Μαρία Γαβαλά

Ο μικρός Γκοντάρ – Μαρία Γαβαλά

Παρίσι, τέλη της δεκαετίας του ’60. Ο Γκασπάρ Φρενέλ είναι ένας φιλόδοξος νέος κινηματογραφιστής. Με μια 16άρα κάμερα στον ώμο, κάνει σκοπό της ζωής του να αποτυπώσει σε φιλμ τα σημαδιακά ιστορικά γεγονότα που συμβαίνουν γύρω του. Ο Μάης του ’68, τα ανεπούλωτα τραύματα του Πολέμου της Αλγερίας, η γενοκτονία του λαού της Μπιάφρα, οι βίαιοι εξισλαμισμοί στην Αφρική, η δικτατορία των συνταγματαρχών στην Ελλάδα, είναι μερικά από τα θέματα που τον απασχολούν.

Ένας «κινηματογράφος-αλήθεια», που αιχμαλωτίζει την κοινωνική εξέγερση και τη βία τη στιγμή που διαδραματίζονται.

Η αφήγηση εκτυλίσσεται μέσα από τις αναμνήσεις της Λουκίας Βακαρή, μιας Ελληνίδας σπουδάστριας κινηματογράφου στο Παρίσι, η οποία ενηλικιώνεται, ερωτεύεται και ωριμάζει, με έντονο και ενίοτε οδυνηρό τρόπο, στον απόηχο των μεγάλων κοινωνικών αναταραχών και στη δίνη κρίσιμων προσωπικών αποφάσεων, επιχειρώντας να βρει απαντήσεις σε ερωτήματα όπως: Μπορεί ένας καλλιτέχνης να διαχειριστεί, χωρίς απώλειες, το αδιανόητο με τα εκατομμύρια των νεκρών ή ό,τι απέμεινε από μια γενοκτονία, ένα ολοκαύτωμα, ένα αιματηρό πραξικόπημα; Σε ποιο βαθμό διασώζεται η ιστορική μνήμη μέσω εικόνων και αφηγήσεων; Είναι όλες οι μαρτυρίες των επιζώντων αδιάψευστες; Έχει ο κινηματογράφος τη δύναμη να συλλαμβάνει με ακρίβεια τις πραγματικές διαστάσεις των γεγονότων, ή αυτό είναι εν μέρει μόνο εφικτό;

Μυθιστόρημα, Πόλις, 2022, 336 σελ.

Κόκκινος σταυρός – Μαρία Γαβαλά

Κοιτάξτε, αυτή την υπέροχη ζωγραφιά την έφτιαξα εγώ. Τι δροσερά και ευωδιαστά λουλούδια! Όμως, δεν θα επιτρέψω σε κανέναν δόκτορα να τρυπώσει στην κόρη του ματιού μου. Είναι η ιδιοκτησία μου, η εκκλησία μου, το άβατό μου.
Η Αριάδνη Χόπε, Ελληνογερμανίδα φοιτήτρια, σπουδάζει Ιστορία της Τέχνης στο Πολυτεχνείο της Δρέσδης. Το θέμα της μεταπτυχιακής εργασίας της είναι η σχέση ανάμεσα στην Τέχνη και στις εκφραστικές δυνατότητες ψυχασθενών, χρονίως ιδρυματοποιημένων, που εξοντώθηκαν από τους ναζί, με σκεπτικό τη “διά νόμου εξόντωση άχρηστων ζωών”.
Ένα από τα πολλά και ποικίλα ερωτήματα που απασχολούν την σπουδάστρια, είναι το εξής: τι προσπαθούσε να πει, σε συνθηματική γλώσσα, στους θεατές των πινάκων της η διαταραγμένη πνευματικά Μπέρτα Γκέρτρουντ Φλεκ (1870-1940), έγκλειστη σε ψυχιατρικά άσυλα, κατά το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της, και θύμα της εθνικοσοσιαλιστικής ευγονικής; Εκ παραλλήλου, τα μυστικά που πιθανόν κρύβονται σε αυτά τα λιγοστά έργα ζωγραφικής γίνονται αντικείμενο πολύ προσεκτικής ανίχνευσης και μελέτης.

Μυθιστόρημα, Πόλις, 2018, 480 σελ.

