Σε μια άλλη ενσάρκωση, γράφει στα αγγλικά και στα γαλλικά για το μπριτζ (το παιχνίδι).
Μετά την αποψίλωση
Ιστορίες του στρατού
252 σελ.
Το αλφαβητάρι των ιδιωματικών εκφράσεων
Οι ιδιωματικές εκφράσεις είναι ένα ελκυστικό κομμάτι της ελληνικής γλώσσας, δίνοντας χρώμα και πλούτο, επιτρέποντας να εκφρασθούν λεπτές αποχρώσεις, ενώ συχνά ακόμα κι η ιστορία της γέννησής τους είναι γοητευτικά ενδιαφέρουσα. Είναι όμως κι ένα κομμάτι φευγαλέο, πολλές εκφράσεις είναι εφήμερες, άλλες συγχέονται με τις παροιμίες, στα λεξικά δεν είναι πάντα εύκολος ο εντοπισμός τους. Τα λήμματα στο Αλφαβητάρι των Ιδιωματικών Εκφράσεων από τις Εκδόσεις Δίαυλος είναι ένα ενδεικτικό κομμάτι μιας πολύ ευρύτερης αποδελτίωσης από εκατοντάδες λογοτεχνικά έργα, εφημερίδες και περιοδικά, συλλογές παροιμιακού υλικού, λεξικά. Κριτήρια για την επιλογή τους είναι η συχνότητα χρήσης, η σημασιολογική διαύγεια και όσα τυχόν ενδιαφέροντα στοιχεία υπάρχουν που όμως αγνοεί ο μέσος αναγνώστης. Ιδιαίτερο βάρος δίνεται στην αναζήτηση αντίστοιχων εκφράσεων στα αρχαία και μεσαιωνικά ελληνικά, αποδεικνύοντας ότι φαινομενικά σύγχρονες εκφράσεις υπάρχουν εδώ και πολλούς αιώνες στη γλώσσα. Επίσης για κάθε λήμμα παρατίθεται ένα παράδειγμα χρήσης από τη λογοτεχνία ή άλλες πηγές με αναφορές στον Μακρυγιάννη και τον Παπαδιαμάντη, τον Καραγάτση και τον Ταχτσή, στο νεότερο θέατρο και τους νεότατους συγγραφείς ή σημερινά αποσπάσματα δημοσιογραφικού λόγου. Όλες οι πληροφορίες που παρατίθενται έχουν ελεγχθεί σχολαστικά, ενώ αποφεύγεται η συνήθης αρρώστια παρόμοιων συλλογών κατά την οποία η γέννηση παρόμοιων εκφράσεων ανάγεται σε ιστορικά γεγονότα, προσδιορίζοντας με ακρίβεια ημερομηνίες και ονόματα πρωταγωνιστών. Ενώ τέτοιες εξηγήσεις είναι ελκυστικές σπάνια αληθεύουν και όχι σπάνια αποδεικνύεται ότι η έκφραση έχει καταγραφεί πολύ νωρίτερα από τότε που συνέβη το περιστατικό που δήθεν τη γέννησε.
277 σελ.
Γλώσσα μετ’ εμποδίων
Συμβολή στη χαρτογράφηση του γλωσσικού ναρκοπεδίου
Το βιβλίο αυτό περιέχει κείμενα για τη γλώσσα, που γράφτηκαν τα τελευταία χρόνια από έναν επαγγελματία γραφιά με αγωνία για τη γλώσσα. Όχι αγωνία για τον κίνδυνο της εξαφάνισής της· τέτοιο κίνδυνο ο συγγραφέας δεν διακρίνει· αντίθετα, στις χιλιάδες ιστολόγια (τα μπλογκ δηλαδή) που έχουν κατακλύσει το Διαδίκτυο βλέπει την πιο κατηγορηματική διάψευση του μύθου για τη λεξιπενία των νέων. Όμως αγωνία για τα εμπόδια, τις λακκούβες και τις επικίνδυνες στροφές στο δρόμο, εμπόδια στο δρόμο της γλώσσας της ίδιας και τα εμπόδια στον καθημερινό αγώνα του καθενός μας να κατακτήσει τη γλώσσα. Γι’ αυτό, “γλώσσα μετ’ εμποδίων”.
