Σπουδές: Λύκειο Καρυωτάκη (Καβάλα), Σχολή Βαλαγιάννη, Αμερικάνικο Κολέγιο Ανατόλια (Θεσσαλονίκη), Νομική Σχολή (ΑΠΘ), Yale University – Drama School, SRT – School of Radio and Television (Νέα Υόρκη) για τηλεσκηνοθεσία. Bοηθός σκηνοθέτη σε ξένες παραγωγές, σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ, σεναριογράφος, επιμελητής (Dr) σεναρίων, εισηγητής σεναρίων στην Arte (1990-1993), ερασιτέχνης ηθοποιός, δημοσιογράφος, συγγραφέας, Αναπληρωτής Γενικός Διευθυντής στην ΕΡΤ-1 (1981-1984), Δημοτικός Σύμβουλος Δήμου Αθηναίων (1994-1996), Πρέσβης εκ προσωπικοτήτων της Ελλάδας στην Ουνέσκο (1996-2004), Πρόεδρος της Εταιρίας Συγγραφέων (2001-2005).
Υπηρέτησε στο στρατό με ειδικότητα διερμηνέα. Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας έζησε αυτοεξόριστος στην Αμερική και την Ευρώπη, κυρίως στο Παρίσι που ήταν το κέντρο των Ελλήνων αυτοεξορίστων, όπου ανέπτυξε αντιστασιακή δράση. Επέστρεψε μετά τη μεταπολίτευση και έκτοτε ασχολείται με τη συγγραφή ζώντας ταυτόχρονα στις δύο χώρες. Εργάστηκε και στην ΕΡΤ ως αναπληρωτής διευθυντής τα χρόνια 1981 -1982.
Νέος άρχισε ν’ ασχολείται με τη λογοτεχνία. Πρωτοεμφανίστηκε το 1953 με τη Διήγηση του Ιάσονα. Δημοσίευσε ποιήματα, πολιτικά μυθιστορήματα, ταξιδιωτικά και θεατρικά έργα. Επίσης και μεταφράσεις ξένων έργων.
Σε ηλικία 89 ετών έφυγε από τη ζωή το πρωί της 30ης Νοεμβρίου 2023 ο συγγραφέας Βασίλης Βασιλικός, που τα τελευταία χρόνια αντιμετώπιζε προβλήματα υγείας.
Το λογοτεχνικό του έργο χωρίζεται σε:
Μυθοποιητικά:
Η διήγηση του Ιάσονα (1953) πεζό λυρικής εσωστρέφειας, Θύματα ειρήνης (1956) μυθιστόρημα όπου μεταφέρεται η καταθλιπτική ατμόσφαιρα μιας πόλης τής Ελλάδας του μεταπολέμου. Το φύλλο, το πηγάδι, τ’ αγγέλιασμα (1961) τριλογία με έντονη προσωπική ατμόσφαιρα, αλλά και πικρό χιούμορ. Οι φωτογραφίες (1964) όπου ψυχολογείται ένας ερωτευμένος νέος. Ζ (1966) μυθιστόρημα πολιτικό όπου περιγράφονται τα σχετικά με τη δολοφονία του ειρηνιστή Γ. Λαμπράκη στη Θεσσαλονίκη. Φίφτυ φίφτυ (1972), Ο μονάρχης (Ευφράτεια, αγάπη μου!) (1973).
Απομυθοποιητικά:
Η μυθολογία της Αμερικής (1960) ταξιδιωτικό. Εκτός των τειχών (1965) συλλογή κειμένων για διάφορα κοινωνικά προβλήματα, από τα καλύτερα βιβλία του συγγραφέα. Καφενείον «εμιγκρέκ» (1968), Πάσχα στους Γαργαλιάνους (σκετς), Μετώκησεν εις άγνωστον διεύθυνσιν (1969), Η δίκη των εξ (θεατρικό, 1973), O Απόστολος Παύλος στη φυλακή των Φιλίππων (1974), Ο χορδιστής (1975) κ.ά.
Ποίηση:
Μέσα στη νύχτα της ασφάλειας (1967), χαι Λάκα-Σούλι (1968), Ο ληξίαρχος (1969), Hλιε μου Αρταξέρξη μου (1971), Συνάντηση με τον ήλιο (1972), Τα ποιήματα, 1948 -1952 (1979).
Μεταφράσεις:
Αντρέ Ζιντ, Μοpsus, Οιδίποδας, Τζέημς Μερίλ, Οι χίλιες και η δεύτερη νύχτα (1966), Ρεζίς Ντεμπρέ, Μαθαίνοντας απ’ τους Τουπαμάρος.
Από την εκάστοτε κοινωνική του πραγματικότητα αντλεί τα θέματα του πάντα ο Βασιλικός, γράφει βιωματικά, το πρίσμα του είναι πολιτικό – ηθικό και τον χαρακτηρίζει η πικρή ειρωνία. Ο ίδιος χωρίζει το έργο του σε “μυθοποιητικό και απομυθοποιητικό”· Mυθοποιεί και υπερβαίνει την ιστορία ή πλάθει κόσμους στα εντελώς πραγματικά μέτρα, σαν να επρόκειτο για ιστορικά (πραγματικά) καθημερινά γεγονότα. Στα πρώτα του κείμενα υπάρχουν εμφανείς επιδράσεις του ευρωπαϊκού μοντερνισμού. Ο τύπος της αφήγησης εξελίσσεται περισσότερο, και διαμορφώνει προσωπικότερο ύφος αργότερα, υπό την επίδραση του γαλλικού νέου μυθιστορήματος, λέει ο Αλέξης Ζήρας, όταν υιοθετεί τις εμπλοκές φωνών, αφηγηματικών επιπέδων και χρόνων. Πρόκειται για τη γνωστή πια μεταδικτατορική ποιητική του διασπασμένου κόσμου, που αποκτά, ωστόσο, στον Βασιλικό, εντελώς ιδιαίτερο χαρακτήρα. Βασικό του θέμα τα τελευταία χρόνια είναι ο εσωτερικός αγώνας του ατόμου έναντι των κοινωνικών συμβάσεων, αρχών και αξιών. Χαρακτηριστικό του λόγου του είναι η αμεσότητα, η αίσθηση του ανεπεξέργαστου κειμένου, η περίπου δημογραφική του γλώσσα. Φαίνεται όμως πως τα κείμενα του δεν είναι πάντα καλά δουλεμένα και ο δημοσιογραφικός αυτός χαρακτήρας υποσκελίζει τη λογοτεχνικότητα και αδικεί το αναμφισβήτητο αφηγηματικό του ταλέντο. Ισως η συναίσθηση αυτού του πράγματος οδήγησε τον Βασιλικό στην απόφαση να επανεπεξεργαστεί τα έργα του, που έτσι επανεκδίδονται ένα – ένα από το 1988.
Ο Βασίλης Βασιλικός καλλιέργησε το πολιτικό μυθιστόρημα με μεγάλη επιτυχία. Ο ίδιος δε δέχεται ότι είναι πολιτικός συγγραφέας. Τα περισσότερα από τα βιβλία του γράφτηκαν στο εξωτερικό κατά τη διάρκεια της Δικτατορίας (1967-1974) όπου ο Βασιλικός ήταν αυτοεξόριστος. Eτσι βοήθησε με τον τρόπο του στην Αντίσταση κατά των Συνταγματαρχών. Μετά την πτώση της Δικτατορίας γύρισε στην Ελλάδα και ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία ενω συγχρόνως συνέχισε να γράφει βιβλία. Το 1976 τύπωσε τον Ιατροδικαστή, κι αυτό βιβλίο με πολιτικό περιεχόμενο.
Πρόκειται για έναν από τους πιο διαβασμένους, μεταφρασμένους και ταλαντούχους συγγραφείς μας.
