Μιχάλης Περάνθης

Φιλολογικό ψευδώνυμο του λογοτέχνη και δημοσιογράφου Μιχάλη Παπαδόπουλου.
Ο Μιχάλης Περάνθης (1917-1984) γεννήθηκε στην Αρτα το 1917 και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα από το 1935, όπου σπούδασε Πολιτικές και Οικονομικές επιστήμες. Επαγγελματικά εργάσθηκε ως δημοσιογράφος (1935-1955) και ως διευθυντής διαφόρων εγκυκλοπαιδειών (1955-1965). Διατέλεσε επίσης σύμβουλος του Υπουργείου Προεδρίας επί πνευματικών θεμάτων και πρόεδρος ή μέλος πολλών επιτροπών. Τόσο στις εφημερίδες, όσο και σε διάφορα περιοδικά, συνεργάσθηκε με επιφυλλίδες και άρθρα γύρω από την ελληνική λογοτεχνία, με σειρά χρονογραφημάτων υπό τον γενικό τίτλο «Εφήμερα» και άσκησε την κριτική του βιβλίου, του θεάτρου και των ταινιών. Ενα τμήμα της προσφοράς του διοχετεύτηκε από το ραδιόφωνο και την τηλεόραση, με λογοτεχνικά δεκάλεπτα και εθνικές ομιλίες, καθώς και τη μετάδοση και αναμετάδοση πολλών από τα μυθιστορήματά του. Μιά πρόσθετη πηγή πνευματικής προσφοράς του στάθηκε ο μεγάλος κύκλος των διαλέξεών του – που συμποσούνται σε 130 – σε όλο τον ελληνικό χώρο.

O Μιχάλης Περάνθης καλλιέργησε τρείς κυρίως τομείς: την ποίηση, την πεζογραφία και τη μελέτη. Στην ποίηση μας έδωσε τρείς συλλογές: (Τα Πρώτα Τραγούδια, Τα Μήλα των Εσπερίδων και Μουσική Δωματίου) με ποιήματα τρυφερού τόνου και λυρικής ευαισθησίας. Την ποιητική διάθεση διοχετεύει σαν υπόστρωμα και στα πεζογραφικά του κείμενα, απ’ τα οποία όμως δεν λείπει και η επική ατμόσφαιρα. Η πεζογραφία του Περάνθη πλουσιότατη σε αποχρώσεις καταστάσεων και θέματα ελληνικότητας, υπηρετεί αποκλειστικά την γηγενή μας παράδοση και την εθνική γραμμή, και καλύπτει όλα τα είδη του πεζού λόγου. Η μυθιστορηματική βιογραφία είναι ένα είδος που καλλιέργησε αποκλειστικά, προκειμένου γιά την αναβίωση μορφών των γραμμάτων μας. Ο «Τσέλιγκας» αναφέρεται στον Κρυστάλλη και πραγματοποιεί μια γοητευτική αναβίωση της σκλαβωμένης Ηπείρου, της αθηναϊκής πνευματικής ζωής και της δραματικής αυτοανάδειξης του ποιητή. Κοντά σε άλλα προσόντα του βιβλίου ο Ξενόπουλος εκτίμησε ιδιαίτερα τον υποβλητικό πλούτο των περιγραφών. Ο «Κοσμοκαλόγερος» αναφέρεται στον Παπαδιαμάντη, τον οποίο ζωντανεύει με τη μορφή σαγηνευτικού μυθιστορήματος. Ενα βιβλίο με σεβασμό στα ιστορικά δεδομένα – όπως άλλωστε όλα τα βιβλία του συγγραφέα -, με θελκτικό ύφος, ποιητικό άρωμα, δημιουργική πνοή και σωστή κατανόηση του έργου του αγίου των Γραμμάτων μας. Ο «Αμαρτωλός» αναφέρεται στον Καβάφη, αποκρυπτογραφώντας με αφηγηματική μαεστρία τον μεγάλο Αλεξανδρινό με την δαιδαλώδη ψυχολογία. Είναι μιά αποκαλυπτικά λεπτομερής βιογράφηση με εύστοχη και οριστική τοποθέτηση του έργου του.

Στον τομέα του ιστορικού μυθιστορήματος κλασικά παραμένουν οι «Σουλιώτες», και το τελευταίο τρίτομο έργο του «Ο Δαίμονας» (Οδυσσέας Ανδρούτσος). Το πρώτο είναι μιά επική σύνθεση από τον προεπαναστατικό ελληνισμό, μιά πλαστική δημιουργία συναρπαστικού ύφους, όπου ξετυλίγονται οι συνθήκες του σκλαβωμένου γένους και οι άτρητοι αγώνες των Σουλιωτών, που διεκδικούν αποφασιστικά την ελευθερία’ και οδηγούνται ηρωικά ως τη θυσία. Το δεύτερο, δίνει την ίδια την Επανάσταση, την εποποία του ξεσηκωμένου Γένους. Αποτελεί ένα μυθιστορηματικό άθλο στη γλώσσα, ύφος, δομή και ιστορική ευθύνη, με κεντρικό ήρωα τον μεγάλο αδικημένο του αγώνα τον Ανδρούτσο. Η «Σκληρή Βροχή» (δύο εκδόσεις) είναι επίσης ιστορικό, από τον ελληνογερμανικό πόλεμο, περισσότερο λυρικό χρονικό παρά μυθιστόρημα’ και περισσότερο αναμονή του πολέμου, παρά ο ίδιος ο πόλεμος. Ενα βιβλίο ποιητικής ατμόσφαιρας, τρυφερής νοσταλγίας και διακριτικής συγκίνησης. Το «Χρώμα της θάλασσας» είναι σύγχρονο μυθιστόρημα, ερωτικό και κοινωνικό, με μόνα χαρίσματα διεισδυτικής ψυχολογίας.

