Σημαντικός πεζογράφος μας, του οποίου το έργο γνωρίζει ιδιαίτερα μεγάλη διάδοση τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Ο Αντώνης Σαμαράκης, του Ευριπίδη και της Ανδριανής, γεννήθηκε το 1919 στην Αθήνα, όπου σπούδασε νομικά (1937-1941). Από το 1935 ως το 1963 εργάστηκε στο Υπουργείο Εργασίας, θέση από την οποία παραιτήθηκε με την επιβολή της δικτατορίας του Μεταξά. Την περίοδο της Κατοχής θα λάβει μέρος στην Εθνική Αντίσταση, ενώ από το 1945 και μετά θα συνεχίσει να εργάζεται στο υπουργείο, εγκαταλείποντας τη θέση αυτή το 1963. Το αντιστασιακό του παρών το έδωσε και στην περίοδο της δικτατορίας των Απριλιανών, ενώ ποτέ δεν έπαψε να ασχολείται με ποικίλα κοινωνικά προβλήματα.
Συμμετείχε ως εκπρόσωπος της χώρας μας σε διεθνείς συναντήσεις για θέματα εργασιακά και μεταναστευτικά. Το 1963 παντρεύτηκε την Ελένη Κουρεμπανά. Την περίοδο 1968-1969 ηγήθηκε αποστολής εμπειρογνωμοσύνης στις χώρες της Αφρικής μετά από ανάθεση της Διεθνούς Ομάδας Εργασίας. Ως εκπρόσωπος της Ουνέσκο ταξίδεψε στην Αιθιοπία και δραστηριοποιήθηκε με άρθρα του για τη διεθνή κινητοποίηση υπέρ της επίλυσης των προβλημάτων των κατοίκων της χώρας.
Στη λογοτεχνία πρωτοεμφανίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1930 ως ποιητής από τις στήλες των περιοδικών Παιδικός κόσμος και Διάπλασις των Παίδων. Ακολούθησαν δημοσιεύσεις του στις σελίδες της Νέας Εστίας και άλλων περιοδικών, όπως το Ξεκίνημα, και τα Νεοελληνικά Γράμματα. Συνεργάστηκε επίσης με το περιοδικό Ακτίνες μετά τον πόλεμο του 1940.
Το 1954 εκδόθηκε η πρώτη του συλλογή διηγημάτων με τίτλο Ζητείται ελπίς. Ακολούθησαν πέντε ακόμη βιβλία του, τα οποία γνώρισαν πολλές επανεκδόσεις και μεταφράσεις σε ξένες γλώσσες. Τιμήθηκε με το κρατικό βραβείο διηγήματος (1962 για το Αρνούμαι), το Βραβείο των Δώδεκα – Eπαθλο Κώστα Ουράνη (1966 για το Λάθος), το Μέγα Βραβείο Αστυνομικής Λογοτεχνίας στη Γαλλία (1970 για το Λάθος). Τιμήθηκε επίσης για τη συνολική προσφορά του από τη διοργάνωση Europalia (1982) και με το Σταυρό του ιππότη των Γραμμάτων και των Τεχνών (1995).
Μετά τη μεταπολίτευση δημοσίευσε κείμενα κοινωνικού και πολιτικού περιεχομένου στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο. Διηγήματά του έγιναν σενάρια για κινηματογραφικές ταινίες. Ταινία έγινε επίσης Το Λάθος από τον Peter Fleischmann.
Η πεζογραφία του Αντώνη Σαμαράκη τοποθετείται στο χώρο της κοινωνικής καταγγελίας. Μέσα από τα έργα του προβάλλει έντονη η αγωνία για την πορεία του σύγχρονου κόσμου, η κοινωνική συνείδηση και η ανθρωπιστική κοσμοθεωρία του συγγραφέα. Η γλώσσα του είναι απλή, χωρίς επιτηδευμένο ύφος, ξεχωρίζει κυρίως για την πυκνότητα των νοημάτων. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν η ευρηματικότητα στην εξέλιξη και το τέλος της δράσης και η συχνή χρήση οπτικής χρήσης του λόγου (κείμενα δακτυλογραφημένα, σκίτσα, κ.α.). Ο Σαμαράκης κατάφερε με το πεζογραφικό του έργο να δώσει ένα στίγμα της σύγχρονης εποχής, μέσα από ένα ανθρωποκεντρικό κοίταγμα, το οποίο συγκίνησε τελικά πολλούς αναγνώστες, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, όπως αποδεικνύουν οι πολλές μεταφράσεις των κειμένων του σε ευρωπαϊκές και μη γλώσσες.
Έφυγε από τη ζωή στις 8 Αυγούστου του 2003. Σύμφωνα με επιθυμία του, το σώμα του δωρήθηκε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών για έρευνες των φοιτητώv της Ιατρικής.