«Ο Βασίλης Βασιλικός ήρθε από τη Θεσσαλονίκη και προκάλεσε την προσοχή μας, χάρη στις πεζογραφικές και τις αφηγηματικές του ικανότητες, αμέσως από το πρώτο του βιβλίο: είναι ένας υποκειμενικός κι εξομολογητικός πεζογράφος, που αυτοβιογραφείται πότε έμμεσα και πλάγια, με το στοχασμό και το λυρισμό, με περιγραφές καταστάσεων που δεν αναφέρονται φαινομενικά στο άτομο του, και πότε άμεσα, με την αφήγηση περιστατικών που έχουν συμβεί στον ίδιο. Στην πεζογραφία του προέχει το πρόσωπο του, όχι τα «πρόσωπα» που έπλασε και ολοκλήρωσε ως πεζογράφος. O,τι έχει σχετιστεί με την προηγούμενη ζωή του, αξιοποιήθηκε κατά τον προσφορότερο τρόπο στα βιβλία του Βασίλη Βασιλικού: πρόσωπα, πράγματα, περιστατικά, πολιτείες, τοπία. Ωραιότατες π.χ. είναι οι εικόνες και οι περιγραφές από τη ζωή, την κίνηση, τους δρόμους, τις συνοικίες και γενικά την ατμόσφαιρα της σύγχρονης Θεσσαλονίκης, που μας έδωσε στα Θύματα ειρήνης (1956), στο Φύλλο και στο Αγγέλιασμα».
Α. Σαχίνη, Νέοι πεζογράφοι.
Ο Βασίλης Βασιλικός έλαβε πολλά βραβεία και θεωρείται από τους πλέον γνωστούς συγγραφείς παγκοσμίως. Είναι ο περισσότερο μεταφρασμένος συγγραφέας μετά τον Νίκο Καζαντζάκη. Έγινε παγκοσμίως γνωστός με το μυθιστόρημά του «Ζ», που μετέφερε στον κινηματογράφο ο Κώστας Γαβράς, που μαζί με τον «Αλέξη Ζορμπά» του Καζαντζάκη, είναι τα μόνα νεοελληνικά έργα που περιλαμβάνονται στην λίστα της βρετανικής εφημερίδας «The Guardian», που δημοσιεύτηκε το 2009, με τα «1000 βιβλία που πρέπει να διαβάσει κανείς».
Ο Βασίλης Βασιλικός έγραψε μυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, θεατρικά έργα και ποίηση. Στα γνωστότερα έργα του είναι οι τίτλοι: Η Μυθολογία της Αμερικής, Το ψαροντούφεκο, Θύματα ειρήνης, Οι φωτογραφίες, Ζ, Ο Ιατροδικαστής, Ο Θάνατος του Αμερικάνου κ.ά. Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε 33 γλώσσες ανά τον κόσμο, καθώς και στη γραφή Μπράιγ.
Το «Ζ» που έγινε σύμβολο του αντιδικτατορικού αγώνα και μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο
Ιδιαίτερα γνωστό είναι το βιβλίο του Βασίλη Βασιλικού «Ζ· φανταστικό ντοκιμαντέρ ενός εγκλήματος», που είναι ένα μη μυθοπλαστικό μυθιστόρημα που αναφέρεται στα γεγονότα της δολοφονίας του βουλευτή της Ε.Δ.Α. Γρηγόρη Λαμπράκη το 1963 και έγινε σύμβολο του αντιδικτατορικού αγώνα.
Το έργο γράφτηκε σχεδόν αμέσως μετά τα γεγονότα και για πρώτη φορά δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στο περιοδικό «Ταχυδρόμος» το 1966. Την ίδια χρονιά κυκλοφορεί σε βιβλίο από τις εκδόσεις «Θεμέλιο», σχεδόν ταυτόχρονα με την δίκη των κατηγορουμένων για τη δολοφονία. Το 1967 η Χούντα των Συνταγματαρχών απαγόρευσε την κυκλοφορία του στην Ελλάδα,ενώ παράλληλα άρχισε να μεταφράζεται σε άλλες γλώσσες στα πλαίσια του αντιδικτατορικού αγώνα. Συγκεκριμένα, επίσης το 1966 μεταφράστηκε στα γαλλικά από τον Pierre Comberousse και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gallimard ενώ τα επόμενα τρία χρόνια μεταφράστηκε και εκδόθηκε σε άλλες 18 χώρες , όπως οι Η.Π.Α, η Αγγλία, η Σοβιετική Ένωση και η Ιαπωνία.
Η κινηματογραφική μεταφορά του από τον Κώστα Γαβρά το 1969 βοήθησε στη διεθνοποίηση της κατάστασης στην Ελλάδα., ενώ απέσπασε το όσκαρ καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας, το μοντάζ καλύτερης ταινίας, το βραβείο της Επιτροπής του Φεστιβάλ των Καννών, το Βραβείο Ανδρικού Ρόλου για τον Ζαν – Λουί Τεντινιάν, ενώ βραβείο Bafta μουσικής παρέλαβε ο Μίκης Θεοδωράκης.
Τα σιλό (1949)
Αναμνήσεις απο το Χείρωνα (1954)
Θύματα ειρήνης (1956)
Εκτός των τειχών (1965)
Ζ (1966)
Καφενείον “Εμιγκρέκ” (1968)
Μετώκησεν εις άγνωστον διεύθυνσιν (1969)
Το ψαροντούφεκο (1969)
Φίφτυ φίφτυ (1972)
Ο Μονάρχης (1973)
Γλαύκος Θρασάκης (1974)
Αναμνήσεις από τον Χείρωνα (1974), Βιβλιοπωλείον της Εστίας (E)
Γλαύκος Θρασάκης: Η επιστροφή (1975)
Γλαύκος Θρασάκης: Μπερλίνερ Ανσάμπλ (1976)
Το καλοκαίρι του Ερωτόκριτου (1976), Ίκαρος
Μια ιστορία αγάπης (1977), Βιβλιοπωλείον της Εστίας
Τα απόκρυφα του Γλαύκου Θρασάκη (1978)
Τα καμάκια (1978)
Η φλόγα της αγάπης (1979)
Κ (1992)
Μάγια (1993), Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη
Η φλόγα της αγάπης (1994), Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη (E)
Les lotophages (1994), Kauffmann
Υπάρχουν όνειρα (1995), Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη
Ο τρομερός μήνας Αύγουστος (1995), Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη
Η ατέλειωτη επιστολή (1995), Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη
Γλαύκος Θρασάκης (1995), Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη (E)
Μια ιστορία αγάπης (1996), Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη
Ζ (1996), Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη (E)
Δεν μετανιώνω για τα δάκρυα που έχυσα για σένα (1996), Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη
Τα φρύγανα του έρωτα (1997), Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη
Αισθημάτων νομίσματα (1997), Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη
Το ψαροτούφεκο (1998), Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη (E)
Καφενείο “Εμιγκρέκ”. Υποθήκες Παπ – Πατ (1998), Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη (E)
Θύματα ειρήνης (1998), Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη (E)
Τα δώρα της αγάπης (1998), Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη
Εσύ κι εγώ (2000), Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη
Τα καμάκια (2001), Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη (E)
Παρίσι – Κορυδαλλός (2002), Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη
Ο ιατροδικαστής (2002), Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη
Έγκλημα στην Κοπεγχάγη (2004), Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη
Οι ωραίοι Ωρεοί (2005), Ελληνικά Γράμματα
Κ (2005), Εμπειρία Εκδοτική (E)
Οι λωτοφάγοι (2006), Ελληνικά Γράμματα
Τριλογία: Το φύλλο. Το πηγάδι. Τ’ αγγέλιασμα. (2007), Τόπος (Ε)
Ζ (2008), Ελευθεροτυπία (Ε)
Γλαύκος Θρασάκης (2008), Ελληνικά Γράμματα (Ε)
Ο μονάρχης (2009), Μπαρτζουλιάνος Ι. Ηλίας (Ε)
Ανάπλους (2009), Βιβλιοπωλείο “Η Θόλος”
Foco d’ amor (Η φλόγα της αγάπης) (2010), Τόπος (Ε)
Ζ (2011), Διόπτρα (Ε)
Εκτός των τειχών (2011), Ιβίσκος (Ε)
Θύματα ειρήνης (2014), Εκδόσεις Γκοβόστη
Ζ (2016), Gutenberg – Γιώργος & Κώστας Δαρδανός (Ε)
Ο ιατροδικαστής (2017), Ιωλκός (Ε)
Γλαύκος Θρασάκης (2017), Τόπος (Ε)
Τα καμάκια (2018), Στερέωμα (Ε)
Τα σιλό (2018), Gutenberg – Γιώργος & Κώστας Δαρδανός
Ο ασβός (2019), Διάπλαση
Η απολογία του Ζ (2020), Νίκας / Ελληνική Παιδεία Α.Ε.
