Τρεις μήνες άντεξε μακρυά από τη θάλασσα. Πεθαίνει από εγκεφαλικό επεισόδιο στις 10 Φεβρουαρίου του 1975.
Hδη στα δώδεκα του χρόνια, μαθητής, ο Καββαδίας εξέδιδε μόνος του το περιοδικό Σχολικός Σάτυρος, απόδειξη της στιχοπλαστικής του ευχέρειας. Κάποια από τα πρώτα του ποιήματα δημοσιεύτηκαν καί στην Πειραιώτικη εφημερίδα Σημαία. Τα χρόνια 1928-29 δημοσιεύει ποιήματα του στο περιοδικό της Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας με το ψευδώνυμο Πέτρος Βαλχάλας και ταυτόχρονα συνεργάζεται και με το περιοδικό Διανοούμενος. Παράλληλα αρχίζει τη δημοσίευση σε συνέχειες ενός μυθιστορήματος στην εφημερίδα Πειραϊκό Βήμα, που όμως δεν ολοκληρώνεται ποτέ.
Η ουσιαστική εμφάνιση του γίνεται με την πρώτη του συλλογή Μαραμπού το 1933, που κέρδισε καί την εύνοια του Φώτου Πολίτη. Το 1943 δημοσιεύει στους Πρωτοπόρους ένα ποίημα με τίτλο “Αθήνα” με το ψευδώνυμο Α. Ταπεινός. Το 1947 επανεκδίδεται συμπληρωμένο το Μαραμπού καί τυπώνεται η δεύτερη συλλογή του, το Πούσι. Το 1954 τυπώνεται και το πεζογράφημα (μάλλον εκτενές αφήγημα καί όχι μυθιστόρημα) Βάρδια.
Λίγο μετά το θάνατο του τυπώνεται η τρίτη συλλογή του με τίτλο Τραβέρσο (1975) καί το 1987 τα μικρότερα πεζά του, Λί, Του πολέμου και Στο άλογό μου.
Ο Νίκος Καββαδίας είναι ίσως ο μόνος που αξίζει τον χαρακτηρισμό του απόλυτα βιωματικού στήν ποίησή του. Μιλάει πάντα γιά τα καράβια που έζησε, τους ναυτικούς που γνώρισε, τους έρωτες, τους καυγάδες και τους θανάτους στα λιμάνια,με την γλώσσα των καραβιών, αλλά και κάποιους ιδιωματισμούς της Κεφαλλονιάς, να μπλέκονται στα γνήσια λαϊκά ελληνικά του. Ο Ερωτάς του για τα ταξίδια και τη θάλασσα, πάθος τρομερό, σχέση αγάπης και μίσους, ο ίδιος έρωτας που τον οδήγησε να μπαρκάρει μικρός, μόλις 19 ετών, αφήνοντας την σίγουρη δουλειά του ναυτικού γραφείου, είναι ορατός σε κάθε στίχο του, και τόσο δυνατός που διαπερνά τον αναγνώστη, τον κάνει να ξεχάσει τις άγνωστες λέξεις και τους ναυτικούς όρους , και να συνεπαρθεί απόλυτα από την αλήθεια του Λόγου του Ποιητή.
