Βασίλης Ρώτας

Ποιητής, θεατρικός συγγραφέας, κριτικός και μεταφραστής.
Ο Βασίλης Ρώτας (1889-1977) γεννήθηκε στο Χιλιομόδι της Κορινθίας το 1889.

Σπούδασε φιλολογία στo Πανεπιστήμιο των Αθηνών καί το 1912-13 έλαβε μέρος στη νικηφόρα εξόρμηση ως έφεδρος ανθυπολοχαγός, όπου επαινέθηκε γιά ανδραγαθία καί τραυματίστηκε σοβαρότατα. Υστερα μεταπήδησε στη σειρά των μόνιμων στελεχών του στρατού, υπηρέτησε ως το 1927, οπότε τέθηκε σε πολεμική διαθεσιμότητα, άρρωστος βαριά από φυματίωση, με το βαθμό του συνταγματάρχη. Ενδιάμεσα υπηρέτησε ως στρατιωτικός ακόλουθος σε ελληνικές πρεσβείες της Εύρώπης.

Μετά την αποστρατεία του αφοσιώθηκε ολοκληρωτικά στo θέατρο, ως έργο της ζωής του. Βαθύς γνώστης της ιστορίας του θεάτρου καί της ιδιαίτερης δομής της θεατρικής σκηνής, όπως αυτή διαμορφώθηκε από την τραγωδία καί την κωμωδία των αρχαίων Ελλήνων, ως το σύγχρονο αντιποιητικό θέατρο, ελληνικό καί ξένο’ υπηρέτησε το θέατρο με πάθος, τόσο με το λόγο (θεατρική δημιουργία) όσο καί με την πράξη. Το 1930 ίδρυσε το «Λαϊκό θέατρο Αθηνών» που το έκλεισε η δικτατορία του Μεταξά το 1937. Στα χρόνια της Κατοχής εμπvευσμένoς από την εθνική αντίσταση, συνέβαλε στη διαμόρφωση της αντιστασιακής λογοτεχνίας, με ποιήματα καί επίκαιρα θεατρικά έργα, όπως π.χ. το Πιάνο. Eπίσης συγκρότησε θίασο, που ανέβηκε στα ελεύθερα ελληνικά βουνά καί ψυχαγώγησε τις αντιστασιακές δυνάμεις με λαϊκές συγκεντρώσεις καί υπαίθριες παραστάσεις.

Μεταπολεμικά, συνεργάστηκε σε προοδευτικές εφημερίδες καί περιοδικά, όπου δημοσίεψε ποιήματα, διηγήματα, θεατρικά έργα, κριτικές, μελέτες κλπ. Στα 1965 εξέδωσε μαζί με τη Βούλα Δαμιανάκου – τη γυναίκα του – το περιοδικό «Λαϊκός Λόγος», που το έκλεισε ή δικτατορία. Είχει κυνηγηθεί καί φυλακισθεί κατά καιρούς, μόνο γιά τις ιδέες του. Στο πραξικόπημα του 1967 πιάστηκε καί μεταφέρθηκε στη Γυάρο, απ’ όπου απολύθηκε μετά ένα μήνα ως υπερήλικας καί βαριά άρρωστος. Στα χρόνια της δικτατορίας ολοκλήρωσε τη μετάφραση των θεατρικών έργων του Σαίξπηρ, σε συνεργασία με τη Βούλα Δαμιανάκου. Η προσφορά του Β. Ρώτα στον τομέα αυτό δηλ. τον μεταφραστικό, μόνο με την προσφορά του Γρυπάρη μπορεί να συγκριθεί, στη μετάφραση των αρχαίων τραγικών.

Ο Βασίλης Ρώτας από αγάπη, προς το θέατρο έγραψε πολλά θεατρικά έργα – κυρίως γιά παιδιά – που τα θέματά τους είναι παρμένα από την ελληνική ιστορία, τη θρησκεία, καί τις διάφορες σπαρταριστές εκδηλώσεις της καθημερινής ζωής. « … Ο ,τι έχει να γράψει ο Βασίλης Ρώτας – γράφει ο Γιάννης Σιδέρης – γιά παιδιά, έχει την ιδιαίτερη ουσία του καθαρή καί ξάστερη. Οι κωμωδίες του είναι κωμωδίες, το δράμα του δράμα. Υπάρχουν γνήσιοι, ολοκληρωμένοι θεατρικοί λόγοι, δράση αληθινή, γλώσσα μοναδικά ελληνική καί ανεπιτήδευτη, που θα βοηθήσουν θαυμάσια τους νεαρούς εκτελεστές. Και δεν έχω κανένα δισταγμό να πω οτι το δράμα του, Ιησούς δωδεκαετής, είν’ ένα αριστούργημα, που πρόκειται ν’ αφήσει αξέχαστες εντυπώσεις σε μικρούς καί μεγάλους. Γιατί ο συγγραφέας, όπως δεν κάνει δημοσιογραφική πατριδοκαπηλεία στo Να ζεί το Μεσολόγγι, έτσι δεν κάνει καί θρησκοκαπηλεία σ’ αυτό το άριστο έργο. Εκμεταλλεύεται ποιητικά καί θεατρικά τα συναισθήματα που μπορεί να πάρει, καί προσέχει στην ομορφιά πιό πολύ, σε ότι δηλαδή έχουν ανάγκη μικροί καί μεγάλοι».