Νουβέλες-Διηγήματα
Η διήγηση του Ιάσονα (1953)
Το φύλλο, το πηγάδι, τ’αγγέλιασμα (1961)
Οι φωτογραφίες (1964), Βιβλιοπωλείον της Εστίας
Η δολοκτονία (1971)
Η κάθοδος (1974)
Ο θάνατος του Αμερικάνου (1977)
Κρούπ-Ελλάς (1977)
Το τελευταίο αντίο (1979)
Το φύλλο. Το πηγάδι. Τ’ αγγέλιασμα (1994), Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη (E)
Το τελευταίο αντίο (1994), Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη (E)
Η διήγηση του Ιάσονα (1995), Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη (E)
Η απολογία του Ζ (2007), Ελληνικά Γράμματα
Ο Βάγγος απ’ τα Φάρσαλα έγινε αρχιγκάγκστερ (2007), Τόπος
Μπαλέτα λαϊκών χορών Ντόρας Στράτου (2008), Τόπος
Ντίβα (2008), Ηλέκτρα
Τρεις γυναίκες (2009), Άγκυρα
Οι φωτογραφίες (2009), Ελληνικά Γράμματα (Ε)
Το τελευταίο αντίο (2011), Διόπτρα (Ε)
Τα χαζά μπούτια (2011), Τόπος
Η διήγηση του Ιάσονα (2011), Εκδόσεις Γκοβόστη (Ε)
Όναρ ημερόφαντον (2012), Εκδόσεις Ι. Σιδέρης
Έρως ανίκατε μάχαν (2012), Σύγχρονοι Ορίζοντες
Οι φωτογραφίες (2012), Alter – Ego ΜΜΕ Α.Ε. (Ε)
Το τελευταίο αντίο (2018), Διάπλαση (Ε)
Σκανδιναβικό σταυρόλεξο (2019), Dolce
Οι ρεμπέτες και άλλες ιστορίες (2019), Κέδρος
Το φύλλο (2020), Τόπος
Το πηγάδι (2020), Τόπος
Τ΄αγγέλιασμα (2020), Τόπος
Πεζά-Αφηγήσεις
Εικοσιπενταετία (1976), Εκδόσεις Παπαζήση
Πορτραίτα (1976), Βιβλιοπωλείον της Εστίας
Χρονογραφήματα (1982), Μπαρμπουνάκης Χ.
Ο Ευρωπέος και η ωραία του υπερπέραν (1999), Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη
Η μνήμη επιστρέφει με λαστιχένια πέδιλα (1999), Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη
Εν πτήσει (2001), Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη
290 πρόσωπα (2006), Ελληνικά Γράμματα
Μάθημα ανατομίας (2007), Ελληνικά Γράμματα
Poste Restante (2007), Ελληνικά Γράμματα
Οι γάτες της Rue d’ Hauteville (2010), Εκδόσεις Πατάκη
Μνήμη από μελάνι (2011), Διόπτρα
8 ½ (2012), Εκδόσεις Παπαζήση
Το ελικόπτερο (2013), Σύγχρονοι Ορίζοντες
Ημερολόγιο Θάσου (2015), Gutenberg – Γιώργος & Κώστας Δαρδανός
Μάθημα ανατομίας (2018), Ποικίλη Στοά (Ε)
Ποίηση
Μέσα στη νύχτα της ασφάλειας (1967)
Χαι Λάκα Σούλι (1968)
Ο ληξίαρχος (1969)
Ηλιε μου Αρταξέρξη μου (1971)
Συνάντηση με τον Ηλιο (1972)
Λάκα – Σούλι, 1967 – 1973 (1974)
Τα ποιήματα, 1948 – 1952 (1979)
Τα ποιήματα (2006), Ελληνικά Γράμματα
Ποιήματα (2020), Ιωλκός
Θεατρικά έργαργ
Πάσχα στους Γαργαλιάνους (1969)
Η δίκη των εξ (1973)
Ο απόστολος Παύλος στη φυλακή των Φιλίππων (1974)
Ο χορδιστής (1975)
Ταξιδιωτικά
Η μυθολογία της Αμερικής (1960), Βιβλιοπωλείον της Εστίας
Η μυθολογία της Αμερικής (2005), Ελληνικά Γράμματα (Ε)
Η μυθολογία της Αμερικής (2012), Εκδόσεις Γκοβόστη (Ε)
Μεταφράσεις
Honoré de Balzac, Μασιμίλα Ντόνι (1995), Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη
James Merrill, Ο μαύρος κύκνος (2015), Γαβριηλίδης
Honoré de Balzac, Μασιμίλα Ντόνι (2018), Gutenberg – Γιώργος & Κώστας Δαρδανός (E)
Συλλογικά έργα
9 διηγήματα πολιτικής φαντασίας (1993), Κέδρος
Στην πεδιάδα του Ιονίου (1995), Εκδόσεις Καστανιώτη
Νίκη Καραγάτση (1997), Άγρα
Ιστορική πραγματικότητα και νεοελληνική πεζογραφία 1945-1995 (1997), Σχολή Μωραΐτη
Έρωτας σε πρώτο πρόσωπο (1997), Κέδρος
Santé (1998), Ύψιλον
Στο γύρισμα του αιώνα (1999), Νεφέλη
Στα γήπεδα η πόλη αναστενάζει (1999), Ιανός
Υπάρχω (2000), Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη
Ανθολογία λογοτεχνικών κειμένων για το Άγιον Όρος (2000), Ιωλκός
Κώστας Γαβράς (2001), Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης
Βόλος: Μια πόλη στη λογοτεχνία (2001), Μεταίχμιο
Κανίσκιον φιλίας (2002), Αναγνωστόπουλος, Βελισσάριος Σ.
Ο δρόμος για την Ομόνοια (2005), Εκδόσεις Καστανιώτη
Λίγη ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας (2005), Εκδόσεις Πατάκη
Με τον ρυθμό της ψυχής (2006), Κέδρος
Μάης ’68: στην Ελλάδα, στη Γαλλία, στον κόσμο (2008), Modern Times
Παλίμψηστο Καβάλας (2009), Εκδόσεις Καστανιώτη
Ελληνικά εγκλήματα 3 (2009), Εκδόσεις Καστανιώτη
Ανθολογία ελληνικού διηγήματος του 20ού αιώνα (2009), Εκδόσεις Καστανιώτη
Στέλιος Καζαντζίδης 1931-2001 (2010), ΚΨΜ
Περί ζώων (2011), Ψυχογιός
Η Θεσσαλονίκη των συγγραφέων (2011), Ιανός
Η βαθιά ελληνική κρίση (2011), Οδός Πανός
Βασίλης Βασιλικός – Νίκος Παπανδρέου (2011), Εκδόσεις Κέρκυρα – Economia Publishing
Τέλος καλό, όλα καλά (2012), Εκδόσεις Καστανιώτη
Συνταγές μέσα από τη λογοτεχνία (2013), Alter – Ego ΜΜΕ Α.Ε.
