Τόλης Νικηφόρου

Μια τρύπια δεκάρα – Τόλης Νικηφόρου

Ποίηση, Μανδραγόρας, 2023, 48 σελ.

Η καταγωγή των ηφαιστείων – Τόλης Νικηφόρου

Ποίηση, Μανδραγόρας, 2023, 48 σελ.

Χειμωνιάτικος ήλιος – Τόλης Νικηφόρου

44 ποιήματα για το φως
(1979-2022)


πρωινό φως

σε κάθε χώρα και εποχή
σε περιμένω
στη γη και στ’ άστρα
σε ζωή και θάνατο

και όπως το φεγγάρι
ξεπροβάλλει πίσω απ’ τα σύννεφα
φωτεινή ένα βράδυ θα εμφανιστείς
στη στροφή του δρόμου

θα είσαι άγνωστη
μα και παράξενα οικεία
και ήδη θα γνωρίζω
κάθε νότα στη φωνή σου
κάθε αχτίδα στη λάμψη των ματιών
στο άγγιγμά σου το ηδονικό βελούδο

δεν θα μιλήσουμε
μα θα τα έχουμε πει όλα
θα γίνουμε ένα με το χάραμα
κάθε πρωί στη γη το φως

Σύγχρονη Ελληνική Ποίηση

Ποίηση, Μανδραγόρας, 2022, 64 σελ.

Σαν τον πυράκανθο – Τόλης Νικηφόρου

σαν τον πυράκανθο

να μη φοβάσαι σκοτεινιά και κρύο
ν’ απλώνεις φωτεινά κλαδιά το καταχείμωνο

σαν τον πυράκανθο ν’ ανθίζεις με το ελάχιστο
λίγα να ζητάς πολλά να δίνεις
και με τα κοφτερά αγκάθια σου να προστατεύεις
τα λευκά άνθη τους φλογισμένους σου καρπούς

δίπλα στο χάδι της ελιάς και της ροδιάς
να είσαι εσύ το πάθος κι η αλήθεια της ζωής

Σύγχρονη Ελληνική Ποίηση

Ποίηση, Μανδραγόρας, 2022, 48 σελ.

Κασταλία πηγή – Τόλης Νικηφόρου

44 ποιήματα
για το παιδί και την αθωότητα

Ποίηση, Μανδραγόρας, 2022, 64 σελ.

Συστατική επιστολή – Τόλης Νικηφόρου

Ποίηση

Ποίηση, Μανδραγόρας, 2022, 48 σελ.

Ανώνυμοι – Τόλης Νικηφόρου

πανδημία

στη μοναξιά
αναγνωρίζεις τον αδερφό

στον εγκλεισμό
νιώθεις τον ισοβίτη

στον φόβο
μοιάζει εξαίσιο άνθος το χαμόγελο

στην απώλεια
στα μάτια σου αναδύεται η αξία

πρώτη φορά οι κάκτοι της ερήμου
γίνονται όλοι μια απρόσιτη αγκαλιά

Ποίηση, Μανδραγόρας, 2021, 48 σελ.

Ο πλοηγός του απείρου – Τόλης Νικηφόρου

Der Lotse der Unendlichkeit
Ποιήματα, δίγλωσση έκδοση


Μετάφραση: Κατερίνα Λιάτζουρα

Ποίηση, Μανδραγόρας, 2021, 80 σελ.

Η λέσχη της κόκκινης ή γαλάζιας αλεπούς – Τόλης Νικηφόρου

Προφέρετε τις λέξεις απαλά και σταθερά

να μου διαβάζεις το βαθύ γαλάζιο
και το κόκκινο
να μου διαβάζεις ήχους, μουσικές
να μου διαβάζεις ποιήματα

Όλα είχαν αρχίσει το πρωινό εκείνο που ανακάλυψα τον μυστηριώδη και μαγευτικό κόσμο της βιβλιοθήκης. Και μπήκα μέσα του και ταυτίστηκα. Όλα είχαν αρχίσει στη γειτονιά και το δημοτικό σχολείο. Στις ατέλειωτες ώρες της μοναξιάς στο σπίτι. Όλα είχαν αρχίσει τότε που γεννήθηκα, στη μακρινή Ιωνία του πατέρα του, στη Μαύρη Θάλασσα της μάνας του. Και ίσως σε μιαν άλλη Ιωνία στη μνήμη των κυττάρων μου, ανεξιχνίαστη, χωρίς αρχή και τέλος, που κάποτε αναδύθηκε κι αμέσως αναγνώρισε την καταγωγή και το πεπρωμένο της.

Διηγήματα, Μανδραγόρας, 2020, 80 σελ.

Φαντάσματα – Τόλης Νικηφόρου

ανταλλαγή

πενήντα τέσσερα χρόνια στη λογοτεχνία
και τριάντα εννιά βιβλία
εξακόσια τόσα ποιήματα

το έργο της ζωής μου
ανταλλάσσω
χωρίς κανένα δισταγμό
με ευτυχισμένα τα παιδικά μου χρόνια

κι ας είναι αυτή η πιο μάταιη προσφορά
κι η πιο μεγάλη αγνωμοσύνη

Ποίηση, Μανδραγόρας, 2020, 48 σελ.

Οι άταφοι – Τόλης Νικηφόρου

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Ι
κατάγγιχτα στη νύχτα και την άσφαλτο
τα τείχη
η θάλασσα
οξυγώνια χτίσματα λογχίζουν τον ουρανό
καράβια σταχτωμένα απ’ τη σιγή
της πολιτείας τα νεφελώματα
ρομφαίες στο νερό
μυριόχρωμες
βραχνές φωνές
αποχαμένες πριν την άρθρωση
στου μπετόν τους σπόνδυλους
γαλήνη
πηχτό το μαζούτ
πέτρα ο κάμπος
κάτω από του βορρά τον άνεμο
ως τα τεφρά βουνά
σφραγίδες του ορίζοντα …

Αναρχικά – Τόλης Νικηφόρου

ΕΝΑ ΠΑΙΔΙ
με το πρόσωπο κολλημένο στο τζάμι
κοιτάζω εκστατικά
πίσω απ’ τις στάλες της βροχής
ένα πολύχρωμο κόσμο

