Μαργαρίτα Καραπάνου (1946-2008)

Η Κασσάνδρα και ο λύκος – Μαργαρίτα Καραπάνου

… Καμία ανάλυση της Κασσάνδρας και του Λύκου δεν μπορεί να εξηγήσει τη γοητεία και την αινιγματικότητα του βιβλίου. Πρώτο μυθιστόρημα της Μαργαρίτας Καραπάνου, Η Κασσάνδρα και ο Λύκος, είναι μία από τις σπάνιες δημιουργίες που γεννιούνται μυστηριωδώς, χωρίς κανένα προηγούμενο. Το βιβλίο είναι πρωτότυπο, τρομαχτικό, ολοκληρωμένο. Εφευρίσκει τη δική του ιστορία, μπαίνει σε εφιαλτικές καταστάσεις και βγαίνει, όπως ανακατεύει το όνειρο με την πραγματικότητα. Η Κασσάνδρα και ο Λύκος είναι ένα μικρό, νευρώδες μυθιστόρημα με μία τέλεια αίσθηση της τεχνικής. Δεν είναι ποτέ συναισθηματικό, όμορφο ή παραφουσκωμένο. Η Μαργαρίτα Καραπάνου καταλαβαίνει πως μία αφήγηση δεν είναι παρά «λεπτομέρεια, λεπτομέρεια, λεπτομέρεια».
Απόσπασμα από κριτική του Jerome Charyn (New York Times)

Rien ne va plus – Μαργαρίτα Καραπάνου

Είναι η στιγμή, στο παιχνίδι, που δεν μπορείς
να επηρεάσεις πια το μέλλον, είτε θετικά είτε αρνητικά.
Τότε είναι που ακούγεται από τον κρουπιέρη το περίφημο
“Rien ne va plus”. Ή χάνεις ή κερδίζεις ό,τι έχεις μιζάρει.
Συνήθως χάνεις…
Η Λουίζα, μια ευαίσθητη συγγραφέας, ερωτεύεται και παντρεύεται τον Άλκη, έναν ιδιόρρυθμο άντρα με μοβ μάτια. Το βράδυ του γάμου τους ο Άλκης προβαίνει σε μια σοκαριστική ενέργεια που σηματοδοτεί την αρχή του τέλους. Ακολουθούν η απιστία, η ταπείνωση και το διαζύγιο. Κι ενώ ο αναγνώστης ετοιμάζεται να αναθεματίσει ή να συμπαθήσει τους ήρωες, έρχεται μια μεγάλη ανατροπή που τον αφήνει έκπληκτο. Η ηρωίδα του βιβλίου λέει και ξαναλέει την ίδια ιστορία, δίνοντας κάθε φορά διαφορετική ερμηνεία. Γυρεύει άραγε την αλήθεια ή το ψέμα; Αυτό ούτε η ίδια το ξέρει, ίσως και να μη θέλει να το μάθει. Η Μαργαρίτα Καραπάνου όμως γνωρίζει πολύ καλά το παιχνίδι των αντιθέσεων σε κάθε ερωτική σχέση. Ο εραστής και η ερωμένη, ο άγγελος και ο δαίμονας, ο κύριος και ο δούλος, διαπλέκονται και συνεργούν σ’ ένα αιχμηρό, τολμηρό και απεγνωσμένα κωμικό μυθιστόρημα, που μας αποκαλύπτει τα ψυχικά φορτία που γεννούν ή πληγώνουν θανάσιμα οποιαδήποτε συνύπαρξη.

Ο υπνοβάτης – Μαργαρίτα Καραπάνου

Ο Θεός ήταν κουρασμένος… Εβλεπε τη γη του και πώς είχε καταντήσει… Οι άνθρωποι τον είχαν προδώσει. Αποφασίζει, λοιπόν, να στείλει στη γη ένα Θεό καινούργιο, κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσή τους, το Θεό που θα τους άξιζε. Έσκυψε τότε στη γη κι έκανε εμετό. Πάνω σ’ ένα ελληνικό νησί. Το ελληνικό νησί, μικρόκοσμος της σημερινής Ελλάδας και γενικότερα του σύγχρονου πολιτισμού, ένας πύργος της Βαβέλ, όπου οι γλώσσες, οι ανθρώπινες σχέσεις, τα φύλα συγχέονται. Ο Μανόλης, ο νέος Μεσσίας, περνάει σ’ αυτό το χώρο σαν υπνοβάτης, αγνοώντας μέχρι τέλους τη θεϊκή του φύση. Σαν υπνοβάτες, εξάλλου, περνούν και όλα τα άλλα πρόσωπα. Μία απεικόνιση του διαλυμένου κόσμου μας, αιχμηρή και απεγνωσμένα κωμική, όμως γεμάτη συμπόνια.
-Βραβείο Prix du Meilleur Livre Étranger (1988)

