Η οικογένειά του μετακόμισε στην Αγγλία το 1907, και το 1917 ο Όργουελ έγινε δεκτός στο Κολέγιο Ίτον. Την περίοδο 1922-1927 υπηρέτησε ως μέλος της Αυτοκρατορικής Αστυνομίας Ινδιών στη Βιρμανία, από όπου εμπνεύστηκε το πρώτο του μυθιστόρημα “Μέρες της Μπούρμα” (1934). Ακολούθησαν πολλά χρόνια ανέχειας και διάφορες δουλειές, στο Παρίσι και στο Λονδίνο, που αποτυπώνονται στο “Down and Out in Paris and London” (1933). Πολέμησε στον εμφύλιο της Ισπανίας με το μέρος των Δημοκρατικών και τραυματίστηκε, εμπειρίες που περιγράφει στο “Φόρος τιμής στην Καταλωνία”. Το 1938 εισήχθη σε σανατόριο και από τότε δεν ανένηψε ποτέ εντελώς. Στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο εργάστηκε στην Ανατολική Υπηρεσία του BBC. Η αξεπέραστη πολιτική αλληγορία του “Η φάρμα των ζώων” (1945) τον έκανε παγκοσμίως γνωστό, ενώ η φήμη του έφτασε στο απόγειό της με το σκοτεινό, μελλοντολογικό “1984” (1949). Πέθανε στο Λονδίνο το 1950.
Μέρες της Βιρμανίας
Το πρώτο μυθιστόρημα του Τζωρτζ Όργουελ, μια γλαφυρή και δραματική ερωτική ιστορία από την εποχή της παρακμής της βρετανικής αποικιοκρατίας, όταν η Βιρμανία αποτελούσε διοικητικά μέρος της βρετανικής Ινδίας. Ειλικρινές, προκλητικό και δηλητηριωδώς ειρωνικό, εστιάζει στη ζωή μιας χούφτας Άγγλων που ζουν στη Βιρμανία και αποκαλύπτει ότι, πίσω από τη λαμπερή διοίκηση των λευκών στην Ανατολή, υπάρχουν πράγματα τόσο αχρεία, τόσο σοκαριστικά και τόσο επικίνδυνα που όλη η επισημότητα της γραφειοκρατικής διοίκησης αγωνίζεται να συγκαλύψει. Οι Τάιμς της Νέας Υόρκης έγραψαν: “Ένα έξοχο μυθιστόρημα, μεταξύ άλλων επειδή αφηγείται μια συναρπαστική ιστορία. Ο Όργουελ έχει δημιουργήσει τους ήρωες και το σκηνικό με ανάγλυφη αλήθεια. Και ξέρει καλά τι γράφει.”
Η κόρη του παπά
Δεκαετία του ’30, σε μια τυπική αγγλική κωμόπολη. Η Ντόροθι, κόρη του εφημέριου, συντροφεύει τον ιδιότροπο πατέρα της σε μιαν επίπεδη καθημερινότητα, στο καταπιεστικό περιβάλλον του επαρχιωτικού μικρόκοσμου, μέσα σε μια συνθλιπτική οικογενειακή και κοινωνική ρουτίνα δίχως την παραμικρή έξαρση, αλλά με μόνο υποχρεώσεις και ασήμαντα καθήκοντα. Τώρα είναι απορροφημένη στην προετοιμασία των κοστουμιών μιας σχολικής θεατρικής παράστασης, αλλά ένα γεγονός στο οποίο θα εμπλακεί φέρνει στη ζωή της την πιο απροσδόκητη ανατροπή. Χάνει τη μνήμη της, ξεχνά ακόμα και το όνομά της, βρίσκεται στον πλάνητα βίο του δρόμου και ανάμεσα στους ανέστιους του Λονδίνου, όπου προσπαθεί να επιβιώσει. Αναγκασμένη να δημιουργήσει έναν καινούριο εαυτό, έρχεται αντιμέτωπη με πρωτόγνωρες γι’ αυτήν προκλήσεις και δοκιμασίες που απαιτούν μια τόλμη για την οποία δεν ήταν ίσαμε τώρα προετοιμασμένη.
