Ελευθερία Δημητρομανωλάκη

Από τη λογοτεχνική στην κινηματογραφική αφήγηση – Ελευθερία Δημητρομανωλάκη

Η φιλμική μεταφορά πεζογραφικού έργου και η περίπτωση της “Φόνισσας” – Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης – Κώστας Φέρρης


Η παρούσα μελέτη διερευνά την αφήγηση του κινηματογράφου ως σκηνοθετική γραφή, ιδιαίτερα μέσα από τη σχέση του με τη λογοτεχνία, έτσι όπως αποτυπώνεται στις περιπτώσεις των φιλμικών διασκευών. Ως πρότυπο παράδειγμα αξιοποιείται η μεταφορά της «Φόνισσας» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη από τον Κώστα Φέρρη.
Η έρευνα στοχεύει πρωτίστως στο ν’ αναδείξει την άρρηκτη συντακτική σχέση μεταξύ κινηματογράφου και λογοτεχνίας και το πώς οι αφηγηματικοί τρόποι της λογοτεχνίας εγγράφονται στη φιλμική μυθοπλασία.
Για τη διερεύνηση των κοινών τόπων που συνδέουν το φιλμικό με τον πεζογραφικό λόγο, κρίθηκε καταλληλότερη η Θεωρία της Αφήγησης, κυρίως μέσα από την παρακαταθήκη του Γαλλικού Δομισμού στο έργο των Roland Barthes, Claude Bremond, Gerard Genette, Algirdas Greimas, Paul Ricoeur, Tzvetan Todorov. Οι εν λόγω διανοητές δίνουν νέες διαστάσεις στη γραφή σε όλες τις εκφάνσεις και εκφράσεις της, υπό το φως του νοήματος και της σημασίας, πέρα από τη δομή αυτήν καθ’ εαυτή. Διανοίγουν ευρείες και πολύπλευρες προοπτικές, όχι μόνο για τη μελέτη και κριτική αποτίμηση των κειμένων, αλλά και για τη συγγραφή ή τη σκηνοθεσία.
Ιχνηλατώντας αφηγηματικά το δίπτυχο ταινία-πεζογράφημα «Φόνισσα», αποκαλύπτεται η σχέση μεταξύ μύθου και πλοκής σε οποιοδήποτε κείμενο, λογοτεχνικό ή φιλμικό, καθώς επίσης η διαμόρφωση του χρόνου, της οπτικής γωνίας και της αφηγηματικής φωνής, και το πώς ο λειτουργικός συνδυασμός τους συγκροτεί το μύθο/ιστορία σε μια ενιαία και σηματοδοτούσα πλοκή.
Εντέλει, η παρούσα μελέτη μπορεί να ειδωθεί και ως πρισματική σύνθεση για μια θεωρία της διασκευής, μέσα από τα ερευνητικά εργαλεία της Θεωρίας της Αφήγησης, ενώ παράλληλα, μπορεί να λειτουργήσει ως ένα κομβικό μοντέλο τόσο για την ανάπτυξης της σεναριακής γραφής, όσο και για τη συγκρότηση της σκηνοθετικής σύνταξης.

Ερμηνεία και κριτική, Ανατολικός, 2020, 330 σελ.

Το βλέμμα της κάμερας – Ελευθερία Δημητρομανωλάκη

Από τα σημεία του κινηματογράφου στη φιλμική γραφή


Η μελέτη ετούτη προσεγγίζει τη σημειολογία του κινηματογράφου στην πολυδιάστατη και πολυσύνθετη αποτύπωσή της, με βασικό άξονα τη σημειωτική σχέση της χωρικότητας με τη χρονικότητα.

Αναδεικνύεται ερευνητικά πώς η χωρική και εικαστική άρθρωση του κινηματογράφου σηματοδοτούν τη σχέση του με το θέατρο και τις εικαστικές τέχνες στο σύνολό τους, ενώ παράλληλα η χρονική διάσταση της φιλμικής γραφής σηματοδοτεί τη συντακτική σύμπλευσή του με τη λογοτεχνία.

Η κατανόηση του διττού ρόλου της κινηματογραφικής κάμερας μπορεί να απελευθερώσει τους πολλαπλούς φιλμικούς κώδικες κατά την εφαρμογή τους στη σκηνοθετική πράξη, και επιπλέον να φωτίσει ερμηνευτικά με ποιους τρόπους η τέχνη της εικόνας ως εικαστική ανάπτυξη στο χώρο, οδηγεί στην αφήγηση μιας ιστορίας που εξελίσσεται στο χρόνο.

Κινηματογράφος-Σημειολογία, e-book, ΤοΒιβλίο, 2020, 224 σελ.

Η μορφολογία του σεναρίου – Ελευθερία Δημητρομανωλάκη

Αφήγηση, μυθοπλασία και συγγραφή


Η παρούσα μελέτη προσεγγίζει την αφηγηματική μορφή του σεναρίου και αποκαλύπτει τις επιμέρους διαδρομές που συγκροτούν τη σεναριακή ανάπτυξη υπό το πρίσμα του μύθου, επιδιώκοντας ν’ αναδείξει έναν σταθερό και οικείο τόπο δημιουργικής γραφής του σεναρίου ως την ολοκλήρωσή του, με αρχή-μέση-τέλος.