κρύβω μέσα μου ένα παιδί
με τις τσέπες γεμάτες μπίλιες
μέσα στον χειμώνα
ένα παιδί με δακρυσμένα μάτια
για το γατάκι του που πέθανε
για το λουλούδι που μαράθηκε
για όσους έφυγαν χωρίς επιστροφή

κρύβω μέσα μου ένα παιδί
με τρύπιο παλτό
που λαχταράει τα ζεστά κάστανα
τη γειτονιά και τους φίλους
την άνοιξη που θάρθει

κρύβω μέσα μου ένα παιδί
που δεν δέχεται
πως μπορεί να γελάω
όταν την ίδια στιγμή κάποιος κλαίει

κρύβω μέσα μου ένα παιδί
απαρηγόρητο
που θάθελε να φτιάξει τη ζωή
στα μέτρα της καρδιάς του

Ο μεθυσμένος ακροβάτης – Τόλης Νικηφόρου

ΕΙΜΑΙ ΕΝΑ ΜΕΘΥΣΜΕΝΟΣ ΑΚΡΟΒΑΤΗΣ
είμαι ένας μεθυσμένος ακροβάτης
ένας απίστευτα γενναίος ισορροπιστής
βαδίζω απρόσεχτα χορεύω
γλυστράω κρατιέμαι την έσχατη στιγμή
παίζω με την κομμένη σας ανάσα
περιγελώ τα επιφωνήματα
εγώ ο ίδιος πριονίζω το σχοινί
στο χέρι μου κρατάω σφιχτά τον ουρανό
τον τρύπιο σκούφο μου για τα φιλοδωρήματα

το ξέρω πως θα συντριβώ
το αίμα μου πάνω στην άσφαλτο θα σχηματίσει
ένα παράξενο φεγγάρι
οι νοσοκόμοι με τα άγρια γένεια
θα διασώσουν μοναχά
κείνο το εκθαμβωτικό λουλούδι
που θε ν’ανθίσει στο σημείο που έπεσα

Το μαγικό χαλί – Τόλης Νικηφόρου

ΓΥΝΑΙΚΑ
κάθε μικρή σου υποταγή
μειώνει τη δική μου ελευθερία
εμένα ταπεινώνει
κάθε χαμένο σου δικαίωμα
πληγώνει τη δική μου αξιοπρέπεια
κάθε παραπανίσιο σου φορτίο
έχει σε μένα ρίζες προγονικές
κάθε σε βάρος σου αδικία
είναι μια στυγερή κλοπή
απ’ το παγκάρι της δικής μου εκκλησίας
κι όταν εσύ λιποψυχείς
εγώ είμαι ο αληθινός προδότης

στέκεσαι δίπλα μου
στο σπίτι στη δουλειά ή στο οδόφραγμα
και με τα ίδια μάτια
ελεύθερα ατενίζουμε τον ήλιο
περήφανοι
ασυμβίβαστοι
ωραίοι μέσα στα τόσα ελαττώματά μας
εμείς που η φύση έταξε σε σάρκα μία

Με τη φωτιά στα μάτια – Τόλης Νικηφόρου

ΕΦΙΑΛΤΕΣ
τώρα που αχνίζει πίσω μας
το μίζερο χωριό και τα χωράφια
σίγασε πια ο μέγας θρήνος
ο κίνδυνος απομακρύνθηκε
τώρα που προσπελάσαμε τα τείχη
ίσοι κι εμείς με τους αφέντες
ωραία εμπορεύματα θα βρούμε ν’ αγοράσουμε
το πιο εκλεκτό χασίσι

στους πατρογονικούς μας ελαιώνες
ευγενικά ξενοδοχεία θα φυτρώσουν
μιαν άλλη γλώσσα θα μιλήσουν τα παιδιά μας
και δίπλα στους πυραύλους θα υψώνονται
ξένα φουγάρα

με τη χρυσόσκονη πια δεν θα φαίνεται η πληγή μας

Ο πλοηγός του απείρου – Τόλης Νικηφόρου

Ο ΠΛΟΗΓΟΣ ΤΟΥ ΑΠΕΙΡΟΥ
είναι ανεξακρίβωτες οι προθέσεις του
καθώς σιωπηλός μας οδηγεί
πέρα από τις γνωστές θάλασσες
πλοηγός του απείρου
με πρόσωπο σκοτεινό

έχουν πολλά να εξερευνήσουν
τα τυφλά μας μάτια
τα μυστικά της άλλης όχθης
τί κρύβεται πέρα από την αγάπη
πώς από μαύρο πυρήνα
εκσφενδονίζεται ακέραιο το φως

ο δικός του ουρανός
είναι μια έρημος με υπόγεια νερά
ένας ανεξερεύνητος γαλαξίας
όπου καίγονται οι ψυχές σαν άστρα

Ξένες χώρες – Τόλης Νικηφόρου

ΞΕΝΕΣ ΧΩΡΕΣ
πέρασα από τον ύπνο σε δωμάτιο σκοτεινό
γύρισα σε μιαν άλλη ξένη χώρα

πίσω απ’ την πόρτα ζει ο δικός μου κόσμος
από τη χαραμάδα εισρέει
και στα θαμπά μου μάτια διαχέεται
ηχεί το σήμαντρο μιας παιδικής φωνής
ανάμεσα στο τέλος την αρχή
τις σκόρπιες συλλαβές των λέξεων
απλώνεται καπνός κρασί
μεθυστικό ανθρώπινο άρωμα
ακούγεται ένα γέλιο κοντινό
σαν γυναικεία δάχτυλα που ανιχνεύουν
τη μουσική κάτω απ’ το δέρμα

πίσω απ’την πόρτα ζει ο δικός μου κόσμος
το φως στον ύπνο που δεν χάρηκα
το φως που τώρα δεν αγγίζω
καθώς ξεφτίζει στο κατώφλι μου

πέρασα από τον ύπνο σε δωμάτιο σκοτεινό
γύρισα σε μιαν άλλη ξένη χώρα

Την κοκκινόμαυρη ανεμίζοντας της ουτοπίας – Τόλης Νικηφόρου

«Κόκκινο ξέφτι στο κατώλι του κόσμου»
λάμψεις πολύχρωμες και μαγικές κραυγές
ένα κόκκινο ξέφτι στο κατώφλι του κόσμου

