Αλκης Τροπαιάτης (1909-1999)

Ο Αλκης Τροπαιάτης γεννήθηκε στα 1909 στη Δαύλεια της Βοιωτίας – η καταγωγή του είναι από τα Τρόπαια της Γορτυνίας. Σπούδασε Νομικά, Πολιτικές καί Οικονομικές Επιστημες καί φιλολογία καί είναι πτυχιούχος των Πολιτικών καί Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Χρημάτισε ανώτερος υπάλληλος στην Τράπεζα της Ελλάδος.

Aσχολήθηκε με όλα σχεδόν τα είδη του λόγου – διήγημα, μυθιστόρημα, ποίηση, χρονογράφημα, ταξιδιωτικές εντυπώσεις, κριτική, κλπ. κυρίως όμως με το διήγημα καί το μυθιστόρημα.

Πολλά διηγήματά του, μελέτες, ανταποκρίσεις από τα ταξίδια του, τόσο στον ελληνικό χώρο όσο καί στο εξωτερικό, βρίσκονται δημοσιευμένα σε διάφορα περιοδικά καί εφημερίδες. Εξέδωσε καί διεύθυνε τα παιδικά περιοδικά: «ο φίλος του παιδιού», το «Περιοδικό του Μίκω» το «Μπράβο» καθώς επίσης καί την πεντάτομη θεματογραφική εικονογραφημένη εγκυκλοπαιδεία «Χρυσές Σελίδες», ανεπανάληπτη, ως τα σήμερα, στο είδος της. Συνεργάστηκε, επίσης, στη σύνταξη διάφορων Εγκυκλοπαιδειών «Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαιδεία – Πυρσού», «Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια Νεοελληνικής Λογοτεχνίας», «Μαθητική Εγκυκλοπαίδεια Εταιρίας Ελληνικών Εκδόσεων», «Γιά σας, παιδιά» κ.α. Στα 1929, ο «θίασος των νέων» ανέβασε το τρίπρακτο θεατρικό του έργο Ενα ματσάκι μενεξέδες. Είναι από τα ιδρυτικά μέλη του «Συνδέσμου Ελλήνων Λογοτεχνών», καθώς επίσης καί της «Εταιρίας Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων», της «Federation Internationale des journalistes et Ecrivains du Tourisme», κ.α. Από το 1970 διευθύνει τον εκδοτικό οίκο ,«Αλκαίος», που εχει στο ενεργητικό του δεκάδες βιβλίων λογοτεχνικών, παιδικών, προβληματισμού, κλπ.

Eχει εκδώσει τα παρακάτω βιβλία: Δεκατρία διηγήματα (1936), Ηρωες (μυθιστόρημα, 1939), Το βιβλίο της άγνωστης αδελφής (μυθιστόρημα, 1940), Το δέντρο καί το τράμ (διηγήματα, 1942), Παραμύθι της Κατοχής (διηγήματα, 1947/1974), Επιτάφιος (νουβέλα, 1947/ 1972).

Από το 1948 στράφηκε. σχεδόν αποκλειστικά, στην παιδική λογοτεχνία καί έχει να επιδείξει ως σήμερα τέσσερεις περίπου δεκάδες βιβλίων, που αποσκοπούν όχι μόνο στο να πλουτίσουν τη φαντασία του παιδιού αλλά συντείνουν, ταυτόχρονα, στην πνευματική καί ψυχική του καλλιέργεια, γι’ αυτό καί τον εχουν καθιερώσει ως έναν από τους καλύτερους καί πιό εμπνευσμένους συγγραφείς στον τομέα αυτόν της λογοτεχνίας μας.

Με τη συνεργασία του Δημήτρη Γιάκου εξέδωσε την επτάτομη πρωτότυπη ανθολογία Ελληνικού διηγήματος Τα αγαπημένα μου διηγήματα), που έχει εισαχθεί για νεοελληνικό ανάγνωσμα σε πλείστα όσα σχολεία, καθώς καί τους : Μεγάλοι της Ανθρωπότητος (3 τόμοι) καί το Μεγάλο Εικοσιένα, μιά συλλογή διηγημάτων Ελλήνων συγγραφέων γύρω από την Επανάσταση του ’21.

Διάφορα κείμενά του (διηγήματα, μυθιστορήματα κλπ.), έχουν μεταδοθεί, κατά καιρούς, από το Ραδιόφωνο καί την Τηλεόραση.
Πέθανε το 1999 και κηδεύτηκε στις 29 Ιουλίου από τον ιερό ναό Κωνσταντίνου και Ελένης του Νεκροταφείου Ζωγράφου.