Με οδηγό τη θεωρία της αφήγησης και ειδικότερα τη “Μορφολογία του παραμυθιού” του Vladimir Propp, η Ελευθερία Δημητρομανωλάκη προχωρά σε μια καινοτόμα ερευνητική προσέγγιση της ταινίας “Το προξενιό της Άννας” του Παντελή Βούλγαρη, φιλμ με σαφείς πολιτικές θέσεις για τον ρόλο της γυναίκας, τους εξουσιαστικούς μηχανισμούς, την εσωτερική μετανάστευση και την ταξική διαστρωμάτωση. Η έρευνα εξελίσσεται ιχνηλατώντας έτσι ένα φιλμ ρεαλιστικό, βαθιά πολιτικό, στο μεταίχμιο του υπαρξιστικού ανθρωπισμού, κινούμενη μέσα στο αφηγηματικό πλαίσιο της θεωρίας του Propp, ο οποίος ως γνήσιος επίγονος του Αριστοτέλη προτάσσει την ανθρώπινη πράξη, τα πάθη, τα ήθη και τις συγκρούσεις των προσώπων ως τους σημαίνοντες ιστούς του μύθου.

Τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν πως μια τέτοια προσέγγιση δημιουργεί γόνιμο έδαφος για τη συγγραφή του σεναριακού λόγου, ανοίγοντας ενδεχομένως προοπτικές περαιτέρω διερεύνησης και για άλλα είδη σεναριακής μυθοπλασίας.

Σενάρια-Τεχνική-Θεωρία, e-book, ΤοΒιβλίο, 2018, 176 σελ.

Η συγγραφή του μυθιστορήματος – Ελευθερία Δημητρομανωλάκη

Συνομιλία με τον Franz Kafka


Για κάθε συγγραφέα η αναμέτρηση με τη μυθοπλασία είναι απαιτητική και συχνά δύσβατη, ιδίως για τον πρωτόπειρο συγγραφέα που μπορεί ν’ αποθαρρύνεται από τον τεράστιο όγκο των μυθοπλαστικών και δομικών δεδομένων. Ωστόσο, παρότι ο δρόμος για την αφήγηση ιστοριών απαιτεί εγρήγορση, σκέψη και συνέπεια, ταυτόχρονα φέρει πλουσιοπάροχα δώρα έμπνευσης και δημιουργίας.

Μ’ αυτήν την πεποίθηση, η παρούσα προσέγγιση υπόσχεται να στηρίξει τον συγγραφέα στο ν’ ανακαλύψει τα υλικά του και τα σημαντικά σημεία της μυθοπλαστικής διαδρομής του, να κατανοήσει το πώς λειτουργούν οι σχέσεις των προσώπων και οι συνυφάνσεις ή οι συγκρούσεις των πράξεών τους στο πλέγμα του αφηγούμενου κόσμου και εντέλει να χτίσει σε στέρεη βάση την ιστορία του, πεζογραφική ή άλλη.

Μέσα από τέτοιες διαδρομές, το κείμενο ετούτο επιδιώκει ν’ αναδείξει το πώς η μικρο-αφήγηση γίνεται μακρο-αφήγηση και πώς ένα κεφάλαιο ή μια ενότητα μπορεί να ολοκληρωθεί σε συμπαγή μυθοπλασία με πλήρες και συνεπές νόημα.

Λογοτεχνία-Σπουδή και διδασκαλία, e-book, ΤοΒιβλίο, 2018, 250 σελ.

Ο δρόμος του όρκου – Ελευθερία Δημητρομανωλάκη

Η διαχρονική σύγκρουση ανάμεσα στο προσωπικό όφελος και την ανάγκη προσφοράς στο σύνολο. Οι κρίσιμες αποφάσεις ενός χειρουργού που άγγιξε την αθανασία. Η αγωνία του ανθρώπου για σεβασμό της ύπαρξής του.

Ο Διαμάντης Κασιούμης είναι ένας εμβληματικός ήρωας που ακολουθεί τη δύσκολη διαδρομή, ένας πρωτοπόρος της επιστήμης και ταυτόχρονα ένας ασυμβίβαστος ανθρωπιστής. Ο “Δρόμος του όρκου” είναι ένα μυθιστόρημα με θέμα την εναντίωση στη φθορά, την παραβίαση της ιατρικής ηθικής, αλλά και τον καθημερινό υποβιβασμό της δημοκρατίας, σε μια Ελλάδα που ασθμαίνει.

Μυθιστόρημα, Βορειοδυτικές Εκδόσεις, 2012, 480 σελ.

Η ηγεμονία της ευτυχίας – Ελευθερία Δημητρομανωλάκη

Εδώ, τώρα, όλα στο κόκκινο. Άνθρωποι τρέχουν να προλάβουν την ίδια τους τη ζωή. Κάμερες παντού, τους παρακολουθούν πάντα, για την… ασφάλειά τους. Ένα γεγονός. Ένας εφιάλτης. Τρομοκρατική ενέργεια; Ή μήπως δολοφονική απόπειρα; Πέντε νεκροί. Αθώοι. Υπάρχουν αθώοι; Κι αν πρόκειται για μια νέα μεταδοτική ασθένεια; Ή χημική επίθεση άλλης χώρας; Όλοι σε ετοιμότητα. Oι βιοτεχνολογικές εταιρείες πρωτοστατούν στο να προσφέρουν το “θαύμα”, όταν η ζωή κινδυνεύει. Παραδόξως μέσα σ’ όλα αυτά υπάρχει ευτυχία. Ωστόσο κάποιος την πολεμά. Κάποιος που γνωρίζει τι ακριβώς έχει συμβεί. Ποιος θα κερδίσει;

Μυθιστόρημα, Μεταίχμιο, 2006, 325 σελ.