Δήμητρα Μήττα

Απολογία για τον μύθο – Δήμητρα Μήττ

Μια ιστορικοκριτική προσέγγιση


Παραφράζοντας τον ορισμό του Πλάτωνα για τη φιλοσοφία – η φιλοσοφία είναι μελέτη θανάτου – θα λέγαμε ότι η μυθολογία είναι μελέτη έρωτα και θανάτου. Γιατί, όντας ο μύθος ο τόπος της αντιστρεψιμότητας και η μίμηση- προσποίηση (το θηλυκό γίνεται αρσενικό, το καλό κακό, η παρουσία απουσία, ο άνθρωπος θεός κτλ.), το παιχνίδι των μορφών, η διείσδυση ή μεταλλαγή της μιας στην άλλη, το αδιαχώριστο, η σύγχυση των ευδιάκριτων αντικειμένων, ο πολλαπλασιασμός του Είναι, η αταξία και η ιλιγγιώδης μεταβολή, η απόλυτη ελευθερία που πηγάζει από την απόλυτη άρνηση, είναι ταυτόχρονα ο θάνατος της μιας μορφής μέσα στην άλλη, αλλά και μέσω του θανάτου η συνέχεια και η αιωνιότητα: ο μύθος είναι η απεμπόληση μιας ανησυχίας θανάτου.

Μυθολογία, University Studio Press, 1997, 284 σελ.

Γραμματοσειρές και φωτογράμματα – Δήμητρα Μήττα

“Και άλλοι αέρηδες τη σήκωσαν από τότε σε άλλα νησιά. Αλλά πάντα μετρούσε την έντασή τους με εκείνους τους πρώτους αέρηδες που της έφεραν τον άνθρωπο από τη μεγάλη πολιτεία και της θύμισε την απεραντοσύνη του κόσμου. “Διάλεξε”, της είπε.” Τα διηγήματα της Δήμητρας Μήττα υπάρχουν σε πολλά επίπεδα ταυτόχρονα: ως στοχασμός, ως αφηγηματικός λόγος, ως αποτύπωση της σχισμάδας που βρίσκεται ανάμεσα σε αυτό που είναι και σε αυτό που φαίνεται, ως μυθοπλασία, ως ασκήσεις μνημονικού, ως δεξαμενή εκφραστικών μέσων. Η συγγραφέας υποπτεύεται το απίθανο και ανακαλύπτει το στιγμιαίο κάλλος των ανθρώπινων σχέσεων. Με τον τίτλο που υιοθέτησε, Γραμματοσειρές και Φωτογράμματα, συμπυκνώνει τη δική της πραγματικότητα, εκείνην που συγκροτούν τα περιεχόμενα των λέξεων και των εικόνων.

Διηγήματα, University Studio Press, 1998, 165 σελ.

Οι ιστορίες του κυρ Κούνελου – Δήμητρα Μήττα

Ο κυρ Κούνελος μπήκε μια ωραία μέρα στο σπίτι μας και θρονιάστηκε στο δωμάτιο της Ελένης. Ένας κούκλος ήταν και τίποτα περισσότερο. Κι όμως, αναστάτωσε τον κόσμο ολόκληρο με τις ζαβολιές του.

Eικονογράφηση: Σπύρος Γούσης

Παιδική λογοτεχνία, Ελληνικά Γράμματα, 2000, 86 σελ.

Ο χορτοφάγος λύκος – Δήμητρα Μήττα

Ένας λύκος διαφορετικός από τους άλλους. Με μια καρδιά γεμάτη ήχους και χρώματα. Με μια γούνα γεμάτη χόρτα, χώματα και κολιτσίδες. Ένας λύκος αθώος, χαρούμενος, ευτυχισμένος στη στάνη με τα πρόβατα. Που κάνει βόλτες στην ακροθαλασσιά και κυνηγάει πεταλούδες. Που εμφανίζεται ξαφνικά στα όνειρά μας και μας κάνει να ξεκαρδιζόμαστε από τα γέλια. Ένας λύκος χορτοφάγος, ένας λύκος καταδικός μας!

