Η οικογένειά του ανήκε στις παλιές οικογένειες της Κέρκυρας με καταγωγή από την Κωνσταντινούπολη. Η μητέρα του ήταν μορφωμένη και του δίδαξε τα πρώτα γράμματα, καθώς και ξένες γλώσσες (αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά, γερμανικά) και αρχαία ελληνικά. Σημαντική για την πορεία του Πολυλά στάθηκε η μακρόχρονη σχέση του Σολωμού με την οικογένειά του. Το 1847 παντρεύτηκε την ευγενικής καταγωγής Αιμιλία Σορδίνα. Λόγω της αδύναμης υγείας της συζύγου του ο Πολυλάς αναγκάστηκε το 1852 να φύγει μαζί της για τη Νάπολη, όπου και έμειναν ως το 1852. Εκεί ξεκίνησε η ενασχόλησή του με τη λογοτεχνία. Το 1857 η Αιμιλία πέθανε σε ηλικία εικοσιεννέα χρόνων και ο Πολυλάς επέστρεψε στην Κέρκυρα. Η ίδια χρονιά σημαδεύτηκε από το θάνατο του Σολωμού και ο Πολυλάς εκφώνησε νεκρώσιμο λόγο στην κηδεία του. Από το 1857 ως το 1862 εργάστηκε στην Κέρκυρα ως βιβλιοφύλακας της Δημόσιας Βιβλιοθήκης.
Το 1860 εκλέχτηκε γραμματέας της φιλολογικής εταιρείας Ιόνιος Εταιρεία. Την ίδια περίοδο διαδραμάτισε ενεργό ρόλο στις πολιτικές διεργασίες για την Ένωση της Επτανήσου με το ελληνικό κράτος. Ίδρυσε τον πολιτικό σύλλογο “Αναγέννησις” και εξέδωσε την ομώνυμη εφημερίδα, προβάλλοντας την αναγκαιότητα της Ένωσης και μετά την πραγματοποίησή της την ολοκληρωτική διοικητική αφομοίωση της Επτανήσου στο ελληνικό βασίλειο. Το 1871 ίδρυσε τον πολιτικό σύλλογο και την εφημερίδα “Ρήγας Φεραίος” και κατόπιν τη σατιρική “Κώδων”. Διετέλεσε βουλευτής Κέρκυρας στην κυβέρνηση του Χαριλάου Τρικούπη την περίοδο 1869-1879 και μετά από διαφωνίες του με τον τελευταίο προσχώρησε στο κόμμα του Δεληγιάννη ως το 1890. Επέστρεψε κατόπιν στην παράταξη του Τρικούπη δρώντας στην Κέρκυρα. Αποσύρθηκε από την πολιτική το 1892 και αφοσιώθηκε στη συγγραφή.
Η πρώτη εμφάνιση του Πολυλά στη λογοτεχνία πραγματοποιήθηκε το 1855 με την έκδοση της μετάφρασής του της “Τρικυμίας” του Σαίξπηρ. Το 1891 δημοσίευσε το διήγημα “Ένα μικρό λάθος” στην Εστία και το 1892 το “Η Συγχώρεσις”. Η πορεία του σφραγίστηκε από τη γνωριμία του με το Σολωμό, με προτροπή του οποίου μελέτησε γερμανική λογοτεχνία και για τον οποίο μετέφρασε έργα των Γκαίτε, Σίλλερ και Χέγκελ, κερδίζοντας παράλληλα ο ίδιος από το φιλτράρισμα του γερμανικού ιδεαλισμού μέσω της διάνοιας του Σολωμού. Σημαντική προσφορά του στάθηκε η πρώτη έκδοση των “Ευρισκομένων” του Σολωμού και τα προλεγόμενά της, καθώς και η συστηματική του προσπάθεια για δημιουργία μιας δημοτικής γλώσσας, ικανής να εκφράσει ανώτερες έννοιες και υψηλά ιδανικά. Μετέφρασε Σαίξπηρ (Τρικυμία, Άμλετ), Όμηρο (Οδύσσεια και Ιλιάδα), έγραψε τέσσερα ποιήματα και τρία διηγήματα.
Πέθανε στην Κέρκυρα το 1896.
Διηγήματα – Ιάκωβος Πολυλάς
Ένα μικρό λάθος: Η συγχώρεσις: Τα τρία φλωριά
Διηγήματα, Modern Times, 2000, 127 σελ.