Εν ονόματι – Αντώνης Σαμαράκης
5 Νοεμβρίου ’98 νύχτα. Στην Ελλάδα. Σε μια μικρή πόλη. Ένα παιδί, ο Δημήτρης, 16 χρονών, μαθητής στη Β’ Λυκείου, γράφει στο κομπιούτερ του και ρίχνει στους δρόμους μια προκήρυξη. Με την υπογραφή μιας φανταστικής οργάνωσης νέων: Ανεμος Σωτηρίας από τα Εν ονόματι. Είναι μια κίνηση διαμαρτυρίας και εξέγερσης εναντίον των διαφόρων Εν ονόματι που καταδυναστεύουν τη ζωή μας και της αφαιρούν το αληθινό της νόημα. Ο Δημήτρης δεν έχει πρόθεση να δώσει συνέχεια. Αλλά η συνέχεια έρχεται…
Νουβέλα, Εκδόσεις Καστανιώτη, 1999, 124 σελ.
Αρνούμαι – Αντώνης Σαμαράκης
“Όχι, δεν μπορώ να συμβιβαστώ!… Δεν μπορώ να εξακολουθώ να ‘μαι μέσα σ’ αυτόν τον κόσμο σα να μην έχει συμβεί τίποτα, σα να μη συμβαίνει τίποτα!…”
Η αλήθεια είναι ότι, όταν αρθρώνεται η ασυμβίβαστη άρνηση του Σαμαράκη, έχουν ήδη συμβεί πάρα πολλά, και τραγικά, σ’ αυτόν τον κόσμο έχει συμβεί ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος. Κι όμως, η ελπίδα για έναν κόσμο καινούργιο που έφτανε κατέρρευσε μέσα στις νέες καταιγίδες της Ιστορίας.
Ο Σαμαράκης αρνείται να συμβιβαστεί. Και αρνείται να απελπιστεί.
Οι σύντομες και βαθύτατα ανθρώπινες ιστορίες αυτής της συλλογής αποτελούν στιγμιότυπα ολοζώντανα από τον ελληνικό μεταπολεμικό κόσμο και συνθέτουν ένα συνταρακτικό χρονικό της ήττας, της προδομένης ελπίδας και της προσδοκίας που τσακίστηκε, συλλαμβάνοντας, έτσι, στοιχεία του εθνικού μας βίου ολοζώντανα έως σήμερα.
Τα διηγήματα συνομιλούν με τον αναγνώστη, απευθύνονται σε συνειδήσεις που γρηγορούν, και αποκαλύπτουν την αβέβαιη συνθήκη ενός ολόκληρου κόσμου. Το ασυμβίβαστο “Όχι” των διηγημάτων είναι και το αδιαπραγμάτευτο “Ναι” του Σαμαράκη στην ανθρωπιά, την εμπιστοσύνη, την ελπίδα και, τελικά, την ίδια τη ζωή.
Σε μια από τις πιο ώριμες και γόνιμες στιγμές της πεζογραφίας του, ο Σαμαράκης συνθέτει μια συλλογή διηγημάτων υψηλής αισθητικής, ακρίβειας και έντασης, κερδίζει τον έπαινο της επίσημης κριτικής και την αγάπη των πολυπληθών αναγνωστών του. Και τιμάται με το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος.
Β΄ Κρατικό Βραβείο Διηγήματος 1962
Διηγήματα, Εκδόσεις Καστανιώτη, 1999, 193 σελ.
Το διαβατήριο – Αντώνης Σαμαράκης
Ο Σαμαράκης στο Διαβατήριο καταγγέλλει την καταπίεση του ατόμου από το ολοκληρωτικό Σύστημα. Ο ήρωας του Διαβατηρίου, ενώ στην αρχή είναι υποταγμένος και έμφοβος, στο τέλος συνειδητοποιεί την εσωτερική ελευθερία του και υψώνεται πάνω από το ανώνυμο πλήθος.
Διηγήματα, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2000, 141 σελ.
Σήμα κινδύνου – Αντώνης Σαμαράκης
“Διάβασα – ρούφηξα – το Σήμα Κινδύνου. Είναι λαμπρό σε όλα, περιεχόμενο και μορφή. Προσωπικό, νευρώδες, πρωτότυπο, τίμιο, παρόν. Έτσι μάλιστα! Τέτοιες σελίδες, τις παραδέχομαι, τις χαιρετίζω. Όχι της λογής λογής φλυαρίες που μας σερβίρονται εν ονόματι των διάφορων μικροφιλοδοξιών” – Άγγελος Τερζάκης.
Νουβέλα, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2000, 120 σελ.