Ναι – Μαργαρίτα Καραπάνου

Ο κόσμος της Μαργαρίτας Καραπάνου είναι εκρηκτικός. Χτισμένος με τα υλικά της ψυχασθένειας, βυθίζεται στον πυθμένα της ύπαρξης, χάνεται στη δίνη μιας κινούμενης άμμου από συναισθήματα, φόβους και ερωτικές φαντασιώσεις που αποδεικνύονται δυνατότερες από οποιαδήποτε πραγματικότητα. Ομως ο κόσμος της Μαργαρίτας Καραπάνου δεν είναι απελπισμένος, αφού εκεί, στην περιδίνηση της πτώσης του ανακαλύπτει την κατάφαση του, αυτό το “Ναι” που ακούγεται τόσο μαγικό, όσο η γραφή της βραβευμένης συγγραφέως.

Lee και Lou – Μαργαρίτα Καραπάνου

Ο Mister Bank έχει ερωτευτεί τρελά μια τρομοκράτισσα. Δεν του έχει δείξει όμως ποτέ το πρόσωπό της. Τη συναντάει κάθε βράδυ μυστικά στην τράπεζά του, την «Total Bank».
– Αγάπη μου, πες μου το όνομά σου, δεν θα το πω σε κανέναν…
… Μια νύχτα δεν άντεξε. Τραβάει την κουκούλα με δύναμη, οπότε βλέπει με φρίκη ότι η αγαπημένη του είναι άντρας!
– Είσαι ο Κουφοντίνας! φωνάζει. Μα πώς γίνεται; Εσύ είσαι στη φυλακή!
– Είμαι ο δίδυμος αδελφός του! Μάικελ Κουφοντίνας. Ζω στον Καναδά. Εκεί είμαι λίγο τρομοκράτης, όποτε μου τη δώσει…
– Εμένα μ’ αρέσουν οι τρομοκράτες… λέει ο Mister Bank. Είναι κύριοι… Δεν κλέβουν σαν ζώα. Έχουν άποψη. Την ώρα που σε σκοτώνουν, σου εξηγούν πώς θα πεθάνεις και γιατί. Είχα έναν φίλο στο σχολείο, κακό μαθητή:
– Θέλω να γίνω τρομοκράτης, μου έλεγε. Να βγαίνω έξω με την κουκούλα μου και το πιστόλι μου και να με τρέμουνε όλοι!
Τελικά έγινε μάγειρας…
Ο Lee και η Lou δεν ξέρουν μόνο να γαβγίζουν… Ξέρουν πολλά…

Μαμά – Μαργαρίτα Καραπάνου

Σκοτάδι. Η θάλασσα μαύρη και πηχτή. Mαμά, είσαι γοργόνα. Eγώ είμαι ανεβασμένη στη μαύρη σου ουρά, τεράστια, και τρέχουμε, τρέχουμε. Δεν μιλάμε, μόνο ακούγονται τα κύματα. Eίναι η πρώτη φορά που σε έχω δικιά μου. Σφίγγω τα πόδια μου γύρω στην ουρά σου. H ουρά γίνεται ξαφνικά από ατσάλι, με πληγώνει. Γυρίζεις το κεφάλι και βλέπω τ’ άσπρα φρύδια σου, τ’ άσπρα μαλλιά σου, τα στενά σου χείλη. Mου κλείνεις το μάτι. Mέσα στα αίματα που έχω στα πόδια μου απ’ την ουρά σου, σ’ το κλείνω κι εγώ.
– Ετσι πρέπει να είναι, μου λες.
Kαταλαβαίνω. Πηδάω μες στη θάλασσα. Tα κύματα με σκεπάζουν. Tώρα κολυμπάς με τεράστια ταχύτητα, εξαφανίζεσαι μέσα στα ατσάλινα κύματα, μέσα στο σκοτάδι. Bγαίνω στη στεριά. Eίμαι μόνη μου, μόνη μου… Πάω να σηκωθώ, αλλά δεν μπορώ. Έχω κι εγώ ατσάλινη ουρά γοργόνας. Bουτάω μέσα στα κύματα, κολυμπάω με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Θέλω να σε προφτάσω… Γύρω μου τα ψάρια με κοιτάνε με απορία, κλαίω καθώς κολυμπώ…

