Στρατής Χαβιαράς (1935-2020)

Ελληνες λογοτέχνες

Ο Στρατής Χαβιαράς γεννήθηκε στη Νέα Κίο Αργολίδας το 1935.
Το 1967 μετανάστευσε στην Αμερική, σπούδασε συγγραφική τέχνη και μετάφραση στο Πανεπιστήμιο Goddard και εργάστηκε σε διάφορες υπαλληλικές θέσεις στις βιβλιοθήκες του Harvard ως το 1974, όταν διορίστηκε στο ίδιο πανεπιστήμιο ως διευθυντής της αίθουσας σύγχρονης ποίησης Woodberry και της βιβλιοθήκης Farnsworth. Από το 1985 είχε τη διεύθυνση του εργαστηρίου συγγραφικής τέχνης (μυθιστόρημα) στο θερινό πρόγραμμα του Harvard. Εξέδωσε τέσσερις ποιητικές συλλογές στα ελληνικά και δύο στα αγγλικά. Τα μυθιστορήματά του “Όταν τραγουδούσαν τα δέντρα” και “Τα ηρωικά χρόνια”, γραμμένα στα αγγλικά, κυκλοφόρησαν στον αγγλόφωνο κόσμο και σε μετάφραση σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες και στη Λατινική Αμερική. Στην Αμερική ο Στρατής Χαβιαράς ίδρυσε και διηύθυνε την έκδοση του περιοδικού ποίησης “Arion’s Dolphin” και το λογοτεχνικό περιοδικό “Harvard Review”. Άρθρα και μεταφράσεις του, καθώς και κριτική αξιολόγηση του δικού του έργου έχουν δημοσιευτεί σε πολλά αμερικανικά και ευρωπαϊκά έντυπα. Είχε δώσει ομιλίες και αναγνώσεις από τα βιβλία του στην Αμερική, τον Καναδά και την Αγγλία. Από το 2000 δίδαξε τη συγγραφική τέχνη (μυθιστόρημα) στο ΕΚΕΜΕΛ. Το 2006 ξεκίνησε να συνεργάζεται με το ΕΚΕΒΙ ως διδάσκων και συντονιστής στα Εργαστήρια Τέχνης του Λόγου. Ενεργό μέλος του Συλλόγου Αμερικανών Συγγραφέων και της Εταιρίας Ελλήνων Συγγραφέων. Έφυγε από τη ζωή στις 3 Μαρτίου 2020, σε ηλικία 85 ετών.

Μυθιστορήματα
Όταν τραγουδούσαν τα δέντρα (1980), Ερμής
Οταν τραγουδούσαν τα δέντρα (1999), Εκδόσεις Καστανιώτη
Τα ηρωικά χρόνια (1999), Εκδόσεις Καστανιώτη
Πορφυρό και μαύρο νήμα (2007), Κέδρος
Αχνα (2014), Κέδρος

Ποίηση
Η κυρία με την πυξίδα (1963)
Βερολίνο (1965)
Η νύχτα του ξυλοπόδαρου (1967)
Νεκροφάνεια (1972)

Συλλογικά έργα
Σύγχρονη ελληνική πεζογραφία (2002), Αλεξάνδρεια
Αληθινές ιστορίες (2003), Μεταίχμιο
Η απουσία του έρωτα (2011), Modern Times
Αληθινές ιστορίες (2012), Μεταίχμιο

Μεταφράσεις
Seamus Heaney, Το αλφάδι (1999)
Κωνσταντίνος Π. Καβάφης, C. P. Cavafy: The Canon (2004)
Charles Simic, Η μουσική των άστρων (2010)

Άχνα – Στρατής Χαβιαράς

– Μάθε, αυτά που αντικρίζεις προϋπάρχουν στα μάτια σου αλλιώς πώς θα τα αναγνωρίσεις.
– Μάθε όχι μέτρημα αλλά μέτρο και θα δεις ότι τα βάρη τα μεγέθη κι οι συχνότητες θα μάθουν κι εκείνα.
– Μάθε, χωρίς χώμα πηλός δε γίνεται κι αν γίνεται δεν ψήνεται. Χώμα χωρίς νερό… κουρνιαχτός. Μάθε, χωρίς το όνειρο πλάση δεν πλάθεται, δέντρο δεν ξεμυτίζει, κι αν ξεμυτίσει, δεν ανθίζει, ούτε καρπίζει – το έμαθα να λες.
– Κάνε λοιπόν κουράγιο ως εκεί που μπορείς και λίγο ακόμα. Αν δεν αντέξεις λίγο ακόμα, πώς θα φτάσεις ως εκεί που μπορείς.

Ποια είναι η Άχνα;
Γιατί ο ψευδώνυμος Νίκος αναζητεί την ταυτότητά του ακολουθώντας τα χνάρια της ενώ εκείνη, αλλάζοντας αμφιέσεις και ρόλους, τον ξεναγεί στα “πιο βαθιά σκάμματα”;

Μια ερωτική περιπέτεια μύησης στη ζωή και την τέχνη από τον συγγραφέα τον οποίο οι New York Times επαίνεσαν για την “επιβλητική λυρική φωνή, το αφηγηματικό ταλέντο και τη συναισθηματική απήχηση” της γραφής του.

Μυθιστόρημα, Κέδρος, 2014, 240 σελ.