Γιάννης Δουβίτσας 1943-2003 (2013), Νεφέλη
Περί λογοτεχνίας και άλλων δαιμονίων (2014), Gutenberg – Γιώργος & Κώστας Δαρδανός
Ξένων αιμάτων τρύγος (2014), Γαβριηλίδης
Νεανική αλληλογραφία 1954-1960 (2014), Τόπος
Ιστορίες ταχυδρομείου (2014), Ελληνικά Ταχυδρομεία
Τα κείμενα των Φιλίππων (2015), Κάπα Εκδοτική
18 κείμενα για το Γιάννη Μαρή (2016), Εκδόσεις Πατάκη
Η Ελλάδα ταξιδεύει, ολοένα ταξιδεύει (2017), Ιωλκός
Χωρίς μαγνητόφωνο (2018), Πόλις
Το ημερολόγιο της Μικρασιατικής Εκστρατείας (2018), Εκδόσεις Πατάκη
Λίγη ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας (2018), Γαβριηλίδης
Βραβεία-Διακρίσεις
Officier des Arts et des Lettres από τη Γαλλική Δημοκρατία.
Επίτιμος Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Πατρών στην έδρα της Φιλολογίας
Ταξιάρχης Γραμμάτων και Τεχνών της Γαλλικής Δημοκρατίας (1984)
Μέλος του Διεθνούς Κοινοβουλίου των Συγγραφέων με έδρα το Στρασβούργο
Μέλος του Δ.Σ. των Γάλλων συγγραφέων (Maison des Ecrivains) Γαλλία, (1990-1993)
Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού
Μεγάλο Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας (2016)
Βιβλιογραφία
Βάσος Βαρίκας: Συγγραφείς και κείμενα Α’ (1961-1965)
Αποστόλου Σαχίνη: Νέοι Πεζογράφοι (1965)
Mario Vitti: Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας (1978)
Η απολογία του Ζ – Βασίλης Βασιλικός
“Η απολογία του Ζ” δεν είναι αυτοβιογραφία, αλλά μια νουβέλα γραμμένη σε πρώτο πρόσωπο, ισοδύναμο με το τρίτο “υποθετικό” πρόσωπο μιας αφήγησης. Αρχικά προοριζόταν για πρόλογος στο ομώνυμο βιβλίο, όμως δεν ήθελα εκείνη την εποχή (τέλος του 1966) το “φανταστικό ντοκιμαντέρ ενός εγκλήματος” να επηρεαστεί από μια “ντοκουμενταρισμένη φαντασία”. Έτσι άφησα την έκδοσή του για αργότερα.
Ο χρόνος που μεσολάβησε έδωσε στα πράγματα τις σωστές τους διαστάσεις κι απομάκρυνε τον κίνδυνο να επισκιάσει η προβληματολογία του συγγραφέα το ίδιο το υλικό του. Αντίθετα, επειδή ενισχύει, βαθαίνει κι αποκαλύπτει την υποκειμενική ερμηνεία μιας αντικειμενικής πραγματικότητας, θεωρώ πως “Η απολογία του Ζ” είναι το απαραίτητο συμπλήρωμα του “Ζ”.
Μυθιστόρημα, Νίκας / Ελληνική Παιδεία Α.Ε., 2020, 160 σελ.
Ποιήματα – Βασίλης Βασιλικός
Η ανθολογία των ποιημάτων του Βασίλη Βασιλικού, σε επιμέλεια-ανθολόγηση Θανάση Θ. Νιάρχου, αποτελείται από δύο ενότητες: Τα εφηβικά [1948-1951], Ποιήματα της αυτοεξορίας [1967-1973]. Εντός των 184 σελίδων της, ο αναγνώστης θα διαπιστώσει την αυθεντική ποιητικότητα του λόγου του διακεκριμένου συγγραφέα, Βασίλη Βασιλικού, την κοινωνική, ιστορική χροιά των στίχων του καθώς και την πολιτική προέκτασή τους. Βιώματα, αναμνήσεις, φόβοι, εκρήξεις, κατηγορώ, σχέσεις, ιστορίες, στιγμές καθορίζουν τον ποιητή κατά τη συγγραφή κι οργώνουν τις μνήμες.
***
Κι είναι πια τα ποιήματα
δίχως αποδέκτες,
καθώς πειρατικός σταθμός
που για ν’ αποφύγει
τη σήμανση της ραδιονομίας
χάνει, και τους λίγους που είχε,
ακροατές.
Aνθολόγηση: Θανάσης Θ. Νιάρχος
Ποίηση, Ιωλκός, 2020, 181 σελ.
Τ΄αγγέλιασμα – Βασίλης Βασιλικός
H Τριλογία είναι η πολεμική φωνή ενός εξεγερμένου νέου των σίξτις. Κι όπως ακριβώς η ροκ μουσική εκείνης της περιόδου, έτσι και η Τριλογία κατόρθωσε, χάρη στην αυθεντικότητα του ύφους της και την καθολικότητα των θεμάτων της, να διατηρήσει αυτή τη φωνή ζωντανή και πάντα ανατρεπτική στο μάκρος του χρόνου.
Στο “Φύλλο”, η Φύση εκδικείται τους πρώτους τυχόντες: τους ενοίκους μιας πολυκατοικίας που συμβιβάζονται με την καταστροφή της.
Στο “Πηγάδι”, η Γη εκδικείται εκείνους που την απαρνούνται ασφαλισμένοι στην ψευδαίσθηση της τεχνολογίας.
Στο “Αγγέλιασμα”, η Ζωή εκδικείται όσους εναποθέτουν τις ελπίδες τους σε μια άλλη ζωή.
Το “Φύλλο” είναι ένα μανιφέστο ισοδύναμο της πιο ρηξικέλευθης σύγχρονης Οικολογίας· το “Πηγάδι” είναι μια προφητική παρωδία της μεταβιομηχανικής εποχής με απηχήσεις από το δαντικό Καθαρτήριο· το “Αγγέλιασμα” είναι μια τολμηρή καταγγελία του καπιταλιστικού κόσμου ως καθολικής απάτης.
Σε παράλληλη τροχιά με την “Τριλογία” του Στρατή Τσίρκα και το “Κιβώτιο” του Άρη Αλεξάνδρου, η “Τριλογία” του Βασίλη Βασιλικού καταγράφεται ως ένα από τα σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα της μεταπολεμικής περιόδου στον εικοστό αιώνα.
Νουβέλα, Τόπος, 2020, 142 σελ.
Το πηγάδι – Βασίλης Βασιλικός
H Τριλογία είναι η πολεμική φωνή ενός εξεγερμένου νέου των σίξτις. Κι όπως ακριβώς η ροκ μουσική εκείνης της περιόδου, έτσι και η Τριλογία κατόρθωσε, χάρη στην αυθεντικότητα του ύφους της και την καθολικότητα των θεμάτων της, να διατηρήσει αυτή τη φωνή ζωντανή και πάντα ανατρεπτική στο μάκρος του χρόνου.
Στο “Φύλλο”, η Φύση εκδικείται τους πρώτους τυχόντες: τους ενοίκους μιας πολυκατοικίας που συμβιβάζονται με την καταστροφή της.
Στο “Πηγάδι”, η Γη εκδικείται εκείνους που την απαρνούνται ασφαλισμένοι στην ψευδαίσθηση της τεχνολογίας.
Στο “Αγγέλιασμα”, η Ζωή εκδικείται όσους εναποθέτουν τις ελπίδες τους σε μια άλλη ζωή.
Το “Φύλλο” είναι ένα μανιφέστο ισοδύναμο της πιο ρηξικέλευθης σύγχρονης Οικολογίας· το “Πηγάδι” είναι μια προφητική παρωδία της μεταβιομηχανικής εποχής με απηχήσεις από το δαντικό Καθαρτήριο· το “Αγγέλιασμα” είναι μια τολμηρή καταγγελία του καπιταλιστικού κόσμου ως καθολικής απάτης.
Σε παράλληλη τροχιά με την “Τριλογία” του Στρατή Τσίρκα και το “Κιβώτιο” του Άρη Αλεξάνδρου, η “Τριλογία” του Βασίλη Βασιλικού καταγράφεται ως ένα από τα σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα της μεταπολεμικής περιόδου στον εικοστό αιώνα.
