Στέλιος Ράμφος

Ο Στέλιος Ράμφος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1939.
Φιλόσοφος, πανεπιστημιακός, συγγραφέας δοκιμίων. Σπούδασε στη Νομική Αθηνών και από το 1965 Φιλοσοφία στο Παρίσι όπου και δίδαξε στο Πανεπιστήμιο της Βενσέν (1969-1974). Επέστρεψε και εγκαταστάθηκε οριστικά στην Ελλάδα το 1974.
Η πλούσια βιβλιογραφία του αντικατοπτρίζει τις πνευματικές αναζητήσεις του, τις θέσεις και τις προτάσεις του αναφορικά με τον μαρξισμό, την οικουμενικότητα του ελληνικού πολιτισμού, τους συσχετισμούς της σύγχρονης πνευματικής δημιουργίας με την ελληνορθόδοξη παράδοση.
Στην εργοβιογραφία του περιλαμβάνεται πλούσια αρθρογραφία με αναφορές σ’ αυτά τα γνωσιακά πεδία, δημοσιευμένα σε περιοδικά όπως “Ευθύνη”, “Ερουρέμ”, “Ινδικτος”.
Στην Αθήνα δίδαξε κατά το παρελθόν, μεταξύ άλλων, στο Ίδρυμα Γουλανδρή-Χορν και στο Ίδρυμα Βασίλη και Μαρίνας Θεοχαράκη.

Στάσιμα και έξοδος
Μελέτες και άρθρα για το γλωσσικό, το εκπαιδευτικό και το εκκλησιαστικό, ζητήματα εις τας οποίας η παρούσα εθνική μας κρίση φανερώνει κατ’ εξοχήν το δραματικό της μέγεθος.
Τα κείμενα αυτού του τόμου γράφτηκαν κατά την περίοδο 1986-1987. Εκτός από το “Λόγος και χρόνος” και την “Έξοδο”, που είναι ανέκδοτα, τα υπόλοιπα έχουν δει ήδη το φως της δημοσιότητος.
Τα καταθέτω ως μαρτυρία, κι αυτά, προσωπική, στο κριτήριο της προσφάτου εθνικής μας ιστορίας.
(Στέλιος Ράμφος, Πεντέλη, Μάρτιος 1988)

Χρονικό ενός καινούργιου χρόνου
Το βιβλίο αυτό δεν το περίμενα: γράφτηκε σαν παρένθεση κατά παραγγελίαν.
Τον Νοέμβριο 1994 καθημερινή εφημερίδα μου ζήτησε επίμονα μακράς πνοής κυριακάτικη ολοσέλιδη συνεργασία με θέματα δικής μου επιλογής. Συμφώνησα υπό τον όρο τα άρθρα να εκτυπωθούν στα ελληνικά -δηλαδή με το πολυτονικό σύστημα-, πράγμα το οποίον η διεύθυνση απεδέχθη, οπότε άρχισα να γράφω και να παραδίδω κείμενα. Η έναρξη των δημοσιεύσεων είχε ορισθεί για την Πρωτοχρονιά 1995. Όταν όμως έφθασε η ώρα, η δημοσίευση ανεβλήθη και συνέχισε να αναβάλλεται, ενώ εξακολουθούσα να παραδίδω υλικό, μέχρις ότου ζητώντας προς τα μέσα του Μαΐου να σαφηνισθεί επιτέλους η κατάσταση μου διεμηνύθη, χωρίς περισσότερες εξηγήσεις, ότι η συνεργασία με την εφημερίδα ματαιώνεται. Εν τω μεταξύ η σειρά των άρθρων, πλην του τελευταίου, ήταν έτοιμη και δεν μου έκανε καρδιά να μην τη συμπληρώσω. Αλλά τώρα δεν με απασχολούσε πια το ευρύ κοινό της εφημερίδας και το άρθρο μετεβλήθη σε αρκετά απαιτητικό και εκτενές μελέτημα: βρήκα την ευκαιρία να εξηγηθώ εν τινι μέτρω για τον χαρακτήρα της εξατομικεύσεως. Η “ευκαιρία” τούτη ίσως κράτησε περισσότερο απ’ ό,τι λογάριαζα, πάντως η σειρά των άρθρων για τη σημερινή Ελλάδα ως πνευματικό ζήτημα, έστω άνισα, ολοκληρώθηκε. Σ’ αυτά πρόσθεσα τρία σημειώματα περί ζωγραφικής (το πρώτο του 1983, και δύο επόμενα του 1995), μια διάλεξη περί παιδείας στο Κολλέγιο Αθηνών (1991), δημοσιευμένη αργότερα στον “Οικονομικό Ταχυδρόμο” (Νοέμβριος 1992), και παρέδωσα το βιβλίο, με μικρές προσθήκες και διορθώσεις, προς εκτύπωσιν…

