Μελίτα Τόκα-Καραχάλιου

Χαραμάδες του χρόνου – Μελίτα Τόκα-Καραχάλιου

Les interstices du temps


Ποιήματα ποιητικής και άκρας ευαισθησίας. Η ομιλούσα ποιητική φωνή “ξεγυμνώνεται” αργά και ηδονικά σε ένα “μπολερό” που καταδεικνύει απλώς και μόνον την ώριμη τεχνική της, ενώ η ίδια η καλή ποιήτρια κρύβεται πίσω από τις λέξεις και τις γραμμές, ερωτοτροπεί με τα σημεία στίξης, λατρεύει (και λατρεύεται από) τα κενά, φάσκει και καταφάσκει στο μεγάλο θαύμα της γραφής που ισοδυναμεί με αναδημιουργία του κόσμου, με επανεφεύρεση της πραγματικότητας εξαρχής. Προδομένη ηρωίδα που καταμαρτυρεί στον εαυτό της αλλά και στην υφήλιο τη χασμώδη διάστασή τους, χαράδρα που βαθαίνει με τα χρόνια και καταλήγει σε πλήρη ασυμβατότητα. Δεν πρόκειται, όμως, για πεισιθάνατη ποιητική, αφού η αισιοδοξία πηγάζει από την επιμονή και την υπομονή, τη δύναμη της αφηγήτριας να αντέξει κάθε αντιξοότητα, φτάνει να αφεθεί ελεύθερη να τραγουδήσει τη φωτεινιά του κόσμου, όχι με την κακοδαιμονία μιας Σφίγγας αλλά με την αθωότητα των παιδιών, όταν μαθαίνουν, επιτέλους, τα όρια και διδάσκονται να κινούνται αρμονικά μέσα σε αυτά, χωρίς να κινδυνεύουν να συγκρουστούν με τα όρια ανοχής ή ελευθερίας των άλλων.

Στίχοι που δεν έχουν κάποιο αναγνωρίσιμο μέτρο, εξόν από τον αργό ρυθμό μιας αναπνοής προσεκτικής, υπολογισμένης έτσι ώστε να μη μαδήσει τα ροδοπέταλα ενός μωρού λουλουδιού, που επαφίενται στη διακριτικότητά της. Όμως, παρά την έλλειψη κάποια αναγνωρίσιμης παραδοσιακής “συνταγής” πάνω στην οποία θα πατήσει η λογοτέχνις προκειμένου να χαράξει τον δικό της μουσικό “δρόμο”, πρόκειται για λόγο χορευτικό, τουτέστιν ποιητικό.

Αυτή η ιδιομορφία της ποιητικής, που δε θα μπορούσες να την πεις στιχουργική, αφού όλο το ποίημα, κάθε ποίημα, είναι ενότητα αδιαίρετη κι άτμητη. Ακόμα κι αν θέλει να κατακρεουργήσει κανείς το πρωτότυπο για να προβεί σε ασκήσεις κριτικής ανατομίας, πάλι δε θα μπορέσει να σπάσει την κρυσταλλώδη υφή και την αδιάπτωτη οργανικότητά του. Κάθε ποίημα είναι ένα “σώμα” ερωτικό αλλά μηδέποτε διονυσιακό κι ουδέποτε βακχίζον. Μακριά από την Μελίτα Τόκα-Καραχάλιου κάθε αμετροέπεια και παράβασις των χρηστών ηθών (συγγραφικών αλλά και καθημερινών). Η ποίησή της είναι “πολιτικώς ορθή”, κατάλληλη ακόμα και για τις μικρές τάξεις των σχολείων. Έτσι, από αυτή την άποψη, θα μπορούσε να θεωρηθεί και “κλασική” χωρίς όμως να είναι κλασικίζουσα. Νεορομαντική πάντως είναι. Παραείναι ειδυλλιακή η νοσταλγία του Παραδείσου που κουβαλάει εντός της και στοιχειώνει τα γραπτά της.