Η ζωή είναι αγρίως απίθανη – Μαργαρίτα Καραπάνου

Ημερολόγια 1959-1979
“Η ζωή είναι αγρίως απίθανη” είναι μια συνταρακτική κατάδυση στα άδυτα του κόσμου της Μαργαρίτας Καραπάνου, μέσα από τα προσωπικά της ημερολόγια. Τα κείμενά της ξεκινάνε το 1959, όταν σε ηλικία 13 ετών ακολουθεί τη μητέρα της, τη συγγραφέα Μαργαρίτα Λυμπεράκη, στο Παρίσι, και τελειώνουν το 1979, όταν έχει ήδη εκδοθεί στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ το πρώτο της βιβλίο, “Η Κασσάνδρα και ο λύκος”, και τα ξένα έντυπα (“Monde”, “Figaro”, “New York Times”), αλλά και διάσημοι συγγραφείς σαν τον Τζον Άπνταϊκ τη συγκρίνουν με τον Προυστ, τον Κοζίνσκι, τον Κάρολ, τον Μπέκετ και τον Κάφκα.
Το καλλιτεχνικό Παρίσι, η αγάπη της για τη μεγάλη λογοτεχνία, οι παθιασμένοι έρωτες και το υπαρξιακό άγχος της εφηβείας, η ενηλικίωση και η πάλη της με τη μανιοκατάθλιψη, η βασανιστική λύτρωσή της μέσω της γραφής, τα προσχέδια της “Κασσάνδρας” και του “Υπνοβάτη”.
Ψηφίδες ενός ανθρώπινου χρονικού, που συγκλονίζει με την αυθεντικότητά του και που διαβάζεται με κομμένη την ανάσα σαν το μεγάλο μυθιστόρημα της ζωής. Αλλά και μια μοναδική, εκ των έσω μαρτυρία για το πώς γεννιέται και δημιουργεί ένας συγγραφέας.

Η Κασσάνδρα και ο λύκος – Μαργαρίτα Καραπάνου

“… Διάβασα το βιβλίο σας και θέλω να σας συγχαρώ για τα εξαιρετικά του προτερήματα. Νομίζω πως κανείς δεν έχει χειριστεί το θέμα της παιδικής ηλικίας όπως εσείς. Δεν έχει μιλήσει για την κρυφή σκληράδα, για το αόρατο αυτό μίγμα της φαντασίας και της πραγματικότητας, μ’ έναν τρόπο τόσο
ανοιχτό και απροσδόκητο. Μου ήρθανε στο νου ο Proust, ο Jerzy Kosinski και ο Lewis Carroll… Εσείς, όμως, έχετε βρει εδώ μία αλήθεια που κανένας απ’ αυτούς τους τρεις συγγραφείς δεν έπιασε. Περιμένω με ανυπομονησία το επόμενό σας βιβλίο.”
(απόσπασμα από γράμμα του John Updike)

“… Καμία ανάλυση της “Κασσάνδρας και του Λύκου” δεν μπορεί να εξηγήσει τη γοητεία και την αινιγματικότητα του βιβλίου. Πρώτο μυθιστόρημα της Μαργαρίτας Καραπάνου, “Η Κασσάνδρα
και ο Λύκος”, είναι μία από τις σπάνιες δημιουργίες που γεννιούνται μυστηριωδώς, χωρίς κανένα προηγούμενο. Το βιβλίο είναι πρωτότυπο, τρομαχτικό, ολοκληρωμένο. Εφευρίσκει τη δική του ιστορία, μπαίνει σε εφιαλτικές καταστάσεις και βγαίνει, όπως ανακατεύει το όνειρο με την πραγματικότητα.
“Η Κασσάνδρα και ο Λύκος” είναι ένα μικρό, νευρώδες μυθιστόρημα με μία τέλεια αίσθηση της τεχνικής. Δεν είναι ποτέ συναισθηματικό, όμορφο ή παραφουσκωμένο. Η Μαργαρίτα Καραπάνου καταλαβαίνει πως μία αφήγηση δεν είναι παρά “λεπτομέρεια, λεπτομέρεια, λεπτομέρεια”.”
(απόσπασμα από κριτική του Jerome Charyn (New York Times)

Μυθιστόρημα, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2018, 192 σελ.