Μια καλοκαιρινή ευτυχία τρίζει
Η σύνθεσι του ελληνικού με τον σύγχρονο πολιτισμό γίνεται όταν υπερβούμε την ψυχική μας ανωριμότητα, η οποία δεν αποτελεί εγγενή όρο της εθνικής μας υπάρξεως αλλά μακροχρόνια ιστορικήν αγκύλωσι. Τότε και μόνον τότε ζωηφόρα στοιχεία της πνευματικής μας παραδόσεως, όπως η μυθική αντίληψις ή ο αποφατισμός, θα ελευθερώσουν τις δυνάμεις που αιώνες τώρα υπνώττουν μέσα τους και θα συμβάλουν ώστε να αναπτυχθή αυτοσυνείδητη εσωτερικότης και να επιτευχθή η ζητούμενη ενότης της ψυχής με τον εαυτό. Τίποτε σ’ αυτή την ενότητα δεν προμηνύει ένα άτομο κλειστό· πλείστα αντιθέτως προαναγγέλλουν έναν άνθρωπο σταθερά ανοικτό και εγρήγορο στην αγωνία του συνανθρώπου.

Ιστορία στην κόψη του χρόνου
Να παρακολουθήσουμε τη νέα εποχή ενεργά στον ρυθμό της είναι θέμα ζωής και θανάτου. Σε μια τέτοια επιλογή έγκειται το αυθεντικό περιεχόμενο του εκσυγχρονισμού. Δεν ενδιαφέρει να συμβαδίσουμε επιφανειακώς με την εποχή μας. Ενδιαφέρει να μετάσχουμε στη λέσχη των δημιουργών του χρόνου, να τον ανοίγουμε διαρκώς με τις πρωτοβουλίες μας και τις επιλογές μας.

Φθόνος, τρόμος, πόλεμος
Ο άνθρωπος της ορθόδοξης Ανατολής στον νέο κόσμο ελπίδων και αδιεξόδων που δημιουργείται καλείται πλέον στην ηθική της ευθύνης και στην διαφάνεια της υπάρξεως, ανανεώνοντας δημιουργικά την παράδοση σε μία προοπτική της Αναστάσεως μεταμορφωτική του κόσμου της ιστορικής φθοράς.

Μεταφυσική του κάλλους
Αφήγησι της ελληνικής πτήσεως από τον Φαίδρο του Πλάτωνος και τις πραγματείες του Πλωτίνου περί ωραίου, στο μυστικό ύψος της Φιλοκαλίας των ιερών Νηπτικών

Σαν διφορούμενο άγγιγμα
Ο τίτλος του βιβλίου δηλώνει τον διφορούμενο και γι’ αυτό συχνά δραματικό χαρακτήρα ενός κόσμου ο οποίος ανασαίνει ελεύθερα και συγχρόνως ασφυκτιά στην ατμόσφαιρα των επιλογών του. Το ερώτημα είναι: πώς περνούμε από την τυραννική ανελαστικότητα των μονοσήμαντων αληθειών στην ωριμότητα της αποδοχής του πολυσήμαντου;
Από τα περιεχόμενα τα πρώτα έξι κείμενα έχουν ήδη δημοσιευθεί, ενώ το επίμετρο για το ρεμπέτικο και την καθολικότητα του μοναδικού μαζί με τα τέσσερα τελευταία κείμενα είναι ανέκδοτα.