Ο λεμονόκηπος – Μαρία Γαβαλά

Πού οδηγεί η αχαλίνωτη φαντασία ενός μικρού κοριτσιού, η οποία το σπρώχνει σε ένα παιχνίδι διόγκωσης των γεγονότων και αλλοίωσης της πραγματικότητας; Και τι γίνεται όταν κάποιος ζητά εκδίκηση επειδή τον έδιωξαν μακριά από τον παράδεισο των πρώτων στιγμών της ζωής του; Πώς συνδυάζονται η νοικοκυροσύνη και η λογική με την αταξία και την παραφορά; Και πόσο σώφρον είναι τελικά μια ενήλικη γυναίκα να τρυπώνει σε ξένες αυλές και σε απαγορευμένους κήπους, γυρεύοντας την ηδονή του ξεχωριστού και του σπάνιου;
Τα κύρια πρόσωπα αυτού του μυθιστορήματος είναι δύο φίλες. Η Ιωάννα προσπαθεί να ενηλικιωθεί, να βγει από τα σκοτάδια όπου η παιδική ηλικία έστησε το βασίλειό της και να γίνει αυτεξούσια γυναίκα. Απ’ την άλλη μεριά, η Σμαράγδα ανεβαίνει τον δύσκολο δρόμο της καλλιτεχνικής καταξίωσης. Η πρώτη θέλει να γίνει συγγραφέας, αλλά καταλήγει εστιάτορας. Η δεύτερη, που είναι ηθοποιός, στο τέλος καταφέρνει να κερδίσει την καρδιά του κοινού της, διασχίζοντας έναν κόσμο μυστικών και ψεμάτων. Δύο νέες γυναίκες με ομοιότητες και διαφορές, μια σχέση έλξης και απώθησης, και ένας ολόκληρος κόσμος που αγωνίζεται να μην καταρρεύσει.
Αυτό που διασώζεται όμως είναι η βεβαιότητα πως “τα φαντάσματα χάνονται την ημέρα, πρώτα όμως πρέπει να ‘χει κανείς το κουράγιο να τα καλέσει στο φως”.

Μυθιστόρημα, Κέδρος, 2012, 331 σελ.

Από γυαλί – Μαρία Γαβαλά

Γυαλί. Στερεά διαφανής μάζα, υλικό εύθραυστο αλλά και πολύ κοφτερό. Αυτό ακριβώς χαρακτηρίζει και τους ήρωες των έντεκα διηγημάτων αυτής της συλλογής: η ευθραυστότητα αλλά και η αιχμηρότητα της προσωπικότητάς τους.
Πρόσωπα ευπαθή, ευάλωτα αλλά και ανθεκτικά στην αγριότητα των καιρών, που ισορροπούν ανάμεσα στην κοινωνική απόρριψη και την ανακούφιση που προσφέρουν τα απλά και καθαρά πράγματα της ζωής. Έφηβοι που ενηλικιώνονται με επώδυνο τρόπο σε ανοχύρωτες συνοικίες της μεγαλούπολης, ηλικιωμένοι που προσπαθούν να συμφιλιωθούν με το παρελθόν και να κερδίσουν τον χαμένο τους χρόνο, οικογένειες που άλλοτε καταφέρνουν να ανασυγκροτηθούν και άλλοτε διαλύονται εντελώς, εκπατρισμένοι που αγωνίζονται να διαφυλάξουν την αξιοπρέπεια και την ακεραιότητά τους.
Και πάντα οι ίδιες εμμονές, οι ίδιες επαναλαμβανόμενες κινήσεις και πράξεις, αλλά με τις ιδιαιτερότητες, στη λεπτομέρεια, και τις εκπλήξεις που κρύβει αναπόφευκτα η κάθε ξεχωριστή περίπτωση, αυτό το άλλοτε κοπιαστικό κι άλλοτε απολαυστικό ταξιδάκι στους μαιάνδρους της ζωής και της τέχνης.

Διηγήματα, Κέδρος, 2011, 170 σελ.

Τα κορίτσια της πλατείας – Μαρία Γαβαλά

Ενας ιδιότυπος και πανούργος αστυνόμος, προκειμένου να πατάξει το κακό, χρησιμοποιεί διάφορα αθέμιτα ή περίεργα μέσα.
Μια αιθεροβάμων υπάλληλος του δημοσίου παρατά τη δουλειά της και περιφέρεται στην Αθήνα, σκιτσάροντας τα παράδοξα των δρόμων.
Ενας ηχολήπτης, που έχει μανία με τους αινιγματικούς ήχους, προσπαθεί να ξετρυπώσει την πηγή εκπομπής μιας μυστήριας γυναικείας κραυγής.
Μια πλανόδια χορεύτρια από τη νήσο Μαρτινίκα επιβιώνει στην πρωτεύουσα, ξαφρίζοντας πορτοφόλια αλλά και λύνοντας αστυνομικούς γρίφους.
Ενας παρανοϊκός εγκληματίας το σκάει από τις φυλακές Κορυδαλλού και κρύβεται σ’ ένα ερείπιο νεοκλασικό, βυσσοδομώντας εναντίον πάντων.
Πέντε ήρωες που προσπαθούν να παίξουν επιτυχώς τους καθημερινούς ρόλους τους. Όσοι δεν τα καταφέρνουν, αναγκάζονται να αλλάξουν ταυτότητες. Ποιος μπορεί όμως να πει με σιγουριά και σαφήνεια τι σημαίνει αυτή η αλλαγή;

Μυθιστόρημα, Πόλις, 2006, 353 σελ.

