Μαίρη Μικέ

Ζωντανοί ίσκιοι – Μαίρη Μικέ

Διηγήσεις


Στις έντεκα μυθοπλαστικές διηγήσεις που συνθέτουν τη συλλογή σκηνοθετούνται συνομιλίες διαφορετικών μορφών με συγγραφείς, ήρωες και λογοτεχνικά κείμενα: μπορεί συγγραφείς να μετασχηματίζονται με μυθοπλαστικά πρόσωπα κι εμβληματικοί ήρωες και ηρωίδες να συνεχίζουν τον βίο τους καταθέτοντας μια τροποποιημένη οπτική και μια διαφορετική ερμηνεία για τον εαυτό τους και τον κόσμο, ή μπορεί ακόμη να περνούν φευγαλέα μέσα από τις σελίδες ως επισκέπτες προσφέροντας περισσότερο την αφορμή και το πρόσχημα για την ανάπτυξη μιας ανάλογης ή μιας αναποδογυρισμένης ιστορίας. Το πυκνό πλέγμα των σχέσεων που δημιουργείται απορροφά τη συγκινημένη χειρονομία τιμής και μνήμης σε συγγραφείς, ήρωες και κείμενα που τροφοδότησαν και διαμόρφωσαν, μεταξύ πολλών άλλων, και τη δική μου αναγνωστική και συγγραφική ταυτότητα.
Σε κάθε περίπτωση οι ίσκιοι τους, όπως άλλωστε δηλώνεται και στον τίτλο της συλλογής, είναι ζωντανοί και γιατί η αναγνωστική περιπλάνηση μπορεί να οδηγήσει σε λογοτεχνική γραφή προτείνοντας μια σχέση αλληλεξάρτησης, ανατροφοδότησης και αναζωογόνησης που συνεχώς μεταβάλλεται.

Διηγήματα, Gutenberg – Γιώργος & Κώστας Δαρδανός, 2020, 236 σελ.

Δοκιμασίες – Μαίρη Μικέ

Όψεις του οικογενειακού πλέγματος στο νεοελληνικό μυθιστόρημα 1922-1974


Στόχος της παρούσας εργασίας είναι να μελετήσει τρόπους με τους οποίους αναπαρίσταται σε νεοελληνικά μυθιστορήματα των χρόνων 1922-1974 μια διπλή δοκιμασία ανάμεσα στα μέλη ενός οικογενειακού πλέγματος: τόσο μια ενδογενή κι εσωτερική που μπορεί να προέρχεται από τους κόλπους της οικογένειας όσο, και πρωτίστως, μια εξωγενή δοκιμασία που ξεφεύγει από την επικράτεια του οίκου, αντιμετωπίζει γεγονότα κατά το μάλλον ή ήττον καθοριστικά που υπερβαίνουν τα όρια του ατομικού και του οικογενειακού βιώματος και ως προς τις αιτίες και ως προς τις επιπτώσεις τους.

Μερικά ερωτήματα που αντιμετωπίζονται είναι: Πώς οργανώνονται οι τρόποι της οικογενειακής εξουσίας και πώς προβάλλονται οι έννοιες των απογόνων, της κληρονομικής μεταβίβασης και της διαδοχής; Πώς το καθένα από τα επιλεγμένα κείμενα καταστρώνει και προβάλλει οικογενειακές δομές σε συνδυασμό με κοινωνικές, ταξικές, ιστορικές, πολιτικές συνθήκες και πώς οι συγγραφείς αντιλαμβάνονται την επικοινωνία ανάμεσα στις ιδιωτικές ζώνες της οικογενειακής εστίας και τη δημόσια σφαίρα;

Η εργασία παρακολουθώντας στο πεδίο της αφηγηματικής αναπαράστασης αισθητικούς και ιδεολογικούς μετασχηματισμούς δοκιμάζει απαντήσεις και αναδεικνύει τομές ειδικά ανάμεσα στα μεσοπολεμικά και τα μεταπολεμικά χρόνια.

Ερμηνεία και κριτική, Gutenberg-Γιώργος & Κώστας Δαρδανός, 2019, 488 σελ.