Κρατήστε σφιχτά τον μικροαστισμό σας
Στο Λονδίνο των τελευταίων μεσοπολεμικών χρόνων, ένας τριαντάχρονος άντρας, που αναζητά την προσωπική και δημιουργική του ταυτότητα, συγκρούεται με την κρατούσα αξιολογία και κηρύσσει πόλεμο ενάντια στον «κόσμο του χρήματος» για ν’ αφοσιωθεί στο γράψιμο.
Οι κοινωνικές και ψυχολογικές περιπλοκές όμως, που έρχονται ως συνέπεια της -ελεύθερης, υποτίθεται- επιλογής του, αποσταθεροποιούν την αντίληψή του για τον εαυτό του και τον κόσμο, κλυδωνίζουν τις σχέσεις του και τον απομονώνουν σε μια βαθιά κρίση που τον οδηγεί στην περιθωριοποίηση. Στο κατώφλι της κόλασής του, καλείται να δώσει μια λύση που μέχρι τότε έμοιαζε σαν ένας αδιανόητος αναπροσανατολισμός. Μετά όμως τίποτα δεν θα είναι όπως πριν.
Η ρήξη ενός ακραία ευαίσθητου ατόμου με το παρακμιακό και καταπιεστικό κοινωνικό περιβάλλον -γνώριμο μοτίβο του Όργουελ-, σ’ ένα δυνατό ψυχογράφημα και μαζί κριτική στις ιδεολογίες και πολεμική κατά των αξιών που προσπαθούν να δικαιώσουν το κυρίαρχο πρότυπο της αστικής ζωής.
Η φάρμα των ζώων
Έχοντας ξεφορτωθεί τον άνθρωπο που ήταν αφεντικό τους, τα ζώα της φάρμας ελπίζουν να ζήσουν ελεύθερη ζωή, γεμάτη αφθονία. Όμως, μια έξυπνη κι αδίστακτη ελίτ ζώων καταλαμβάνει την εξουσία και τα άλλα ζώα αντιλαμβάνονται απελπισμένα ότι έχουν παγιδευτεί στους παλιούς τρόπους ζωής.
Η ανατριχιαστική ιστορία του Όργουελ – της προσδοκίας του ιδεαλισμού από την τυραννία και τη διαφθορά – εξακολουθεί και σήμερα να είναι επίκαιρη όπως όταν πρωτοεκδόθηκε στα 1945.
Ο μύθος ετούτος παραμένει η σημαντικότερη σάτιρα που έχουμε του πιο σκοτεινού προσώπου της σύγχρονης ιστορίας.
Malcolm Brandbury, Mail on Sunday.
Στη “Φάρμα των ζώων” ο Όργουελ σατιρίζει τη ρωσική επανάσταση και τη Ρωσία των μετεπαναστατικών χρόνων, κατ’ επέκταση όμως και κάθε επανάσταση. Στο αγρόκτημα του κυρίου Τζόουνς τα ζώα με επικεφαλής τα γουρούνια, επαναστατούν εναντίον των ανθρώπων και τους διώχνουν. Τα γουρούνια όμως, και ο αρχηγός τους, ο Ναπολέων, δεν αργούν να διαφθαρούν από την εξουσία και μια νέα τυραννία παίρνει τη θέση της παλιάς. Το τελικό σύνθημα είναι “Όλα τα ζώα είναι ίσα, αλλά μερικά ζώα είναι πιο ίσα από τα άλλα”.
1984
Ο μεγάλος αδελφός
Το ολοκληρωτικό καθεστώς του Μεγάλου Αδελφού, παρακολουθώντας συνεχώς τους πάντες και τα πάντα μέσα από αμέτρητες διαδραστικές τηλεοθόνες, ασκεί τον απόλυτο έλεγχο στις πράξεις και τις συνειδήσεις.
Όλα προσαρμόζονται στη μία και μοναδική αλήθεια, αυτή που πρεσβεύει το Κόμμα, ο μόνος αλάθητος μηχανισμός, του οποίου προσωποποίηση είναι ο Μεγάλος Αδελφός. Όλα, ακόμα και το παρελθόν, όποιος ελέγχει το παρελθόν ελέγχει το μέλλον, και όποιος ελέγχει το παρόν ελέγχει το παρελθόν.