Oλη τη θεατρική του παραγωγή ο Βασίλης Ρώτας την εξέδωσε σ’ έναν τόμο «Θέατρο γιά παιδιά» (1976), στον οποίο περιέχονται: «Να ζεί το Μεσολόγγι», «Νενικήκαμεν», «Σε γνωρίζω από την κόψη», «Ιησούς δωδεκαετής εν τω Ναώ», «Καρδούλας», «Αλεπού καί σκαντζόχοιρος», «Ο Καρδούλας δραγάτης», «Ο χορός των παιχνιδιών», «ο ήρωας», «Σπιτίσιο φαΐ», «Οι μαξιλαριές», «Το ξύλο βγήκε απ’ τον παράδεισο», «Το πιάνο», μαζί με την «Εισαγωγή στo θέατρο του σχολείου».

« … τούτο το βιβλίο – γράφει προλογίζοντάς το η Βούλα Δαμιανάκου – που ,περιέχει έντεκα μονόπρακτα, δεν είναι απλώς ένα βιβλίο γραμμένο γιά παιδιά, είναι βιβλίο γραμμένο από παιδί. Ενα παιδί που μεγάλωσε καί ηλικιώθηκε, αλλά δεν έχασε καμιά από τις χαρές της παιδικής ηλικίας, καμιά ιδιότητα παιδική, τίποτα από την παιδικότητά τoυ, που άμα η ζωή τη χάσει γίνεται άχαρη καί γερασμένη».

Καί συνεχίζει: « … Aλλά όλη αυτή την εικόνα της ζωής, ο Ρώτας τη δίνει με (…) στοιχεία που πιό πολύ συγκινούν τα παιδιά: Τις αθώες σκανταλιές, το μύθο, τα ζώα, τους κινδύνους καί τους αγώνες, τους άθλους. Κι όλα τα ντύνει με τον μαγικό μανδύα της ποίησης, με γλώσσα ζωντανή , καί πλούσια, με γνώση καί λαϊκή σοφία που φέρνει κοντά στις πηγές της ζωής, όπου βλασταίνει η φαντασία, κυοφορούνται οι άθλοι, εκκολάπτοvται οι ιδέες, ανθίζουν τα παραμύθια, μπουμπουκιάζουν τα όνειρα, προβάλλουν όλα τα οράματα, αθλοθετούνται όλα τα κατορθώματα καί οι ηρωϊσμοί, όπου φυτρώνουν οι καημοί καί οι λαχτάρες, λουλουδιάζουν όλα τα χρώματα καί κελαηδούν τα πουλιά, οι τόποι οι έξωτικοί, οι έκτασες καί η απεραντοσύνη, οι απέραντοι πόθοι».

Κι αλήθεια στον τομέα του παιδικού θεάτρου ο Ρώτας έκαμε το πρώτο καί μεγαλύτερο βήμα ίσαμε σήμερα καί χάρισε τα πρώτα πραγματικά έργα, γιά το ξεκίνημα ενός καλλιτεχνικού Θεάτρου Νέων.

Το τρίτο σκέλος της πνευματικής δημιουργίας του Βασίλη Ρώτα, εκτός του παιδικού θεάτρου καί των ασύγκριτων μεταφράσεων του Σαίξπηρ καί άλλων ξένων δραματουργών, είναι η ποίηση. Μιά ποίηση που απευθύνεται τόσο στους μεγάλους, όσο καί στα παιδιά.