Πορφυρό και μαύρο νήμα – Στρατής Χαβιαράς

Ο αφηγητής της ιστορίας, ο Βασίλης, περιγράφει τις περιπέτειες που έζησε στην παιδική του ηλικία, στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής σ’ ένα μικρό ξερονήσι του Σαρωνικού: το ζόφο και την πείνα εκείνης της εποχής, δίπλα σε μια μακρινή συγγενή και μοναδικό του προστάτη, τη γριά θεία Μάρθα, που αναδεικνύεται εδώ σε οικουμενικό σύμβολο εγκαρτέρησης. Η θεία Μάρθα μυεί στη ζωή τον Βασίλη μέσα από τη λαϊκή αφήγηση των ιστοριών του Βασίλειου Διγενή Ακρίτα και άλλων βυζαντινών ηρώων, επιδιώκοντας συγχρόνως να ξορκίσει τα βάσανά τους. Με σπάνια ευρηματικότητα, καταφέρνει και τον κάνει ουσιαστικό μέτοχο της ιστορίας που αφηγείται.

Δυο παράλληλες ιστορίες που συμπλέκονται και συμπληρώνουν η μια την άλλη μέσα από τη διαρκή τους δράση. Μια κατάφαση στη ζωή που αναζητεί τη σωτηρία της στη δημιουργική φαντασία και στο μύθο.

Μετάφραση: Ρένα Χατχούτ

Μυθιστόρημα, Κέδρος, 2007, 327 σελ.

Τα ηρωικά χρόνια – Στρατής Χαβιαράς

Μια συγκλονιστική αναφορά στη φρίκη του πολέμου και ταυτόχρονα μια ιστορία ενηλικίωσης γεμάτη λυρισμό, “Τα ηρωικά χρόνια” του Στρατή Χαβιαρά αφηγούνται τις περιπέτειες μιας ομάδας παιδιών που περιπλανιούνται στη ρημαγμένη ύπαιθρο, την εποχή του Εμφύλιου, προσπαθώντας να επιβιώσουν. Πολύ μεγάλα για να θεωρηθούν παιδιά και πολύ μικρά για να πάνε στρατιώτες, αποφασίζουν να κινήσουν όλα μαζί για το βορρά, ελπίζοντας να περάσουν τα σύνορα και να σωθούν, αλλά καταλήγουν στα λημέρια των ανταρτών, στο Γράμμο, όπου διεξάγονται οι πιο τραγικές μάχες του πολέμου. Με οδυνηρή αμεσότητα ο Χαβιαράς διεισδύει στην καρδιά της τραγικής μοίρας μιας ολόκληρης γενιάς παιδιών που πρέπει να γνωρίσουν το θάνατο προτού καν γνωρίσουν τη ζωή. Και μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο της βάναυσης και σκληρής πραγματικότητας διαγράφεται με τρυφερότητα και χιούμορ ένα άλλο ταξίδι, η πορεία προς την εφηβεία – ένα ταξίδι γεμάτο μύθους, όνειρα και τη λαχτάρα για φιλία, περιπέτεια και αγάπη. Η γραφή του Χαβιαρά είναι λιτή, άμεση και διέπεται από μια μυθική δύναμη. Τα ηρωικά χρόνια είναι ένα σκληρό, βαθύτατα συγκινητικό και όμορφο βιβλίο.
PEOPLE

“Τα ηρωικά χρόνια” είναι μια συγκλονιστική και μαγευτική ιστορία… Η δύναμη του βιβλίου έγκειται στη μαεστρική σύνθεση ομορφιάς και σκληρότητας, λιτότητας και σοφίας. O Χαβιαράς είναι ένας από τους σπουδαιότερους μυθιστοριογράφους μας.
ANNIE DILLARD

Μετάφραση: Τατιάνα Αβέρωφ – Ιωάννου
Τίτλος πρωτοτύπου: The Heroic Age

Μυθιστόρημα, Εκδόσεις Καστανιώτη, 1999, 435 σελ.

Όταν τραγουδούσαν τα δέντρα – Στρατής Χαβιαράς

“Όταν τραγουδούσαν τα δέντρα”, το πρώτο μυθιστόρημα που έγραψε ο Στρατής Χαβιαράς στην αγγλική γλώσσα, είναι το επικό αφήγημα ενός παιδιού που μεγαλώνει σ’ ένα παραθαλάσσιο χωριό της Ελλάδας στα χρόνια της γερμανικής κατοχής. Κανένα από τα έργα που διάβασα πρόσφατα δεν περιγράφει πιο γλαφυρά το θέμα του ηρωισμού και της αντίστασης ή τον αγώνα ενός λαού να σωθεί από το ολοκαύτωμα της δεκαετίας του 1940. Ο συγγραφέας έχει διαρθρώσει το έργο αυτό σε σύντομα επεισόδια. Το λυρικό ταλέντο του είναι τέτοιο, που το κάθε μικρό κεφάλαιο μπορεί να διαβαστεί σαν μια ποιητική ενότητα. Όμως τα επεισόδια διαπνέονται από μια ψυχολογική διεισδυτικότητα και ευαισθησία, καθώς καταγράφουν την ολοένα αυξανόμενη αντίσταση των χαρακτήρων, μέσα σε μια ατμόσφαιρα εξωπραγματικότητας και παράκρουσης επηρεασμένη από τη φοβερή πείνα που γνώρισε η Ελλάδα στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
THE NEW YORK TIMES BOOK REVIEW