του.

Δοκίμιο, Φιλύρα, 2017, 504 σελ.