Ο συγγραφέας προσπαθεί να ανιχνεύσει τη φύση και την έκταση αυτών των εμποδίων ώστε να συμβάλει στη χαρτογράφηση του γλωσσικού ναρκοπεδίου μας. Ανάμεσα στις νάρκες που προσπαθεί να εξουδετερώσει είναι η ιδεολογική τρομοκρατία που έχει σχεδόν θέσει εκτός νόμου το “σαν”, το “μπαίνω” και το “παίρνω”. Είναι η εκζήτηση, η πάση θυσία προσπάθεια να ξεχωρίσουμε από την πλέμπα, είτε λεξιθηρώντας στο Λίντελ-Σκοτ, είτε σπέρνοντας γενικές εκεί που δεν φυτρώνουν, είτε βρίσκοντας κάποιο άλλο καθαρευουσιάνικο κουρελάκι να το κρεμάσουμε στο πέτο μας για να δείξουμε ότι είμαστε διαφορετικοί βρε αδερφέ εμείς, ανώτεροι. Είναι, τέλος, ο γλωσσικός εθνικισμός και τσαρλατανισμός (συνήθως αυτά πάνε χέρι-χέρι), που χρησιμοποιούν την πραγματικά μακρόχρονη και συναρπαστική ιστορία της γλώσσας μας σαν βιάγκρα για το φρόνημα…
372 σελ.
Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία
Τριάντα συν μία ιστορίες λέξεων που ίσως να σας έχουν απασχολήσει
Ποια είναι η ελληνική ρίζα της λέξης “τουρνουά”; Είναι σωστό να γράφουμε Βατοπαίδι ή Βατοπέδι; Η σφαίρα εξοστρακίζεται ή εποστρακίζεται; Το “φελέκι” είναι κακιά λέξη; Ποια σχέση έχουν οι κάλπες με τους κάλπικους παράδες; Υπάρχουν σεβάσμιοι κουκουλοφόροι; Αληθεύει ότι το “ντιμπέιτ” προέρχεται από το “δίβατον”; Υπήρχαν λαθρομετανάστες το 1928; Εκτός από Δεκεμβριανά και Ιουλιανά, μήπως υπάρχουν και Οκτωβριανά; Τελικά, τι σημαίνει η λέξη “βία” στα ποιήματα του Δ. Σολωμού; Είναι σωστό να λέμε ασθενής και οδοιπόρος ή μήπως το σωστό είναι διπόρος; Ποια σχέση έχουν οι παρόλες με το Κοινοβούλιο και η δραχμή με το δράμι; Γιατί το λευκό χρώμα ονομάστηκε άσπρο; Τι είναι η μπούρμπερη και γιατί πηγαίνει μαζί με τη στάχτη; Το φίλντισι είναι το ίδιο με το σεντέφι; Έχει πληθυντικό η λέξη ‘χάος’; Σε τι διαφέρει ο νωπός από τον φρέσκο;
Αυτές και πολλές ακόμα απορίες σχετικά με τη γλώσσα θα σας λυθούν στις σελίδες αυτού του βιβλίου. Ο Νίκος Σαραντάκος συγκεντρώνει στον τόμο αυτόν τριάντα συν ένα κείμενα που αφηγούνται ιστορίες λέξεων -γιατί, εκτός απ’ τους ανθρώπους, έχουν κι οι λέξεις τη δική τους ιστορία.
195 σελ.