1919- Αντώνης Σαμαράκης
Η ζωή είναι βέβαια για να τη ζεις, όχι να την ταριχεύεις με τυπογραφικό μελάνι. Σαν να κλείνεις αεροστεγώς σε φιαλίδιο μια ριπή πελαγίσιου ανέμου. Η ζωή είναι για να δημιουργούμε εμείς οι ίδιοι τη ροή της, όσο μπορούμε να έχουμε την πρωτοβουλία των κινήσεων και να μην παραδινόμαστε σε ξένες προς εμάς δυνάμεις. Αντί να ιστορούμε τα πεπραγμένα μας, ας γευόμαστε την κάθε στιγμή με την ένταση που είχαμε παιδιά, πρωτοτάξιδα στην εγκόσμια περιπέτεια, έκθαμβα μεν, αθώα δε για το μελαγχολικό συχνά πανόραμα που θα αντικρίζαμε αργότερα. Αν συναρμολογούμε την αυτοβιογραφία μας σε μερικές ψυχρές σελίδες, ηχεί ως προμήνυμα προαναγγελθέντος θανάτου, φυσικού αλλά και πνευματικού και ψυχικού. Γλίστρησα όμως κι εγώ σ’ αυτήν την παγίδα. Η μόνη ελπίδα μου είναι ότι μέσα από τα συμβάντα της πορείας μου ιχνογραφούνται, τολμώ να πω, και τα βάσανα και οι αγώνες του τόπου μας σε μια ταραγμένη εποχή. Τότε που είχαμε όραμα για μια Ελλάδα με κοινωνική δικαιοσύνη, στοργή και τρυφερότητα για όλα τα παιδιά της. Τότε που πυρπολούσε την ψυχή μας ο λόγος του ποιητή: “Στα γρανάζια του κόσμου να είστε όχι το λάδι, αλλά η άμμος”. Την αυτοβιογραφία του Αντώνη Σαμαράκη ζήτησε να γραφεί ο εκδοτικός οργανισμός Gale Research International, Ντιτρόιτ-Λονδίνο, για τη σειρά “Αυτοβιογραφίες σύγχρονων συγγραφέων”. Eκδόθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Αγγλία το 1992, σε μετάφραση από τον καθηγητή της συγκριτικής λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Ορλεάνης Andrew Horton και την Πέννυ Αποστολίδη. Τον Οκτώβριο του 1992 δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία.
Αυτοβιογραφίες, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2000, 133 σελ.
Ποίηματα – Αντώνης Σαμαράκης
Με σχέδια: Παναγιώτη Τέτση, Αλέκου Φασιανού, Γιάννη Μπουτέα
Mια άκρως συγκινητική αλλά και ιστορική έκδοση. Eλάχιστοι φίλοι και ακόμη λιγότεροι που αρέσκονται να ξεφυλλίζουν παλιά περιοδικά γνώριζαν έως σήμερα πως ο Aντώνης Σαμαράκης είχε γράψει και είχε δημοσιεύσει στην ολόπρωτη νεότητά του ποιήματα. Πολύ πριν εκδηλωθεί δυναμικά ως πεζογράφος, με το “Zητείται ελπίς”, και φυσικά πολύ πριν καταξιωθεί στην παγκόσμια κοινή συνείδηση. Tα ποιήματά του, γραμμένα στο σύνολό τους από έναν έφηβο και νέο άντρα, διατηρούν μια εξέχουσα αυτοτέλεια μέσα στη γραμματεία μας, καθώς η μορφή και το ύφος τους δεν συνδέονται καθόλου με τα ποιήματα των αναγνωρισμένων ποιητών της γενιάς του. Όπως και στην πεζογραφία, έτσι και στα ποιήματά του ο Aντώνης Σαμαράκης παραμένει εντονότατα προσωπικός, πρωτότυπος και απαρομοίαστος. Δεν έχει παρά να προσέξει κανείς τον τρόπο με τον οποίο εξελίσσεται το ανθρωπιστικό στοιχείο στην πεζογραφία του, για να το διακρίνει εξίσου αυθόρμητο και βαθύ στην ποίησή του. Λιγότερο ίσως αψύ και επιθετικό, σε συνεχή όμως πολεμική εγρήγορση, γίνεται ένα ακόμη όργανο για την εξόρυξη των αβυθομέτρητων κοιτασμάτων της ψυχής του ανθρώπου. Τα ποιήματα αυτά, είτε προορίζονται για ενήλικες είτε για παιδιά, με τη νοσταλγία ενός χαμένου παραδείσου συγκινούν βαθύτατα γιατί ακριβώς η αγάπη δοκιμάζεται μόνο και μόνο γιατί είναι αγάπη, χωρίς κανένα επιπλέον επίθετο.
Ποίηση, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2008, 228 σελ.