δεν βλέπω
δεν σημαίνει δεν υπάρχω
πίσω απ’ την όρασή μου
ρέουν ηφαίστειοι ποταμοί
φτεροκοπούν χίλια πουλιά
υφαίνεται με θαύματα
το μαγικό χαλί του κόσμου

στρώματα αλλεπάλληλα καλύπτουν
τα μυστικά που γεννηθήκαμε γνωρίζοντας
το άπειρο που εμπεριέχεται στο κύτταρο
το αιώνιο στο προσωρινό
η μουσική στη νότα

φως που υπερβαίνει την ταχύτητά του
ήχος που υπερβαίνει
τη μέγιστη και την ελάχιστη έντασή του
θνητός που υπερβαίνει τη φθορά του

λάμψεις πολύχρωμες και μαγικές κραυγές
ένα κόκκινο ξέφτι στο κατώφλι του κόσμου

Χώμα στον ουρανό – Τόλης Νικηφόρου

ΥΠΑΡΞΗ
ο θεατής είναι θεατής, το μάτι από την όχθη που παρατηρεί ξέρει νερά, κλαριά και χώματα, δεν ξέρει το ποτάμι, το μάτι από την όχθη που παρατηρεί δεν είναι το ποτάμι. από το άγνωστο στο άγνωστο προορισμένος είναι ο άγνωστος να κατευθύνεται, στη χώρα που δεν έχει μονοπάτι, έως ότου το μάτι κάποτε γίνει νερό, κλαριά και χώματα, και στρόβιλος για τον βυθό, ακούσια, μυστικά και αναπόφευκτα, έως ότου γίνει κάποτε ποτάμι ο θεατής

Γαλάζιο βαθύ σαν αντίο – Τόλης Νικηφόρου

ΕΙΜΑΙ ΟΣΑ ΜΟΥ ΔΟΘΗΚΑΝ
είμαι όσα μου δόθηκαν, μια στάλα κόκκινο στο απέραντο του μπλε, ένα ελάχιστο κομμάτι από το τίποτα. ήχους του κάποτε στον άνεμο σκορπίζω, με το δικό μου όνομα γράφω για τον δικό σας πόνο, που ούτε δικός μου είναι ούτε δικός σας. δεν είμαι εγώ λοιπόν που σας μιλώ, γιατί εγώ είμαι όσα μου δόθηκαν, γιατί εγώ δεν ξέρω καν ποιος είμαι. τώρα απομένει να επιστρέψω εκεί που κάποτε ξεκίνησα, να επιστρέψω εκεί που οφείλω το εγώ που είμαι και που ποτέ δεν γνώρισα.

Η γοητεία των δευτερολέπτων – Τόλης Νικηφόρου

«Η ζωή μας αποτελείται όχι από μέρες,
μήνες και χρόνια,
αλλά από δευτερόλεπτα
που αιωρούνται και σκορπίζουν
στην άκρη του γκρεμού.
Δευτερόλεπτα αιφνιδιαστικά και γοητευτικά,
δευτερόλεπτα επικίνδυνα»

Κούκος μονός, γνήσιος και ανόθευτος (απόσπασμα) από το μυθιστόρημα, Η Γοητεία των Δευτερολέπτων
Ο Εγκέλαδος. Παρά το ηχηρό του όνομα και τους βαρύγδουπους τίτλους, παρά την αρχοντική καταγωγή του ή ακριβώς λόγω της καθαρότητας του αίματος, ο γιος του Τάρταρου και της Γης και αρχηγός των γιγάντων, ήταν ο παροιμιώδης αργόστροφος από τα παιδικά του χρόνια στο σχολείο. Και αργόστροφος βεβαίως συνέχισε να είναι όταν αργότερα στις γιγαντομαχίες εκσφενδόνισε ένα ολόκληρο νησί εναντίον του Δία. Τώρα, άλλοι λένε ότι τον έθαψε ο βασιλιάς των θεών στην Οίτη και άλλοι ότι τον παράχωσε η Αθηνά στη Σικελία, βάζοντας από πάνω του αυτούσιο το ηφαίστειο της Αίτνας. Αυτά παθαίνουν όσοι δεν σκύβουν το κεφάλι στους θεούς, είτε έχουν δίκαιο είτε άδικο, και το γνωρίζουν όλοι από παλιά…

Το διπλό άλφα της αγάπης – Τόλης Νικηφόρου

ΛΕΞΕΙΣ ΑΜΕΤΑΝΟΗΤΕΣ
τα χρόνια μου έζησα εξόριστος
ένας μισοσβησμένος στίχος
σ’ αρχαία μετώπη της γενέθλιας πόλης

μέσα στο κάθε κύτταρό μου
ήταν γραμμένη η προαιώνια ουτοπία
έτσι ακριβώς όπως την είχε ονομάσει
ο καθημερινός τριγύρω θάνατος

πάντα ταξίδευα
αφού ο βαρδάρης σου με γέννησε
και το άλφα της αγάπης σου
με σφράγισε, πατρίδα
αφήνοντας ορθάνοιχτες τις πύλες μου

ποτέ το ψέμα δεν προσκύνησα
την ποίηση δεν εγκατέλειψα
τα κάστρα στο γαλάζιο όταν προσεύχονται
πέρα ως πέρα φωταγωγημένα
από τα μάτια των παιδιών

Ένα λιβάδι μέσα στην ομίχλη που ονειρεύεται – Τόλης Νικηφόρου

ΟΥΤΟΠΙΑ
το ωμέγα ως ωκεανός, ως χώμα και ως φως. ο χρόνος ως αιώνιο δευτερόλεπτο, ο χώρος ως μοναδικό σημείο. το ανερμήνευτο που κάποτε εγκαθίδρυσε και τώρα ανατρέπει την τάξη αυτού του κόσμου. εκείνο που όλους μας αξίζει, το όνειρο που είναι εγγεγραμμένο στα κύτταρά μας και στον ουρανό