Ενα τμήμα της πεζογραφίας του καλύπτει το παιδικό μυθιστόρημα: «Πρόας ο Νικίου» (ελεύθερη απόδοση), «Τά Παιδιά της οδού Πατησίων» και η συλλογή παραμυθιών «Η Χρυσόμαλλη». Στα καθαρά ιστορικά έργα περιλαβαίνονται: «Η βασίλισσα Θεοδώρα» (1938), «Η Μάχη της Ρούμελης» (1949), «Αμβρακία» (1954), «Αρτα» (1959), «Ηπειρος λύκνο των θρύλων» (1970).

Συνολικά ο Μιχ. Περάνθης έγραψε περισσότερα από σαράντα βιβλία τα οποία με την επανακυκλοφορία τους ξεπερνούν τις εβδομήντα εκδόσεις. Τα υπόλοιπα αναφέρονται στις μελέτες και τις ανθολογίες του. Το σύνολο του έργου του καταξιώνει όλες τις μουσικές δυνατότητες της γλώσσας μας και πραγματοποιεί ένα υποβλητικό προσωπικό ύφος, ενώ σαν περιεχόμενο μας γνωρίζει εποχές της ελληνικής διάρκειας, ιστορικές και πvευματικές, και μορφές του ελληνικού χώρου, από τις περιπέτειες της φυλής και την πορεία του πvεύματoς. Το πάθος του για την Ελλάδα είναι που κυριαρχεί και στον τρίτο τομέα της προσφοράς του, το δοκίμιο και τις μελέτες, ώστε να θεωρείται «χαλκέντερος» σαν συγγραφέας, και εγνωσμένης ευσυνειδησίας.

Στα δοκίμιά του περιλαβαίνονται: «Απόψεις» (1961), «Το Πνευματικό μας Πρόβλημα» (1969), «Το Εικοσιένα» (1971), «Κεφάλαια Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» (1976), «Δώδεκα Διαλέξεις» (1976), «Το Πνεύμα και η Γη μας» (1976). Με εκτενείς κριτικές εισαγωγές και σχόλια εξέδωσε επίσης το «Ασμα Ασμάτων», μεταφρασμένο από τον Γιωσέφ Ελιγιά (1939) και τα «Aπαντα των Κρυστάλλη», Μιχάλη Μητσάκη, Λορέντζο Μαβίλη (1960) και Παπαδιαμάντη. Εξέδωσε ακόμα πέντε φιλολογικές μονογραφίες: Κώστας Κρυστάλλης (το πρώτο βιβλίο του, 1936), Γιάννης Ψυχάρης (1943), Κώστας Κρυστάλλης (νέο κείμενο, 1959), Κρυστάλλης (διάλεξη 1960), και Μαβίλης (διάλεξη, 1969).

Στην κατηγορία των μελετών πρέπει να περιληφθούν και οι Ανθολογίες Περάνθη, δεδομένου οτι, εκτός από την ανθολόγηση, αποβλέπουν πρωτίστως στην προβολή και γνωριμία της λογοτεχνικής παρακαταθήκης μας, με τα εμβριθή βιο-κριτικά του δοκίμια που προτάσσει για όλους τους ποιητές και όλους τους πεζογράφους μας, επί πέντε αιώνες, από την Αλωση ως σήμερα, και με τους, μοναδικούς τoυ πρoλόγoυς και τις εισαγωγές για όλες τις φάσεις, τις περιόδους και τα ρεύματα της πνευματικής μας εξέλιξης.

H τρίτομη «Ανθολογία Ποιήσεως» (οχτώ έκδόσεις) και η πεντάτομη «Ελληνική Πεζογραφία» του, που εμόρφωσαν τόσες γενεές σπουδαστών, συνιστούν μιαν ανυπολόγιστης βαρύτητας πνευματικής προσφορά, πoυ έχει επιβληθεί στην κοινή συνείδηση, ώστε τα έργα αυτά να θεωρούνται πλέον κλασικά, και έχουν γενικά χαρακτηριστεί ως εθνικές εκδόσεις. Κοντά στα δύο αυτά κεφαλαιώδη έργα, έχει επίσης φιλοτεχνήσει και τρείς ειδικού χαρακτήρα ανθολογίες: «Το βιβλίο της αγάπης» (ερωτική ανθολογία) 1960 – «Τα Ποιήματά μου» (παιδική ανθολογία) – και «Ελληνικά Δημοτικά Τραγούδια».

Για τη μεγάλη λογοτεχνική και γενικότερα πvευματική του προσφορό ο Μιχάλης Περάνθης τιμήθηκε με τα παρακάτω Βραβεία:
α) Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών (1953)
β) Βραβείο Πεζογραφίας Δήμου Αθηναίων (1958)
γ) Α’ Κρατικό Βραβείο Μυθιστορηματικής Βιογραφίας (1958)
δ) Α’ Κρατικό Βραβείο Μυθιστοριογραφίας (1976)

O Μιχάλης Περάνθης έφυγε από τη ζωή το 1984, στην Αθήνα.