Το λάθος – Αντώνης Σαμαράκης
Το Καθεστώς είναι ο τέλειος μηχανισμός εξόντωσης του ανθρώπου. Όπλο του οι πράκτορες της Ασφάλειας, και η αμείλικτα τετράγωνη λογική τους. Όπλο του, επίσης, η επίμονη διάκριση μόνο ανάμεσα σε οπαδούς και εχθρούς. Ο πολίτης που είναι ύποπτος για συνωμοσία ενάντια στο Καθεστώς πρέπει να βγει από τη μέση. Κι αφού ο μόνος μάρτυρας κατηγορίας (ή υπεράσπισης) είναι δολοφονημένος από τους ίδιους τους πράκτορες, τίθεται σε εφαρμογή το Σχέδιο: ο πολίτης θα αντιμετωπιστεί με μια δήθεν φιλική ανθρώπινη συμπεριφορά για να σπάσει ή να αποδράσει κατά τη μεταφορά του για ανάκριση προκειμένου να αποδειχθεί η ενοχή του και να εξοντωθεί δικαιολογημένα από την Ασφάλεια. Στη διάρκεια του ταξιδιού, όμως, ο απάνθρωπος ορθολογισμός και η μαθηματική αντίληψη του Καθεστώτος και της Ασφάλειας θα βρεθούν απέναντι σε ένα απρόοπτο? σε ένα λάθος. Ο πολίτης και ο ένας από τους πράκτορες προλαβαίνουν ακούσια να μοιραστούν στιγμές απροσποίητα ανθρώπινες· μια βόλτα, η πλαζ, μια μπάλα, το λούνα παρκ. Αρκεί ένας κόκκος ανθρωπιάς για να βραχυκυκλώσει την αμείλικτη τελειότητα του καθεστωτικού Σχεδίου και του μηχανισμού της εξόντωσης; Το αριστούργημα του Αντώνη Σαμαράκη, με καταβολές καφκικές και οργουελικές, μεταφράστηκε σε 33 γλώσσες, σε 114 ξένες εκδόσεις, αγαπήθηκε εξίσου από κριτική και αναγνωστικό κοινό, τιμήθηκε με το Βραβείο των «12» στην Ελλάδα και το Μεγάλο Βραβείο Αστυνομικής Λογοτεχνίας στη Γαλλία, όπου και γυρίστηκε ταινία με τίτλο La Faille.
Μυθιστόρημα, Ψυχογιός, 2013, 248 σελ.
Το διαβατήριο – Αντώνης Σαμαράκης
Το Σύστημα είναι ο πιο τρομερός εχθρός, ο μηχανισμός της εξόντωσης, ο σταυρωτής του ανθρώπου. Το Σύστημα είναι ο ύπουλος τρόπος που βρήκε το Κακό να κυριαρχήσει στον κόσμο, μια κρεατομηχανή που αφανίζει τον άνθρωπο, που τον κάνει όμοιο με νευρόσπαστο, καταπιεσμένο, χωρίς ελευθερία, περηφάνια, χωρίς πρόσωπο.
Αυτό τον εχθρό δεν έπαψε ποτέ να πολεμά ο Σαμαράκης, σε αυτόν δε σταμάτησε ούτε στιγμή να αντιστέκεται, με το δικό του τρόπο, δηλαδή με το λόγο του. Είτε είναι ψίθυρος, είτε ουρλιαχτό, είτε ένα δάχτυλο που γράφει στον αέρα, η καταγγελία είναι σαφής, ξεκάθαρη, ωμή. Η καταγγελία είναι τρυφερή και αμείλικτη, όπως ο συγγραφέας που την αρθρώνει.
Ενάντια στο Σύστημα. Ενάντια στον Ολοκληρωτισμό. Ενάντια στον πνευματικό και ηθικό θάνατο του ανθρώπου.
Με τα διηγήματα στο “Διαβατήριο”, ο Σαμαράκης μετουσιώνει τη σκληρή πρώτη ύλη της Χούντας καθώς και των δικών του βιωμάτων από τη δικτατορική περίοδο, και συνθέτει ένα μύθο κοινό, αληθινό και χειροπιαστό.
“Το διαβατήριο” διαβάζεται ως κάλεσμα άκρως επείγον, και πάντοτε καίριο. Μας καλεί σε υπαρξιακή εγρήγορση, και σε δράση που αποκαθιστά τη συνέπεια ανάμεσα σε λόγια και έργα. Έτσι μόνο γίνονται οι γνήσιες επαναστάσεις, και έτσι διεκδικεί ο άνθρωπος το κορυφαίο που του δόθηκε και που κανένας δεν μπορεί να του στερήσει: την ίδια την ελευθερία του.
Διηγήματα, Ψυχογιός, 2013, 162 σελ.