Eικονογράφηση: Πωλίνα Παπανικολάου

Παιδική λογοτεχνία, Ελληνικά Γράμματα, 2000, 45 σελ.

Μύθος και τέχνη – Δήμητρα Μήττα

Διάλογος για τη διάχυση των ορίων


Ο μύθος εξακτινώνεται σε πολλά πεδία έρευνας:
– στα κείμενα, πεζά και ποιητικά, που τον παραδίδουν και τον μεταπλάθουν μέχρι τις μέρες μας,
– στην τέχνη της αρχαιότητας που τον παρήγαγε και μέχρι τη μοντέρνα τέχνη,
– στη φιλοσοφία που ερευνά τη μυθολογία συνολικά, ως εκδήλωση του ανθρώπινου πνεύματος, σε αντιδιαστολή με τον εαυτό της ή συμπληρωματικά, αλλά και στη φιλοσοφία που χρησιμοποιεί μυθολογικά και τελετουργικά συμφραζόμενα στη διατύπωση των προβληματισμών της.
– στον χώρο των τελετουργικών δρωμένων και των θρησκευτικών δεδομένων της αρχαιότητας, των εκάστοτε πολιτικών επιλογών και των κοινωνικών συνθηκών, της ιδεολογίας γενικότερα που μορφοποιεί τον μύθο και μορφοποιείται από αυτόν.
Η διάχυση του μύθου σε διάφορες εκφάνσεις του ανθρώπινου πνεύματος αίρει τις αυστηρές οριοθετήσεις και υποδεικνύει μιαν “αναγεννησιακή” προσέγγιση αλλά και μια σαφή μεθοδολογία. Στην περίπτωσή μας η μυθολογία παραμένει πεδίο έρευνας και όχι δημιουργίας μύθων πολιτισμικής εξάρτησης.

Μυθολογία, University Studio Press, 2002, 338 σελ.

Όψεις του προσωπείου – Δήμητρα Μήττα

… Θλίψη και γέλιο, απόκρυψη και αποκάλυψη, απελευθέρωση και δέσμευση, αλήθεια και ψεύδος ή μη αλήθεια ή ημι-αλήθεια, θάρρος και φόβος, όλα αυτά μαζί εκρήγνυνται στο σημείο μάσκα ή προσωπείο.
Τι είναι λοιπόν ένα προσωπείο; Το ζήτημα μοιάζει εξαιρετικά σύνθετο. Γι’ αυτό στην αρχή θα παρουσιάσουμε τα στοιχεία χωρίς σχόλια, ώστε να φανεί η πολυσημία του, τα πολλά πρόσωπα του προσωπείου. Μόνο στο τέλος θα επιχειρήσουμε να συγκεράσουμε τα στοιχεία και να διατυπώσουμε κάποιες σκέψεις για τον γενικό νόμο που το διέπει.

Κοινωνική ανθρωπολογία, University Studio Press, 2004, 116 σελ.

Μυθιστορίες του εφήμερου – Δήμητρα Μήττα

… Κι όμως, ειδικά για τον χώρο της λογοτεχνίας θεωρώ ότι ο κάθε γραφιάς είναι πρώτα ένας καλός ωτακουστής, μαζεύει λόγια ας πούμε στο λεωφορείο, και τα συναρμολογεί σε ιστορίες ή μαζεύει ιστορίες και τις μεταφέρει αυτούσιες ή μεταπλάθοντάς τες, κρατώντας τον πυρήνα τους ή μια παράλευρη λεπτομέρεια. Αυτό έχει συμβεί σε κάποιες ιστορίες από τις ιστορίες που περιλαμβάνονται στο βιβλίο αυτό και που οφείλονται στην αφηγηματική δεινότητα κάποιων. Πρόκειται για ιστορίες που λέχθηκαν σε διάφορες χρονικές στιγμές και με ποικίλες ευκαιρίες. Στο ερώτημα ποιες είναι αυτές φοβούμαι ότι δεν μπορώ να δώσω απάντηση. Άλλες γιατί τις αφομοίωσα τόσο που αισθάνομαι ότι υπήρξα κι εγώ μέλος των δρωμένων τους ή δημιουργός τους, και άλλες γιατί μου κίνησαν το ενδιαφέρον σαν αφορμή, σαν ένας σπινθήρας που προκάλεσε κάτι διαφορετικό απ΄αυτό που ο αφηγητής αφηγούταν…

Αφηγήσεις, Γαβριηλίδης, 2004, 172 σελ.