Ιλαρόν φως του κόσμου
Το όραμα της αλήθειας από το πλατωνικό σπήλαιον στους ευρωπαίους φιλοσόφους των Νέων χρόνων και από εκεί αναδρομικά, στις Τριάδες υπέρ των ιερώς ησυχαζόντων του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά
Το ‘”Ιλαρόν φως του κόσμου” βρίσκεται μετά δεκαπέντε χρόνια και πάλι στην διάθεσι του αναγνωστικού κοινού. Πρόκειται για την οριστική του έκδοσι. Το κείμενο παραμένει αναλλοίωτο. Διωρθώθηκαν τα πληθωρικά τυπογραφικά σφάλματα της αρχικής εκδόσεως και κάποιες αδέξιες εκφράσεις, χωρίς να θίγεται κατ’ ελάχιστον το νόημα. Προσθέτω τον παρόντα πρόλογο εν είδει αυτοσχολίου και ένα ευρετήριο θεμάτων και ονομάτων, το οποίο οφείλω, μαζί με την συνολική επιμέλεια του κειμένου, στην άοκνη φροντίδα της Ντίνας Σαμοθράκη.
Ο σημερινός αναγνώστης θα διαπιστώση κατά την διαδρομή ότι διαβάζει το βιβλίο ταυτόχρονα στο πεδίο του θέματος και στον ορίζοντα της εξελίξεως των ιδεών μου. Θα ήθελα με τούτο το σημείωμα να προτείνω ένα τρίτο επίπεδο, ώστε να παρακολουθή συνολικά τον προβληματισμό στην διαφορά των αποφάνσεων και την ερμηνεία αυτής της διαφοράς.
Όλες μου οι εργασίες αποτελούν κεφάλαια, παραρτήματα και υποσημειώσεις ενός νοητού βιβλίου, μίας και μόνης ζητήσεως: Προσπαθώ επιλεκτικά να εντοπίσω και να αναδείξω τα ζώπυρα της εσωτερικότητας που ενέχει έργω ή δυνάμει ο ελληνικός πολιτισμός, για να συμβάλω στον δημιουργικό εκσυγχρονισμό του νεοελληνικού του παραβλαστήματος μειώνοντας δραστικά τα περιθώρια ζωτικών απωλειών. Εφ’ όσον τέτοια ζώπυρα υφίστανται, υφίστανται και ουσιαστικές προϋποθέσεις συναντήσεως με τις προηγμένες κοινωνίες της εποχής μας, παρά τις αναχρονιστικές δομές και νοοτροπίες που δεσπόζουν ακόμη στην σημερινή Ελλάδα. Οι καιροί προσφέρουν ευκαιρίες ιστορικών επιλογών, οι οποίες αν αξιοποιηθούν ενδέχεται να επηρεάσουν ευεργετικά κρίσιμες παραμέτρους της ζωής μας…

Γενάρχες πεπρωμένων
Το αίσθημα της “μορφής” στον Σολωμό και της “συνέχειας” στον Παπαρρηγόπουλο
Μυθολογία της εποχής μας αποτελεί η ελευθερία του ατόμου ως δυνατότης επικοινωνίας καθολικής, που παύει να βιώνεται σαν ομφαλοσκοπική νοσταλγία του εαυτού, για να περιχωρήση τον πλησίον και το μέλλον, να συνδέση την δημιουργικότητα με την εσωτερική άνοιξι και την ευθύνη.
[…] Αν ο Παπαρρηγόπουλος εισηγήθηκε τον μύθο της ελληνικής αθανασίας, ο Διονύσιος Σολωμός διεκδίκησε το θαύμα της αναστάσεως, όχι ως φυσικό βεβαίως γεγονός αλλά ως εσωτερική αναγέννησι στον θρίαμβο της εκπλήξεως.