Ακραία καιρικά φαινόμενα – Μαρία Γαβαλά

Ένας αμνήμων, αφασικός και επιληπτικός αλήτης -εξιλαστήριο θύμα του έρωτα στο παρελθόν- γίνεται διαδοχικά αντικείμενο πολλαπλής εκμετάλλευσης, πειραματόζωο αλλά και πηγή καλλιτεχνικής έμπνευσης και δημιουργίας.
Γύρω του περιστρέφονται πρόσωπα που θέλουν να μάθουν την αλήθεια: μια εγωκεντρική ζωγράφος, αντιμέτωπη με την καλλιτεχνική της ανεπάρκεια, ένας εξουθενωμένος χειρουργός που ψάχνει τον εξαφανισμένο ασθενή του, μια μυθομανής αστή που μετατρέπει την ερωτική της ζωή σε ταινία τρόμου, μια κουτσή που αποφασίζει να διεκδικήσει την ερωτική της δικαίωση, μια νεαρή Αλβανή που από κυνηγημένο αγρίμι γίνεται θύτης, μια χαρισματική έφηβη που αντιμετωπίζει τη νεύρωση και τις ακρότητες των ενηλίκων με νηφαλιότητα, χιούμορ κι ευφάνταστη οικονομία δυνάμεων.
Όλοι τους κινούνται στην περιφέρεια της Αθήνας, εκεί όπου ξετυλίγονται οι μεγάλοι αυτοκινητόδρομοι, όπου υψώνονται οι αερογέφυρες των ανισόπεδων κόμβων, όπου κατασκευάζονται τα μεγάλα Ολυμπιακά έργα, εκεί δηλαδή όπου η πόλη αγωνιά και αιμορραγεί προκειμένου να βρει και να ολοκληρώσει το μοντέρνο της πρόσωπο.

Μυθιστόρημα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2003, 455 σελ.

Στη δροσιά των κήπων μου – Μαρία Γαβαλά

Το τέταρτο μυθιστόρημα της Μαρίας Γαβαλά “Στη δροσιά των κήπων μου” είναι μια ιστορία που περικλείει πολλές ιστορίες πάνω στις σχέσεις -κυρίως ερωτικές- οκτώ προσώπων που ζουν στη σύγχρονη Αθήνα. Ιστορίες μέσα σε ιστορίες, βίοι που περιπλέκονται μεταξύ τους, ξετυλίγοντας τις δυσκολίες αυτής της συνύπαρξης κι αποκαλύπτοντας την εύθραυστη φύση τους. Το μυθιστόρημα επικεντρώνεται σ’ εκείνο που μένει και σ’ εκείνο που εξακολουθεί να γίνεται στη ζωή των ηρώων μετά τη θραύση, μετά το κομμάτιασμα των σχέσεων αλλά και των προσωπικών ισορροπιών.

Μυθιστόρημα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2001, 429 σελ.

Παραθαλάσσιο θέρετρο το χειμώνα – Μαρία Γαβαλά

Στο τρίτο της αυτό μυθιστόρημα, η Μαρία Γαβαλά (ήδη γνωστή από την “Υπηρέτρια των Αγγέλων” και την “Κυρία του σπιτιού”) επεξεργάζεται με μαεστρία μια δύσκολη και λεπτή θεματική.
Η ορμή του έρωτα και η ορμή του θανάτου μορφοποιούνται σε δυο γυνακεία πρόσωπα (Σοφία και Δομνίκη αντιστοίχως) με εντελώς διαφορετικό ψυχισμό, που κινούνται σε ένα παραθαλάσσιο τοπίο. Συγχρόνως παρακολουθούμε να ξετυλίγεται η ιστορία ενός εντεκάχρονου κοριτσιού (Λένα), που, αδυνατώντας να ζήσει και να μεγαλώσει κοντά στην αλκοολική μάνα του (Δομνίκη), ξεκινά έναν ξέφρενο και ατελέσφορο αγώνα δρόμου σε αναζήτηση θετής μητέρας (Σοφία).
Η Σοφία βάζει σκοπό της να αποκαταστήσει ένα εγκαταλειμμένο αρχοντικό και να το μετατρέψει σε πανσιόν για τουρίστες. Η γνωριμία με την όμορφη και αυτοκαταστροφική Δομνίκη της δημιουργεί επιπρόσθετες επιθυμίες, που θα αποδειχτούν ανέφικτες, κι αν κατορθώνει να αποκαταστήσει το υλικό της όνειρο -το σπίτι- αδυνατεί εντούτοις να βοηθήσει τη Δομνίκη, που της ξεφεύγει για πάντα.
Η φυσική αγριότηα και οι δυσκολίες του χειμώνα προσθέτουν τις δικές τους καθοριστικές πινελιές. Η Μαρία Γαβαλά βουτά για μια ακόμη φορά στα βαθιά της ανθρώπινης τρικυμίας παρασύροντας τον αναγνώστη της στο άγνωστο.