Γράφοντας, ανάμεσα σε πολλούς άλλους κριτικούς γιά την πλούσια, αυτή προσφορά του εργου του του Αλκη Τροπαιάτη, ο Γιώργος Φτέρης σημειώνει χαρακτηριστικά:
«… από την εποχή της αλησμόνητης Πηνελόπης Δέλτα, δεν έχει γίνει καλύτερη προσπάθεια σε ο,τι αφορά το παιδικό ανάγνωσμα, που θέλει να ξαναδέσει την παιδική ηλικία με τις ρίζες της φυλής».

Ο Γιάννης Χατζίνης γράφει:
«Είναι στιγμές που δεν είμαστε βέβαιοι, αν τα παιδικά βιβλία του Α.Τροπαιάτη απευθύνονται σε παιδιά ή σε μεγάλους. Η γλώσσα πολύ ζουμερή, γεμάτη χρώμα, χρειάζεται μιά προετοιμασία καί αποβλέπει στην ικανοποίηση παιδικών περιεργειών, με βάση το ενδιαφέρον μιάς οποιασδήποτε περιπέτειας. Στο πρώτο πλάνο – πρώτη φορά, νομίζω, γιά παιδικό βιβλίο – βρίσκεται η φροντίδα γιά τη γλώσσα, γιά την έκφραση, γιά το ύφος. Ο μύθος είναι το μέσο, όχι ο σκοπός. Εχουμε, δηλαδή, ένα λογοτέχνημα που ξεφεύγει από τον τόνο, από το πνεύμα κι από τις προθέσεις του γνωστού παιδικού αφηγήματος».

Ο Αλκης Θρύλος:
«Ο Α.Τροπαιάτης αντλεί τα θέματά του άλλοτε από την ιστορία κι άλλοτε από το θρύλο. Τα διηγήματα των βιβλίων του είναι φυσικά απλά, το παιδί δεν έχει προϋπάρχουσες παραστάσεις, ώστε να είναι σε θέση να συλλάβει σύνθετα νοήματα’ όμως δεν δίνουν καθόλου την εντύπωση ότι είναι επίτηδες απλουστευμένα, ότι ο συγγραφέας πλησίασε τα παιδιά με την πηγαία βάση καί την ηθοπλαστική πρόθεση που τόσο τα ενοχλεί. Πιθανόν, γιατί πολύ άγάπησε τα παιδιά, ο A.Τροπαιάτης αφομοιώθηκε όσο είναι δυνατό περισσότερο μ’ αυτά, χωρίς να παύσει να είναι συνειδητός τεχνίτης, δανείστηκε τη φαντασία τους που αυτόματα παραμυθοποιεί ό,τι αντιλαμβάνονται».

H Ειρήνη Παϊδούση:
«Πολύτιμο απόκτημα γιά την παιδική μας βιβλιοθήκη τα βιβλία του Αλκη Τροπαιάτη. Τη στιγμή αυτή των σαλευόμενων αξιών, το βούτηγμα μέσα στις πατροπαράδοτες ελληνικές αρετές υψώνεται ανεκτίμητη προσφορά στα παιδιά μας καί το μέλλον του Εθνους μας. Κι ο συγγραφέας, κατέχει το μυστικό ν’ ανασύρει από κει μέσα παλλόμενες τις ηθικές αξίες, γιατί η τέχνη του τις αναζωογονεί καί τις επιβάλλει».

Ο Παύλος Παλαιολόγος:
«Προς το παιδί έφερε τον A.Τροπαιάτη η εσωτερική του διάθεση. Με τα παιδικά του βιβλία έδειξε ότι κατέχει τη δύσκολη τέχνη ν’ απευθύνεται στους ανήλικους. Πολύτιμη προσφορά στο παιδί, όταν λογοτέχνες με τάλαντο αφιερώνουν στον παιδόκοσμο την παραγωγή τους».

O Θανάσης Πετσάλης-Διομήδης:
«Δεν είναι πλούσια η ελληνική βιβλιοθήκη των παιδιών μας. Ο Αλκης Τροπαιάτης την επλούτυνε. Κατάφερε με τα βιβλία του να φτάσει, με πλούσια φαντασία καί τέχνη καί χάρη, ως τον μυθικό κόσμο του παιδιού καί να προσφέρει με μέσα λογοτεχνικά, με μορφή λογοτεχνική, μύθους γνήσια Ελληνικούς, βγαλμένους από την ιστορία του τόπου καί από την ψυχή του τόπου. Είναι μιά πολύτιμη προσφορά από έναν άξιον τεχνίτη γιά το πλάσιμο της ψυχής καί του μυαλού των παιδιών μας, ανυπολόγιστα χρήσιμη γιά κάθε Ελληνόπουλο».