Κόκκινες ουλές – Μαίρη Μικέ

Μικρές ιστορίες


Οι δεκαεπτά μικρές καθημερινές ιστορίες της συλλογής, καθώς διασταυρώνονται με τη μεγάλη επίσημη Ιστορία, εστιάζουν στo πάσχον σώμα κι επιμένουν στην κοινωνική σήμανσή του μέσα από διαδικασίες χειραγώγησης, επιτήρησης, τιμωρίας, πένθους και βίας. Παρουσιάζονται σώματα εγκλωβισμένα και πειθήνια που λυγίζουν εύκολα για να ανταποκριθούν σε θεατές κι αθέατες τεχνολογίες της εξουσίας, αλλά και άλλα που αντιστέκονται για να υπονομεύσουν ή/και να ανατρέψουν τις συνθήκες της ζωής τους. Σε κάθε περίπτωση τα σώματα σημαδεύονται. Άλλωστε ο γενικός τίτλος Κόκκινες ουλές υπογραμμίζει το σημάδι αυτής ακριβώς της βαθιάς σωματικής πληγής που ακόμα αιμορραγεί.
Αν και κατά κανόνα αποφεύγονται ακριβείς χρονικοί και χωρικοί προσδιορισμοί, μπορεί κανείς με πλοηγό έστω αυτά τα λίγα ακριβοθώρητα σήματα να σταθμεύσει σε στιγμές των εμφυλιακών και μετεμφυλιακών χρόνων, της δικτατορίας και να οδηγηθεί με ποικίλους τρόπους (για παράδειγμα με επανεγγραφές μυθολογικών και βιβλικών επεισοδίων) ώς τα κρίσιμα σημερινά.

Διηγήματα, Ίκαρος, 2015, 136 σελ.

Εναρμόνιον κράμα – Μαίρη Μικέ

Δοκίμια για την πεζογραφία


Όλα τα δοκίμια που στεγάζονται σ’ αυτόν τον τόμο, δημοσιευμένα και αδημοσίευτα, καρπός ενδιαφερόντων των τελευταίων χρόνων, ακολουθούν κοινούς μεθοδολογικούς δρόμους και περιστρέφονται, μεταξύ άλλων, γύρω από τις έννοιες του κράματος και της υβριδικότητας.
Στα μελετήματα της πρώτης ενότητας, με τον τίτλο “Η πολιτική της επιθυμίας”, μέσα από τα κείμενα των Α.Ρ. Ραγκαβή, Μ. Καραγάτση, Ν. Καζαντζάκη, και Μ. Δούκα, παρακολουθούμε ένα είδος ακροβασίας ανάμεσα στον εαυτό και στον άλλο (σε ποικίλες παραλλαγές), στον ίδιο και στον ξένο.
Στα μελετήματα της δεύτερης ενότητας, με τον τίτλο “Το πένθος της ανά-πλασης”, δραματικός πρωταγωνιστής σε κείμενα των Α. Σουρούνη, Μ. Κρανάκη, Ι. Καρυστιάνη και Γ. Κιουρτσάκη αναδεικνύεται ο (εκπατρισμένος) εαυτός στην προσπάθειά του να διαχειριστεί δύο τόπους, με ό,τι μπορεί αυτό το τελευταίο να σημαίνει σε επίπεδο συνηθειών, γλώσσας, μνήμης, χρόνου, πρόσληψης της εικόνας του από διαφορετικό βλέμμα κ.ο.κ.
Τα δοκίμια του τόμου, καθώς παρακολουθούν σε διάστημα ενάμιση περίπου αιώνα (θεαματικές) μετακινήσεις και αλλαγές σε υφολογικά, ιδεολογικά, αισθητικά και άλλα πεδία, φιλοδοξούν να δώσουν απαντήσεις σε ερωτήματα που ήδη τέθηκαν κι επιπλέον να ρίξουν φως στις σχέσεις ανάμεσα στην πεζογραφία και στην ελληνική κοινωνική πραγματικότητα.

Ερμηνεία και κριτική, Άγρα, 2012, 235 σελ.