Νίτσε για καλό γούστο
Αφορμές πνευματικού αναπροσανατολισμού
Διάλογος του συγγραφέα με τα πολύ κρίσιμα έργα του Νίτσε: “Πέρα του καλού και του κακού” & “Γενεαλογία της ηθικής”. Με τα έργα του αυτά ο γερμανός φιλόσοφος επιχειρεί να δείξει ότι οι ηθικές αξίες του ευρωπαϊκού πολιτισμού διέβρωσαν τα θεμέλια της επιστήμης και συνέβαλαν αποφασιστικά στην εξασθένηση του ανθρώπου της Δύσης. Στις θέσεις αυτές του Νίτσε, ο Στέλιος Ράμφος κάνει τις δικές του υπογραμμίσεις, εγείρει τις ενστάσεις του και θέτει τα δικά του ερωτηματικά. Σκοπός του είναι να προτείνει ένα κείμενο εργασίας και όχι απλά ανάγνωσης. Αντιμετωπίζει τη λογική του όπως ξετυλίγεται στην ακολουθία των αφορισμών, λογική της ζωής ως πολιτισμού.
Επιλέγει τα δύο βιβλία του Νίτσε “Πέρα του καλού και του κακού” & “Γενεαλογία της ηθικής”, ως πιο μεστά, πιο προκλητικά και πιο δύσκολα από όλα τα έργα του. Όπως αναφέρει στον πρόλογό του, ο συγγραφέας, “…φθάνουμε να αναρωτιόμαστε αν όντως μπορούμε να ζήσουμε χωρίς αλήθεια και ηθική, αν πρέπει να αρνηθούμε συνολικά αυτές τις θεμέλιες αξίες του ευρωπαϊκού πολιτισμού για να τον σώσουμε…
Παρακολουθώ, σχολιάζω και σκέπτομαι. Δεν επιδοκιμάζω ούτε αποδοκιμάζω αλλά συζητώ τόσο αυτό που λέει ο Νίτσε όσο και αυτό που τον τυραννεί. Το “καλό γούστο” όπως και ίδιος θα έλεγε, απαιτεί να μην διακρίνεις. Οι σημειώσεις είναι στην πραγματικότητα υπογραμμίσεις και ερωτηματικά από την νιτσεϊκή κατανόηση της αλήθειας με όρους θελήσεως, της ηθικής με όρους ενοχικής συνειδήσεως και πιο πίσω για την ανελέητη κριτική που ασκεί καιτά των δημοκρατιών της ισότητος και των δικαιωμάτων εν ονόματι μιας ιεραρχικής κοινωνίας και ενός ιεραρχικού πολιτισμού. Δεν γράφω ως κάτοχος της αλήθειας, αλλά μόνο με την προϋπόθεση της αλήθειας μπορώ να ανοίξω διάλογο με την νιτσεϊκή αλήθεια ως απόρριψη κάθε αλήθειας στο όνομα της ερμηνείας της…”

Το αδιανόητο τίποτα
Φιλοκαλικά ριζώματα του νεοελληνικού μηδενισμού: Δοκίμιο φιλοσοφικής ανθρωπολογίας
“Φιλοκαλία των ιερών νηπτικών” είναι η φημισμένη ανθολογία ασκητικών κειμένων, που οργώνει αμέσως ή εμμέσως της συνειδήσεως των ορθοδόξων χριστιανών τους τελευταίους δύο και πλέον αιώνες. Δεν είναι έργο με αναφορά το παρελθόν. Μέσα από τις σελίδες της ενάγει ο δρόμος για να κατανοήσουμε δυσνόητα χαρακτηριστικά του συλλογικού μας προσώπου μαζί με καθοριστικές ιδέες και αξίες μας. Μας δίνει την δυνατότητα να θεμελιώσουμε επιστημονικά μια νεοελληνική ανθρωπολογία, που οδυνηρά μας λείπει, δημιουργώντας μόνιμη κρίση πολιτισμού.
Μέσα από “Το αδιανόητο τίποτα” ο Στέλιος Ράμφος ερμηνεύει τα αντιπροσωπευτικότερα κείμενα της Φιλοκαλίας και τα συνδέει με μεγάλα προβλήματα του σύγχρονου πολιτισμού.

Ελευθερία και γλώσσα
Η γλώσσα και η παράδοση: Στάσιμα και έξοδος
Ο χρόνος στην Ελλάδα είναι θαλασσινός: κυματίζει στην επιφάνεια, ενώ στον βυθό το πάντα μένουν στάσιμα και ίδια. Στις σελίδες του βιβλίου μπορεί κάποιος να ξαναζήσει ή να μάθει από αντιρρητική πλευρά τόσο τα γλωσσοεκπαιδευτικά δρώμενα της πρώτης μεταπολιτευτικής περιόδου όσο και να εντοπίσει λόγους οι οποίοι μας οδήγησαν εκεί που βρισκόμαστε σήμερα!