Το έγκλημα της σκέψης είναι το θανάσιμο αμάρτημα. Γι’ αυτό πρέπει να εξαλειφθεί οτιδήποτε οδηγεί στη διάπραξή του: ελευθερία, γλώσσα, ανθρώπινα αισθήματα. Και όποιος υποπέσει σε έγκλημα σκέψης πρέπει να οδηγηθεί στον θάνατο αναμορφωμένος: θα πεθάνει αγαπώντας τον Μεγάλο Αδελφό.
Όταν ο Όργουελ έγραφε το βιβλίο του, το 1984 ήταν μέλλον. Σήμερα είναι παρελθόν. Αλλά, μετά από το έργο αυτό, το πραγματικό 1984 θα είναι πάντα μια χρονιά του μέλλοντος, η πρώτη ενός ζοφερού μιλένιουμ που απειλεί την ανθρώπινη ιστορία.
Ένα από τα μεγαλύτερα βιβλία του εικοστού αιώνα, το 1984 διαβάστηκε σαν μανιφέστο και θαυμάστηκε σαν προφητεία. Η εφιαλτική του αλήθεια για το κράτος της θανατερής τρομοκρατίας απέχει μόλις ένα βήμα από το να γίνει πραγματικότητα: ήδη ο Μεγάλος Αδελφός μας βλέπει.
Οι άθλιοι του Παρισιού και του Λονδίνου
“Η πρώτη σου επαφή με τη φτώχεια είναι πολύ παράξενη…Πίστευες ότι θα ήταν πολύ απλό· όμως είναι εξαιρετικά περίπλοκο. Πίστευες ότι θα ήταν τρομερό· είναι απλώς βρομερό και ανιαρό. Αυτό που ανακαλύπτεις πρώτο είναι η αλλόκοτη αχρειότητα της φτώχειας· οι αλλαγές που σου προκαλεί, η περίπλοκη μικροπρέπεια, η ευτέλεια”.
Από το Παρίσι στο Λονδίνο του μεσοπολέμου, ο Τζωρτζ Όργουελ αποκαλύπτει τον κόσμο της απόλυτης φτώχειας και εξαθλίωσης. Μένει νηστικός για κάμποσες μέρες· εργάζεται υπό άθλιες συνθήκες για πενταροδεκάρες· μαθαίνει να ζει, να κοιμάται και να καπνίζει με μισή κορώνα τη μέρα· μαζεύει γόπες από τα πεζοδρόμια· επιβιώνει με “τσάι και δύο φέτες ψωμί”· κοιμάται στο πάτωμα με μόνο μαξιλάρι τα παπούτσια του, σε παγκάκια και σε κοιτώνες άστεγων. Μαζί με τον Πάντυ, τον αλήτη, και τον Μπόζο, τον ζωγράφο πεζοδρομίων, περιπλανιέται από κοιτώνα σε κοιτώνα στους δρόμους του Λονδίνου. Ενώ με τον Μπορίς, πρώην Ρώσο λοχαγό, τριγυρίζουν στο Παρίσι ψάχνοντας για δουλειά και βάζοντας ενέχυρο τα υπάρχοντά τους για να εξασφαλίσουν τα προς το ζην.
Στο βιβλίο του, που κυκλοφόρησε το 1933, ο Όργουελ περιγράφει και βιώνει τον κόσμο αυτών που δεν έχουν. Όταν δεν έχεις πλέον τίποτα, όλες οι ανησυχίες και οι προβληματισμοί μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα, καθώς η εξασφάλιση τροφής και στέγης αποτελούν πλέον μοναδική προτεραιότητα. Ο συγγραφέας φέρνει στο φως ένα άγνωστο μέχρι τότε στρώμα της κοινωνίας και για πρώτη φορά δίνει πρόσωπο και φωνή στη φτώχεια.
Το βιβλίο αυτό, με το οποίο πρωτοεμφανίστηκε ο Όργουελ, είναι γραμμένο με χιούμορ και καυστικότητα αλλά και προβληματισμό για τον κόσμο των “άλλων”, μέλος του οποίου για κάποιο διάστημα υπήρξε και ο ίδιος.