Νουβέλα, Τόπος, 2020, 96 σελ.
Το φύλλο – Βασίλης Βασιλικός
H Τριλογία είναι η πολεμική φωνή ενός εξεγερμένου νέου των σίξτις. Κι όπως ακριβώς η ροκ μουσική εκείνης της περιόδου, έτσι και η Τριλογία κατόρθωσε, χάρη στην αυθεντικότητα του ύφους της και την καθολικότητα των θεμάτων της, να διατηρήσει αυτή τη φωνή ζωντανή και πάντα ανατρεπτική στο μάκρος του χρόνου.
Στο “Φύλλο”, η Φύση εκδικείται τους πρώτους τυχόντες: τους ενοίκους μιας πολυκατοικίας που συμβιβάζονται με την καταστροφή της.
Στο “Πηγάδι”, η Γη εκδικείται εκείνους που την απαρνούνται ασφαλισμένοι στην ψευδαίσθηση της τεχνολογίας.
Στο “Αγγέλιασμα”, η Ζωή εκδικείται όσους εναποθέτουν τις ελπίδες τους σε μια άλλη ζωή.
Το “Φύλλο” είναι ένα μανιφέστο ισοδύναμο της πιο ρηξικέλευθης σύγχρονης Οικολογίας· το “Πηγάδι” είναι μια προφητική παρωδία της μεταβιομηχανικής εποχής με απηχήσεις από το δαντικό Καθαρτήριο· το “Αγγέλιασμα” είναι μια τολμηρή καταγγελία του καπιταλιστικού κόσμου ως καθολικής απάτης.
Σε παράλληλη τροχιά με την “Τριλογία” του Στρατή Τσίρκα και το “Κιβώτιο” του Άρη Αλεξάνδρου, η “Τριλογία” του Βασίλη Βασιλικού καταγράφεται ως ένα από τα σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα της μεταπολεμικής περιόδου στον εικοστό αιώνα.
Νουβέλα, Τόπος, 2020, 112 σελ.
Ο ασβός – Βασίλης Βασιλικός
Ένας μεσήλικας συγγραφέας αποτυπώνει την ερωτική ιστορία του με μια πολύ νεότερή του γυναίκα στη Νέα Υόρκη του 1980, λίγο καιρό μετά την ξαφνική απώλεια της αγαπημένης του. Αυτός, ακαταμάχητος εραστής, τρυφερός και κυνικός μαζί, τσακισμένος από τον θάνατο της συντρόφου του, καταφτάνει στις ΗΠΑ τον χειμώνα του 1979-1980 για να δώσει μια σειρά διαλέξεων σε πανεπιστήμια. Εκεί γνωρίζει τη νεαρή Φλώρα, φοιτήτρια της Αρχιτεκτονικής, που εμφανίζεται ως από μηχανής θεός στο δράμα του άντρα. Μια γνωριμία που γρήγορα θα εξελιχθεί σε θυελλώδη έρωτα, σε σχέση βαθιά, σαρκική και ψυχική, ανάμεσα σε έναν άντρα θύτη και θύμα και μια γυναίκα υποταγμένη και αφοσιωμένη, που πασχίζει να τον κρατήσει κοντά της. Εκείνη αρχικά θα θυμίσει στον ήρωα-αφηγητή την παντοδύναμη νεκρή αγαπημένη, αλλά θα επιχειρήσει στη συνέχεια να αυτονομηθεί, να διεκδικήσει τον δικό της χώρο, κόβοντας τα μαλλιά της και ανατρέποντας την ισορροπία της σχέσης.
Ο “Ασβός”, που για διάφορες ατυχείς συγκυρίες παρέμεινε ουσιαστικά εκτός κυκλοφορίας για περίπου 30 χρόνια, είναι ένα συναρπαστικό “αφήγημα πόλης”, χρονικό της συμβίωσης δύο ανθρώπων σε μια γοητευτική και εκκωφαντική μεγαλούπολη. Ένα μυθιστόρημα πάνω στην ευεργετική και μαζί καταστροφική δύναμη του έρωτα.
Μυθιστόρημα, Διάπλαση, 2019, 296 σελ.
Οι ρεμπέτες και άλλες ιστορίες – Βασίλης Βασιλικός
Ένα μωσαϊκό της δεκαετίας του 1970, των πρώτων χρόνων της Μεταπολίτευσης. Παλαίμαχοι ρεμπέτες, η φυλή των Μπάο Μπάο, ένα παλιό μπαούλο με προσωπικά αντικείμενα, οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης, μια καταπιεσμένη νοικοκυρά που ζητάει σεξουαλική ανακούφιση, η άρνηση ενός Μάρτυρα του Ιεχωβά να στρατευτεί, ένας άντρας που αναπολεί τη χαμένη του αγάπη μέσα από ένα κολάζ φωτογραφιών από τον χώρο της πολιτικής, της τέχνης και του αθλητισμού, ένας οικολόγος φιλοβασιλικός, Μολούκοι τρομοκράτες που δίνουν ζωή σε έναν απόκληρο, ένας καταξιωμένος αριστερός συνδικαλιστής, το απωθημένο ενός ανθρώπου να κερδίσει το πρωτοχρονιάτικο φλουρί στα χρόνια της Κατοχής.
Μικρές ψηφίδες που συνθέτουν την εικόνα μιας ολόκληρης εποχής.
Διηγήματα, Κέδρος, 2019, 181 σελ.
Σκανδιναβικό σταυρόλεξο – Βασίλης Βασιλικός
Η νουβέλλα του Βασίλη Βασιλικού, με τον τίτλο “Σκανδιναβικό σταυρόλεξο”, που εγκαινιάζει τη σειρά Πολάρ, θα αιφνιδιάσει ευχάριστα τον αναγνώστη με μία σκοτεινή υπόθεση από τα χρόνια της Δικτατορίας, που, όμως, εκτυλίσσεται στη μακρινή Σουηδία και στον χώρο των Ελλήνων εξορίστων και μεταναστών.
Μια ελληνική Nordic ιστορία με πολλά αναπάντητα ερωτήματα, ένα “σκανδιναβικό σταυρόλεξο” για απαιτητικούς αναγνώστες, που γράφτηκε σχεδόν δύο δεκαετίες πριν επικρατήσει στην παγκόσμια αγορά το Nordic noir.
Νουβέλα, Dolce, 2019, 120 σελ.
Τα καμάκια – Βασίλης Βασιλικός
Χαίρομαι το σώμα μου. Το περνώ από πόρτες, το σφυγμομετρώ με την ανάσα του ηλεκτρονικού μου ρολογιού, μετρώ το μπόι του με το χαμηλότερο κλαδί του πιο ψηλού δέντρου… Δεν περιμένω ωστόσο θαύματα. Δεν διατηρώ αυταπάτες. Η δουλειά είναι σκληρή. Από το “Greek Art Mycenea” πήγα στο “Solid Gold Agamemnon”, για να περάσω έπειτα στο “Handicraft Medea” και να καταλήξω στο “Byzantine Coin”. Είμαι ένας πλανόδιος πωλητής ταγαριών. Κι ένας πραματευτής της αγάπης που, ενώ πουλιέται με το κιλό, την αληθινή δεν τη βρίσκεις παρά με το σταγονόμετρο.