Υπάρχεις σαν μοίρα
Διαλέξεις για το “Είναι και χρόνος” του Χάιντεγγερ
Με το βιβλίο αυτό και με την δημοσίευσή του θέλησα να συμμετάσχω, κατά δύναμιν, στην γεμάτη ενδιαφέρον υποδοχή που επιφυλλάσουν οι νεώτερες γενιές των διανοουμένων μας σε ό,τι φέρνει τη σφραγίδα της σκέψεως του Γερμανού φιλοσόφου και σε ότι πρωτοτύπως την εκφράζει. Από την δική μου βεβαίως σκοπιά: Θεωρώ πως το έργο του Χάιντεγγερ είναι ανάγκη να το προσλάβουμε, πέρα από τη σαγήνη του, στην ενεργό του διάσταση, συνυφασμένη όχι μόνο με την μεσοπολεμική αγωνία της Ευρώπης, που εξέθρεψε τους εφιάλτες του εθνικοσοσιαλισμού και του κομμουνιστικού ολοκληρωτισμού, αλλά και με τον μεταπολεμικό μεταμοντερνισμό, του οποίου το ιστορικό τέλος φαίνεται να υπογράφει η σημερινή “οικονομική” κρίση με τα συμπαρομαρτούντα της.

Η λογική της παράνοιας
“Ασ’ τους άλλους. Εσύ ο ίδιος, που ευθύνεσαι; Τι προσάπτεις στον εαυτό σου; Από εκεί θα βρεθούν τα υπόλοιπα. Όσο αυτό δεν γίνεται, η κρίση θα παρατείνεται, το σάπισμα θα βαθαίνει και τα φαινόμενα της ανομίας θα γίνονται πιο άγρια. Ψυχή έχουμε; δεν έχουμε κατανόηση του εαυτού μας. Άλλο να είσαι έξυπνος και άλλο να κατανοείς. Η κατανόηση είναι ένας βαθμός πάνω από την εξυπνάδα και την γνώση; είναι μία ευαισθησία βαθύτερη, η οποία έχει να κάνει με το κατά πόσο βγαίνουμε από τον εαυτό μας. Παριστάνουμε ή νομίζουμε ότι είμαστε πολύ κοινωνικοί, ενώ στο βάθος έχουμε έναν συναισθηματικό εγωκεντρισμό που μας οδηγεί σε ναυάγια και καταθλίψεις. Ενδιαφέρει αυτή την ώρα της κρίσεως να κοιταχτούμε απ’ έξω. Τι σημαίνει “απ’ έξω”; Σημαίνει αντί να παίρνουμε θέσεις, να κατανοούμε. Έτσι και στον εαυτό μας θα μένουμε και θα ισορροπούμε. Αντίθετα, εμείς καθρεφτιζόμαστε στις επιθυμίες μας, δηλαδή δεν κοιταζόμαστε πουθενά. Υπάρχει περίπτωση να βρεθούμε;
Είκοσι κείμενα του Στέλιου Ράμφου με κυρίαρχο θέμα την κοινωνικο-πολιτική κατάσταση της σημερινής Ελλάδας, δηλαδή την τρέχουσα κρίση. Τα κείμενα αυτά φιλοξενήθηκαν στον Τύπο και τα ηλεκτρονικά μέσα επικοινωνίας. Τα περιεχόμενα του βιβλίου ανακεφαλαιώνει ένας ανέκδοτος επίλογος που ανοίγει νέο ορίζοντα κατανόησης του συνολικού ελληνικού προβλήματος.