Η ποίησή του αντλεί από τον νεορομαντισμό, την ταξιδιωτική κοσμοπολίτικη ποίηση. Eχει όμως ανεπτυγμένα εντελώς δικά της χαρακτηριστικά, που την καθιστούν περίπτωση μοναδική, αλλά καί εξαιρετικά γοητευτική. Η γλώσσα του Καββαδία είναι η ζωντανή, εμπλουτισμένη με πάμπολλα στοιχεία του ναυτικού ιδιώματος, ωστόσο διακριτική, εκφραστικότατη καί πειστική. Τα ποιήματα του είναι έμμετρα καί ομοιοκατάληκτα χωρίς να υποτάσσεται η αφηγηματική ικανότητα και να υποβιβάζεται το καλλιτεχνικό στοιχείο. Περιγράφεται η σκληρή και συχνά άσωτη ζωή των ναυτικών, δεν αποκλείονται όμως στιγμιότυπα τρυφερά καί προεκτάσεις προβληματισμένες και ευρύτερα φιλοσοφημένες. Ετσι, πρόκειται για ποίηση κοσμοπολίτικη, όχι όμως ψυχρή καί απόμακρη, αλλά μεθέξιμη. Η πορεία από την πρώτη ως την τρίτη συλλογή αποκαλύπτει έναν άξονα ανθρωποκεντρικό. Σιγά-σιγά τα μοτίβα γίνονται πιο σκοτεινά, πιο εσωτερικά, πιο ερωτικά. Επανέρχονται σύνβολα καί αντικείμενα με προσδιορίσιμη λειτουργικότητα, χρώματα, πρόσωπα καί μύθοι, που εν τέλει υποσκάπτουν το κοσμοπολίτικο στοιχείο καί το απορρίπτουν για να αφήσουν μιά γυμνή μοναξιά. Η τρυφερότητα καί ο λυρισμός είναι ακόμη χαρακτηριστικότερα στοιχεία των μικρών πεζών του, του 1987. Θα ‘ταν ίσως τολμηρό να ειπωθεί, αλλά φαίνεται πως συγκεντρώνουν ό,τι απαιτείται για να χαρακτηριστούν μικρά, κλασικότροπα αριστουργήματα. Η Βάρδια είναι ένα εκτενές αφήγημα, κοντά στην ευθύγραμμη αφήγηση, με αναδρομικές καί προληπτικές παρεκβάσεις στο πρώτο μέρος, αλλά πολύ κοντά στο είδος του φανταστικού, όπου οι κώδικες εμπλέκονται καί τα όρια πραγματικού καί φαντασιακού συγχέονται, είναι το δεύτερο μέρος, σαφώς νεοτερικότερο και ως προς την ποιητική του.
Ο Νίκος Καββαδίας άφησε πολύ λίγα πίσω του, μόλις τρείς ποιητικές συλλογές, ένα μυθιστόρημα και τρία μικρά πεζά. Ταπεινά παρουσιάστηκε στα ελληνικά γράμματα, κι η ταπεινότητά του αυτή, μαζί με την μελοποίηση πολλών ποιημάτων του, τον έφερε κοντά στη μεγάλη πλειοψηφία των Ελλήνων, κάνοντάς τον έναν από τους πιό δημοφιλείς μας ποιητές, δυστυχώς μετά τον θάνατό του…
Νίκος Καββαδίας: Το ημερολόγιο ενός τιμονιέρη
Αθησαύριστα πεζογραφήματα και ποιήματα
O παρών τόμος συγκεντρώνει τα αθησαύριστα έργα του Nίκου Kαββαδία, εκείνα δηλαδή που έχουν δημοσιευτεί κατά καιρούς σε διάφορα περιοδικά, εφημερίδες, ανθολογίες κ.ά., αλλά δεν έχουν ποτέ συμπεριληφθεί σε ποιητικές συλλογές ή αναδημοσιευτεί σε αυτοτελείς τόμους, και ως εκ τούτου δεν ήταν πια προσιτά στο αναγνωστικό κοινό. Δεν περιέχει κανένα ανέκδοτο ποίημα ή πεζογράφημα.