Είναι μια πάλλουσα ευαισθησία, ένας ψαλμός σχεδόν αλλοδιαστασιακός, που όσο περνούν τα χρόνια, τόσο φουντώνει ο θυμός της και θεριεύει η αποφασιστικότητά της να φανεί πάνω από τον βάλτο των μετριοτήτων που κατατρύχουν, κατατρέχουν και καταδυναστεύουν κάθε ανεξάρτητη φωνή που ξεφεύγει από το μέτρο των χαμηλών λόφων.

Η Μελίτα Τόκα-Καραχάλιου είναι μία σημαντική, σημαντικότατη ποιητική φωνή τού καιρού μας, που ακούγεται συχνότερα στο εξωτερικό (στα γαλλικά ή στα ιταλικά) και λιγότερο στα ναρκοθετημένα από τις παρέες και τις παρεούλες εγχώρια λογοτεχνικά μας ύδατα. Και το βασικότερο: ξέρει να εξελίσσεται, να μαθαίνει, να διδάσκεται, να ακούει, να ενσωματώνει, να εγκολπώνεται καινούργιες οπτικές, μουσικές και κατευθύνσεις. Αυτό την καθιστά “νέα”. Κι όσο κι αν δεν είναι ή δεν μπορεί να θεωρηθεί “πρωτοεμφανιζόμενη” είναι οπωσδήποτε μία αύρα, ένας φλοίσβος, ένα δροσερό αεράκι που μας παραπέμπει σε πέλαγα μεγάλα και σε σύμπαντα μακρινά, απροσπέλαστα για τη μυωπική φαντασία των επιπλεόντων νουφάρων.

Βαθύς λόγος, στοχαστικός, φιλοσοφικός.
Κωνσταντίνος Μπούρας

Ποίηση, Εκδόσεις Όταν, 2019, 80 σελ.

Με τη ματιά του Κούρου – Μελίτα Τόκα-Καραχάλιου

“Η ωριμότητα της ποιήτριας αποκαλύπτεται στη γυμνή αλήθεια που εικονοποιεί χωρίς περιττές ωραιοποιήσεις, χωρίς τετριμμένους ρομαντισμούς κι αδιέξοδες φυγές. Λόγος απλός, λιτός κι απέριττος, ιδιόλεκτος κοφτερή, αφκιασίδωτη. Περιεχόμενο υπαρξιακό. Θεματολογικώς κυριαρχεί η αυτοκριτική αισιοδοξία, η φιλάνθρωπος ενδοσκόπηση, η εξωστρεφής ομφαλοσκόπηση (οξύμωρον πλην όμως σαφές). Η Μελίτα Τόκα-Καραχάλιου μιλάει με υπαινικτικό και διακριτικό τρόπο, εμμέσως πλην ορθώς, για τις αιτίες που οδήγησαν τη χώρα μας σε αυτή την πολύπλευρη κρίση, δεν αθωώνει κανέναν, αναζητά όμως διέξοδο κι οραματίζεται φωτεινότερα μέλλοντα. Με ιδιαίτερη έγνοια για τους νέους, που παραδέρνουν χωρίς πυξίδα και ιδανικά σε έναν κόσμο χαοτικό που παρέλαβαν από τους γονείς τους, πλήττονται από την ανεργία και την ανέχεια, αλλά -κυρίως- από την απουσία αξιόπιστης ελπίδας.
Η Μελίτα Τόκα-Καραχάλιου είναι ποιήτρια, αυθεντική, επίμονη, γράφει σα να ανασαίνει κι ανασαίνει σα να γράφει.”
Κ. Μπούρας

Ποίηση, Εκδόσεις των Φίλων, 2016, 87 σελ.