Ο πλοηγός του απείρου – Τόλης Νικηφόρου

Ποιήματα 1966-2002

Το κίτρινο περπάτημα στα χόρτα – Τόλης Νικηφόρου

Μια σειρά από δολοφονίες δηµοσίων προσώπων, που εκτελούνται µε τελετουργικό τρόπο αναστατώνουν τη χώρα. Ο δράστης παραµένει άγνωστος και ασύλληπτος παρά το γεγονός ότι αποκαλύπτει προκλητικά το πρόσωπό του στους αυτόπτες µάρτυρες. Τα υπάρχοντα στοιχεία δεν επαρκούν ώστε να αποδοθούν τα εγκλήµατα σε τροµοκρατική οργάνωση ή σε επαγγελµατία δολοφόνο. Ποια µπορεί λοιπόν να είναι τα κίνητρα του δράστη; Όταν, µάλιστα, δίνει στη δηµοσιότητα και κατάλογο προγραφών πολλών ακόµη διακεκριµένων πολιτών; Ο µόνος που γνωρίζει την αλήθεια είναι ένας ιδιόρρυθµος δηµοσιογράφος που εµπλέκεται ακούσια στην ιστορία, αφού έχει συναντήσει τον δολοφόνο και ακούσει την εξοµολόγηση και τα σχέδιά του. Και παρά τα προβλήµατα συνείδησης που αντιµετωπίζει, καταλήγει ο ίδιος αστέρας της δηµοσιότητας ενώ παρακολουθεί το δράµα να εκτυλίσσεται ως το απροσδόκητο τέλος του.

Η εξαίσια ηδονή του βιασμού – Τόλης Νικηφόρου

Ο Άρις Παπακώστας, καλλιεργημένος αστός δικηγόρος της Θεσσαλονίκης, με ισορροπημένη οικογενειακή ζωή και πίστη στην ιδέα της δικαιοσύνης, έχει αναλάβει αρκετές υποθέσεις βιασμών και κακοποίησης γυναικών, τις οποίες διεκπεραιώνει με ιδιαίτερο ζήλο, αλλά και με την απαιτούμενη συναισθηματική απόσταση που του επιβάλλει η δικηγορική του ιδιότητα.
Όλα όμως στη ζωή του αλλάζουν, όταν η βία αγγίζει την οικογένειά του: όταν βιάζεται και κακοποιείται με εξαιρετικά άγριο τρόπο η αδερφή της γυναίκας του. Τα πράγματα περιπλέκονται όταν ο ένας από τους βιαστές αποφυλακίζεται. Τη μεγαλύτερη ωστόσο δοκιμασία θα υποστεί όταν, λίγο αργότερα, ο αποφυλακισθείς βιαστής βρίσκεται νεκρός υπό περίεργες συνθήκες, γεγονός που του γεννά υποψίες… Η λύση του δράματος δίνεται μέσα από έναν παράδοξο μονόλογο. Θα επέλθει όμως πλήρης κάθαρση;
Το βασικό ερώτημα που διατρέχει την “Εξαίσια ηδονή του βιασμού” είναι εάν η αυτοδικία στις περιπτώσεις, κατά τις οποίες η απονομή της δικαιοσύνης δεν ικανοποιεί το περί δικαίου αίσθημα, νομιμοποιείται. Η πραγμάτευση του θέματος γίνεται με γνώση και τεκμηρίωση, από αφηγηματική δε άποψη απροκατάληπτα, ενώ το τέλος της ιστορίας παραμένει υπό μία έννοια ανοιχτό. Το μυθιστόρημα του Τόλη Νικηφόρου ξεχωρίζει για την καλοδουλεμένη πλοκή, τους πειστικούς χαρακτήρες, τις δυνατές περιγραφές και την καθηλωτική παρουσίαση των θυμάτων, τα οποία εξιστορούν σε πρώτο πρόσωπο τις δραματικές εμπειρίες τους.

Μυστικά και θαύματα: Ο ανεξερεύνητος λόγος της ουτοπίας – Τόλης Νικηφόρου

Δέκατη τρίτη συλλογή, μετά από πενταετή (ποιητική) ανάπαυλα, του εκ Θεσσαλονίκης Τόλη Νικηφόρου, που αποδεικνύει με το γνώριμο λιτό, διαφανή και ρητά διατυπωμένο λόγο του, την εξακολουθητική ζώσα πνοή της ποίησης, παρά (και πέρα από) τη μαζική αδιαφορία των σύγχρονων κοινωνιών. Το νικηφόρο της ποιητικής του πρότασης είναι ακριβώς η σύνδεση του μοναχικού-ατομικού-προσωπικού συναισθήματος, με το συλλογικό-οικουμενικό-πανανθρώπινο αίτημα της τέχνης.

Ο δρόμος για την Ουρανούπολη – Τόλης Νικηφόρου

Η φωτιά με τα θλιμμένα μάτια που ακούει σιωπηλή τον συγγραφέα, ο γιος του ζαχαροπλάστη που θα άλλαζε τον κόσμο με ζωγραφιές, τα ποιήματα και η θέα απ’ την εξέδρα της μικρής πόλης. Εκείνος που έχει ξεχάσει εντελώς τα ουσιώδη αλλά θυμάται καθαρά τις λεπτομέρειες, οι επευφημίες και τα χειροκροτήματα, πράγματα κοινά που ξάφνου γίνονται σπουδαία και σημαντικά. Ο άντρας που ήταν κάποτε βαρύς κι ασήκωτος και το αδέσποτο θηλυκό σκυλί που υιοθέτησε έναν γάτο.
Κι ακόμη, τα υψίπεδα της νοημοσύνης και η ανταμοιβή της, τα πολιτιστικά σωματεία που έγιναν γραφείο ταξιδιών και κομμωτήριο, οι ανθρώπινοι πόροι, ο ευρύτερος του δημοσίου και οι διαφημιστικές εκστρατείες για τα αρχαία ερείπια. Τα μυστικά που είναι γραμμένα στο νερό, μια χώρα δίχως μονοπάτι, η ατέλειωτη πορεία προς τη θάλασσα και την πατρίδα. Εκείνοι που δίνουν το χέρι και τιμούν τον λόγο τους και τα σκληρά παγκάκια του Λευκού Πύργου.
Μετά τα μυθιστορήματα “Το κίτρινο περπάτημα στα χόρτα” (2005) και “Η εξαίσια ηδονή του βιασμού” (2006), δώδεκα διηγήματα του Τόλη Νικηφόρου σε πρώτο πρόσωπο. Καλογραμμένα, ειρωνικά, συγκινητικά. Η φωτιά με τα θλιμμένα μάτια, η κληρονομιά μιας γενιάς και ο δρόμος για την Ουρανούπολη. Τώρα που δεν υπάρχει δρόμος, ποιος είναι ο δρόμος για την Ουρανούπολη;
Κρατικό Βραβείο Διηγήματος 2009

