Η κατοχή τον βρίσκει δάσκαλο σε χωριό της Έδεσσας. Οργανώνεται στο ΕΑΜ, συλλαμβάνεται το 1943 και αφού τον βασανίσουν, αφήνεται ελεύθερος λόγω ελλείψεως στοιχείων σε βάρος του. Το 1944 συλλαμβάνεται ξανά και τον στέλνουν όμηρο στην Γερμανία. Τη ζωή του στο στρατόπεδο συγκέντρωσης περιγράφει στο μυθιστόρημα “Στάλαγκ VI C”. Το 1945 γυρνά στην Αθήνα, όπου κάνει διάφορες ευκαιριακές δουλειές για να ζήσει. Συλλαμβάνεται και τον στέλνουν εξορία στην Ικαρία κι όταν έρχεται ο καιρός να επιστρατευθεί στέλνεται στη Μακρόνησο από όπου και απολύεται με τα μέτρα Ειρήνευσης. Στη συνέχεια τοποθετείται δάσκαλος σε χωριά του Νομού Πέλλης.
Έφυγε από τη ζωή το 1962 στη Σκύδρα όπου ζούσε με τη γυναίκα του.
Ο Όμηρος Πέλλας ασχολήθηκε ερασιτεχνικά με τη ζωγραφική και τη γλυπτική. Έγραψε μελέτες σχετικές με τα παιδιά και την εκπαίδευσή τους: “Το βιβλίο και το παιδί”, “Το παιδί και το παιχνίδι”, “Το πρόβλημα της αγωγής των νέων” και άλλες για την τέχνη: “Εμείς το κοινό και οι καλλιτέχνες του καιρού μας”, “Στοχασμός πάνω στην αφηρημένη τέχνη”, δημοσιευμένες στο περιοδικό “Ζυγός”. Έγραψε επίσης διηγήματα: “Άννα”, “Καρφίτσες”, “Σταυρούλα” (Κέδρος 1978), “Ανδρέας” (Στιγμή 1986), “Γέρο Λιάς”, “Σταυρής” με το οποίο πήρε μέρος στον διαγωνισμό αντιστασιακού διηγήματος της “Επιθεώρησης Τέχνης”.
Στάλαγκ VI C (1962), Μνήμη
Στάλαγκ VI C (1990), Νεφέλη
Στάλαγκ VI C (2015), Γαβριηλίδης
Διηγήματα
Διηγήματα (1978), Κέδρος
Διηγήματα (1986), Στιγμή
Δοκίμια-Μελέτες-Ιστορία-Κριτική
Όμηρος Πέλλας (2004)
Συλλογικά έργα
Ανθολογία ελληνικού διηγήματος του 20ού αιώνα (2009), Εκδόσεις Καστανιώτη
Στάλαγκ VI C – Όμηρος Πέλλας
Ημερολόγιο της ομηρίας
Δώδεκα μέρες μετά την απελευθέρωση, πέθανε ο φίλος που μαζί του πέρασα όλον εκείνον το δύσκολο καιρό μέχρι τελευταία που έφυγε από το νοσοκομείο. Εγώ έμεινα και εκεί με βρήκε η απελευθέρωση.
Όταν, λίγο αργότερα, πριν φύγουμε για το γυρισμό, βρήκα την ομάδα του, ένας, εκτελώντας την τελευταία του παραγγελία, μου παρέδωσε ένα πακέτο. Χρόνια τώρα το κρατούσε κλειστό. Φοβόμουνα να τ’ ανοίξω όπως φοβόμαστε ν’ ανοίξουμε μια πληγή.
Τώρα τελευταία η γυναίκα μου με πίεσε πολύ. Κι ένα βράδυ έξω φυσούσε δυνατά και βούιζε ο αέρας -τ’ αποφασίσαμε.
Μέσα ήταν η ταυτότητά του, ένα μετάλλινο ορθογώνιο, διάτρητο στη μέση κι απάνω τα στοιχεία του φίλου μου: Στάλαγκ VI C. Νο 114.003. Ύστερα ένα κομμάτι από κουβέρτα στενόμακρο -το θυμάμαι, τύλιγε μ’ αυτό το κεφάλι του- ένα βαρύ ξύλινο sabot, τρύπιο στη φτέρνα με ξεραμένο αίμα στο χείλος πίσω και πάνω στο χτένι κι η καρτέλα του Νοσοκομείου: Lungen T.B.C., το διάγραμμα του πυρετού του -σταματούσε στις 28 Απρίλη (του 1945) και τελευταία η ένδειξη: Mort.
Από κάτω ένα μάτσο χαρτιά. Ήταν κάτι χαρτιά μικρά, κομματάκια, γραμμένα με μολύβι.
Δυσκολοδιάβαστα από την αταξία κι από τον καιρό που πέρασε…
Ημερομηνία Πρώτης Έκδοσης: 2005
Επανέκδοση: “Μνήμη”, 1962· “Νεφέλη”, 1990
Μυθιστόρημα, Γαβριηλίδης, 2015, 340 σελ.
Όμηρος Πέλλας – Όμηρος Πέλλας
Μια παρουσίαση από τον Ηλία Χ. Παπαδημητρακόπουλο
Με συγκινεί ο διηγηματογράφος Όμηρος Πέλλας: στον σύντομο και βασανισμένο βίο του (1921-1962), μόλις πρόφτασε να μας αφήσει ένα χρονικό από τη διαβίωσή του σε ένα ναζιστικό στρατόπεδο στη Γερμανία – και εφτά σύντομα διηγήματα. Κι όμως! Με αυτό, το ελάχιστο υλικό, κατάφερε να δημιουργήσει (και να μας αφήσει) ένα, άκρως προσωπικό, αφηγηματικό σύμπαν… Στο ανθολόγιο που ακολουθεί, ο παρουσιαστής θεώρησε σκόπιμο να προτάξει, στο πρώτο μέρος, τέσσερα διηγήματα, ώστε ο αναγνώστης να αντιληφθεί αμέσως το είδος και την ποιότητα της λογοτεχνικής κατάθεσης του Όμηρου Πέλλα. Στο δεύτερο μέρος ακολουθούν αποσπάσματα από το «Στάλαγκ», για να δωθεί (κατά το δυνατόν) μια ουσιαστική εικόνα του συγκλονιστικού αυτού ημερολογίου της ομηρίας.