Η κόντρα – Αντώνης Σαμαράκης
Έχουν πολλές μορφές τα οδοφράγματα· δεν είναι μόνο μπάζα, κάδοι καμένοι, σπασμένα μάρμαρα, ή αναποδογυρισμένα τροχοφόρα. Τα πιο ωραία οδοφράγματα, τα πιο ισχυρά, και τα πιο ανθεκτικά, θα τα βρούμε φτιαγμένα από βιβλία, πάει να πει από χαρτιά. Ένα τέτοιο οδόφραγμα είναι η Κόντρα του Σαμαράκη, ένα χάρτινο ανάχωμα, ή ένα αντάρτικο ερωτικό, και ερωτευμένο, ικανό να εγγράψει στις σελίδες του εκείνη την ανήκουστη φωνή όλων όσοι δεν είχαν, ή δεν βρήκαν ποτέ τη φωνή τους, των μικρών, και των απλών, και, τελικά, των ανθρώπινων ανθρώπων. Κόντρα στον όλεθρο, κόντρα στην εξόντωση του ανθρώπινου γένους, κόντρα στην καταπίεση της εξουσίας, κόντρα στο πνίξιμο της εξεγερμένης ευγένειας, κόντρα στον ολοκληρωτισμό και τα καθεστώτα και τα όργανά του, κόντρα στο κουρέλιασμα της ευαισθησίας, και κόντρα, βεβαίως, στον έσχατο εχθρό μας – κόντρα στον θάνατο. Με αυτές τις αριστουργηματικές, βαθιά ανθρώπινες, και απέριττα συναρπαστικές ιστορίες, ο Αντώνης Σαμαράκης προσθέτει άλλο ένα βέλος στη φαρέτρα, άλλο ένα εξάρτημα στον αμήχανο μηχανισμό της επανάστασης, και άλλο ένα ανθεκτικό υλικό στο οδόφραγμα που συνιστά ολόκληρο το έργο του. Η Κόντρα αποτελεί ένα υπαρξιακό οδόφραγμα ενάντια της εξαθλίωσης και της μιζέριας, και, εφόσον είναι έτσι, χρειάζεται να το διαβάσουμε μαχητικά, αναλαμβάνοντας την ευθύνη που θέλει την ανάγνωση να είναι ήδη μια πράξη δημιουργίας.
Διηγήματα, Ψυχογιός, 2014, 139 σελ.
Εν ονόματι – Αντώνης Σαμαράκης
Η εφηβεία δεν είναι βιολογική ηλικία, αλλά κατάσταση πνευματική, και τρόπος ζωής, και γι’ αυτό, ίσως, χρειάζονται οι εξεγερμένοι της υπάρξεως για να μας το θυμίζουν. Θα τους ονομάσουμε συγγραφείς, και το έργο τους, με αυτούς τους όρους, θα το διαβάσουμε σαν να ήταν επαναστατική προκήρυξη.
Το Εν ονόματι, το τελευταίο μυθιστόρημα που μας χάρισε ο Αντώνης Σαμαράκης, θα μπορούσε να τοιχοκολληθεί στις γειτονιές της μεγαλούπολης, ή να βρεθεί στις λεωφόρους, ριγμένο από ένα παιδί που μέτρησε δεκάξι χρόνια στο βρόγχο ασυνάρτητων εν ονόματι και αποφάσισε ότι είναι καιρός να ελευθερωθεί.
Αιώνιος κατήγορος της αλλοτρίωσης και της καταδυνάστευσης του ανθρώπου από κάθε είδους εξουσιαστική αρχή, ο Σαμαράκης καταγγέλλει, σε αυτό το σφριγηλό, και όλο νιάτα μυθιστόρημα, εκείνες τις αφηρημένες ιδέες, και ιδεοληψίες, εν ονόματι των οποίων εξατμίζεται από την ίδια τη ζωή μας κάθε αυθεντικό νόημα.
Το θρόισμα των προκηρύξεων που ρίχνει ο ήρωας μέσα στη νύχτα, όπως το θρόισμα των σελίδων που διαβάζουμε, και όπως το θρόισμα των φύλλων που συνθέτουν την ελεγεία τους, δυναμώνει από έναν αέρα ελευθερίας, τον ίδιο που ενεργοποιεί τη σαμαρακική αφήγηση, και τον ίδιο που καλείται να ακολουθήσει ο αναγνώστης.
Εδώ, ο προορισμός ταυτίζεται με την περιπέτεια της εξέγερσης, και η ύψιστη διακύβευση είναι, ακριβώς, η μόνη που έχει σημασία για τον άνθρωπο: η ελευθερία να ζει αληθινά.
Νουβέλα,Ψυχογιός, 2014, 119 σελ.
Σήμα κινδύνου – Αντώνης Σαμαράκης
Στο Σήμα κινδύνου, υπαρξιακό θρίλερ που προοιωνίζεται Το λάθος, βρίσκεται ολόκληρος ο Σαμαράκης, με την αγωνία της εξέγερσης, με την αδιαπραγμάτευτη διαμαρτυρία του, με την άρνηση κάθε συμβιβασμού, με την εναντίωση στην ψευδή ευτυχία των μαζών που έρχεται πάντα μαζί με τον μεγάλο φόβο και ακυρώνει την ελπίδα, αυτή που μας βαφτίζει ανθρώπους.