Έρως (αντ)εθνικός – Μαίρη Μικέ

Ερωτική επιθυμία και εθνική ταυτότητα τον 19ο αιώνα


Στο βιβλίο αυτό εξετάζονται κείμενα του 19ου αιώνα τα οποία έχουν ως θέμα τους διαφυλετικές και ετερόθρησκες ερωτικές σχέσεις που αναφέρονται στα χρόνια της λατινοκρατίας. Συνεπώς, το ερωτικό αντικείμενο του πόθου είναι άλλο (φραγκικό). Μέσα από αυτή την ερωτική σχέση αναδύονται σε ποικίλες τονικότητες εθνικά στερεότυπα, τα οποία ωστόσο σχετίζονται με τη φυλή και το φύλο. Οι άνδρες (περισσότερο οι Έλληνες και λιγότερο οι Λατίνοι) δίνουν προτεραιότητα στο εθνικό χρέος, ενώ οι γυναίκες (λιγότερο οι Ελληνίδες και περισσότερο οι Λατίνες) εμφανίζονται ευάλωτες στα κελεύσματα της ερωτικής επιθυμίας. Η έρευνα δείχνει ότι οι σχέσεις αυτές στη συντριπτική τους πλειονότητα δεν έχουν ευτυχή κατάληξη.
Γιατί, όμως, στον 19ο αιώνα εκδηλώνεται ενδιαφέρον για σχέσεις που αναφέρονται στα χρόνια της λατινοκρατίας, και γιατί οι σχέσεις αυτές δεν ευοδώνονται; Οι απαντήσεις στην παρούσα μελέτη συνδέονται με τα ιστορικά συμφραζόμενα του εθνοκεντρικού 19ου αιώνα. Ως προς το πρώτο ερώτημα: οι συγγραφείς στρέφονται στο παρελθόν γιατί, εντοπίζοντας στα χρόνια της λατινοκρατίας τη γέννηση της εθνικής συνείδησης, στην ουσία τονώνουν την αίσθηση της εθνικής τους αυτοτέλειας. Ως προς το δεύτερο ερώτημα: η καταδίκη από τους συγγραφείς των διαφυλετικών ερωτικών σχέσεων σημαίνει την αποθέωση της εθνικής καθαρότητας με την αποφυγή των επιμειξιών και της νόθευσης του ελληνικού αίματος.

Ερμηνεία και κριτική, Πόλις, 2007, 258 σελ.

Μεταμφιέσεις στη νεοελληνική πεζογραφία – Μαίρη Μικέ

19ος-20ός αιώνας


Στο βιβλίο αυτό επιχειρείται ένα ταξίδι σε νεοελληνικά πεζογραφικά κείμενα του 19ου και του 20ού αιώνα για να διερευνηθεί κυρίως η σχέση ανάμεσα στη μεταμφίεση και στην ταυτότητα. Πώς οι πολλαπλές εναλλαγές των ρόλων, η ένδυση διαφορετικών προσωπείων προσεγγίζουν το «έτερο», βοηθούν στην αυτογνωσία και αποκαλύπτουν άγνωστες ή λανθάνουσες πτυχές της ταυτότητας; Με ποιους όρους γίνεται ο διάλογος ανάμεσα στον εαυτό και στον μεταμφιεσμένο «άλλο»; Για ποιους λόγους επιχειρείται και ποιες λειτουργίες καλείται να επιτελέσει η μεταμφίεση; Πώς γίνεται αποδεκτή όχι μόνο από τον εαυτό αλλά και από τους άλλους και από τον αφηγητή η «νέα» εικόνα; Ακόμη, η μεταμφίεση και η παρενδυσία ειδικότερα υπονομεύουν στερεοτυπικές ανδρικές και γυναικείες συμπεριφορές ή μήπως επανεγγράφουν τη διπολικότητα, την «αλήθεια» της αρρενωπότητας και της θηλυκότητας; Σε αυτά και σε άλλα πολλά ερωτήματα προσπαθούν να απαντήσουν οι προσεγγίσεις των κειμένων, αποκαλύπτοντας συγχρόνως τις εναλλαγές και την εξέλιξη της μεταμφίεσης στην ιστορική της διαδρομή από απλό τέχνασμα για την προώθηση της πλοκής σε δομικό στοιχείο της ίδιας της αφήγησης.

Ιστορία και κριτική, Κέδρος, 2001, 425 σελ.

Μέλπω Αξιώτη – Μαίρη Μικέ

Κριτικές περιπλανήσεις


Σύμπτωση, Κοντραμπάσο, Θαλασσινά. Οι γνωστές ποιητικές συλλογές της Μέλπως Αξιώτη -εξαντλημένες ωστόστο από χρόνια- συγκεντρώνονται τώρα μαζί με «Το τραγούδι του Δνείπερου» και ανέκδοτα γαλλικά ποιήματα. Ανέκδοτη αλληλογραφία της Αξιώτη με τον Γιάννη Ρίτσο, κριτικογραφία και μελέτημα της Μαίρης Μικέ συμπληρώνουν τον τόμο.