Καμάκι άλλου καμακιού το μάτι δεν το βγάζει. Αυτό είναι ένα αξίωμα γενικό. Ένα καμάκι ποτέ δεν θα φάει τη γυναίκα άλλου καμακιού, ακόμα κι αν εκείνη το προκαλέσει με τα μάτια ή με τον ψίθυρο. Μόνο όταν ένα καμάκι προσκαλεί ένα άλλο για βοήθεια, το άλλο καμάκι βοηθάει· γιατί υπάρχουν ξένες βιτσιόζες, υπάρχει και το πρόβλημα της γλώσσας πολλές φορές. ‘Αραγε συλλογίστηκε κανείς τι σκέφτεται ένα καμάκι που διανυκτερεύει; Σκέφτεται πως μόνο καμάκι δεν είναι. Ζει στο όραμα μιας γλυκιάς απαντοχής, μην ξέροντας κι αυτό τι περιμένει. Το καμάκι είναι φτιαγμένο από μια ζύμη μαλακιά, πολύ πολύ ανθρώπινη. Μόνο να: είναι η ζωή τέτοια, που το αναγκάζει να φέρεται καμιά φορά σκληρά· οι ξένοι έρχονται εδώ για την πλάκα τους, ενώ το καμάκι μένει εδώ για να πλακώνει. Αυτό που ονειρεύεται ένα καμάκι συνειδητό είναι πότε θα ‘ρθει το φθινόπωρο για να σηκωθεί να φύγει· να πάει στα μέρη απ’ όπου οι άλλοι ήρθαν και του μίλησαν γι’ αυτά: Λονδίνο, Παρίσι, Νέα Υόρκη, Ρώμη, Βαρκελώνη, Ζυρίχη, Βερολίνο, Κοπεγχάγη, Ελσίνκι: ένα όνειρο ταξιδιού, με τα λεφτά που κέρδισε δουλεύοντας σκληρά ένα ολόκληρο καλοκαίρι.
Ζ – Βασίλης Βασιλικός
Φανταστικό ντοκιμαντέρ ενός εγκλήματος
Μυθιστόρημα-σταθμός της ελληνικής λογοτεχνίας, πολιτικό ντοκουμέντο, ένα από τα διασημότερα σε όλο τον κόσμο ελληνικά βιβλία, το “Ζ” του Βασιλικού σε νέα έκδοση, πενήντα χρόνια από την πρώτη του κυκλοφορία.
Το “Ζ” δεν χρειάζεται συστάσεις. Ή μήπως αυτό δεν είναι αλήθεια; Τι γνωρίζουμε για το διασημότερο, μαζί με τον Ζορμπά, ελληνικό πεζογράφημα που, μεταξύ άλλων, προτάθηκε το 2009 από την εφημερίδα Guardian ως ένα από τα 1.000 μυθιστορήματα που “όλοι πρέπει απαραιτήτως να διαβάσουν”; Μήπως νομίζουμε πως το γνωρίζουμε μέσω της ομότιτλης ταινίας του Κώστα Γαβρά;
Ο Βασίλης Βασιλικός, γνωστός ήδη και βραβευμένος συγγραφέας, αρχίζει να ασχολείται με το “Ζ” εν θερμώ, αμέσως μετά τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη, τον Μάιο του 1963. Συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία και το προανακριτικό υλικό, αλλά καθυστερεί την έκδοση του βιβλίου λόγω των αμφιβολιών του για το πώς πρέπει να χειριστεί συγγραφικά το θέμα. Το έναυσμα για την ολοκλήρωση του έργου τού δίνεται, όταν, όπως έχει πει πολλές φορές ο συγγραφέας, το 1966 διαβάζει το “Εν ψυχρώ”, το διάσημο πια “non-fiction novel” του Τρούμαν Καπότε. Όπως εξηγεί στο επίμετρο του βιβλίου η Γ. Φαρίνου-Μαλαματίρη, στη διαμόρφωση του ύφους του Βασιλικού σημαντικό ρόλο είχαν και τα θεωρητικά κείμενα του Ζαν Πωλ Σαρτρ που καλούσαν τους συγγραφείς σε κοινωνική στράτευση.
Το “Ζ” πρωτοεκδόθηκε τον Νοέμβριο του 1966, ενώ η δίκη για την υπόθεση Λαμπράκη συνεχιζόταν, προκαλώντας αίσθηση όχι μόνο λόγω του θέματός του αλλά και του πρωτοποριακού τρόπου γραφής του. Η χούντα το απαγορεύει· η φήμη του στο εξωτερικό εκτοξεύεται, ειδικά αφότου ο Γαβράς μεταφέρει ένα τμήμα του, σε σενάριο Χόρχε Σεμπρούν, στον κινηματογράφο.
Μέχρι σήμερα το “Ζ” έχει εκδοθεί σε 22 γλώσσες, ενώ εξακολουθεί να γοητεύει με την πλοκή του και τα λυρικά του κομμάτια, να εντυπωσιάζει με την τόλμη του στην αποκάλυψη των παρακρατικών κυκλωμάτων και της εκκόλαψης εγκληματικών οργανώσεων. Η εύλογη σύνδεσή του, τέλος, με σύγχρονα γεγονότα προσφέρει διαρκώς τη δυνατότητα νέων σηματοδοτήσεων.
Κ – Βασίλης Βασιλικός
Φανταστικό ντοκιμαντέρ ενός σκανδάλου
Κ όπως…
Καλημέρα, Κλεφτοκοτάς, Κατηγορούμενος, Κορυδαλλός, Κρετίνος, “Κουσούρι”, Κουρσούμι, Καλόγερος, Κίβδηλος, Κρυφή Κάμερα, Κάφκα, Καλομοίρα, Καρφί, Κάγκελο, Κερατάς, Κάλυψη, Κλικαδόρος, Κόμμα, Κενό, Κηφήνας, Κομήτης, Καρεκλοκένταυρος, Κουμάσι, Κοριός, Κολυμπηθρόξυλο, Καταθέσεις, Κεφάλαια, Κόλπο, Κορόιδο, Κοσμάκης, Κου-Κλουξ-Κλαν.
“Παππού, μην ξεχνάς την Κάθαρση.”
“Καλά Κρασιά.”
Το φύλλο. Το πηγάδι. Τ’ αγγέλιασμα. – Βασίλης Βασιλικός
Η “Τριλογία” είναι η πολεμική φωνή ενός εξεγερμένου νέου των σίξτις. Κι όπως ακριβώς η ροκ μουσική εκείνης της περιόδου έτσι και η Τριλογία κατόρθωσε, χάρη στην αυθεντικότητα του ύφους της και την καθολικότητα των θεμάτων της, να διατηρήσει αυτή τη φωνή ζωντανή και πάντα ανατρεπτική στο μάκρος του χρόνου.
Στο “Φύλλο”, η Φύση εκδικείται τους πρώτους τυχόντες: τους ενοίκους μιας πολυκατοικίας που συμβιβάζονται με την καταστροφή της.
Στο “Πηγάδι”, η Γη εκδικείται εκείνους που την απαρνούνται ασφαλισμένοι στην ψευδαίσθηση της τεχνολογίας.
Στο “Αγγέλιασμα”, η Ζωή εκδικείται όσους εναποθέτουν τις ελπίδες τους σε μια άλλη ζωή (τη μεταφυσική ή εκείνη των αριστερών οραμάτων).
Το “Φύλλο” είναι ένα μανιφέστο ισοδύναμο της πιο ρηξικέλευθης σύγχρονης Οικολογίας· το “Πηγάδι” είναι μια πρoφητική παρωδία της μεταβιομηχανικής εποχής με απηχήσεις από το δαντικό Καθαρτήριο· το “Αγγέλιασμα” είναι μια τολμηρή καταγγελία του καπιταλιστικού κόσμου ως καθολικής απάτης.
Σε παράλληλη τροχιά με την “Τριλογία” του Στρατή Τσίρκα και το “Κιβώτιο” του Άρη Αλεξάνδρου, η “Τριλογία” του Βασίλη Βασιλικού καταγράφεται ως ένα από τα σημαντικότερα λογοτεχνικά έργα της μεταπολεμικής περιόδου στον εικοστό αιώνα.