Ο Δράκος, ο πιο ιδιαίτερος, ίσως, ήρωας και αφηγητής του Σαμαράκη, είναι πάντα ο ταπεινός άνθρωπος της κάθε μέρας, με τη διαφορά ότι έχει αναλάβει μια υψηλή ή ιλιγγιώδη αποστολή. Σε αυτή την τρελή κούρσα της ανθρωπότητας που οδηγεί στον αφανισμό, είτε ως πυρηνικό ολοκαύτωμα, είτε ως πείνα, είτε ως οτιδήποτε άλλο, ο Δράκος ξέρει ότι κάποιος πρέπει να τραβήξει το σήμα κινδύνου. Κανένας δε θα το κάνει στη θέση σου.
Με τον τρόπο των ηρώων του Κάφκα, ο Δράκος θα γίνει ο Ξένος, και ο Αποσυνάγωγος, αυτός που διακρίνεται από τη μάζα επειδή, μόνο αυτός, αρνείται να πνίξει μέσα στους φόβους και στα ψεύδη την έσχατη αγιότητα: την Ανησυχία του.
…Ο κίνδυνος υπ’ αριθμόν 1 είναι να σβήσει στις καρδιές των ανθρώπων η ανησυχία, να σβήσει η Αγία Ανησυχία, όχι να σβήσει, όχι να σβήσει, αυτός είναι ο κίνδυνος, ο κίνδυνος, ο κίνδυνος, ο κίνδυνος…
Μισό αιώνα μετά την πρώτη έκδοση του βιβλίου, ο Αντώνης Σαμαράκης τραβά ξανά το σήμα κινδύνου και μας προσκαλεί ν’ ανησυχήσουμε.
Νουβέλα, Ψυχογιός, 2015, 136 σελ.
1919- Αντώνης Σαμαράκης
H ζωή είναι βέβαια για να τη ζεις, όχι για να την ταριχεύεις με τυπογραφικό μελάνι. Σαν να κλείνεις αεροστεγώς σε φιαλίδιο μια ριπή πελαγίσιου ανέμου.
H ζωή είναι για να δημιουργούμε εμείς οι ίδιοι τη ροή της, όσο μπορούμε να έχουμε την πρωτοβουλία των κινήσεων και να μην παραδινόμαστε σε ξένες προς εμάς δυνάμεις. Aντί να ιστορούμε τα πεπραγμένα μας, ας γευόμαστε την κάθε στιγμή με την ένταση που είχαμε παιδιά, πρωτοτάξιδα στην εγκόσμια περιπέτεια, έκθαμβα μεν, αθώα δε για το μελαγχολικό συχνά πανόραμα που θα αντικρίζαμε αργότερα. Aν συναρμολογούμε την αυτοβιογραφία μας σε μερικές ψυχρές σελίδες, ηχεί ως προμήνυμα προαναγγελθέντος θανάτου, φυσικού αλλά και πνευματικού και ψυχικού.
Γλίστρησα όμως κι εγώ σ’ αυτή την παγίδα. H μόνη ελπίδα μου είναι ότι μέσα από τα συμβάντα της πορείας μου ιχνογραφούνται, τολμώ να πω, και τα βάσανα και οι αγώνες του τόπου μας σε μια ταραγμένη εποχή. Tότε που είχαμε όραμα για μια Eλλάδα με κοινωνική δικαιοσύνη, στοργή και τρυφερότητα για όλα τα παιδιά της. Tότε που πυρπολούσε την ψυχή μας ο λόγος του ποιητή: «Να είστε η άμμος και όχι το λάδι στα γρανάζια του κόσμου».
Ο εκδοτικός οργανισμός Gale Research ζήτησε να γραφτεί η αυτοβιογραφία του Aντώνη Σαμαράκη, για τη σειρά Βιογραφίες σύγχρονων συγγραφέων. Eκδόθηκε στις Hνωμένες Πολιτείες και στην Aγγλία το 1992, σε μετάφραση του καθηγητή της συγκριτικής λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Nέας Oρλεάνης Άντριου Χόρτον και της Πέννυς Aποστολίδη. Tον Oκτώβριο του 1992 δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στην εφημερίδα Eλευθεροτυπία.
Αυτοβιογραφία, Ψυχογιός, 2017, 160 σελ.
The Flaw – Antonis Samarakis
A man is seized from his afternoon drink at the Cafe Sport by two agents of the Regime-though what exactly he is suspected of we do not know, and neither, apparently, does he.
What follows is a journey by car toward Special Branch Headquarters, and the interrogation that undoubtedly awaits him there. With their destination approaching, oppressed and oppressor come face to face with their deepest human feeling, locked in a game of psychological skill. As the plot slowly unravels, so, too, do its main players.