Έρημο νησί στην άκρη του κόσμου – Τόλης Νικηφόρου

“Είχαν κοινή καταγωγή, τον ίδιο κωδικό αριθμό στη δημιουργία του κόσμου. Κωδικό για το πνεύμα και το σώμα, κωδικό για την ψυχή. Που ρέουν, μεταβάλλονται και εξελίσσονται και παίρνουν χίλιες δυο μορφές, μα παραμένουν πάντα ίδια στην ουσία τους. Αρσενικό και θηλυκό, άνδρας και γυναίκα, κόκκινο και κόκκινο, κόκκινο όπως το κόκκινο της μεγάλης έκρηξης στον πυρήνα του σύμπαντος δισεκατομμύρια χρόνια πριν. Και τίποτα άλλο. Τα δύο σε ένα, πλασμένα από το ένα, ταγμένα να γίνουν και πάλι ένα. Ίσως φωτεινές ακτίνες του ίδιου ήλιου στο διάστημα, δροσερό νερό από την ίδια βουνοκορφή στο ποτάμι, φύλλα του ίδιου ανθισμένου δέντρου στις κοιλάδες του πλανήτη. Πολύχρωμα ψάρια στον ίδιο ωκεανό, εξωτικά πουλιά στο ίδιο δάσος των τροπικών, λευκές αρκούδες με το ίδιο χνώτο στην παγωμένη ερημιά των πόλων, πρωτόγονοι άνθρωποι στο βάθος της ίδιας σκοτεινής σπηλιάς.”
Η ερωτική ιστορία του Φάνη και της Αλκμήνης που φτάνει σε εκρηκτικό σημείο και καταλήγει σε αδιέξοδο. Κοινωνικές συνθήκες γνωστές σε όλους μας που φτάνουν σε εκρηκτικό σημείο και καταλήγουν σε αδιέξοδο. Καυτά προβλήματα της καθημερινής ζωής που δεν θέλουμε να δούμε ή δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε. Οι δύο ερωτευμένοι και άλλοι τρεις ναυαγοί που, εντελώς τυχαία, βρίσκονται αποκλεισμένοι σε ένα έρημο νησί στην άκρη του κόσμου. Και αναζητούν μια λύση. Στην πραγματικότητα ή και πέρα από αυτή. Το έρημο νησί που μπορεί να είναι το σπίτι μας, το γραφείο μας, η γειτονιά μας, το κέντρο της πόλης μας. Εκεί που ο καθένας μας παραμένει έγκλειστος και ναυαγός.

Το μυστικό αλφάβητο – Τόλης Νικηφόρου

Οι πεντακάθαρες δοξαστικές μυστικές ηδονικές εκστατικές λέξεις του Τόλη Νικηφόρου και στην τελευταία του πολύχρωμη συλλογή διακρίνονται για το στιλπνό και ταυτοχρόνως αισθαντικό, βελούδινο χρώμα τους. Από κοινού με τα εύηχα, κυρίαρχα στη γραφή του φωνήεντα, λέξεις και ήχοι, συνθέτουν ένα αδιάσπαστο ποιητικό όλον. Να σημειωθεί πως χρώμα, ήχος και φως, ακόμα και “το μη προσδιορισμένο φως”, ταυτίζονται (“τα χρώματα είναι φως”) νοηματικά, με τον ανεξιχνίαστο (και γι’ αυτό μαγικό) κόσμο της ζωής. Έτσι αιτιολογείται και ο προσδιορισμός των χρωμάτων ως ανερμήνευτων “στην φαντασμαγορική ομορφιά τους”· μακρινές φωνές που αγγίζουν κάποτε τον ουρανό, προέκταση της ύπαρξής μας.
Μια ποίηση, το ίδιο παράξενη (μη εξηγήσιμη) με τον υπέροχο κόσμο που διαλαλεί την προσδοκία, την ομορφιά και αναπέμπει αισιοδοξία, καθώς ακόμα και το πυκνό σκοτάδι παραμένει βελούδινο, ενώ ο παρατατικός χρόνος, αυτός που ζήσαμε κι απλώς παρήλθε (όχι ως χαμένος χρόνος, αλλά αντίθετα ως κερδισμένος) διατηρεί την εξίσου παράξενη λάμψη της μνήμης. Δεν υπάρχει πεδίο για θρήνους στην ποίηση του Νικηφόρου: τα πάντα είναι καλά, αφού ακόμα κι ο πόνος σβήνει το ίδιο παράξενα (σχεδόν γλυκό), όμοια με νύχτα που”αστράφτει μες στο δικό της φως”.
Πολύχρωμοι λυτρωτικοί δοξαστικοί μουσικοί στίχοι-φράσεις: κορίτσια με πολύχρωμα φορέματα,! το απέραντο γαλάζιο,! να περπατάς ανάλαφρα σαν μακρινό τραγούδι κι όλα ν’ ανθίζουν γύρω σου μες στον μπαχτσέ το σούρουπο,! τα χρώματα που χάθηκαν στα μάτια σου εξαίσια να αστράφτουν πάλι,! κι έγινε στο χέρι της γαλάζια ομπρέλα,! εκείνο το ατίθασο κόκκινο τ’ ουρανού, που τοποθετούνται με ακρίβεια αισθήματος υμνώντας το θαύμα της φύσης-ζωής.
Ίσως η πιο αισιόδοξη απορία, η πλέον διάφανη ομίχλη, η πιο συντροφευμένη μοναξιά, ο πλέον ανώδυνος φόβος, η πιο καθησυχαστική εναγώνια αναζήτηση της ανθρώπινης πορείας μέσα στην αβεβαιότητα του θανάτου: “με θαύματα γεννιέται πάντα και πεθαίνει ο κόσμος/ με θαύματα που κρύβονται μέσα στο φως/ πριν απ’ το φως/ πέρα απ’ το φως.
Μια ποίηση που υπονοεί αλλά και τραγουδιέται, ξεγλιστρά ανάμεσα στις χαραμάδες της παλάμης/ εκρηκτικά πάντα [με] το κόκκινο [να] ενεδρεύει.