Λέξεις που χάνονται
Ένα ταξίδι σε 366 σπάνιες λέξεις
Τι είναι ο μαϊτζέβελος, η κατσιφάρα και το ζεμπερέκι; Τι φτιάχνει ο κουγιουμτζής, πού δουλεύει ο καλιοντζής και με τι ασχολείται ο παϊτέρης; Ποια είναι η μοναδική ελληνική λέξη που αρχίζει από ζν; Σε ποιο μέρος του ελληνόφωνου κόσμου θα καθίσετε στην τσαέρα και πού θα φάτε στην παδέλα; Ποιο φρούτο είναι το ζαρταλούδι και ποιο η πατίχα; Είναι κακό να βάζει κανείς μαναφούκια; Σε τι διαφέρει η μιντινέτα από τη μαντινούτα;
Τις απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα δεν θα τις βρείτε σε κανένα από τα νεότερα μεγάλα λεξικά της ελληνικής, μερικές μάλιστα δεν θα τις βρείτε σε κανένα λεξικό. Μανιώδης κυνηγός λέξεων, ο Νίκος Σαραντάκος συγκέντρωσε στο βιβλίο αυτό 366 σπάνιες λέξεις, από τον αβαγιανό ως το ψίκι, και σας διηγείται 366 ιστορίες για λέξεις που χάνονται, μία για κάθε μέρα του χρόνου και μία για τα δίσεκτα, που δεν τις έχουν τα νεότερα λεξικά είτε επειδή απηχούν πραγματικότητες μιας κοινωνίας που έχει χαθεί είτε γιατί οι λεξικογράφοι μας πάντοτε περιφρονούσαν ελαφρώς τις λαϊκές λέξεις.
Κι όμως, οι περισσότερες από αυτές τις λέξεις είναι ακόμα ζωντανές ή έχουν χρησιμοποιηθεί από μεγάλους της λογοτεχνίας μας και του πολιτισμού μας. Ο συγγραφέας βασίζεται σε εξονυχιστική αποδελτίωση των καλύτερων ποιητών και πεζογράφων μας, και σας δίνει την ευκαιρία να γευτείτε αποσπάσματα από έργα τους αλλά και να μάθετε τι είναι επιτέλους το καραντί που απειλεί να μας μπατάρει στο ποίημα του Καββαδία, ποιον υβριστικό χαρακτηρισμό για τους ιερείς είχε καταγράψει στο λεξικάκι του ο Καβάφης, πώς είχε αποκαλέσει ο Βάρναλης τον Τσόρτσιλ, σε ποια λέξη είχε κολλήσει ο Άγγλος μεταφραστής του Σεφέρη και τι εννοεί ο Μάρκος Βαμβακάρης όταν τραγουδάει πως “κάνει σαρμάκο”.
303 σελ.
Οπωροφόρες λέξεις
Η χυμώδης ιστορία των καρπών και των ονομάτων τους
Σε αυτό το πρωτότυπο βιβλίο, ο Νίκος Σαραντάκος διαλέγει τους πιο νόστιμους και ζουμερούς καρπούς και σας παραθέτει ένα ιστορικό, γλωσσικό, λογοτεχνικό και λαογραφικό συμπόσιο με περισσότερα από 40 φρούτα και ξηρούς καρπούς.
Πώς και πότε έφτασε στα μέρη μας ο κάθε καρπός; Τι έλεγαν γι’ αυτόν οι αρχαίοι και οι Βυζαντινοί συγγραφείς; Ποια ήταν τα παλαιότερα ονόματά του αλλά και οι διαλεκτικές ονομασίες του; Ποια είναι η ετυμολογία του στα ελληνικά και σε άλλες γλώσσες; Ποιες παροιμιακές και ιδιωματικές φράσεις υπάρχουν στην ελληνική γλώσσα γι’ αυτόν και, γενικότερα, ποια είναι η παρουσία του στη λογοτεχνία και τη λαογραφία μας -δηλαδή, η θέση του κάθε καρπού στον πολιτισμό μας;
Η χυμώδης αυτή ιστορία των καρπών και των ονομάτων τους -τερπνή αλλά και έγκυρη- συνοδεύεται από αποσπάσματα κορυφαίων έργων της ποίησης και της πεζογραφίας μας, και προσφέρει στον αναγνώστη μια πανδαισία γεύσεων και πληροφοριών, αλλά και την ευκαιρία να δει τα φρούτα με άλλο μάτι.