Part thriller and part political satire, “The Flaw” is as powerful today as it was when first published in 1965, foretelling the military dictatorship that would take hold of Greece only two years later. It is the best-known work of Antonis Samarakis and has been translated into more than thirty languages, winning the prestigious 1970 Grand Prix de Litterature Poiliciere in France. This new translation marks the fiftieth anniversary of the novel’s publication in English.
Mετάφραση: Simon Darragh
Μυθιστόρημα, Αιώρα, 2018, 250 σελ.
Lo sbaglio – Antonis Samarakis
In un Paese che non c’e, in un tempo mai avvenuto, un regime liberticida tiene sotto scacco amici e nemici in nome della sua stessa, solipsistica sopravvivenza. Braccio esecutivo del regime sono i temibili Servizi Speciali e il Piano perfetto, che due agenti sono chiamati ad applicare per la prima volta su un uomo accusato di essere un cospiratore. Ma il fattore umano e in agguato: si tratta dell’incrinatura che il regime, accecato dall’arroganza di un potere ormai sfuggito a ogni controllo, si rivela incapace di prevenire. A meta strada tra il thriller psicologico, il poliziesco e il romanzo on the road, il Piano perfetto e l’opera piu matura di Antonis Samarakis, uno dei principali narratori greci del secondo Novecento. L’autore, ricorrendo sovente all’arma dell’ironia e dell’autoironia, destruttura il totalitarismo svelandone il funzionamento perverso e antiumano. Tutt’ora attualissimo e avvincente, nonostante l’oltre mezzo secolo trascorso dalla prima uscita, il Piano perfetto e stato subito salutato dalla critica internazionale come un autentico capolavoro, presto tradotto in trentuno lingue.
Mετάφραση: Maurizio De Rosa
Μυθιστόρημα, Αιώρα, 2018, 256 σελ.
Το λάθος (1965)
Το λάθος (2011), Alter – Ego ΜΜΕ Α.Ε.
Το λάθος (2011), Εκδόσεις Καστανιώτη
Το λάθος (2013), Ψυχογιός
The Flaw (2018), Αιώρα
Lo sbaglio (2018), Αιώρα
Νουβέλες
Σήμα κινδύνου (1959)
Εν ονόματι (1999), Εκδόσεις Καστανιώτη
Σήμα κινδύνου (2000), Εκδόσεις Καστανιώτη
Εν ονόματι (2014), Ψυχογιός
Σήμα κινδύνου (2015), Ψυχογιός
Διηγήματα
Ζητείται Ελπίς (1954)
Αρνούμαι (1961)
Το διαβατήριο (1973)
Η κόντρα (1992)
Αυτοβιογραφία 1919- (1996)
Ζητείται ελπίς (1998), Εκδόσεις Καστανιώτη
Η κόντρα (1999), Εκδόσεις Καστανιώτη
Αρνούμαι (1999), Εκδόσεις Καστανιώτη
Το διαβατήριο (2000), Εκδόσεις Καστανιώτη
Μαρτυρίες για τον Αντώνη Σαμαράκη (2000)
Το διαβατήριο (2013), Ψυχογιός
Ζητείται ελπίς (2013), Ψυχογιός
Αρνούμαι (2013), Ψυχογιός
Η κόντρα (2014), Ψυχογιός
Ποίηση
Ποίηματα (2008), Εκδόσεις Καστανιώτη
Ποιήματα (2016), Ψυχογιός
Αυτοβιογραφίες
1919- (2000), Εκδόσεις Καστανιώτη
1919- (2017), Ψυχογιός
Συλλογικά έργα
17 ιστορίες που ξεχωρίζουν (1988), Γνώση
Βλέπω το σημερινό κόσμο (2007), Ο.Ε.Δ.Β.
Βαρβάκειος πρότυπος σχολή (2007), Κάκτος
Ανθολογία ελληνικού διηγήματος του 20ού αιώνα (2009), Εκδόσεις Καστανιώτη
Βραβεία
Κρατικό Βραβείο Διηγήματος – για το Αρνούμαι (1962)
Βραβείο των Δώδεκα, Επαθλο Κώστα Ουράνη – για Το λάθος (1966)
Μέγα Βραβείο Αστυνομικής Λογοτεχνίας στη Γαλλία – για Το λάθος (1970)
Europalia – για τη συνολική προσφορά του (1982)
Σταυρός του Ιππότη των Γραμμάτων και των Τεχνών (1995)
Κρατικό Βραβείο Τεχνών και Λογοτεχνίας – Γαλλία (1995)
Είπαν για το «Λάθος»
Graham Greene: «Αληθινό αριστούργημα Το λάθος. Με ιδιοφυΐα, δύναμη φαντασίας και εντελώς έξοχη τεχνική, ο Αντώνης Σαμαράκης δίνει την ψυχολογική πάλη ανάμεσα σε δύο πράκτορες της Μυστικής Υπηρεσίας Ασφαλείας ενός ολοκληρωτικού καθεστώτος και στον ύποπτο που έχει συλληφθεί. Ζούμε σήμερα σαν ηθοποιοί στο θέατρο του παραλόγου, και ένας από τους λόγους που τόσο πολύ θαυμάζω Το λάθος είναι γιατί έχει τη δύναμη να αναλύει το παράλογο του ζούμε με αίσθηση χιούμορ, με ποίηση και σε βάθος».