Tα πεζογραφήματα και ποιήματα που συγκεντρώνονται εδώ ανήκουν στη μεγάλη πλειονότητά τους στα πρώτα δημιουργικά χρόνια του Kαββαδία : ΄Eνα πρώτο ποίημα χρονολογείται από το 1926 ή 1927, τα ποιήματα που υπέγραψε με το ψευδώνυμο Πέτρος Bαλχάλ(λ)ας δημοσιεύτηκαν από τον Iανουάριο του 1928 ώς τον Iανουάριο του 1930, τα πεζογραφήματα γράφτηκαν από το 1932 έως το 1935, τα υπόλοιπα ποιήματα, που τα υπογράφει ο Kαββαδίας με τ’ όνομά του, χρονολογούνται από το 1928 ώς το 1935. Mόνο πέντε ποιήματα ανήκουν σε μεταγενέστερες εποχές: Tα τρία αντιστασιακά ποιήματα είναι του 1943 και του 1945, το “Φοιτητές” του 1967 και το “Στίχοι για τη ζωγραφική σου” του 1971.
Mερικά κείμενα, όπως “Tο ημερολόγιο ενός τιμονιέρη” (1932) ή το ποίημα “Kasbah” (1934), αποτελούν σημαντικότατα αριστουργήματα. Σχεδόν όλα παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον επειδή, πέρα από τις επιμέρους αρετές τους, μας επιτρέπουν να δούμε τη γέννηση και την προοδευτική ανάπτυξη της θεματικής και του ιδιάζοντος λεξιλογίου του Kαββαδία, ή την επεξεργασία ενός μύθου, όπως εκείνου του ανέφικτου ταξιδιού κατά την προετοιμασία του “Mal du Depart”.
Mερικά από τα κείμενα που δημοσιεύονται : “Το ημερολόγιο ενός τιμονιέρη”, “Tαξειδιωτικαί αναμνήσεις – Πορτ-Σάιτ, Aλεξάνδρεια, Mαρσίλλια, Kάπο ντι Φάρο, Στρόμπολι, Aργοστόλι”, “H απίστευτη περιπέτεια του λοστρόμου Nακαχαναμόκο”, “Γράμμα σε μιαν άγνωστη κυρία”, “Oι άνθρωποι της κοκαΐνης”, “Γράμματα εν πλω”, “H μικρή χορεύτρια”, “O λοστρόμος από τα Φαρόερ”, “Aθήνα 1943”, “Aντίσταση” κ.λπ.
140 σελ.
Λι
Εκτός από τις τρεις ποιητικές του συλλογές (“Μαραμπού”, 1933, “Πούσι”, 1947, “Τραβέρσο”, 1975), η “Βάρδια”, το μοναδικό πεζό κείμενο του Νίκου Καββαδία που εκδόθηκε όσο ζούσε, κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1954. Τα μικρά πεζά “Λι”, “Του πολέμου” και “Στο άλογό μου”, εκδόθηκαν μετά τον θάνατό του σε βιβλίο, το 1987.
Το “Λι” μεταφέρθηκε τη δεκαετία του ’90 στον κινηματογράφο. Αποτέλεσε τη βάση για την ολλανδο-αγγλική ταινία “Between the Devil and the Deep Blue Sea” (1995), της Μάριον Χένσελ, με πρωταγωνιστές τους Στήβεν Ρία (στον ρόλο του ασυρματιστή Νίκου) και Λινγκ Τσου (στον ρόλο της νεαρής κινέζας Λι).
51 σελ.
Νίκος Καββαδίας: Γράμματα στην αδελφή του Τζένια και στην Έλγκα
“Πέταξα το φόβο στη θάλασσα στην αρχή της Ερυθράς, και την άλλη μέρα το πακέτο με τα φάρμακα. Μόνο τις τύψεις δεν πέταξα. Έχουνε μια δική τους θάλασσα μέσα μου, πηχτή σα λάσπη και βρομάει. Οι άνθρωποι είναι περισσότερο καλοί απ’ ό,τι νομίζω… Ένας ναύτης μου ’πε χθες τη νύχτα ένα παραμύθι κι αποκοιμήθηκα. Δεν το θυμάμαι. Όμως θα’ ταν θαυμάσιο. Δε σου ‘χω πει ποτέ παραμύθια. Ίσως δεν ξέρω να τα πω. Ίσως γιατί από μικρή ήσουνα πολύ σοφή για τα παραμύθια μου. Όμως κάποτε θα πω στα παιδιά σου. Αν είχα στα χέρια μου το βιβλίο που έδωσα για τύπωμα θα το ‘σκιζα όλο κι ίσως να μην το ξανάγραφα. Αν μπορούσα να γράψω ένα βιβλίο θα ‘ταν πολύ αλλιώτικο από κείνο. Πιο ανθρώπινο.