Ιδεογράμματα – Μελίτα Τόκα-Καραχάλιου

1980-2008


Τί θαυμάσιο θέαμα μας προσφέρει πράγματι η ατέλειωτη ποικιλία του κόσμου με την αυξάνουσα πολυπλοκότητά της. Άραγε πώς θα ήταν ο κόσμος μας αν δεν υπήρχε η πολυμορφία των ειδών από τον άνθρωπο μέχρι το μικρό πετραδάκι; Ποια θα ήταν η εικόνα του χωρίς την ποικιλία των φυτών και την ανανέωσή τους;
Έτσι και οι δημιουργοί σε όλους τους χώρους της Τέχνης αναζητούν διαφορετικούς τρόπους έκφρασης, που αποκαλύπτουν μια διαφορετική αισθητική και ανανεώνουν αδιάκοπα στα μάτια των ανθρώπων την όψη του κόσμου.
Στον χώρο της ποίησης οι ποιητές προσπαθούν να εκφράσουν τις ιδέες τους με τη γλώσσα, με την αισθητική δίψα της φαντασίας και της αντικειμενικής λογικής.
Στην αναζήτησή μου για νέους τρόπους έκφρασης, πιο τολμηρούς από τους παραδοσιακούς που αποκαλύπτουν μια διαφορετική ποιητική αίσθηση, εκφράστηκα με το Σχηματικό Ποίημα, το ιδεόγραμμα που είναι αρχαιοελληνικός ποιητικός τρόπος γραφής. «Τεχνοπαίγνια» τα έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες. Πιστεύω πως και η ποίηση εξελίσσεται, όπως όλες οι τέχνες άλλωστε.
Στη Σχηματική Ποίηση οι συντακτικοί και ποιητικοί κανόνες ξεπερνιούνται, το σχήμα μπαίνει στην υπηρεσία του ποιητή, εναρμονίζεται με το λόγο, μας μεταδίδει αισθητικές πληροφορίες, δημιουργώντας μια οπτική πραγματικότητα. Αυτή η εναρμόνιση του σχήματος και του λόγου ακτινοβολεί δίνοντας συγχρόνως στην ποίηση πρωτοτυπία και πλούτο εικόνων που προκαλούν τη συγκίνηση και τη χαρά να βρίσκεσαι μπροστά σε κάτι καινούργιο, ανακαλύπτοντας τη λυρική τόλμη, χωρίς φραγμούς και περιορισμούς, δημιουργώντας μία ατμόσφαιρα απελευθέρωσης.
Τα «Calligrammes» του Apollinaire ήταν για μένα μια πρόκληση, τα «Καλλιγραφήματα» του Σεφέρη μια παρότρυνση. Έτσι λοιπόν σκέψεις και αισθήματα, κάποιες στιγμές μοναχικότητας, εικόνες από την καθημερινή ζωή και την πραγματικότητα των καιρών μας, έγιναν αφορμή για δημιουργία, αφορμή για την «Πολλοί-Κατοικία», τους «Μικρούς Χτιστάδες», τον «Σαλίγκαρο», τα «Σημεία της Στίξης» κ.ά.

Ποίηση, Εκδόσεις των Φίλων, 2015, 96 σελ.

Του χορού και της απουσίας – Μελίτα Τόκα-Καραχάλιου

ΑΚΑΙΡΑ
Σε θέλω στον Ενεστώτα,
για να σε βλέπω,
να σε ακούω,
να σ’ αγγίζω.
Εσένα όμως άκαιρα
σε άρπαξε ο Παρατατικός.

Mετάφραση: Marianthi Paschou, Isabelle Tambrun – Kamaroudis
Eικονογράφηση: Βίλλη Γούσιου

Ποίηση, Εκδόσεις των Φίλων, 2013, 61 σελ.

Αποικία κοχυλιών – Μελίτα Τόκα-Καραχάλιου

Η βροχή σχεδιάζει σχήματα
που ψάχνουνε το κενό τους
κι επιδεινώνει τη μάχη των ημερών
με την αγωνία της νύχτας.
Αντέχεις στη δοκιμασία,
σημάδεψε τα κομψά πόδια σου,
ως τους ανεμοδείχτες σκαρφαλώνανε
για εντελβάις.
Κι ο πόνος,
τι αγκάθι αιχμηρό βγάζει από το άνθος του,
τι δηλητήριο εκτοξεύει από το στόμα του.
Οι ημέρες φεύγουνε – φεύγουνε
κατά την άνοιξη,
με γύψινα φτερά τα χελιδόνια της
δεν καθρεφτίζονται στον αγέρα.
Και η μεγάλη πλατεία της Σελήνης*
κρύσταλλο σκοτεινό
από τις παραμορφωμένες ημέρες.
Μόνον οι λέξεις σου,
αποικία κοχυλιών από ασήμι και φως
στο βυθό της καρδιάς μου ανεμίζουν.