Με την ποίηση, ο Β.Ρώτας ασχολήθηκε από το 1907 καί τα πρώτα ποιήματά του τα δημοσίεψε στo «Νουμά» το 1908. Στη συνέχεια συνεργάστηκε με διάφορα φιλολογικά περιοδικά, ζωντανεύοντας με το στίχο του το πVεύμα της δημοτικής παράδοσης, τονίζοντας τις απέραντες δυνάμεις που κλείνει μέσα του ο λαϊκός μας ελληνικός πολιτισμός. Δούλευε το στίχο αλλά σύγχρονα έγραφε άρθρα, μελέτες, διηγήματα καί κριτικές στα φιλολογικά περιοδικά καί στις εφημερίδες (Βραδυνή 1928-29), «Πρωΐα» (1943) κ.ά. Εξέδωσε τις ποιητικές συλλογές: «Το τραγούδι των σκοτωμένων», «Κρυφός καημός» (1917), «Το τραγούδι του Καμπούρη» (1920), «Ανοιξιάτικο Αγέρι» (1923), «Παιδικά τραγούδια» (1943), «Τρελή Πορεία» (1945), «Τραγούδια της Κατοχής» (1952), «Κιθάρα και Γαρούφαλο» (1953), «Μνημόσυνο» (συνεργασία με τη Βούλα Δαμιανάκου) (1961), «Αυγούλα» (Παιδικά ποιήματα) (1974), «Βραδινό Τραγούδι» (1974).

Τα τραγούδια του Βασίλη Ρώτα που απευθύνονται στους μεγάλους φέρνουν μέσα τους τη δροσιά της λαϊκής ψυχής. Οι στίχοι του μοιάζουν πολύ με το δημοτικό τραγούδι καί γι’ αυτό έγιναν τραγούδια στα χείλη του λαού. Ο Ρώτας αδιάΦορος προς τα ποιητικά ρεύματα της εποχής, έμεινε ο τροβαδούρος της ελληνικής γης, ο υμνητής του ελληνικού υπαίθρου, ο τραγουδιστής του ρωμέϊκου καημού. Εζησε τις χαρές, τις λύπες, τους καημούς των φτωχών ξωμάχων, τις μιζέριες, τους θυμούς καί τους πρόσκαιρους ενθουσιασμούς των φτωχών ανθρώπων των λαϊκών συνοικισμών των μεγαλουπόλεων, καί τόνισε με τους στίχους του ρυθμούς που μετουσιώνουν το κυμάτισμα της ζωής τους. Πότε τονίζοντας με ρυθμούς χορευτικούς τα ξεχειλίσματα της ζωϊκής τους δίψας πότε φωτίζοντας με λυρική διάθεση τα μυστικά κρυφομιλήματα της καρδιάς καί του έρωτα’ καί, πότε αντιμετωπίζοντας το θάνατο με φιλοσοφική εγκαρτέρηση καί πραγματική έλληνική λεβεντιά. Ακουμπισμένος στήν τρισχιλιόχρονη ελληνική παράδοση μας έδωσε μιά ποίηση γνήσια εθνική, λαϊκή στo βάθος της καί χαρούμενη στους σκοπούς της. Οι σπουδαιότερες ποιητικές συλλογές του Ρώτα είναι: «Κιθάρα καί ΓαρούφαλO» καί «Βραδινό Τραγούδι». Η τελευταία μάλιστα, ποιητική του συλλογή «Βραδινό Τραγούδι» είναι ένας ύμνος προς τη ζωή καί την αγάπη. Με στίχους που τους πλημμυρίζει η αισιοδοξία, αλλά καί κάποια αχνόφεγγη θλίψη, ξεχύνει το πικροχαμόγελό του σ’ όλες τις όμορφες στιγμές που πέρασε, και που βλέπει πως μιά μέρα θα χαθούν γιά πάντα όλα αυτά στo κλείσιμο του κύκλου της ζωής.

Μεγάλη, επίσης, είναι η συμβολή του Βασίλη Ρώτα καί στον παραγκωνισμένο τομέα της παιδικής ποίησης. Δυστυχώς, οι περισσότεροι μεγάλοι ποιητές μας δεν έγραψαν παιδικά ποιήματα. Ο Ρώτας, συνεχίζοντας τις επιτυχείς προσπάθειες του Βιζυηνού, του Βλάχου καί του Παπαντωνίου, καί συμπορευόμενος με τον Μ.Δ. Στασινόπουλο, μας έδωσε ένα πλήθος παιδικά ποιήματα. Η τελευταία συλλογή του Aυγούλα περιέχει τα καλύτερα άνθια του από παιδικά ποιήματα, που αγγίζουν κατάβαθα την παιδική ψυχή, γιατί τραγουδούν με τον πιό απλό καί πιό γλυκό τρόπο τις χαρές, τις λύπες, τις αγάπες καί τις λαχτάρες του παιδιού στo σχολείο, στo σπίτι καί στα παιχνίδια του. Τα περισσότερα μελοποιημένα από τον ίδιο ή τον αδερφό του, ζωντανεύουν ακόμα περισσότερο τον ονειρικό καί φανταστικό κόσμο της παιδικής αφέλειας καί της άδολης παιδικής αθωότητας, καί γίνονται στα χείλια των παιδιών πηγή χαράς καί ευτυχίας.

Έφυγε από τη ζωή στις 29 Μαΐου του 1977 στην Αθήνα.