Νάσος Δετζώρτζης (1911-2003)

Ερωτικό – Νάσος Δετζώρτζης

Το λυρικό αυτό αφήγημα του Νάσου Δετζώρτζη φέρει ημερομηνία γραφής 1941. Δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο περιοδικό Νέα Εστία τον Απρίλιο 1943 (τεύχος 381, τ. 33ος, έτος ΙΖ).
Διάχυτο είναι εδώ το ερωτικό συναίσθημα που το πλημμυρίζει η ανάμνηση ενός κοριτσιού που πια δεν περιμένει τον αφηγητή, που εξάλλου διαλέγει το πρώτο πληθυντικό για να μιλήσει, σαν να θελε να μιλήσει στο όνομα όλων για τις αισθήσεις και τα αισθήματα μιας νεότητας που παρέρχεται. Στο μεταξύ ο πόλεμος, που μόλις και υπαινίσσεται, ο θάνατος τριγύρω, κι εκείνος του πατέρα που ανακαλείται, κι ο χωρισμός που επήλθε ρίχνουν ένα άδειο σκοτάδι, “δεν τον μπορούμε το θάνατο των καλύτερων χρόνων μας… Ίσως την προφτάσουμε ακόμα, εκεί, κοντά στη μικρή καγκελόπορτα του κήπου μας με τις γιασεμιές…”.

Μια ανά-γνωση της Eroica – Νάσος Δετζώρτζης

Κυρίες και κύριοι,
Πριν αρχίσω, θεωρώ χρέος μου να σας προειδοποιήσω ότι -σύμφωνα με τον τίτλο της σειράς όπου έχει ενταχθεί η ανά-γνωση αυτή – δεν πρόκειται βέβαια, εδώ, να σας μιλήσω για την “Eroica”, αλλά απλώς να σας διαβάσω ορισμένα της κομμάτια. Επειδή όμως η παράδοση απαιτεί να υπάρχει πάντα μια κάποια Εισαγωγή, θα λάβω το θάρρος να τούς προτάξω τουλάχιστον μερικά αναπολήματα αναφερόμενα στον ποιητή της, καθώς και ολίγα σύντομα κατατοπιστικά.
Άλλωστε, τι θα μπορούσε κανείς να πει αξιοπρεπώς σε μια σύντομη εισαγωγή για τον Κοσμά Πολίτη και το έργο του, και για την “Eroica” ειδικότερα, όταν έχουν προηγηθεί το επώνυμο αφιέρωμα του περιοδικού “Διαβάζω” (1985) και η έκδοση της “Eroica” από τον “Ερμή”. Το μόνο που είναι για μένα νοητό, είναι να παραπέμψει κανείς μια και καλή σ’ αυτά τα δυο πλουσιότατα ταμιεία. Πράγματι, στην έκδοση του “Ερμή” (1982) βρίσκει κανείς κάτι μνημειώδες: τα προλεγόμενα του επιμελητή της έκδοσης Peter Mackridge (σελίδες, παρακαλώ, 94!).
… Αλλά ας κλείσω τον στοιχειώδη αυτόν κατατοπισμό με μια παράγραφο του Peter Mackridge, συμπερασματική, που τα λέει όλα.
Διαβάζω:
“Στην “Eroica” ο Πολίτης δείχνει μιαν απαισιόδοξη εικόνα του έρωτα. Με εξαίρεση το βίαιο τέλος, σε καμιά περίπτωση η αγάπη ενός προσώπου δεν ανταποδίδεται. Η Πολυξένη αγαπάει τον Αλέκο, ο οποίος αγαπάει τη Μόνικα, η οποία αγαπάει τον Λοΐζο, ο οποίος αγαπάει μόνο τον πεθαμένο Αντρέα και την πεθαμένη μητέρα του. Και ο Παρασκευάς αγαπάει τη Μόνικα. Στο τέλος του βιβλίου, έχει εξαφανιστεί ο Λοΐζος, έχει πεθάνει ο Αλέκος, κι έτσι η Μόνικα, η Πολυξένη, αλλά και ο Παρασκευάς απομένουν μόνοι και δυστυχισμένοι. Καλότυχα τα παιδιά που δεν γνώρισαν ακόμα τον έρωτα.”
(Από την ομιλία του Νάσου Δετζώρτζη, στις 26 Νοεμβρίου 1986, στην Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας – Ίδρυμα της Σχολής Μωραΐτη)

Συνεντεύξεις και έρευνες – Νάσος Δετζώρτζης

Περιέχονται πέντε συνεντεύξεις που έδωσε ο Νάσος Δετζώρτζης στη Γιολάντα Τερέντσιο, τη Μαρία Στασινοπούλου (δύο), τον Μισέλ Φάις και την Αντιγόνη Βλαβιανού, καθώς και τα “δημοσιογραφικά” του κείμενα “Ο Δημοσθένης Βουτυράς για τον populisme” και “Οι ερασιτεχνικές ασχολίες των λογίων μας”.

Παραλλαγές στο ίδιο θέμα – Νάσος Δετζώρτζης

Ο,ΤΙ ΠΟΛΥ ΕΠΙΘΥΜΗΣΕΣ
Ό,τι πολύ επιθύμησες, θά ‘ρθει μια μέρα
χωρίς να το ‘χεις επιδιώξει,
χωρίς να το ‘χεις για δικό σου ονειρευθεί.
Ό,τι είχες επιδιώξει σε πόνεσε πολύ,
το χάρηκες, αλλά σε πόνεσε πολύ,
το έχασες στο τέλος κι έμεινες,
είπες πως η ζωή σου είναι
πικρία μεστή, κλειστή,
κι αφέθηκες να ζεις στη μοναξιά σου.

Ό,τι πολύ επιθύμησες, θα ‘ρθει μια μέρα.
Ήλιος θα είναι, θα είναι θάλασσα,
θα ‘ναι κάποιο βουνό,
μια ρεματιά πρωτόγνωρη,
η νύχτα στο βουνό,
μια ευφροσύνη πρωταγρίκητη,
μια τόλμη, ένα φρόνημα πρωτόφαντο,
κάτι ανεμώνες που θα φέγγουν στις πλαγιές,
κάτι ανεμώνες που θα μείνουν
ξεχασμένες στο χορτάρι σας,
σημάδι της πλαγιάς
όπου σου δόθηκε ο έρωτας,
μέσα στη νύχτα,
μες στην ομίχλη του βουνού,
κάτω απ’ τα στίλβοντα άστρα.

Ό,τι πολύ επιθύμησες,
θά ‘ρθει μια μέρα που θα το χάσεις.
Τόσο αναπάντεχα, τόσο άδικα, τόσο νωρίς.
Μα αυτό θα σε πληρώνει τόσο ως μέσα σου,
θα σ’ έχει κάνει πλούσιο τόσο, τόσον ώριμο,
θα σ’ έχει φέρει τόσο μέσα
στο όλο νόημα της ζωής σου,
της ζωής όλου του κόσμου,
που μια και κάποτε το απόχτησες,
το αξιώθηκες,σου μένει δώρο σου ακριβό,
βαθιά αναφαίρετο, που το κατέχεις εσαεί,
σάρκα της σάρκας σου,
χωρίς ν’ αφήνει ούτε μια πτυχή κενή
για την ενέδρα της φθοράς και της πικρίας.