Ο δρόμος προς την αποβάθρα του Γουίγκαν
Οι εμπειρίες του Τζωρτζ Όργουελ από τη ζωή της εργατικής τάξης στις βιομηχανικές περιοχές του Γιόρκσερ και Λάνκασερ, μέσα από μια συναρπαστική πολεμική που διατηρεί ακέραια μέχρι σήμερα την πολιτική σημασία της.
Η κοινωνική αδικία, η μάστιγα της ανεργίας, οι σκληρές συνθήκες ζωής και δουλειάς των ανθρακωρύχων, η εξαθλίωση στις εργατικές φτωχογειτονιές, οι ταξικές ανισότητες και οι συνέπειές τους συνθέτουν μια ζωντανή και σκληρή αφήγηση που δεν ενδιαφέρεται για προσχήματα και δεν εξαιρεί κανέναν από την αμείλικτη κριτική της.
Πεθαίνοντας στην Καταλωνία
Ισπανία, 1936. Στην κορύφωση του εμφυλίου πολέμου ο συγγραφέας βρίσκεται στην πρώτη γραμμή του επαναστατικού μετώπου με σκοπό να γράψει άρθρα για αγγλικές εφημερίδες, αλλά εντάσσεται στην πολιτοφυλακή και ζει άμεσα τα γεγονότα και την ατμόσφαιρα μιας μεγάλης στιγμής της σύγχρονης ευρωπαϊκής ιστορίας.
Η ορμή της εξέγερσης, η οργάνωση των αντίπαλων στρατοπέδων, ο πόλεμος χαρακωμάτων και οι πολιτικές κινήσεις που καθόρισαν την έκβαση του ισπανικού εμφυλίου καταγράφονται με ζωντάνια και αλήθεια στο βιβλίο αυτό του Τζωρτζ Όργουελ. Κοινό φόντο της αφήγησης στο σύνολό της είναι το βίωμα -που ξεπερνά τη συγκεκριμένη ιστορική συγκυρία- της δραματικής προσπάθειας του ανθρώπου να κερδίσει μια νέα ζωή, άξια να τη ζει.
Το λιοντάρι κι ο μονόκερος
Ένα θεμελιώδους σημασίας δοκίμιο, που δημοσιεύτηκε μερικές εβδομάδες πριν την εισβολή των ναζιστικών στρατευμάτων στην ΕΣΣΔ, το 1941. Πρόκειται για ένα κείμενο στο οποίο ο διεθνιστής Όργουελ, αυτός ο αριστερός πολέμιος του σταλινισμού και αγωνιστής του πολέμου της Ισπανίας, αναθεωρεί, εν όψει του πολέμου εναντίον του Χίτλερ, τη σημασία τού να ανήκει κάποιος στην Αγγλία και στη δημοκρατία. Μια συλλογιστική που σήμερα επανέρχεται στο προσκήνιο, μέσω της διαλεκτικής ανάμεσα σε αυτό το αναγκαίο συναίσθημα του να ανήκει κανείς κάπου, αυτό τον «πατριωτισμό» – που είναι το ακριβώς αντίθετο του εθνικισμού – και στην οικουμενικότητα, στην προσέγγιση μιας οικουμενικής ταυτότητας. Ο δημοκρατικός πατριωτισμός είναι μια αξία από αυτές που πρέπει να αποκαταστηθούν και να ανακαλυφθούν εκ νέου. Ίσως να είναι αυτός ένας καινούργιος δρόμος για να προσεγγίσουμε την οικουμενικότητα.
Υποβρύχιο Φεγγάρι
Αν σας ρωτούσαν γιατί προτιμάτε ένα συγκεκριμένο ποτοπωλείο, το πιο φυσικό θα ήταν να βάζατε την μπύρα πάνω απ’ όλα, αλλά αυτό που εμένα με έλκει περισσότερο στο Υποβρύχιο Φεγγάρι είναι η, κατά κόσμον, “ατμόσφαιρα”.
Κάθε παμπ στην περιοχή του Λονδίνου θα έπρεπε να έχει ως πρότυπο το Υποβρύχιο Φεγγάρι.