Χημεία της μνήμης και του μέλλοντος
Μια καλοκαιρινή ευτυχία τρίζει: Ιστορία στην κόψι του χρόνου: Έλληνες και Ταλιμπάν: Φθόνος, τρόμος, πόλεμος: Διάφορα
Στην “Χημεία της μνήμης και του μέλλοντος” ο Στέλιος Ράμφος συγκεντρώνει άρθρα με μελέτες και συνεντεύξεις που δημοσιεύθηκαν μεταξύ 1995 και 2003. Με τα κείμενα αυτά, ο συγγραφέας σχολιάζει γεγονότα και πράγματα που βοηθούν να καταλάβουμε καλύτερα πως προέκυψε η σημερινή κατάσταση. Γιατί το διακύβευμα της περιόδου εκείνης ήταν, εν πολλοίς, η πορεία της χώρας προς τον εκσυγχρονισμό ή τη παρακμή;
Ο αναγνώστης του βιβλίου θα έχει την ευκαιρία να σκεφθεί τις σημερινές δραματικές εξελίξεις ως προϊόν εσωτερικής ρήξεως μιας κοινωνίας η οποία έχασε την ευκαιρία μιας θετικής εξέλιξης επειδή ακριβώς ο λαϊκισμός την εμπόδισε να δώσει στην κίνησή της ιστορική δυναμική.
Περιέχονται τα κείμενα των βιβλίων “Μια καλοκαιρινή ευτυχία τρίζει”, “Ιστορία στην κόψη του χρόνου”, “Έλληνες και Ταλιμπάν”, “Φθόνος, τρόμος, πόλεμος”.

Ο “άλλος” του καθρέφτη
Ψυχογραφία της αγωνίας μας
Οι παιδιάστικες συμπεριφορές προκαλούν διλήμματα και αμφιβολίες που απλώνονται σαν αχόρταγη δυσπιστία προς τους άλλους, όπως και ανασφάλειες που γυρνούν πολύ εύκολα σε τυραννία.
Με τέτοια ψυχολογία μόνο σαν προστατευόμενη ύπαρξη βρίσκουμε τον εαυτό μας· αλλιώς για να διατηρούμε την ισορροπία μας ζητούμε εναγώνια την πατρική σκιά και πετυχαίνουμε ψυχική ανάπαυση όταν “μας κρατούν από το χεράκι”.