[1953]
Οι πλοίαρχοι της Ελμές όταν πηγαίνουν καμιά επικίνδυνη αποστολή ζητάνε από τη διεύθυνση εμένα. Φοβάμαι μήπως έγινα επαγγελματίας. Εγώ δε ζήτησα παραπάνω από μια καμπίνα σ’ όλη μου τη ζωή. Αν ζήτησα ακριβώς αυτό, τότε αυτό που οι τσιγγάνες λένε “το μοίρα” μου το ‘δωσε και με το παραπάνω.
[1956]
Κάρντιφ, Μασσαλία, Τζένοβα, Αλεξάνδρεια, Βηρυττός, Άντεν, Περσικός κόλπος, Ινδικός ωκεανός, Κολόμπο, Κεϋλάνη, Χονγκ-Κονγκ, Μελβούρνη, Fremantle… – Ξάνθη και Αλβανία. Ο Καββαδίας ταξιδεύει στις θάλασσες του κόσμου, περνάει τη στρατιωτική του εκπαίδευση στην Ξάνθη, είναι μουλαράς στον Αλβανικό πόλεμο το ’41: από παντού στέλνει γράμματα και κάρτες στην αδελφή του, τις πρώτες γραφές ποιημάτων, μιλάει για τη Βάρδια που ’ναι στα σκαριά, για τα ’αδέρφια και τους συγγενείς, τους Αθηναίους και ξένους λογοτέχνες και ηθοποιούς φίλους του, γράφει για τους τόπους και τις θάλασσες όπου ταξιδεύει, για αγαπημένα βιβλία, για τους ζωγράφους και τη ζωγραφική, για φευγαλέους έρωτες και γυναίκες που ξανασυναντάμε στα ποιήματα και στα πεζά του. Μελαγχολικός και βαθιά εξομολογητικός στην Τζένια, παιχνιδιάρης με τη μικρή ανιψιά του, και γενναιόδωρος στα συναισθήματά του προς τους δύο πιο αγαπημένους του ανθρώπους. Πολλά από τα γράμματα είναι σαν ποιήματα ή αφορμή για ένα θαυμάσιο αφήγημα. Ογδονταεφτά επιστολές από το 1935 ώς το 1965.
194 σελ.
Πούσι
Με τη συμπλήρωση 40 χρόνων από τον θάνατο του Νίκου Καββαδία, οι Εκδόσεις Άγρα τιμούν τη μνήμη του ποιητή με την φωτολιθογραφική ανατύπωση της πολυτελούς καλλιτεχνικής έκδοσης της συλλογής Πούσι του 1947 από τις Εκδόσεις Α. Καραβία, με τις ξυλογραφίες σε όρθιο ξύλο που φιλοτέχνησαν λόγω της “αγάπης τους για το έργο του ποιητή” οι ζωγράφοι-χαράκτες Γ. Βακαλό, Γ. Βελισσάρης, Δ. Γιαννουκάκης, Ι. Μόραλης, Γ. Μόσχος, Α. Τάσος, Α. Κορογιαννάκης.
Το καθένα από τα δεκατέσσερα ποιήματα της συλλογής φιλοτεχνήθηκε από έναν από τους καλλιτέχνες σε τετρασέλιδο με ξυλογραφίες, κοσμήματα και πρωτογράμματα με ειδικά επιλεγμένα χρώματα.
64 σελ.