Δοκίμια
Ο Τζωρτζ Όργουελ (φιλολογικό ψευδώνυμο του Eric Blair) γεννήθηκε στη Βεγγάλη στα 1903 αλλά σε πολύ μικρή ηλικία πήγε στην Αγγλία όπου σπούδασε στο Ήτον. Από τα 19 μέχρι τα 24 χρόνια του υπηρέτησε στην Ινδική Αυτοκρατορική Αστυνομία στη Βιρμανία. Η εμπειρία του αυτή, που πέρασε και στο πρώτο του βιβλίο “Ήμερες της Μπούρμα” (1934), καθορίζει όλη τη μετέπειτα αντιμιλιταριστική στάση του. Μετά την παραίτησή του από τη θέση του έζησε μιαν ακατάστατη ζωή αλλάζοντας επαγγέλματα στο Λονδίνο και στο Παρίσι μέχρι το ξέσπασμα του Ισπανικού εμφυλίου πολέμου. Πήγε στην Ισπανία απ’ όπου έφυγε σοβαρά τραυματισμένος. Πέθανε σχετικά νέος (1950) αφήνοντας πίσω του σημαντικό έργο. Τα δοκίμιά του από τα οποία παρουσιάζουμε μια μικρή επιλογή, δείχνουν πως ο Όργουελ δεν υπήρξε μόνο ένας συγγραφέας που κόμισε μέσα στην πολιτική γραφή της γενιάς του τη βαθύτερη ηθική ανησυχία και την πνευματική εντιμότητα, αλλά πώς υπήρξε συγχρόνως κι ένας ευαίσθητος και καλλιεργημένος γνώστης της λογοτεχνίας. Την εσωτερική συνάφεια και τη δυναμική σχέση ανάμεσα στις δύο αυτές ιδιότητες του συγγραφέα φωτίζει καλύτερα από κάθε άλλη ανάλυση η σύντομη πνευματική αυτοβιογραφία του “Γιατί γράφω” που λόγω του “εισαγωγικού” και αντιπροσωπευτικού της χαρακτήρα παίρνει την ανάλογη θέση της σ’ αυτήν εδώ την έκδοση.
Κάρολος Ντίκενς
Ο Ντίκενς είν’ ένας από τους συγγραφείς εκείνους που αξίζει τον κόπο να τους κλέψεις. Ακόμη και ο ενταφιασμός της σορού του στο Αβαείο του Γουέστμινστερ, αν το καλοσκεφτείς, υπήρξε ένα είδος κλοπής. Όταν ο Τσέστερτον έγραφε τους προλόγους του στην κλασική έκδοση των έργων του Ντίκενς (Everyman Edition) θεώρησε πολύ φυσικό να βάλει στον Ντίκενς τη δική του εντελώς ιδιαίτερη σφραγίδα του νοσταλγού του μεσαίωνα, ενώ πιο πρόσφατα ένας μαρξιστής συγγραφέας, ο Τζάκσον [T.A. Jackson], έκανε τα αδύνατα δυνατά για να τον παρουσιάσει σώνει και καλά ως αιμοδιψή επαναστάτη. Ο μαρξιστής διεκδικεί τον Ντίκενς ως έναν “σχεδόν” μαρξιστή, ο καθολικός ως έναν “σχεδόν” καθολικό -και αμφότεροι ως υπερασπιστή του προλεταριάτου (ή των “φτωχών”, όπως θα το διατύπωνε ο Τσέστερτον). Αντίθετα η Ναντέζντα Κρούπσκαγια, στο βιβλιαράκι της για τον Λένιν, αναφέρει ότι προς το τέλος της ζωής του ο Βλαδίμηρος Ίλιτς πήγε να δει μια θεατρική διασκευή του έργου The Cricket on the Hearth και βρήκε τόσο ανυπόφορο τον “μεσοαστικό συναισθηματισμό” του Ντίκενς ώστε σηκώθηκε και έφυγε στα μισά της παράστασης.
Ενα ωραίο φλιτζάνι τσάι
Το άρθρο του George Orwell “A nice cup of tea” δημοσιεύθηκε στην αγγλική καθημερινή εφημερίδα Evening Standard στις 12 Ιανουαρίου 1946.