Μίμησις εναντίον μορφής
Εξήγησι στο περί Ποιητικής του Αριστοτέλους
Η σπουδή της Ποιητικής αποτελεί πια έναν ιδιαίτερο κλάδο επιστήμης με τους ειδικευμένους εργάτες του. Οι μεν αριστοτελισταί δεν ασχολούνται ενδελεχώς με αυτό το σύγγραμμα, οι δε μελετηταί του ακολουθούσαν, μέχρι σήμερα τουλάχιστον, την ερμηνευτική παράδοσι της Αναγεννήσεως, η οποία ζητούσε μέσω της “Ποιητικής” -και δευτερευόντως της “Ρητορικής”- απαντήσεις σε θέματα της τέχνης και της λογοτεχνίας, θέτοντας το αριστοτελικό έργο εις την υπηρεσία της, αντί να φωτίζη την εσωτερική της σχέσι μ’ αυτό. Η “Ποιητική” συγκροτεί έργο ξεχωριστό, άλλα δεν παύει να συνδέεται οργανικά με τα υπόλοιπα, ως προϊόν του αυτού νου και από το ίδιο το αντικείμενό της, την “βιολογία” της μιμητικής τέχνης ως ποιητικής. Η βιβλιογραφία των χιλιάδων ήδη τίτλων, που διογκώνεται με επιταχυνόμενο ρυθμό, δημιουργεί νέα ζητήματα και απαιτεί από τον σημερινό ερευνητή πολυετή ενασχόλησι, η οποία δεν ενθαρρύνει διεύρυνσι των οριζόντων του. Περιττό να τονίσω ότι, ως συνήθως, μικρός αριθμός δημοσιευμάτων είναι άξιος λόγου και ότι μετρούνται κυριολεκτικώς στα δάκτυλα οι ανά την υφήλιο δυνάμενοι να μιλήσουν εξ ίδιων για τον αριστοτελικό τούτον γρίφο. Εάν στις δυσκολίες αυτές πρόσθεση κανείς την προβληματική έως απελπιστική κατάστασι της χειρογράφου παραδόσεως του κειμένου και τον τηλεγραφικό του χαρακτήρα, θα έχη επαρκή μεν, αλλ’ όχι πλήρη την εικόνα του αγωνίσματος που λέγεται “Ποιητική”. Θα την συμπλήρωση εφ’ όσον δεν λησμονεί ότι, από το 1498 που πρωτοεκδόθηκε στην Δύσι, το έργο τούτο επιστρατεύεται μονίμως για να υποστυλώνη αμέσως ή εμμέσως, σχεδόν κάθε αισθητική θεωρία, ως θεωρία της μορφής.
Την μελέτη για την αριστοτελικήν “Ποιητικήν” δεν υπαγόρευσε η φιλοδοξία να περιληφθώ στην τιμητική φρουρά των διακεκριμένων υπομνηματιστών της, αλλά ο στρατηγικός σκοπός σύνολης της εργασίας μου: να προσπελάσω πολυδιαβασμένα και αποφασιστικά για την πνευματική ιστορία της Δύσεως αρχαιοελληνικά κείμενα και ν’ αναζητήσω που η ανάγνωσι υπήρξε παραπλανητική, ακόμη και στην γονιμότητά της, ώστε να εντοπίσω αφανείς, πλην ακαθαίρετους οργανικούς δεσμούς του προχριστιανικού με τον χριστιανικό ελληνισμό, οι οποίοι θα επιτρέψουν να προσεγγίσωμε τους κλασικούς δια της συντομωτέρας -ευθείας- οδού της μεσαιωνικής και νεωτέρας πνευματικής μας παραδόσεως, στο μέτρο που αντλεί και αυτή από τις αναβαπτισμένες στο ευαγγέλιο της καινής εν Χριστώ ζωής αστείρευτες πηγές των. θεωρώ αναγκαίον όρο κατανοήσεως της “Ποιητικής” την χειραφέτησι του ερμηνευτού από τις δίκην αυτονοήτων επικαθήμενες προκαταλήψεις των Νέων χρόνων. Ο τίτλος “Μίμησις” εναντίον μορφής σε τούτο το αίτημα ανταποκρίνεται, δοθέντος ότι η περιπέτεια της “Ποιητικής” εν τέλει οφείλεται σε συστηματική προβολή της αριστοτελικής μιμήσεως στην αισθητική της μορφής, αισθητική θα έλεγα κυρίαρχη, αν μη αποκλειστική, στον σύγχρονο δυτικό κόσμο. Έτσι μόνο νομιμοποιείται το επιλογικό κεφάλαιο του βιβλίου – “Από την τραγική μίμησι στην Θεία Λειτουργία”. Δεν προσπαθώ να πάρω από τα χέρια των ξένων μελετητών τους Αρχαίους μας -οι κλασικοί ανήκουν σ’ όσους τους αγαπούν και τους σπουδάζουν-, προσπαθώ να τους διαβάσω στο ελληνικό τους φως, που αιώνες τώρα πνίγεται μέσα σ’ εσπέρια σύννεφα. Η σοφή και κοπιώδης σπουδή των κειμένων είναι κτήμα πολύτιμο, αλλά δεν μπορεί μόνη να μεταμορφώση ένα πνεύμα ζωής τόσο διαφορετικό από εκείνο που γέννησε κι ανέθρεφε τα έργα των Αρχαίων…

Time Out
Η ελληνική αίσθησι του χρόνου
Το κείμενο τούτο αποτελεί ανεπτυγμένη μορφή της ομιλίας μου στα πλαίσια των εκδηλώσεων του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών (Μέγαρον-Plus). Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2012. Πρόθεσή μου ήταν και είναι να προχωρήσω σε συστηματικότερη κατανόηση του νεοελληνικού πνευματικού πολιτισμού υπό το πρίσμα της συμβολικής του χρόνου του, ώστε να φωτισθούν καλύτερα κάποιες συστατικές δυσχέρειες της παραγωγικής μας συνυπάρξεως με το σημερινό ευρωπαϊκό και παγκόσμιο πολιτισμικό περιβάλλον, παροξυστική φανέρωση των οποίων βιώνουμε οδυνηρά κατά την παρούσα κρίση.