Μια κιμωλία στον μαυροπίνακα – Τόλης Νικηφόρου

ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟ ΑΙΝΙΓΜΑ ΚΑΙ ΣΤΟ ΘΑΥΜΑ
… νυχτώνει και θα ξημερώσει
στην πινακίδα απέναντι
του τέταρτου αστυνομικού που στάζει
στα παραπήγματα λίγο πιο πάνω
στα σκυθρωπά της μέγαρα τριγύρω
στα μάτια που περίμεναν και περιμένουν

…θα αποκαλυφθούν τα αγάλματα
θα φωτιστεί εκθαμβωτικά
θα εξωραϊστεί η πλατεία
θα μεγαλώσει το παιδί
θα ξαναρχίσει ο κύκλος και θα κλείσει

και θα ‘ναι ίδια εκείνη η Κυριακή
κι απέραντη στην ερημιά της η πλατεία
(Κυριακή στην Πλατεία Δικαστηρίων)

Τρίτη ποιητική συλλογή που κυκλοφορεί από τον Μανδραγόρα και δέκατη έκτη στη σειρά με πρώτη την ποιητική ενότητα “Οι άταφοι”, (Θεσσαλονίκη 1966) του Τόλη Νικηφόρου, που κατέχει ξεχωριστή θέση στα ελληνικά γράμματα.
Ανάμεσα στο μπλε βαθύ και το κόκκινο της φωτιάς, την απόσταση δηλαδή ουρανού και έρωτα, η ποίηση απαρηγόρητη καιροφυλακτεί να μιλήσει για την τελεσίδικη θλίψη του φωτός που εξακολουθεί να ζει στο έλεος των θαυμάτων. Όπως κι ο ποιητής άλλωστε.
Τα επίθετα ανέκφραστο, ακαθόριστο, αδέσποτο, άδειο, κενό, κυριαρχούν στις σελίδες του βιβλίου που κινείται μεταξύ αγνωστικισμού, όχι τόσο για τη θεϊκή όσο για τη φυσική υπόσταση των πραγμάτων και μεταφυσικής: κανείς δεν ξέρει/ ποιον άλλο κόσμο θα συνθέσουν/ κανείς δεν τις αναγνωρίζει/ καθώς στη νέα τους διάσταση/ χαμογελούν/ αδιόρατα, ανεπαίσθητα/ αινιγματικά (σελ. 14).
Μουσική, χρώματα, ψίθυροι, ρήματα όπως ξεθωριάζω/αργοσβήνω ουσιαστικά σκοτάδι (πυκνό) και τοίχοι (γκρεμισμένοι), συνθέτουν το κάδρο της ποιητικής ύλης του Νικηφόρου, όπου ενώ φαίνεται πως τα πάντα παραμένουν αναπάντητα, βρίσκονται δηλαδή σε μια μετέωρη στάση-κίνηση και διαλέγονται με το χθες: στο φως που επιμένει απελπισμένα/ νιώθω να αποδέχεται το τέλος/ νιώθω να παραδίδεται η ψυχή μου/ στα αναπάντητα ερωτήματα/ με προσδοκία δειλή ότι θα συναντήσω/ εκείνους που έφυγαν πριν από μένα/ να παραδίδεται στο χάος/ στο άγνωστο ατέλειωτο ταξίδι, εντούτοις δεν παύουν να ατενίζουν την έστω αβέβαιη επόμενη μέρα, με αισιοδοξία.
Μια διαρκής εναντίωση/μάχη που από τη μια τον βυθίζει “ανυπεράσπιστο στο μέγα δέος”, και από την άλλη τον υποχρεώνει υπαρξιακά να εμπιστευθεί τη διαρκή ροή της ανθρώπινης πορείας. Δεν επιλέγεται άλλωστε τυχαία η γνωστή φράση του Ηράκλειτου “Ποταμώ…” ως προμετωπίδα της συλλογής.
Στο τέλος πάντα της διαδρομής κυριαρχεί το αισιόδοξο φως και ο μεθυστικά ωραίος ουρανός να συντροφεύει την αδιάκοπη (και γι’ αυτό επώδυνη) πορεία του ανθρώπου.

Ν’ ακούγεται από μακριά μια φυσαρμόνικα… – Τόλης Νικηφόρου

32 ποιήματα για τη Θεσσαλονίκη (1966-2013)

ΜΑΓΕΜΕΝΗ ΨΥΧΗ
σ’ αγάπησα
σε σκονισμένες γειτονιές και εργοστάσια
στην άχρωμη επιφάνεια του μπετόν

πίσω από οδοφράγματα σ’ αγάπησα
σε συγκεντρώσεις απεργών
σε διαδηλώσεις φοιτητών
στους διαδρόμους των δικαστηρίων

σε μυστικές συνεδριάσεις της νύχτας
είναι γραμμένο τ’ όνομά σου
στις προκηρύξεις που μοιράσαμε
στις κόκκινες αφίσες που κολλήσαμε
και στα αρχεία των τμημάτων ασφαλείας

σ’ αγάπησα, σύντροφέ μου,
η μαγεμένη σου ψυχή είναι δική μου
η αγωνία μου σου ανήκει
(από τη συλλογή Αναρχικά, 1979)

Φωτεινά παράθυρα – Τόλης Νικηφόρου

Δέκατη όγδοη ποιητική συλλογή του Τόλη Νικηφόρου με τριάντα τέσσερα ποιήματα ζωγραφισμένα στο άπλετο φως της ζωής, του έρωτα, της Θεσσαλονίκης. Μια λυρική ποίηση που κινείται στο βαθύ πράσινο των δέντρων, των φύλλων, της ελπίδας.