Η έκδοση αφιερώνεται στον Ιωάννη Χούμβα, λόγιο μελετητή της αγγλικής λογοτεχνίας και εραστή της τεϊοποσίας.
ΑΝ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΕΙΤΕ το πρώτο βιβλίο μαγειρικής που θα πέσει στα χέρια σας, θα παρατηρήσετε, πιθανώς, πως η λέξη “τσάι” έχει παραλειφθεί ή, στην καλύτερη περίπτωση, θα βρείτε μερικές αράδες με αδρομερείς οδηγίες που δεν αποφαίνονται τελεσίδικα για αρκετά από τα πιο σημαντικά σημεία επί του θέματος.
Τούτο είναι περίεργο, όχι μόνο γιατί το τσάι αποτελεί ένα από τα κύρια ερείσματα του πολιτισμού αυτής της χώρας, αλλά και της Έιρε, της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας, αλλά και γιατί ο καλύτερος τρόπος για να το φτιάξει κανείς αποτελεί το αντικείμενο βίαιων λογομαχιών.
Όταν ξανακοιτάζω τη δική μου συνταγή για το ιδανικό φλιτζάνι τσάι, βρίσκω, τουλάχιστον, έντεκα αξιοσημείωτα ζητήματα. Ίσως σε δύο από αυτά να μπορεί να υπάρξει μια κάποια σχετική ομοφωνία, αλλά τουλάχιστον τέσσερα από αυτά είναι επίμαχα. Ιδού λοιπόν οι έντεκα δικοί μου κανόνες, καθέναν εκ των οποίων λογαριάζω ως χρυσό.
Καταρχάς, θα πρέπει κανείς να χρησιμοποιεί ινδικό τσάι ή τσάι Κεϋλάνης. Το κινεζικό τσάι έχει αρετές διόλου ευκαταφρόνητες, ειδικά στις μέρες μας -είναι οικονομικό και μπορεί κανείς να το πιει χωρίς γάλα-, αλλά δεν προκαλεί ιδιαίτερη διέγερση. Ουδείς έγινε… πιο σοφός, πιο θαρραλέος ή πιο αισιόδοξος αφού το ήπιε.
Μυθιστορήματα
Οι μέρες της Μπούρμα ή Βιρμανίας – Burmese Days (1934)
Η κόρη του παπά – A Clergyman’s Daughter (1935)
Κρατήστε σφιχτά τον μικροαστισμό σας ή Η παγίδα του χρήματος – Keep the Aspidistra Flying (1936)
Coming Up for Air (1939)
Η Φάρμα των Ζώων – Animal Farm (1945)
Χίλια εννιακόσια ογδόντα τέσσερα ή 1984 – Nineteen Eighty-Four (1949)
Αφηγήσεις – Δοκίμια – Πολιτική
Οι άθλιοι του Παρισιού και του Λονδίνου – Down and Out in Paris and London (1933)
Ο δρόμος προς την αποβάθρα του Γουίγκαν – The Road to Wigan Pier (1937)
Φόρος τιμής στην Καταλονία – Homage to Catalonia (1938)
Ενα ωραίο φλιτζάνι τσάι – A Nice Cup of Tea (1946)
Κάρολος Ντίκενς – Charles Dickens
Shooting an Elephant (1936)
Ένας απαγχονισμός – A Hanging (1931)
Το λιοντάρι κι ο μονόκερος – The Lion and The Unicorn: Socialism and the English Genius (1941)
Ξανακοιτάζοντας τον Ισπανικό πόλεμο – Looking Back on the Spanish War (1943)
Σημειώσεις για τον Εθνικισμό – Notes on Nationalism (1945)
Η παρακμή του αγγλικού εγκλήματος – Decline of the English Murder (1946)
Στοχασμοί για τον Γκάντι – Reflections on Gandhi (1949)
The Prevention of Literature (1946)
Πηγές: BIBLIONET, Wikipedia, Ελεύθερος Τύπος, Πατάκη, Καλοκάθη, Κάκτος, Δαμιανός, Δωδώνη, Έρασμος, Λιβάνη, Αναστασιάδη, Εξάντας, Γράμματα, Ύψιλον, Ασβός