Υπάρχουν όνειρα – Βασίλης Βασιλικός
“…Τα όνειρα είναι μια ουσία ζωής, η πρώτη που σε κρατά σε εγρήγορση στην άθλια ύπαρξή σου και βιάζεσαι να τρέξεις, να ξεχαστείς, σε μια ονειρική ταινία ή σε ένα βιβλίο με όνειρα ή στον έρωτα, όπου τα όνειρα που πλάθουν οι εραστές είναι τόσο συχνά τ’ αντίθετο απ’ την πραγματικότητα που ζούνε· και βγαίνουν ξανανιωμένοι απ’ τον έρωτα, γιατί μπόρεσαν να ονειρευτούν, κι όσα τους προσγειώνουν στη ζωή, η καρτέλα, το νοίκι, η αρρώστια, η γκρίνια, τα μισούν και ζουν σε όνειρα ταξιδιών, σε διακοπές ονείρων, σ’ ονειρικές καταστάσεις συμβίωσης ή πηγαίνουν να ξεδώσουν σ’ ένα όνειρο γηπέδου ή σε καμιά ονειρική εκκλησία…”.
Ο τρομερός μήνας Αύγουστος – Βασίλης Βασιλικός
“Σε βλέπω σαν μια αγκαλιά. Μια αγκαλιά που ζητά να με ξαναπεριλάβει. Να χωνευτώ μέσα στη ζέστα σου. Και μετά την τελευταία φορά, ξάπλωσες πάνω στα πόδια μου, απ’ την αντίθετη πλευρά της καρδιάς σου. Τίποτα δεν πρόλεγε πως ήταν η τελευταία. Δεν είχες προλάβει να γεράσεις. Τις πρώτες, τις ελάχιστες άσπρες τρίχες που εμφανίστηκαν στους κροτάφους σου τις αγαπούσες. Το ότι θα σου δινόταν να γεράσεις για σένα ήταν ευτυχία. Γιατί σήμαινε πως θα ζούσες”.
Η ατέλειωτη επιστολή – Βασίλης Βασιλικός
“…Είναι ακόμα τα λόγια σου μέσα μου πολύ ζωντανά. Η φωνή σου δεν έχει τίποτα χάσει από την έντασή της. Η φλόγα σου που καίει με ζεσταίνει ακόμα. ‘Ελα, μαζί να βάλουμε ξανά τις νάρκες, να ανατινάξουμε τα κατεστημένα, να πληγώσουμε τους παχύδερμους, να ξύσουμε τους σοβάδες απ’ τις εικόνες, για να λάμψουν οι Παναγίες σ’ όλη την έκπαγλή τους ομορφιά. ‘Ελα μαζί μου σ’ αυτό το ταξίδι που κάνω μόνος μου. Θα σου πληρώσω μια θέση άδεια δίπλα μου, για να ‘σαι πάντα κοντά μου”.
Γλαύκος Θρασάκης – Βασίλης Βασιλικός
Συγκεντρωτική έκδοση των τεσσάρων έργων: “Γλαύκος Θρασάκης: Μυθιστόρημα” (α’ έκδοση: Πλειάς, 1974), “Γλαύκος Θρασάκης: Η επιστροφή” (Πλειάς, 1975), “Γλαύκος Θρασάκης: Μπερλίνερ Ανσάμπλ” (Πλειάς, 1976), “Τα απόκρυφα του Γλαύκου Θρασάκη” (Κάκτος, 1978).
Μια ιστορία αγάπης – Βασίλης Βασιλικός
“…Παντού υπήρχαν αναμνήσεις πολύ νωπές, που ξεπετάγονταν σαν κρίνοι και μ’ αρρώσταιναν. Παντού αυτές οι αναμνήσεις χαλούσαν καθετί το καινούριο που ήθελα να γευτώ. ‘Ετσι ήταν εδώ, έτσι με φιλούσε και τα λόγια της μου ξανάρχονταν στο μυαλό στάζοντας γλυκά σαν το μέλι από την κερήθρα.
“Κι ωστόσο, ανάμεσα σ’ αυτό που ήθελα και σ’ αυτό που έκανα εκείνη τη στιγμή υπήρχε το χάος μιας νύχτας. Μα ζητούσα κι αυτό το είδος του πόνου. Την οδύνη της απουσίας της, όπου η μνήμη γινόταν πανίσχυρη κι επεξεργαζόταν με το δικό της τρόπο τα περασμένα. Γιατί έχει κι η μνήμη μας τις απαιτήσεις της. Θέλει κι αυτή να ζει και μας ζητά την απουσία, σαν μια άδεια κάμαρα όπου θα στηθεί ελεύθερα το ονειρικό σκηνικό της”.
Δεν μετανιώνω για τα δάκρυα που έχυσα για σένα – Βασίλης Βασιλικός
“Υπάρχεις. Παρηγοριέμαι”.
Γράμματα μικρά, σαν ρίζες συσπειρωμένες, ρίζες που μιας κι αγγίξουν το χώμα μου αρχίζουν να μεγαλώνουν βυζαίνοντας το στέρνο μου, γίνομαι η γλάστρα, “υπάρχεις, παρηγοριέμαι”, με πιάνει το χέρι σου και με τινάζει, τόσο χώμα περιττό πέφτει απ’ τις ρίζες αυτών των γραμμάτων σου, τόσο άχρηστο χώμα, και από κάτω μια σελίδα λευκή, τσακισμένη στα τέσσερα, για να τυλίξει κάτι φωτογραφίες που σκεπάζουν την τριετία της απουσίας σου.
Τα φρύγανα του έρωτα – Βασίλης Βασιλικός
“…Η Ρούλα μού δίνει τα χέρια της. Είναι απλή, το σώμα της διαγράφεται γλυπτό κάτω απ’ το φόρεμα. “Κάθισε”, μου λέει, και μου δείχνει το κρεβάτι όπου κάθεται. Αρνιέμαι. Μ’ αρέσει απόψε τόσο πολύ, η φτώχεια της, η μυρωδιά της μπουγάδας, το παντοτινό χαμόγελο, τα αφράτα, ξυπόλυτα πόδια της, θέλω τόσο πολύ να την αγκαλιάσω, να πιάσω τα πόδια της, να τα φιλήσω, όπως ο εγκληματίας τα πόδια της πόρνης Σόνιας, όταν μετανοεί, και φοβάμαι να καθίσω δίπλα της, μήπως μαγνητιστώ και τα χάσω”.
Τα δώρα της αγάπης – Βασίλης Βασιλικός
“Τη γνώρισα σαν ένα σκάφος που η φουρτούνα το ξέβρασε σε μιαν ακρογιαλιά της δικής του Ιθάκης, γνώριμη μα και γυμνή, άδεντρη μα κι αγαπημένη – αυτή την ίδια την Ιθάκη που την ανάγκασε, άλλοτε, να οδυσσέψει στα ξένα. Τώρα τη δέχτηκε, με τσακισμένα τα πλευρά του σκαριού της, το τιμόνι απείραχτο και τη μηχανή επώδυνα τραυματισμένη. Έτσι τη γνώρισα μόλις, μετά τις πρώτες αναγνωριστικές συναντήσεις, αρχίσαμε να τρυπάμε τη φλούδα του καρπού και να προχωρούμε ολοένα και πιο βαθιά στη σάρκα του, πριν φτάσουμε στο δικοτυλήδονο κουκούτσι, τον πυρήνα του έρωτά μας”.
Ο Ευρωπέος και η ωραία του υπερπέραν – Βασίλης Βασιλικός
Συναισθηματικό οδοιπορικό
«Δεν υπήρχε θέμα εκλογής. Όσα λειτούργησαν πριν γνωριστούν, ο Ευρωπέος και η Ωραία, ήταν ανεξάρτητα απ’ αυτούς, αφού οι ίδιοι δεν τα προσδιόρισαν. Έτσι, απ’ τη μέρα που αντάμωσαν (μόνο μοιραία δεν την αποκαλούμε, αφού τόσες συγκυρίες χρειάστηκε να δουλέψουν γι’ αυτήν), εκείνη με τη λεμονάδα της κι αυτός με το καλαμάκι που της πρόσφερε χώνοντάς το βαθιά μες στο μπουκάλι, απ’ τη μέρα αυτή δε χώρισαν ούτε μια στιγμή στις περιπέτειες και στις προσσεληνώσεις ενός ολόκληρου βίου».