Με μάτια ζάχαρη – Δήμητρα Μήττα

Η Μπιξ Μπιξ έφυγε. Πήρε τ’ αστέρια που μάζεψε, την άμμο που κόλλησε επάνω της και το ‘σκασε για τον ουρανό από μια σκάλα που έφτιαξε με τη φωνή της. Ένα ουρλιαχτό την έλυνε από το λουρί που την έδενε με τη γη και την πήγαινε αλλού. Κανένας τους δεν ήθελε να θυμάται γιατί έφυγε τόσο γρήγορα. Ποιος θέλει να θυμάται δυσάρεστα πράγματα; Ποιος θέλει να θυμάται γιατί οι άνθρωποι φέρονται καμιά φορά περίεργα στα ζώα; Ποιος θέλει να πονάει;
Eικονογράφηση: Σπύρος Γούσης

Παιδική και εφηβική λογοτεχνία, Σύγχρονοι Ορίζοντες, 2005, 69 σελ.

Μύθοι της αρχαίας Μακεδονίας – Μήττα Δήμητρα

«Η μελέτη της Δήμητρας Μήττα, “Μύθοι της Αρχαίας Μακεδονίας”, εξετάζει και αναλύει προβληματισμούς για τους μύθους της αρχαίας Μακεδονίας, …επισημαίνει μεθοδικά συγκεκριμένους μύθους εντός των ιστορικών και πολιτιστικών συμφραζομένων στους οποίους αυτοί αναπτύχθηκαν, …φανερώνει πρωτίστως τις πολύμορφες σχέσεις ανάμεσα στους Έλληνες του βορρά, του κέντρου και του νότου, ή ανάμεσα σε Έλληνες και μη, …φέρνει στην επιφάνεια τις εσωτερικές δυναμικές που ανέπτυσσαν οι πόλεις των αποικιστών και οι πόλεις του μακεδονικού βασιλείου.»

Μυθολογία, University Studio Press, 2006, 174 σελ.

Ιοκάστη – Δήμητρα Μήττα

(Η Ιοκάστη μιλά στον Οιδίποδα και του περιγράφει πώς της φέρθηκε ο Λάιος όταν κατάλαβε ότι είχε μείνει έγκυος. Φοβισμένος από τον χρησμό που έλεγε ότι θα τον σκότωνε το παιδί που θα γεννιόταν από εκείνον και την Ιοκάστη, επιτέθηκε στην έγκυο γυναίκα)

ΙΟΚΑΣΤΗ
Όταν κατάλαβε ότι περίμενα το παιδί του, ήταν αργά για να το τραβήξει από τη μήτρα μου. Χρειάστηκε να οργανώσει και γιορτές για τον διάδοχο, να προσποιείται ότι είναι περήφανος για την κοιλιά μου. Ξέρεις πόσες φορές χτύπησε τη μήτρα μου; Πόσες φορές κρύφτηκα μέσα σε τρύπες τυλίγοντας την κοιλιά μου; Πόσο γελοίος μου φαινόταν αυτός ο άνδρας που έτρεμε από τον φόβο του για τη ζωούλα του. Από φόβο μπροστά σ’ ένα αγέννητο παιδί…

Θεατρικό, University Studio Press, 2006, 46 σελ.