Η φιλολογική μας γλώσσα – Ιάκωβος Πολυλάς
… Η μελέτη του Κερκυραίου στοχαστή αποτελεί ένα σημαντικό κείμενο για την ιστορία του ελληνικού γλωσσικού ζητήματος και συνοψίζει τις γλωσσικές απόψεις του συγγραφέα της και του επτανησιακού δημοτικισμού σε μια εποχή που είχε ήδη εμφανιστεί και είχε αρχίσει να απλώνει ρίζες ο ψυχαρικός δημοτικισμός. Μέσα στο γενικότερο πλαίσιο του γλωσσικού ζητήματος ο Πολυλάς εκθέτει τις ιδέες του για τη γλώσσα της ποίησης και για την αισθητική της ποιητικής γλώσσας…
Eπιμέλεια: Κώστας Μπαλάσκας
Μελέτη, Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, 2005, 231 σελ.
Ένα μικρό λάθος – Ιάκωβος Πολυλάς
και άλλα διηγήματα
“Φοβούμαι μην πάθη κάποτε αυτή η γυναίκα από την περισσήν αγάπην της”
(Από το διήγημα “Ένα μικρό λάθος”)
Τρεις ιστορίες, που αναβιώνουν παραστατικά τη ζωή στην Κέρκυρα, στα τέλη του 19ου αιώνα. Τα ήθη και τα έθιμα του τόπου, οι κοινωνικές προσταγές και οι συμβάσεις, τα οικονομικά προβλήματα ή η πλήρης ένδεια χρημάτων επηρεάζουν τις οικογενειακές και τις κοινωνικές σχέσεις? τα στερεότυπα, οι προλήψεις και οι δεισιδαιμονίες συνθλίβουν ζωές.
Ο Ιάκωβος Πολυλάς -ο οποίος εξέδωσε τα “Ευρισκόμεμα” του Σολωμού το 1859, αναλαμβάνοντας την επιμέλεια, τα προλεγόμενα και τον υπομνηματισμό του έργου- δημοσίευσε τα διηγήματα του (“Ένα μικρό λάθος”, “Η συγχώρεσις”, “Τα τρία φλωριά”) στο περιοδικό “Εστία” το 1891 και το 1892. Τα διηγήματα αυτά, γραμμένα σε μια δημοτική γλώσσα που αξιοποιεί τους κερκυραϊκούς ιδιωματισμούς, μας συστήνουν και ως πεζογράφο τον πρώτο εκδότη και επιμελητή του σολωμικού έργου.
Διηγήματα, Alter – Ego ΜΜΕ Α.Ε., 2011, 152 σελ.
Ένα μικρό λάθος και άλλα διηγήματα – Ιάκωβος Πολυλάς
Το ηθογράφημα του Ιάκωβου Πολυλά εκτυλίσσεται στις αγροτικές περιοχές της Κέρκυρας. Εκεί, ένα φτωχό ανδρόγυνο ζει σε συνθήκες απόλυτης ανέχειας. Η Μαρία, η σύζυγος, αναγκάζεται να ενδώσει στην παράκληση της κόρης της για το άρρωστο παιδί της και της δίνει τα χρυσαφικά της. Με βαρύ όμως αντίτιμο…
Διηγήματα, Πελεκάνος, 2013, 106 σελ.
Τα κριτικά κείμενα – Ιάκωβος Πολυλάς
Μια καλή συγκυρία, όπως αποδείχτηκε, προκάλεσε την έκδοση του βιβλίου αυτού. Προετοίμαζα τον τόμο με τα Διηγήματα της Ειρήνης Α. Δεντρινού για τη “Νεοελληνική Βιβλιοθήκη” του Ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη, όταν, κατά τη συνεργασία μου με τον καθηγητή Γιάννη Παπακώστα, τον νέο Γενικό φιλολογικό επόπτη της εν λόγω Σειράς, προέκυψε και η συζήτηση για τον Ιάκωβο Πολυλά. Ο Γιάννης Παπακώστας, με έγκριση του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος, είχε προγραμματίσει την έκδοση σημαντικών κριτικών και θεωρητικών έργων της Νεοελληνικής φιλολογίας του 19ου αιώνα και έκρινε ότι ανάμεσά τους είχε τη θέση του και ο αξιόλογος Κερκυραίος κριτικός και εκδότης του έργου του Διονυσίου Σολωμού.
Η πρότασή του με βρήκε έτοιμο και ευχαρίστως την αποδέχτηκα, λόγω και της μακράς ενασχόλησής μου με την Επτανησιακή Σχολή. Μετά Τα Σούτσεια του Κωνσταντίνου Ασώπιου, τον Ψευδαττικισμού έλεγχο του Δημητρίου Βερναρδάκη, τα Κριτικά κείμενα του Άγγελου Βλάχου, η συμπερίληψη στην ίδια σειρά των Κριτικών κειμένων και του Πολυλά ερχόταν να προσθέσει έναν ελλείποντα κρίκο στην αλυσίδα των πρωτοπόρων της νεοελληνικής κριτικής σκέψης του 19ου αιώνα…
Επιμέλεια: Θεοδόσης Πυλαρινός
Ερμηνεία και κριτική, Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, 2015, 456 σελ.