Κατά τον ίδιο τρόπο που συνομιλούν μεταξύ τους τα κείμενα της Μέλπως Αξιώτη, έτσι, θέλω να πιστεύω, ότι συνδιαλέγονται και οι δικές μου κριτικές καταθέσεις που συγκεντρώνονται στον τόμο αυτό.
Έτσι, ερωτήματα όπως τα ακόλουθα επανέρχονται, μεταξύ των άλλων, υπογείως ή εμφανώς στις αναγνώσεις: Πώς λειτουργεί ο χρόνος σε κείμενα της Αξιώτη; Πώς υπονομεύονται και ανατρέπονται κλασικές ρεαλιστικές συμβάσεις και, συνεπώς, πώς ανιχνεύονται οι νεωτερικοί πειραματισμοί στη γραφή της; Πώς εκδηλώνεται η νοσταλγία; Και ακόμη, πώς αναδεικνύεται η διαλογικότητα σε καθοδηγητική αρχή στη θέση της μονολιθικότητας και του διδακτισμού; Σε αυτά τα ερωτήματα και άλλα πολλά προσπαθούν να απαντήσουν τα μελετήματα του τόμου, προσφέροντας ταυτόχρονα μία, κατά το δυνατόν, ολοκληρωμένη εικόνα του έργου της Αξιώτη.
Το βιβλίο περιλαμβάνει επίσης τις απόψεις της κριτικής για το έργο της από το 1938 ως το 1994.
Το «Κριτικό ανθολόγιο ανέκδοτων επιστολών» που ακολουθεί δίνει τη δυνατότητα στον αναγνώστη να παρακολουθήσει τον ζεστό και φιλικό λόγο γνωστών λογοτεχνών, όπως του Γιάννη Ρίτσου, του Στρατή Τσίρκα, της Κικής Δημουλά, του Κοσμά Πολίτη, του Τάκη Παπατσώνη, κ.ά., για το έργο και την προσφορά της Αξιώτη.

Δοκίμιο, Κέδρος, 1996, 205 σελ.

Η “Βάρδια” του Νίκου Καββαδία – Μαρία Μικέ

Εικονο-γραφήσεις και μεταμορφώσεις


Το βιβλίο αυτό περιέχει οκτώ μελέτες που αναλύουν την Βάρδια του Νίκου Καββαδία (η κριτική υποδοχή του έργου, ο λεκτικός του κόσμος, το ταξίδι μέσω της γραμμένης λέξης, οι ζωγράφοι και τα χρώματα, οι γυναίκες και οι γοργόνες κλπ.)

“Οι κατά παράταξιν αφηγήσεις των μελών του “Πυθέα” με τις μνημονικές διαδρομές, οι λυρικές απογειώσεις του μονολογούντος εγώ, ο οργιάζων ερωτισμός και αισθησιασμός και τα παραθέματα, τα αποσπάσματα και οι ενσωματώσεις από άλλα κείμενα, όλος δηλαδή αυτός ο κόσμος της γραφής στη Βάρδια του Νίκου Καββαδία συνομιλεί μ’ έναν κόσμο εικονιστικό, ο οποίος τελικά εμπεριέχεται και ενσωματώνεται αξεδιάλυτα στη λεκτική πραγματικότητα : εικονογραφήσεις, πυκνές αναφορές σε ζωγράφους, χρώματα και ζωγραφικά έργα, αντιστίξεις ανάμεσα σε αφηγηματικά και ζωγραφικά πρόσωπα, δημιουργία μιας “ζωντανής” εικονοποιίας, διαδικασίες μεταμόρφωσης.
Αντικρουόμενα συναισθήματα τρυφεράδας αλλά και μίσους, αγάπης αλλά και προδοσίας και ταπείνωσης και αμαρτίας. Στέρηση, μοναξιά, ενοχή, ανάγκη για έρωτα και επικοινωνία που μοιάζουν στόχοι ανέφικτοι κι όλα αυτά μέσα από τη μείξη ή και την υπέρβαση των ειδών, την κατάργηση των φραγμών ανάμεσα στην αυτοβιογραφία, το ημερολόγιο, το απομνημόνευμα, το μυθιστόρημα, και τις ρωγμές ανάμεσα στην ποίηση και την πεζογραφία και την αντίστοιχη αλληλοδιείσδυση πεζογραφικών και ποιητικών ρυθμών”.

Ερμηνεία και κριτική, Άγρα, 1994, 112 σελ.