Μεταξύ πολλών άλλων, στις σελίδες του βιβλίου θα βρείτε τις απαντήσεις σε ερωτήματα όπως:
– Ποια ήταν τα περσικά μήλα και ποια τα αρμενικά δαμάσκηνα;
– Γνώριζαν οι αρχαίοι Έλληνες τα λεμόνια;
– Ποιο είναι το άλλο φρούτο του Παραδείσου και ποιο το βελανίδι του Δία;
– Ποιον καρπό έπρεπε να δαγκώσουν οι νύφες στην αρχαία Αθήνα πριν από το πρώτο τους φιλί;
– Πού θα βρείτε δέσπολα, ζαρταλούδια και χρυσόμηλα;
– Γιατί λέμε τα σύκα σύκα και τη σκάφη σκάφη;
206 σελ.
Λόγια του αέρα
Και άλλες 1000 παγιωμένες εκφράσεις
Ποια είναι η Μιχαλού και γιατί της χρωστάμε; Υπάρχουν πράσινα άλογα, και αν όχι, πώς εξηγείται η σχετική έκφραση; Γιατί δίνουμε τα παπούτσια στο χέρι; Από πού προήλθε η έκφραση “περνάει ζωή χαρισάμενη”; Ποιος έχασε τ’ αυγά και τα καλάθια; Γιατί όσοι έρχονταν από την Πόλη έβαζαν κανέλα στην κορφή; Σε ποια αρχαία πηγή ανάγονται εκφράσεις όπως “αντί πινακίου φακής”, “φωνή βοώντος εν τη ερήμω”, “ήξεις αφήξεις”, “εξ απαλών ονύχων”; Η απάντηση σε αυτά και σε πολλά άλλα ερωτήματα βρίσκεται σε τούτο εδώ το βιβλίο, τα “Λόγια του αέρα” του Νίκου Σαραντάκου. Όχι σε όλα τα ερωτήματα όμως· υπάρχουν και θέματα στα οποία η έρευνα δεν έχει ακόμα βρει την απάντηση, και ο συγγραφέας έχει την εντιμότητα να το αναγνωρίσει και απλώς να παραθέσει τις επικρατέστερες εκδοχές (κάποτε και τη δική του).
Οι παγιωμένες εκφράσεις είναι ένα ελκυστικό κομμάτι της ελληνικής και κάθε άλλης γλώσσας· δίνουν χρώμα και πλούτο στη γλώσσα, επιτρέπουν να εκφρασθούν λεπτές αποχρώσεις, ενώ συχνά ακόμα και η ιστορία της γέννησής τους είναι γοητευτικά ενδιαφέρουσα.
Ο Νίκος Σαραντάκος παρουσιάζει χίλιες και μία τέτοιες εκφράσεις: παραθέτει τον ορισμό τους, ανιχνεύει την προέλευσή τους, βρίσκει αντιστοιχίες σε άλλες γλώσσες ή στα αρχαία και παλαιότερα ελληνικά. Τέλος, έχοντας αποδελτιώσει εκατοντάδες έργα της νεοελληνικής λογοτεχνίας, παραθέτει ένα ή περισσότερα λογοτεχνικά αποσπάσματα για κάθε έκφραση, δίνοντας στον αναγνώστη την ευκαιρία να γευτεί ζωντανά και συχνά έξοχα δείγματα λόγου, από τον Μακρυγιάννη και τον Παπαδιαμάντη έως τον Καραγάτση, τον Ταχτσή και τους νεότατους συγγραφείς. Αποτέλεσμα είναι ένα βιβλίο που συνδυάζει την εγκυρότητα των πληροφοριών με το τερπνό ύφος, ένα λεξικό που φιλοδοξεί να διαβαστεί σαν ανάγνωσμα.
312 σελ.