Το μυστικό του Ιησού
Αυτό το βιβλίο γράφτηκε εντός παρενθέσεως. Καθώς προχωρούσα στον δεύτερο τόμο της Μεταφυσικής του κάλλους σχολιάζοντας τους νηπτικούς Πατέρες, συνειδητοποίησα ότι μιλούσα για ένα χριστιανισμό μετά τον τέταρτο αιώνα, στου οποίου το δόγμα έβαζαν την σφραγίδα τους η στωική και η νεοπλατωνική κυρίως σκέψη. Μπορεί ο χριστιανισμός αυτός να αντιμετώπιζε εχθρικά την ελληνική φιλοσοφία, αλλά υιοθετούσε κρίσιμα διανοητικά της εργαλεία, όπως η διάκριση αισθητού-νοητού, και γλιστρούσε με τον τρόπο του στην σωτηριολογία της. Επέμενα δηλαδή στις εξελίξεις και προσπερνούσα το εναρκτήριο γεγονός, σαν να επρόκειτο για ταυτόσημα πράγματα. Δημιουργιόταν έτσι ένα κενό, το οποίο επιχειρώ τώρα να καλύψω με το “Μυστικό του Ιησού”, ώστε τα φιλοκαλικά μελετήματα που θα ακολουθήσουν να τοποθετούνται στον δικό τους ιστορικό ορίζοντα και την στατική αποτύπωση να διαδεχθεί η ερμηνευτική δυναμική…

Καλλίπολις ψυχή
Ανάγνωσι της Πολιτείας του Πλάτωνος
Η “Πολιτεία” είναι από τα μεγαλύτερα κατορθώματα του ανθρώπινου πνεύματος . Ανήκει στην κατηγορία των έργων τα οποία πολλοί θα επέλεγαν σε περίπτωση που θα έπρεπε να σωθεί μόνο ένα εάν καταστρέφονταν όλα τα βιβλία που έχουν γραφτεί.
Αποτελεί το ιδρυτικό κείμενο της πολιτικής επιστήμης και από την άποψη αυτή αιμοδοτεί ανά τους αιώνες τον πολιτικό προβληματισμό όσων εμβαθύνουν στις σελίδες του. Αγωνία του Πλάτωνος είναι πώς οι άνθρωποι να συνυπάρχουν ειρηνικά στους κόλπους ενός κράτους και το επιχειρεί θέτοντας όρο της πολιτικής ενότητος της αλήθεια και την δικαιοσύνη, κάτι που διεκδικούμε διακαώς σήμερα στην Ελλάδα.
Η ερμηνευτική ανάγνωση του μεγάλου πλατωνικού έργου που επιχειρεί εδώ ο Στέλιος Ράμφος δεν έχει σχέση με σχολαστικό υπομνηματισμό ούτε μια παρελθοντολογία χωρίς όμως να παραβλέπει , κατά δύναμιν, κεκτημένα της φιλολογίας και της ιστορικής έρευνας. Ανταποκρίνεται κατά κύριο λόγο σε απαιτήσεις των καιρών και στις πιεστικές ανάγκες σταθερών προϋποθέσεων του ευ ζην μιας σύγχρονης πολιτείας. Θα ήθελε να λειτουργήσει μέσα στις οδυνηρές δυσκολίες της κοινωνίας μας σαν σκεπτικό οδικού χάρτη προοπτικής.

Η νίκη σαν παρηγοριά
Μόνο σε ένα τόπο με λόγο υπάρξεως την ενότητα στην αλήθεια μπορούμε να μιλούμε για μέλλον.
Με διχασμένη την κοινωνία στην απληστία μας για εξουσία, ματαίως θα υψώνουμε τα λάβαρα της ανθρωπιάς και της δικαιοσύνης: Οι δρόμοι όλοι βγάζουν στο άγνωστο όσο η όρεξι του μέλλοντος επενδύει στην μερικότητα και την ιδιοτέλεια.
Αν αφαιρέσουμε την αλήθεια και το μέτρο από την ζωή μας, καταδικάζουμε σε ασφυξία την δικαιοσύνη.
Η αλήθεια ανοίγει το μέλλον, αυτή έχει την δύναμι της ανατροπής. Χωρίς αλήθεια το μέλλον είναι η κόλασι.

Πηγές: EKEBI, BIBLIONET, Εκδόσεις Αρμός

Related posts:

Κωστής Μπούτος Πέτρος Μπένος Λευτέρης Παπαλεοντίου Αγγελος Δ. Κανιούρας Μαρία Μπλάνα Δέσποινα Πετρή Λένα Μαυρουδή Μούλιου Μίλτος Σαχτούρης Μπάμπης Καρπουχτσής Μιχάλης Μοδινός