ΤΟ ΩΡΑΙΟ ΨΕΜΑ
Κοιτάζω εκστατικά
Τα θαύματα του κόσμου
Σκόρπια στα καθημερινά μου βήματα
Κρυμμένα στ’ ολοφάνερο
Σε αυτονόητο μεταμφιεσμένα

Κοιτάζω εκστατικά
Τα μυστικά και θαύματα
Ηδονικά διαβάζω λέξη-λέξη
Το αιώνιο παραμύθι της ζωής
Κι εγώ ταγμένος να προσθέτω
Μια φράση εδώ
Ένα στίχο παρακάτω
Σαν έτσι να εξορκίζω
Τον πόνο και το θάνατο

Σαν έτσι να πιστεύω το ωραίο ψέμα
Ένα χάδι ή ένα χαμόγελο
Πριν σβήσουν όλα στο σκοτάδι

Ρίγος αιχμάλωτο στον ήχο της φωνής σου – Τόλης Νικηφόρου

63 ποιήματα για τον έρωτα και την αγάπη (1966-2015)
Τα ερωτικά ποιήματα του Τόλη Νικηφόρου έχουν επίκεντρο και πυρήνα της έμπνευσής τους τη γυναίκα. Με διαύγεια και υφολογική καθαρότητα, τόλμη αλλά και ευαισθησία, δίχως υπαινιγμούς και υπονοούμενα, δίχως πικρίες και αρνήσεις, τύψεις ή πάσης φύσεως ενοχές λατρεύει τη γυναίκα στην ολότητά της, όχι ιδεοληπτικά ούτε με τάσεις εξιδανίκευσης, αλλά στην απτή, υλική της υπόσταση.
Το ερωτικό φάσμα των ποιημάτων του είναι ευρύτατο. Ποιήματα όπου ο άνδρας-θηρευτής θηρεύει και κατακτά το θηλυκό-θήραμα. Ποιήματα τολμηρά (σχεδόν σεξουαλικού περιεχομένου) αχαλίνωτου πάθους, διάχυτα και διάπυρα από λάβρο ερωτισμό. Αλλά και ποιήματα τρυφερά, νοσταλγικά, ποιήματα σαν επιτύμβια επιγράμματα για αγαπημένα πρόσωπα που έφυγαν από τη ζωή, ποιήματα εφηβικών ή νεανικών ερώτων, που μέσα σε ομίχλη, στο σύννεφο της εποχής και των χρόνων, διαρρηγνύουν την κρούστα ανάμεσα σε παρελθόν και παρόν, φέρνοντας στην επιφάνεια αγαπημένες μορφές και εξαίσιες, αλλοτινές αισθήσεις και αισθήματα. Ποιήματα ερωτικού αναστοχασμού και αναπόλησης.

Αγνώστου στρατιώτου – Τόλης Νικηφόρου

Η ώρα που αισθάνομαι πιο μόνος, που περισσότερο λυπάμαι, που ντρέπομαι και φοβάμαι γι’ αυτόν τον κόσμο, είναι αργά μετά τα μεσάνυχτα. Όταν τα πάντα έχουν ησυχάσει στις παρυφές της πόλης και από μακριά ακούγεται ο διαπεραστικός κρότος από τις εξατμίσεις και τ’ αδέσποτα να γαυγίζουν αγριεμένα. Βγαίνω τότε και κάθομαι στο μπαλκόνι. Κάθομαι με τα πόδια απλωμένα στα κάγκελα, κοιτάζοντας απέναντι χωρίς να βλέπω. Έχω μαζί μου το βάρος της μέρας που πέρασε, την καύτρα απ’ το τσιγάρο μου και το σκοτάδι, μια-μια όλες τις απουσίες, όλα τα λάθη και τις απορίες μου, τις σκέψεις, τα μπερδεμένα συναισθήματά μου.
Όλη τη μέρα με πυροβολούσαν αλύπητα από τις γυάλινες οθόνες, από το τυπωμένο χαρτί, από γωνιές και δρόμους και πλατείες. Όλη τη μέρα κι όλη τη ζωή μου, ναι. Έτσι, με τραύμα πάνω στο τραύμα, τραύμα παλιό και τραύμα καινούριο, έχω ζωτική ανάγκη να ξεφύγω, να δραπετεύσω και να ξεχάσω, να γλείψω τις πληγές μου, κάπως να παρηγορηθώ. Έστω για λίγο, έστω για μια βραδιά.
Ανοίγουν τότε μυστικοί κρουνοί και εισρέουν στο μυαλό μου ιστορίες. Ιστορίες απόλυτα αληθινές ως και την τελευταία λεπτομέρεια που τώρα μου φαίνονται σαν παραμύθια, σαν να ξεπήδησαν από τη διψασμένη φαντασία μου. Ιστορίες για άγνωστους τόπους και μυστηριώδεις εποχές, για πλάσματα φανταστικά, μεθυστικά, πλάσματα ανθρώπινα. Ιστορίες που εκτοπίζουν την πραγματικότητα του σήμερα, αποδιώχνουν την προοπτική του ονείρου, διεκδικούν και κυριεύουν, σαν να ‘ναι κάτι απλό και φυσικό, ένα χώρο που φαίνεται να τους ανήκει. Κατακυριεύουν εκείνον που φαίνεται ότι τους ανήκει…
(Από το διήγημα “Κάπως έτσι αρχίζουν όλες οι ιστορίες”)

Φλόγα απ’ τη στάχτη – Τόλης Νικηφόρου

“σα να μην ήταν το παιχνίδι
απ’ την αρχή στημένο
σαν να νικούσε κάποτε
τον θάνατο η αγάπη
σαν ν’ αχνοφέγγει
‘κεί στο βάθος η πατρίδα
όρθιος
στο μονοπάτι προς μια κορυφή
που δεν υπάρχει
όρθιος
περήφανο ένα τίποτα
στην άβυσσο της λήθης”

Ίχνη του δέους – Τόλης Νικηφόρου

Επιλεγμένα ποιήματα 1966-2017

Κατάγγιχτα στη νύχτα και την άσφαλτο
τα τείχη
η θάλασσα
οξυγώνια χτίσματα λογχίζουν τον ουρανό
καράβια σταχτωμένα από σιγή
της πολιτείας τα νεφελώματα
ρομφαίες στο νερό
μυριόχρωμες
βραχνές φωνές
αποχαμένες πριν την άρθρωση
στου μπετόν τους σπόνδυλους
γαλήνη
πηχτό το μαζούτ
πέτρα ο κάμπος
κάτω απ’ του βορρά τον άνεμο
ως τα τεφρά βουνά
σφραγίδες του ορίζοντα