(από τον πρόλογο του Ηλία Χ. Παπαδημητρακόπουλου)
Ανθολόγος: Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος
Επιμέλεια: Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος
Ευθύνη Σειράς: Βάσω Κυριαζάκου
Πρόλογος: Ηλίας Χ. Παπαδημητρακόπουλος
Διηγήματα, Ιστορία και κριτική, Γαβριηλίδης, 2004, 173 σελ.
Στάλαγκ VI C – Όμηρος Πέλλας
Ημερολόγιο της ομηρίας
Το “Στάλαγκ VI C” με τον υπότιτλο “Ημερολόγιο της ομηρίας”, αφηγείται την καθημερινή ζωή των αιχμαλώτων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Γερμανίας. Πέρα από την ιστορική του αξία, αυτό το μυθιστόρημα διαθέτει αρετές μοναδικές: αμεσότητα, δύναμη, ζωντάνια στην περιγραφή των εικόνων και όλ’ αυτά δοσμένα με μια λιτότητα αφοπλιστική.
Ο Όμηρος Πέλλας δίκαια κατέχει περίοπτη θέση στο χώρο της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας, γιατί κατόρθωσε να δώσει με ανθρωπιά κι ευαισθησία αυτό το θέμα, που πολύ εύκολα θα μπορούσε να αποπνέει απλοϊκούς αισθηματισμούς και μελοδραματικό ύφος.
Και για να κατανοήσουμε το μέγεθος της αξίας αυτού του έργου και του λογοτέχνη Όμηρου Πέλλα, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι η ιστορία που τόσο υπόκωφα και υποβλητικά μας αφηγείται είναι κομμάτι της δικιάς του ζωής. Ίσως γι’ αυτό είναι συγκλονιστικό.
Επανέκδοση: “Μνήμη”, 1962
Μυθιστόρημα, Νεφέλη, 1990, 252 σελ.
Διηγήματα – Όμηρος Πέλλας
Περιέχει τα διηγήματα του συγγραφέα: “Οι καρφίτσες”, “Άννα”, “Αντρέας”, “Ο Σταυρής” (σταλμένο, με το ψευδώνυμο Ο. Γλάρης, στην “Επιθεώρηση Τέχνης” για τον διαγωνισμό αντιστασιακού διηγήματος “Κορυσχάδες”), “Σταυρούλα”, “Θοδώρα” και “Ο Γερο-Λιάς”.
“Συμφωνία λυγμών” τα ονόμαζε ο ίδιος, στάλες βροχής που την ψυχή και το κορμί μουσκεύουν, θλίψη και κρύο μαζί. Πλαίσιο το χωριό και ήρωές του το μνημολόγιο της σχηματισμένης-ασχημάτιστης παιδικής ηλικίας, οι κοντινοί του απλοί άνθρωποι, που η κατάληξή τους δεν είναι τα βαθειά γηρατιά και τα καλά πλούτη. Ο χαμός πριν της ώρας τους και από συγκεκριμένες αιτίες. Τα στερνά ορθώνονται από τα τριάντα πέντε και ύστερα, μέσα στην αρρώστια και τη στέρηση. Τα γυναικεία χέρια γρήγορα χάνουν την τρυφεράδα, γίνονται αρσενικά, ροζιάζουν…
Διδακτικός και συμπάσχων στους πίνακες της κοινωνικής κριτικής του -δεν γίνεται διαφορετικά-, η αισθητική του πιέζεται αφόρητα από τους εξωτερικούς κανόνες της ζωής εκείνης, που στο κάτω-κάτω δεν έπαιζε και δεν γελούσε. Παρ’ όλα αυτά, τεχνίτης των πολλαπλών καταστάσεων, όταν η μια ιστορία εισχωρεί στην άλλη, όταν το ένα πρόσωπο ταυτίζεται με το άλλο και εκεί πάνω γεννιέται ένα τρίτο, φωνές τελικά πολλές μαζί, πολύβουη ζωή -καταραμένος ο θάνατος. Τότε μόνο οι άνθρωποί του παίρνουν τα ονόματά τους, γίνονται επώνυμοι, Άννα, Σταυρούλα, Αντρέας, Θοδώρα, όπως οι σταυροί στους τάφους, μπαίνουν πόδια-χέρια στην οριστική τους θέση, το κεφάλι, τα μαλλιά, η φωνή. Τότε η μνήμη των προσώπων αυτόματα λειτουργεί… Συμφιλιωμένος με τη ζωή, τυπικά δεν ανατρέπει τον κόσμο που βλέπει αλλά τον δέχεται στη φυσική, ελεύθερη και αξιοπρεπή συμβίωσή του.
Μάρκος Μέσκος
Μάρτιος 1978
Επανέκδοση: “Κέδρος”, 1978
Εξώφυλλο, πρόλογος: Μάρκος Μέσκος
Επιμέλεια: Μάρκος Μέσκος
Διηγήματα, Στιγμή, 1986, 166 σελ.
Πηγές: Biblionet, Γαβριηλίδης, Νεφέλη, Στιγμή