Μυθιστόρημα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1999, 223 σελ.

Η κυρία του σπιτιού – Μαρία Γαβαλά

Ο γιατρός προχωρούσε αβίαστα μέσα της, ένας ξεκούραστος και ευδιάθετος περιπατητής σε ανοιξιάτικο λιβάδι. Στ’ αυτιά της έφτανε το θρόισμα των χόρτων που παραμέριζαν στο πέρασμά του, ήταν ένας ήχος βελούδινος, όπως βελούδινα ήταν και τα χέρια του, που επιτέλους αποφάσιζαν να τραβήξουν τα ρούχα της, αφαιρώντας συγχρόνως το πέπλο της παρθενικότητας και της ντροπής. Η Ακριβή τα έσπρωχνε και τα ενθάρρυνε να προχωρήσουν παραμέσα και να φτάσουν στις μυστικές γωνιές του σώματός της. Η ίδια δεν επιχείρησε να αφαιρέσει τίποτα δικό του, ακριβώς γιατί πάντα λάτρευε τα ρούχα του, το σύνολο της αμφίεσής του. Ήθελε, όταν αυτός θα περνούσε μέσα της, να είναι ντυμένος με το άσπρο μαλακό πουκάμισο, τον οπάλινο γιακά και το μάλλινο χνουδωτό σακάκι. Αυτή την υπέροχη εναλλαγή πρωινής δροσιάς, μεσημεριανού θάλπους, βραδινής ψύχρας· ανενόχλητος αμεριμνησίας και βαθιάς περίσκεψης, θλίψης ώριμου άντρα και ερωτικής ευθυμίας ασυγκράτητου παλικαριού.
Ο ασφυκτικός περίγυρος της ελληνικής επαρχίας στη δεκαετία του ’60. Μια μητριαρχική οικογένεια και η περίπλοκη σχέση δύο περήφανων γυναικών, μάνας και κόρης, τόσο όμοιων αλλά και τόσο διαφορετικών. Η μύηση στην πραγματική ζωής μιας ατίθασης έφηβης, της Ακριβής, που απογειώνεται στον κόσμο των επιθυμιών και των τέρψεων, βουλιάζει στο τέλμα των κινδύνων και του πόνου και οδεύει προς την ενηλικίωση και την αυτάρκεια ξεπερνώντας εν τέλει τη σύγκρουση δύο κόσμων: του έλλογου κόσμου της σύνεσης και της σύμπλευσης με τα κοινώς αποδεκτά και του φαντασιακού κόσμου της τέχνης, των ονείρων, της αισθαντικότητας.

Μυθιστόρημα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1996, 327 σελ.

Η υπηρέτρια των αγγέλων – Μαρία Γαβαλά

Έμεινα στη βελούδινη ζώνη περίπου μία ώρα, απόλυτα σίγουρη πώς αυτό το κομμάτι της γης ουδέποτε επρόκειτο να δεχτεί κάποια άγρια επίθεση ανέμων. Είχε διαλέξει για να το φρουρούν καλά κι αγαθά πνεύματα που τα ένιωθα ήδη να φτερουγίζουν γύρω μου, πάνω απ’ το χορτάρι, σκορπίζοντας απαλούς ήχους, σαν ν’ άγγιζαν τα χείλη τους φλάουτο. Αμέσως ο νους μου έτρεξε στο φωτογράφο κι αναρωτήθηκα αν στις συνεχείς περιπλανήσεις του είχε συναντήσει τη βελούδινη ζώνη. Ύστερα σκέφτηκα πως έπρεπε, χωρίς αργοπορία, να προτείνω στη Σαβίνα να πάρει την Ίλμη και να εγκατασταθούν σε τούτο το μέρος. Θα τη βοηθούσα να στήσει ένα αντίσκηνο καταμεσής του λιβαδιού. Η μικρούλα Ίλμη δεν είχε τίποτα να φοβηθεί απ’ το χορό των ανάλαφρων φτερών. Ίσα ίσα που θα ‘βρισκε την ιδανικότερη συντροφιά στα παιχνίδια της. Ξαπλωμένη στο χορτάρι ρουφούσα άπληστα όλη αυτή τη γαλήνη κι ομορφιά που υπήρχε γύρω μου, γρήγορα όμως έπαψα να σκέπτομαι μόνο τον εαυτό μου. Σηκώθηκα και ξεκίνησα να βρω τη Σαβίνα και να της μιλήσω για την πρόσφατη ανακάλυψή μου.

Μυθιστόρημα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1994, 215 σελ.