Θυμάσαι τα όνειρά σου; – Δήμητρα Μήττα

“Τη συναντούσε κάθε Δευτέρα απόγευμα στις 5, χειμώνα-καλοκαίρι στο ίδιο καφέ στην ίδια θέση. Ένα τραπεζάκι δίπλα στον τοίχο κάτω από έναν καθρέφτη, με δύο καρέκλες, τη μία απέναντι από την άλλη, μόλις ένα τραπέζι μακριά από το παράθυρο. Ένα κεντημένο άσπρο σεμεδάκι κι ένα βαζάκι με δυο-τρία φρέσκα λουλούδια. Ποτέ αλλού, ποτέ άλλη ώρα, ποτέ τίποτε άλλο εκτός από καφέ, πάντα πρώτος εκείνος, πάντα δεύτερη αυτή. Ανάμεσα στον χαιρετισμό της άφιξης και τον χαιρετισμό του τέλους – “Γεια σου”, “Την άλλη Δευτέρα”- εκείνη του έλεγε τα όνειρα της…”.
Χρόνια μετά, η γυναίκα θα δει τα όνειρά της ζωγραφισμένα, στη συνέχεια κλεμμένα και, τέλος, διαμελισμένα ξανά από την αρχή.

Μυθιστόρημα, University Studio Press, 2007, 223 σελ.

Υπέρ Κλυταιμνήστρας. Τα ρολόγια – Δήμητρα Μήττα

ΑΓΓΕΛΟΣ ΞΕΝΑΓΟΣ (απευθύνεται σε αόρατους επισκέπτες):
Κυρίες και κύριοι, καλώς ήρθατε στο σπίτι όπου διαμένει η αρχόντισσά μας η Ηλέκτρα. Περάστε, παρακαλώ. Γιατί ξαφνιάζεστε; Κυρίες μου, θα χρειαστεί να σηκώσετε λίγο το φουστάνι σας για να μην λερωθούν οι ποδόγυροι στο χώμα της αυλής, αλλά και στο πατημένο χώμα των δωματίων. Ωραίο θέαμα για σας, κύριοί μου, μια ευκαιρία να δείτε αστραγάλους, μπορεί και γάμπες, αν καμιά κυρία φερθεί αδέξια και σηκώσει κατά λάθος λίγο παραπάνω το φουστάνι της. Σας αρέσει η αυλή; Ναι, ξέρω, είστε συνηθισμένοι σε κήπους φτιαγμένους από ειδικούς, όχι από εσάς, θα μπουν χώματα στα νύχια σας αν ασχοληθείτε με γλάστρες και λουλούδια. Αρκεστείτε για την ώρα στα γεράνια της Ηλέκτρας, τελευταία ασχολείται και με τριανταφυλλιές, της τρώνε τα φύλλα οι ψείρες, παλεύει με τα διάφορα μαντζούνια να τις εξουδετερώσει. Ω κυρία μου, λυπάμαι, έσπασε το νύχι σας στην αλουστράριστη πόρτα της εισόδου, γεμάτη ρόζους είναι, φυσικά τα θέλει τα πράγματα η Ηλέκτρα, ούτε ίχνος βερνικιού. Τώρα μοιάζει το νυχάκι σας λιγάκι με τα δικά της. Μα περάστε, θα χρειαστεί να σκύψετε ελαφρώς, η πόρτα είναι χαμηλή και σεις πολύ ψηλές, η περούκα βλέπετε, δεν ενδείκνυται για το σπίτι της Ηλέκτρας, μπορεί για σπίτια δούλων, όχι όμως της Ηλέκτρας. Η Ηλέκτρα ζει σαν δούλη από επιλογή, όχι από καταναγκασμό. Και το επιδεικνύει. Δείτε σπιτάκι αγροτικό, καλαμιές έχει για στέγη. Σας θυμίζει κυρία μου το πολυτελείας αγροτόσπιτο που έχετε στους κήπους σας; Καμία σχέση ε; …
Υπέρ Κλυταιμνήστρας, Πράξη 1, Σκηνή 1

Θεατρικά, Ευθύνη, 2013, 79 σελ.