Η γλώσσα έχει κέφια
Χαμογελαστή περιπλάνηση στα τοποία της γλωσσικής ελαφρότητας
Είναι αλήθεια όχι υπάρχει αρχαία ελληνική φράση μόνο με φωνήεντα; Πού βρίσκεται η θρυλική Νομανσλάνδη; Από πού πάνε για το Παλιοκατσικόρεμα; Πότε έζησε ο περίφημος βιολιστής Ροβιόλης; Τι είναι τα παντογράμματα και σε τι διαφέρουν από τα λιπογράμματα; Μπορείτε να φτιάξετε μια λέξη με έξι Υ; Ποιος μεγάλος ποιητής αγαπούσε πολύ τις ομοιοκαταληξίες με ομόηχες λέξεις; Σε ποιο μέρος κατοικούν οι Σούρδοι; Ποια είναι η μεγαλύτερη ελληνική λέξη και τι σημαίνει; Γιατί λέμε ψιλόν το ύψιλον και το έψιλον; Πού γεννήθηκε ο Δαίμονας του τυπογραφείου; Πού βρίσκεται η Μποχαλία; Ποιος πρωθυπουργός έπεσε θύμα γλωσσικού μύθου;
Η απάντηση σε αυτά και σε πολλά ακόμα ερωτήματα βρίσκεται στο βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας, όμως ο βασικός στόχος του συγγραφέα δεν είναι να διδάξει, όσο, κυρίως, να τέρψει, αφού ήδη από τον τίτλο ισχυρίζεται πως “Η γλώσσα έχει κέφια”. Πράγματι, ενώ η μελέτη της γλώσσας μπορεί να αποδειχτεί συναρπαστική και να χαρίσει πολλές συγκινήσεις, στο μυαλό πολλών έχει συνδεθεί με τη βαρετή αναδίφηση σκονισμένων λεξικών ή τη σχολαστική επιμονή σε λεπτές διαφορές, για να μην πούμε για τη λαθοθηρική άσκηση εξουσίας. Κι όμως, η γλώσσα κρύβει μέσα της άφθονα τερπνά, ευτράπελα, διασκεδαστικά και αστεία σημεία και φαινόμενα, που μπορούν να χαρίσουν όχι απλώς σποραδικά χαμόγελα αλλά και βροντερό γέλιο.
Έμπειρος ταξιδιώτης στο βασίλειο της γλώσσας, ο Νίκος Σαραντάκος θα είναι ο ξεναγός σας σε μια χαμογελαστή περιπλάνηση στα τοπία της γλωσσικής ελαφρότητας. Μέσα από 40 κεφάλαια, θα γνωρίσετε μερικά από τα πιο αστεία, ευτράπελα, πνευματώδη και παιγνιώδη γλωσσικά στιγμιότυπα, θα εντυπωσιαστείτε από κάθε λογής αλλόκοτα και εξωτικά γλωσσικά ρεκόρ, θα διασκεδάσετε αλλά και θα προβληματιστείτε με λάθη, παρακούσματα και γλωσσικές παρεξηγήσεις. Κυρίως όμως, και αυτή είναι η βασική φιλοδοξία του συγγραφέα, θα γελάσετε!
296 σελ.
Για μια πορεία και άλλα διηγήματα (1988), Σύγχρονη Εποχή
Μετά την αποψίλωση (1988), Σύγχρονη Εποχή
Διάλεκτοι – Δοκίμια – Λεξικά – Ετυμολογία – Γλώσσα
Το αλφαβητάρι των ιδιωματικών εκφράσεων (1997), Δίαυλος
Γλώσσα μετ’ εμποδίων (2007), Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου
Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία (2009), Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου
Λέξεις που χάνονται (2011), Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου
Οπωροφόρες λέξεις (2013), Κλειδάριθμος
Λόγια του αέρα (2013), Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου
Λέξεις που χάνονται (2013), Alter – Ego ΜΜΕ Α.Ε. (Ε)
Η γλώσσα έχει κέφια (2018), Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου
Συλλογικά έργα
Οδηγίαι προς τους ξελιγομένους κατά Μποστ: Ελλάς, η έφθυμος χείρα (του Ζητάους) (2013), Alter – Ego ΜΜΕ Α.Ε.
Πηγές: Biblionet, Σύγχρονη Εποχή, Δίαυλος, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, Alter – Ego ΜΜΕ Α.Ε., Κλειδάριθμος