Από το τίποτα σαν θαύμα ξαφνικά – Τόλης Νικηφόρου

Ιστορίες ποιημάτων
Στο βιβλίο αυτό έχω συγκεντρώσει μερικές ιστορίες ποιημάτων μου. Ενδεικτικές περιγραφές των συνθηκών που έδωσαν το έναυσμα για να αναδυθεί αργότερα το ποίημα από τα μυστικά εργαστήρια της ψυχής. Ιστορίες από τα παιδικά μου χρόνια, από το σχολείο και την εργασία μου, από τα ταξίδια μου, από τους ανθρώπους που αγάπησα, από τους έρωτες, τα πάθη και τα λάθη μου. Ίσως κάποιοι καταλάβουν τις συναισθηματικές αυτές κορυφώσεις, ίσως κάποιοι τις νιώσουν μέσα τους βαθιά.

ΓΥΝΑΙΚΑ
Στα εφηβικά και τα πρώτα νεανικά μου χρόνια, έλεγα κι εγώ τις γνωστές ανοησίες για τις γυναίκες. Αφορισμούς και γενικεύσεις που θα μπορούσαν να ενταχθούν στην προαιώνια διαμάχη των δύο φύλων. Σταδιακά όμως ωρίμασα, γεγονός που επισφραγίστηκε από τη γνωριμία μου με τη Σοφία και, πολύ σύντομα, από την κοινή μας ζωή. Εκτός από όλα τ’ άλλα, εκτίμησα βαθύτατα τον αγώνα της να μεγαλώσει και να σπουδάσει εργαζόμενη, με τους γονείς της πολιτικούς πρόσφυγες στη Ρουμανία από τα παιδικά της χρόνια.
Κάπως έτσι, και με την αίσθηση δικαίου που είχα πάντα έντονη μέσα μου, επήλθε σταδιακά η μεταμόρφωσή μου σε δυναμικό υποστηρικτή των γυναικείων δικαιωμάτων. Συνειδητοποίησα ότι το αρσενικό είχε διαπράξει φοβερά εγκλήματα σε βάρος του θηλυκού και ότι η κατάσταση αυτή συνεχιζόταν, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό σε όλες σχεδόν τις χώρες του κόσμου. Ακόμη, ότι η γυναίκα αποτελούσε το μεγαλύτερο αναξιοποίητο δυναμικό. Και άρχισα έμπρακτα να υποστηρίζω την πλήρη ισοτιμία των δύο φύλων στο κάθε τι.
Αυτό βέβαια άρχισε από τη πλήρη ισοτιμία στη δική μου σχέση με τη Σοφία. Συνεχίστηκε στον φιλικό μου κύκλο και γενικότερα στην καθημερινή ζωή και, βέβαια, στην επιλογή προσωπικού για λογαριασμό μεγάλων επιχειρήσεων στην εταιρία μελετών, όπου εργαζόμουν. Με αναπόφευκτες τις αντιπαραθέσεις με μερικά καθαρόαιμα αρσενικά που βρίσκονταν ακόμη σε πρώιμο στάδιο εξέλιξης του είδους. Ακόμη όμως και με κάποιες γυναίκες που επέμεναν στον παραδοσιακό ρόλο του φύλου τους. Σε μια φάση κορύφωσης της αγανάκτησής μου, η στάση μου αυτή εκφράστηκε με το ποίημα «Γυναίκα».

κάθε μικρή σου υποταγή
μειώνει τη δική μου ελευθερία
εμένα ταπεινώνει
κάθε χαμένο σου δικαίωμα
πληγώνει τη δική μου αξιοπρέπεια
κάθε παραπανίσιο σου φορτίο
έχει σε μένα ρίζες προγονικές
κάθε σε βάρος σου αδικία
είναι μια στυγερή κλοπή
απ’ το παγκάρι της δικής μου εκκλησίας
κι όταν εσύ λιποψυχείς
εγώ είμαι ο αληθινός προδότης

στέκεσαι δίπλα μου
στο σπίτι, στη δουλειά ή στο οδόφραγμα
και με τα ίδια μάτια
ελεύθερα ατενίζουμε τον ήλιο
περήφανοι ασυμβίβαστοι
ωραίοι μέσα στα τόσα ελαττώματά μας
εμείς που η φύση έταξε σε σάρκα μία

Το ποίημα αυτό αγαπήθηκε από πολλές γυναίκες και από πολύ λιγότερους άνδρες. Εγώ πάντως το αναρτώ στις 8 του Μάρτη κάθε χρόνο στον τοίχο μου στο facebook και στις θεματικές ανθολογίες Ένα λιβάδι μέσα στην ομίχλη που ονειρεύεται. Πριν μερικά χρόνια το βρήκα στη ύλη των εξετάσεων της τρίτης λυκείου. Και σκέφτηκα ότι όλοι μας δίνουμε εξετάσεις κάθε μέρα και ώρα της ζωής μας. Είναι ωραίο καμιά φορά να παίρνουμε καλό βαθμό, έστω και στο θέατρο αυτό του παραλόγου.
Τόλης Νικηφόρου

Κόκκινες πηχτές σταγόνες – Τόλης Νικηφόρου

σε θάλασσα ανάμεσα κι ουρανό
εκεί στον μακρινό ορίζοντα
σε θάλασσα ανάμεσα κι ουρανό
είδα αχνά να με καλεί ένα φως
κάτι σαν φάρος ή καράβι
κάτι ίσως σαν πατρίδα

να μού μιλάει βουβά
με χίλιες λέξεις
με εξαίσια μουσική και χρώματα
μ’ ένα άγγιγμα λυτρωτικό

μα ξαφνικά κατάλαβα
ότι πιο μακρινός κι απρόσιτος
πιο φωτεινός ορίζοντας
είναι η ψυχή
εκεί αστράφτει τ’ όνειρο
και αναδύεται δακρυσμένο
στο βάθος των ματιών μου

Ποίηση, Μανδραγόρας, 2019, 48 σελ.