Arthur Koestler: «Μου δίνει βαθιά ικανοποίηση ότι εγώ παρουσιάζω τον Σαμαράκη στο αγγλόφωνο κοινό. Το λάθος έχει γρανάζια μέσα σε γρανάζια που σε φέρνουν σ’ έναν Καφκικκό εφιάλτη, και η λύτρωση έρχεται με το αριστουργηματικό τέλος». Και πάλι ο Arthur Koestler – σε έρευνα της διεθνούς κύρους εφημερίδας του Λονδίνου The Observer – ονόμασε Το λάθος ως ένα από το τρία «Βιβλία της Χρονιάς» (ανάμεσα σε όλα τα βιβλία που κυκλοφόρησαν το 1969) και έγραψε: «Εξαιρετικής τέχνης μυθιστόρημα. Το λάθος αρχίζει σαν τον Καλό Στρατιώτη Σβέικ και ύστερα, με βήματα ανεπαίσθητα, γυρίζει σε κλίμα Κάφκα. Ένα σημαντικό επίτευγμα δεξιοτεχνίας».
Arthur Miller: «Συγκλονιστικό. Το μόνο που εύχομαι είναι να διαβάσουν Το λάθος όσοι καπηλεύονται τη δημοκρατία και να δουν τι είναι αυτά που σήμερα υποστηρίζουν. Ζούμε όλοι σε μια εποχή όπου οι λέξεις δεν έχουν καμιά σχέση με την πραγματικότητα – έτσι που να μην έχουν πια κανένα νόημα».
Ignazio Silone: «Αριστούργημα στο είδος του Το λάθος».
Georges Simenon: «Έξοχο. Το λάθος με συναρπάζει με το βάθος του μηνύματός του, που με αναστατώνει, αλλά και με τη διαβολεμένη μαεστρία της τεχνικής του».
Agatha Christie: «Θαυμάσιο. Έχει τεράστιο ψυχολογικό ενδιαφέρον. Συγχαρητήρια στον Σαμαράκη. Ολοένα και λιγότεροι είναι οι συγγραφείς που έχουν γνήσια πρωτοτυπία και δύναμη φαντασίας. Το λάθος το χάρηκα».
Maurice Druon της Γαλλικής Ακαδημίας: «Υπέροχο Το λάθος. Με γοήτευσε».
Hervé Bazin, Πρόεδρος της Ακαδημίας Γκονκούρ: «Ένας μεγάλος συγγραφέας που το ταλέντο του είναι τιμή για την Ελλάδα».
André Malraux: «Το ζωηρότερο ενδιαφέρον μου για Το λάθος».
Pierre-Henri Simon, της Γαλλικής Ακαδημίας – Λογοτεχνικός κριτικός της εφημερίδας Le Monde: «Θαύμασα τη γενναιόδωρη ανθρωπιά του και την εντελώς πρωτότυπη τεχνική».
Luis Buñuel: «Αφάνταστα μου άρεσε Το λάθος. Η δομή του είναι συγχρόνως και μυθιστορηματική και κινηματογραφική, αληθινά εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. Το λάθος είναι ιδεώδες για τον κινηματογράφο».
Le Dépositaire de France, Παρίσι: «Συγκλονιστικό». Jacqueline Barde.
Sunday Examiner and Chronicle, Σαν Φρανσίσκο: «Το λάθος, ένας κόσμος Όργουελ. Ένα εντελώς αλλιώτικο ψυχολογικό θρίλερ». Leonore Glen Offord.
Le Méridional – La France, Μασσαλία: «Αριστούργημα Το λάθος».
Vestkysten, Esbjerg (Δανία): «Υπέροχο. Έξοχη τέχνη. Δραματική ένταση. Το λάθος μάχεται για την ελευθερία». Ellen A. Madsen
L’ Eventail, Βρυξέλλες: «Υπέροχο μυθιστόρημα Το λάθος».
Publishers Weekly, Νέα Υόρκη: «Το λάθος, εξαιρετικής ευφυΐας και ευαισθησίας ψυχολογικό θρίλερ. Τέχνη ισάξια του Γκράχαμ Γκρην».
Πηγές: ΕΚΕΒΙ, BIBLIONET, Ψυχογιός, Εκδόσεις Καστανιώτη, Αιώρα, Alter – Ego ΜΜΕ Α.Ε.