Mετάφραση: Isabelle Taumbrun – Kamaroudis

Ποίηση, Αρμός, 2008, 70 σελ.

Από το Θεόκριτο στο λογογράφημα – Μελίτα Τόκα-Καραχάλιου

… Η κ. Τόκα Καραχάλιου, που ως ποιήτρια μας έδωσε αξιοπρόσεχτα δείγματα σχηματικής ποίησης, με το βιβλίο της αυτό μας παρουσιάζει την εξέλιξη της σχηματικής ποίησης και τα βασικά χαρακτηριστικά της, τους δημιουργούς που δοκίμασαν να εκφραστούν συνδυάζοντας τον ποιητικό λόγο με εικαστικά μηνύματα, καθώς και τα παρεμφερή σύγχρονα λογοτεχνικά ρεύματα που αναπτύχθηκαν στην παγκόσμια λογοτεχνία από την τάση αυτή, όπως η συγκεκριμένη ποίηση, η αντικειμενική, η φωνητική, η φωνική, η ταχυδρομική.

Για τα θέματα αυτά είχαμε ελάχιστες πληροφορίες και η εργασία αυτή, με τρόπο απλό και περιεκτικό, χωρίς παρεκβάσεις και απεραντολογίες, μας γνωρίζει την εξέλιξη και τη διακλάδωση ενός ποιητικού ρεύματος που οι ρίζες και η αρχική του παράδοση ξεκινούν από την ευαισθησία, την ευρηματικότητα και τη διαρκή αναζήτηση νέων πρωτότυπων τρόπων έκφρασης του ελληνικού πνεύματος…
Γιάννης Τζανής

Ερμηνεία και κριτική, Κώδικας, 2006, 55 σελ.

Ανάφλεξη στιγμών – Μελίτα Τόκα-Καραχάλιου

Ποίηση, Μπίμπης Στερέωμα, 2004, 97 σελ.

Φαινώ – Μελίτα Τόκα-Καραχάλιου

«Η αγρύπνια του πελάγου»
Όταν η ημέρα αλλάζει φορεσιά
κι ανάμεσα σε νιογέννητες φυλλωσιές βρεθείς,
όπου η όστρια θροΐζει το ευφρόσυνο γέλιο της,
θυμήσου τουλάχιστον εκείνο το κορίτσι.

Πώς ευώδιαζε από πολύ μακριά
με την πορφύρα των ρόδων στα μαλλιά,
ντυμένο στις μελανιές αγρύπνιες του πελάγου,
με γεύση στα χείλη όνειρου πικρού
και τις καμπύλες του κορμιού παιδεμένες
από τον μόχθο της μάταιης ελπίδας.
Ήταν εκεί,
φύλαγε αστρολούλουδα
στη χόβολη του πόθου ανυφασμένα,
σκιρτώντας να λύσει του καραβιού τα πανιά
σε κρύπτες χαράς να αρμενίσει…

Ποίηση, Μπίμπης Στερέωμα, 1999, 65 σελ.

Η νύχτα γεννιέται υγρή – Μελίτα Τόκα-Καραχάλιου

«Η νύχτα γεννιέται υγρή»
Μέσα από δέσμες
κάθε λογής ήλιου πέρασες
Όλβια κυλούσαν τα νερά
φραμπαλάς άνοιξης γαλάζιας.
Γυρτές οι μέρες των κελαηδισμών
στην πλάστιγγα του χρόνου.
Τώρα η καταιγίδα μάχεται
ρίζες χαράς πολύκλωνης.
Του γλάρου η κραυγή
τα μάτια τ’ ουρανού τρυπάει
Η νύχτα γεννιέται υγρή.
Ο ορίζοντας κλείνει.
Ασάλευτη στις φυλλωσιές του ύπνου εσύ,
στο αδιάφανο σιγογλιστράς μονοπάτι,
σε κάμπους με ασφοδίλια που οδηγεί.

Ποίηση, Τα Τραμάκια, 1997, 47 σελ.

Ιδεογράμματα – Μελίτα Τόκα-Καραχάλιου

Ποίηση, Κώδικας Εκδόσεις, 1995, 45 σελ.