Ένα μικρό λάθος. Τα τρία φλωριά – Ιάκωβος Πολυλάς
Ο Ιάκωβος Πολυλάς προσπάθησε να πλάσει μια δημοτική γλώσσα, ικανή να εκφράσει ανώτερες έννοιες και υψηλά ιδανικά. Χρησιμοποίησε πλούσιο λεξιλόγιο και δημιούργησε δικούς του τύπους λέξεων, γι’ αυτό και θεωρείται ως ένα σημείο γλωσσοπλάστης.
Το διήγημα Ένα Μικρό Λάθος θεωρείται από τα μεγαλύτερα αριστουργήματα της ελληνικής λογοτεχνίας, με δύναμη στον λόγο και ζωντάνια στις εικόνες του.
Η ιστορία εκτυλίσσεται στις αγροτικές περιοχές της Κέρκυρας, όπου ζει σε συνθήκες απόλυτης ανέχειας ένα φτωχό ανδρόγυνο. Η γυναίκα, για να βοηθήσει την κόρη της που ανησυχεί για το άρρωστο παιδί της, ενδίδει στα παρακάλια της δεύτερης και της δίνει όλα τα χρυσαφικά της. Ωστόσο, τα όσα ακολούθησαν τη βρήκαν εντελώς απροετοίμαστη…
Διηγήματα, Εμπειρία Εκδοτική, 2017, 96 σελ.
Ανέκδοτα έργα – Ιάκωβος Πολυλάς
Eπιμέλεια: Νίκος Παγκράτης, Δήμητρα Κούδα
Πεζογραφία, Imagedgd, 2019, 328 σελ.
Διηγήματα (2000), Modern Times
Διηγήματα (2000), Νεφέλη
Η φιλολογική μας γλώσσα (2005), Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων
Ένα μικρό λάθος (2011), Alter – Ego ΜΜΕ Α.Ε.
Ένα μικρό λάθος και άλλα διηγήματα (2013), Πελεκάνος
Τα κριτικά κείμενα (2015), Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη
Ένα μικρό λάθος. Τα τρία φλωριά (2017), Εμπειρία Εκδοτική
Ανέκδοτα έργα (2019), Imagedgd
Συλλογικά έργα
Ελληνικά διηγήματα (2004), Εκδόσεις Πατάκη
Ποιητές για ποιητές (2004), Εκδόσεις Καστανιώτη
Σολωμός (2004), Γαβριηλίδης
Ποιος είν’ τρελλός από έρωτα (2007), Εκδόσεις Καστανιώτη
Ποίηση
Ωδή εις τον θάνατον του Διονυσίου Σολωμού
Μιά πρώτη αγάπη
Το Σούλι
Ερασιτέχνης
Στην Ελευθερία
Διηγήματα
Η Συχώρεσις
Τα τρία φλωριά
Ενα μικρό λάθος
Δοκίμια-Μελέτες
Διονυσίου Σολωμού. Τα ευρισκόμενα (με τα περίφημα προλεγόμενα) (1859)
Πόθεν η μυστικοφοβία του κ.Σπυρ.Ζαμπελίου (1860)
Η φιλολογική μας γλώσσα (1892)
Η ποιητική μετάφρασις
Εισαγωγική μελέτη εις τον Αμλέτον
Παραδόσεις προς τον λαόν
Μεταφράσεις
Τρικυμία – Σαίξπηρ (1855)
Οδύσσεια Ομήρου (1875 – 1881)
Αμλετ – Σαίξπηρ (1889)
Ιλιάδα Ομήρου, Ζ Ραψωδία (1890)
Συλλογές, Απαντα
Διηγήματα καί άλλα πεζά – επιμ. Μαρίνου Σιγούρου (1917)
Απαντα – επιμ. Γ.Βαλέτα (1950)
Βιβλιογραφία
Κ.Παλαμά, Τα πρώτα κριτικά, 1953
Γ.Βαλέτα, Πολυλά Απαντα, 1961
Α.Καραντώνη, Φυσιογνωμίες, 1977
Πηγές: ΕΚΕΒΙ, Biblionet, Εμπειρία Εκδοτική, Modern Times, Νεφέλη, Alter – Ego ΜΜΕ Α.Ε., Πελεκάνος