Νίκος Καββαδίας, Ο αρμενιστής ποιητής
Συνεντεύξεις, αλληλογραφία, ανέκδοτο και άγνωστο έργο, μαρτυρίες, ο ναυτικός του φάκελος, τα καράβια
Νέα σημαντικά στοιχεία για τον Νίκο Καββαδία έρχονται στην επιφάνεια σαραντατέσσερα χρόνια μετά τον θάνατό του.
Ύστερα από πολύχρονη έρευνα του δημοσιογράφου και μελετητή Μιχάλη Γελασάκη, παρουσιάζεται ένας τόμος με ανέκδοτο και αθησαύριστο έργο, άγνωστες συνεντεύξεις του ποιητή, τον ναυτικό του φάκελο, τα καράβια που ταξίδεψε, ανέκδοτη αλληλογραφία, σπάνιες μαρτυρίες, αδημοσίευτες φωτογραφίες, τη σχέση του με τον Γιώργο Σεφέρη και άλλα ευρήματα με επεξηγηματικά κείμενα, υποσημειώσεις, λεζάντες και παραπομπές.
Η έκδοση αυτή επαναπροσδιορίζει την ανάγνωση και τη μελέτη γύρω από τον “Ιδανικό κι ανάξιο εραστή, των μακρυσμένων θαλασσών και των γαλάζιων πόντων”, ο οποίος παραμένει ένας από τους δημοφιλέστερους και πιο διαβασμένους Έλληνες ποιητές.
Ο μυστηριώδης ανθρωπογεωγραφικός κόσμος του Κόλια, όπως τον έλεγαν οι φίλοι, γίνεται ακόμα πιο συναρπαστικός, με σταθερό φόντο τις ατελείωτες ώρες μοναξιάς “στην πλάτη της θαλάσσης”, όπου μόνη συντροφιά ήταν ο ήχος των μορσικών σημάτων.
440 σελ.
Μαραμπού (1933)
Πούσι (1947)
Τραβέρσο (1975)
Πεζά
Βάρδια (1954)
Λι (1987)
Του πολέμου – Στο άλογό μου (διήγημα) (1987)
Ιστορία – Κριτική
Νίκος Καββαδίας, Ο αρμενιστής ποιητής (2018), Άγρα
Μεταφράσεις
Γιουτζίν ο’ Νηλ, Το ταξίδι του γυρισμού
Επιστολογραφία
Νίκος Καββαδίας: Γράμματα στην αδελφή του Τζένια και στην Έλγκα (2011), Άγρα
Συγκεντρωτικές εκδόσεις
Μαραμπού & Πούσι (1961)
Χρυσόσκονη στα γένια του Μαγγελάνου (1995)
Νίκος Καββαδίας: Το ημερολόγιο ενός τιμονιέρη (2005), Άγρα
Βιβλιογραφία
Χάρης Πέτρος, Μικρή πινακοθήκη (1975)
Καραντώνης Αντρέας, «Νίκος Καββαδίας», Φυσιογνωμίες (1977)
Κόρφης Τάσος, Νίκος Καββαδίας (1978)
Βογασάρης Αγγελος, Νίκος Καββαδίας (Μαραμπού) (1979)
Επτά κείμενα για το Νίκο Καββαδία (1982)
Αργυρίου Αλεξ., «Καββαδίας Νίκος», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό (1985)
Λυκιαρδόπουλος Γεράσιμος, Μύθος και ποιητική του «Ταξιδιού» (1990)
Τράπαλης Γιώργος, Γλωσσάρι στο έργο του Νίκου Καββαδία (1992)
Μικέ Μαίρη, Η “Βάρδια” του Νίκου Καββαδία (1994)
Φιλίππου Φίλιππος, Ο πολιτικός Νίκος Καββαδίας (1996)
Νικορέτζος, Δημήτρης. Νίκος Καββαδίας: Ο τελευταίος αμαρτωλός (2001)
Πηγές: EKEBI, Biblionet, Θ.Ροδάνθης, εκδόσεις Άγρα