Με παρούσα τη μούσα – Δήμητρα Μήττα

Κείμενα για την ποίηση (1993-2014)


Στον ποιητή Κώστα Ριζάκη οφείλονται τα περισσότερα από τα κριτικά σημειώματα για την ποίηση που συνέγραψα κατά καιρούς και παρουσιάζονται συγκεντρωτικά στον τόμο αυτό. Οφειλόμενος, λοιπόν, και ταιριαστός με το περιεχόμενό του ο τίτλος Με παρούσα τη Μούσα από ποίημα δικό του. Όχι μόνο ή τόσο γιατί οι προστάτιδες των τεχνών ήταν Μούσες, αλλά κυρίως γιατί πίσω από την καθεμιά παρούσα στέκεται η μητέρα Μνημοσύνη.
Μνήμη λοιπόν… Μνήμη ατομική και συλλογική, πληγή και έρεισμα, αποχαιρετισμός και χαιρετισμός, πορεία προς τα πίσω και προέκταση, απουσία και παρουσία, λησμονιά και εμμονή… Αυτήν προσπάθησα να ανιχνεύσω σε ποιήματα, ποιητικές συλλογές και, ενδεικτικά μόνο, στο λεγόμενο ποιητικό θέατρο.

Δοκίμια, Ποίηση, University Studio Press, 2015, 216 σελ.

Στο δόξα πατρί – Δήμητρα Μήττα

Εικοσιένα διηγήματα φυγής


Σπάνια πια πίνω. Οι καταπακτές μου κρατιούνται κλεισμένες. Κανά δυο φορές ήρθαν οι περιστάσεις έτσι που ήπια λίγο παραπάνω. Οι καταπακτές άνοιξαν. Αλλά ο αγαπημένος μου δεν είναι πια εδώ για να του πω τον έρωτά μου. Η κάρτα με τον κοιμισμένο φτερωτό έρωτα ήταν κατά γης, με ροδιές φορτηγού αυτοκινήτου επάνω του. Δεν ξέρω ποιος ήταν ο οδηγός.

Διηγήματα, Γαβριηλίδης, 2016, 202 σελ.

Θηβαΐς επί Τροία. Οιδίποδας και Ιοκάστη Λαβδακίδη – Δήμητρα Μήττα

Αιώνες μετά, ο Οιδίποδας ακόμα ψάχνει να βρει φταίχτες κι ενόχους. Στο μεταξύ τα παιδιά του προσπαθούν ν’ απαλλαγούν απ’ το όνομά τους και να σπάσουν προγονικές αλυσίδες φεύγοντας απ’ τον τόπο της καταγωγής και της οδύνης. Η Αντιγόνη λουφάζει φιμωμένη κι η Ιοκάστη κατηγορεί την Ισμήνη ότι αυτή επινόησε την ιστορία της αιμομιξίας. Όλ’ αυτά τα περί ερώτων, παρελθόντος, αναζήτησης ταυτότητας, απόδοσης ευθυνών κι ενοχών καθόλου δεν ενδιαφέρουν αιχμάλωτες γυναίκες. Εκάβη και Ανδρομάχη αγωνίζονται να επιβιώσουν και να σώσουν. Πονεμένες μάνες οι ίδιες, βιασμένες από μια βία ανείπωτη, ανταποδίδουν φόνους και βιασμούς…

Θεατρικά, Ρώμη, 201.

Το χοροστάσι της γης – Δήμητρα Μήττα

Ο Λουκάς είναι ένας έφηβος που δεν ξέρει πώς να σταθεί απέναντι στις αλλαγές που φέρνει η ηλικία του. Νιώθει μόνος μέσα σε μια οικογένεια που πολύ ενδιαφέρεται για το “τι θα πει ο κόσμος”, όχι όμως για σκέψεις και συναισθήματα. Μια φωτιά θα καταστρέψει στο πέρασμά της μια ολόκληρη περιοχή και θα κάνει στάχτη τις ζωές ανθρώπων. Ένας παππούς, ακόμη και μέσα στ’ αποκαΐδια, παραμένει οδηγός για τον Λουκά. Τυχερός ο εγγονός, γιατί κάποιοι δεν έχουν κανέναν δίπλα τους, όταν απλώνουν την περπατησιά τους στον κόσμο.

Παιδική και εφηβική λογοτεχνία, Ρώμη, 2020, 108 σελ.