Η μνήμη επιστρέφει με λαστιχένια πέδιλα – Βασίλης Βασιλικός
Αυτοβιογραφία
«Μια σελίδα πριν το κάπνισμα είναι απαραίτητη, για να μπορέσω να βρω την ισορροπία μου με τη μέρα. Κανείς δεν ξέρει τι συνέβη μια νύχτα ολόκληρη. Ξυπνούμε κάθε πρωί απορημένοι, φορτωμένοι με όνειρα δυσεξήγητα. Όλα ήταν άσχημα. Όλα στη συμβολική των ονείρων δεν προμηνούσαν τίποτα καλό. Ώσπου να φύγω, δυστυχώς, έτσι θα πάει.
»Ωστόσο η ισορροπία με τις λέξεις σημαίνει για μένα ισορροπία με τον κόσμο. Αν δεν αποκαταστήσω πρώτα τη σχέση μου μαζί τους, καμιά ισορροπία με τους ανθρώπους δεν μπορεί να αποκατασταθεί. Αυτό είναι η συγγραφική μου αναπηρία. Ο λόγος, βοηθητικό στοιχείο της ζωής, γίνεται πρωτογενής και πρωταρχικός παράγοντας. Οπότε, δεν συννεφιάζει».
Εσύ κι εγώ – Βασίλης Βασιλικός
Ερωτικοί διάλογοι
Αγάπη μου, αγάπη μου και πάλι αγάπη μου. Αγάπα με, αγάπη μου, με αγάπη. Δεν υπάρχει τέλος στην αγάπη. Όταν δυο άνθρωποι αγαπιούνται, αγάπη μου, σκουπιδάκια στη μηχανή που πρόσκαιρα σταματά είναι τα εμπόδια. Τα σκουπιδάκια βγαίνουν, η μηχανή καθαρίζεται κι απαθανατίζει το συγκλονιστικό πάντρεμα του Πάνω και του Κάτω κόσμου, όταν τα δυο γίνονται ένα, όταν δεν υπάρχουν αντίθετα πια, αρσενικού – θηλυκού, άσπρου – μαύρου. Γι’ αυτό σου έλεγα πριν πως η αγάπη είναι ελευθερία, γιατί η ελευθερία δεν έχει αντίπαλο. Είναι μόνη της. Αυτοδιοικείται. Αυτοφορτίζεται. Αυτοκινείται.
Εν πτήσει – Βασίλης Βασιλικός
Με τον Αλέκο συνταξιδεύαμε στην πτήση 202 της Ολυμπιακής Αεροπορίας για το Παρίσι. Καθόμασταν δίπλα, μ’ ένα κάθισμα ανάμεσά μας κενό, που λειτουργούσε σαν γέφυρα. Είχα πάρει μαζί μου ένα αχαράκωτο καινούριο μπλοκάκι, χωρίς συγκεκριμένο σχέδιο.
Καθώς βρεθήκαμε κι οι δύο ευδιάθετοι και άνετοι, χωρίς πολυκοσμία γύρω μας, αυθόρμητα μου γεννήθηκε η σκέψη εγώ να γράφω κάτι, να του το περνώ κι εκείνος μετά να σχεδιάζει. Του το είπα και η ιδέα του άρεσε. Ανταποκρινόταν στη βαθιά του επιθυμία της συνεργασίας του γραπτού λόγου με τη ζωγραφική. Μια παράδοση που στα χρόνια του Μεσοπολέμου στη Γαλλία είχε δώσει άριστους καρπούς.
Παρίσι – Κορυδαλλός – Βασίλης Βασιλικός
Ένα παζλ με 29 κομμάτια
Παρίσι – Ζυρίχη – Άαχεν – Στοκχόλμη – Φρανκφούρτη – Ρώμη – Ρότερνταμ – Παρίσι. Πώς άραγε συνδέει τις πόλεις αυτές ένας πλανόδιος πλασιέ εντύπων της Αντίστασης που τα διανέμει στους αυτοεξόριστους της χούντας, στα δύσκολα χρόνια 1967-1974;
Όλα όσα λέγονται και δεν πράττονται, όλα όσα πράττονται χωρίς να λέγονται, πώς καταλήγουν στο να υφάνουν το σκηνικό απ’ όπου αναπήδησε ένας Παναγούλης, ένα Καράγιωργας και τόσοι άλλοι επώνυμοι κι ανώνυμοι, σαν τον αφανή τροτσκιστή τον “Λάμπη τον Τρότσκα”;
Όλα όσα δεν ξέρετε, όλα όσα υποθέτετε κι όλα όσα θα θέλατε να μάθετε για τις υπόγειες διαδρομές, τις “εν οίκω” διαφωνίες, τις “εν δήμω” συμφωνίες – από τη βάναυση κακοποίηση του Τσαρουχά μέχρι τον Τομ Πάπας που τον περιγράφει το σκυλί του – θα τα βρείτε στο ανέκδοτο αυτό βιβλίο του Βασίλη Βασιλικού (είχε κυκλοφορήσει σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων μόνο στο εξωτερικό στα δύσκολα χρόνια της δικτατορίας). Τότε είχε μεταφραστεί σε δέκα τουλάχιστον γλώσσες, αλλά τώρα για πρώτη φορά κυκλοφορεί και στην Ελλάδα, καθώς η επικαιρότητα το απαιτεί.
Από την “Αεροσυνοδό” της εισαγωγής μέχρι το “Τις Πταίει;” του επιλόγου, δεκάδες ιστορίες έρωτα, μίσους, νοσταλγίας, διασπάσεων της Αριστεράς, απαίτησης για ένοπλο αγώνα, συνθέτουν ένα σπονδυλωτό μυθιστόρημα, το καλύτερο εγχειρίδιο για να συνθέσετε το τρομολαγνικό παζλ του παρόντος.
Ο ιατροδικαστής – Βασίλης Βασιλικός
«Το σώμα της, στιλπνό απ’ το νερό, μόλις κυλίστηκε στην άμμο, απόκτησε τη θαμπή έκφραση του παλιού καθρέφτη, όπου όλα φαίνονται χωρίς να ‘ναι κατ’ ανάγκην ορατά. Και η γραμμή της χαράδρας που χωρίζει τα δύο ημισφαίρια μαύρισε σαν από έκλειψη ηλίου. Κυλιόταν πάνω στην άμμο, τα στήθια της τρεμόπαιζαν σαν κύματα, ώσπου τα σκέπασε με τα φτερά του ένας τεράστιος γλάρος. Από τη συνουσία της με το πουλί, εκείνη βγήκε κερδισμένη, γιατί της έμειναν κάτι φτερά που την ομόρφαιναν σαν άγγελο κι ο αφαλός της παρέμενε σκοτεινός, τρύπα επικοινωνίας με το σκοτάδι του Άδη, όπου ο θείος μου κρατά τα δισκοπότηρα. Ήρθε ο νέος εκπρόσωπος, με την αλλαγή του καθεστώτος: δεν είναι πρεσβευτής, γιατί ακόμα δεν αναγνωρίστηκε επίσημα το καθεστώς του σκοταδιού».
Έγκλημα στην Κοπεγχάγη – Βασίλης Βασιλικός
“Δεν τολμούσε να πλησιάσει. Ούτε και να κοιτάξει κατά κει. Το δάσος ήταν άγριο, παρ’ όλη τη φθινοπωρινή του δόξα. Με ένα μαντίλι πράσινο από μετάξι, που άλλοτε, όταν φυσούσε, το ‘δενε στα μαλλιά της -καθώς του άρεσε του Γιώργου, για να μοιάζει, όπως της έλεγε, με τη μάνα του-, μ’ αυτό το μαντίλι τώρα, πατσαβούρα μέσα στα χέρια της, φίμωνε το στόμα της για να μη φωνάξει. Οι δυο τύποι της μυστικής αστυνομίας που την κρατούσαν παραμάσχαλα καταλάβαιναν το σπαραγμό της και δεν την έσπρωχναν προς τα κει που βρέθηκε το πτώμα του Γιώργου, του άντρα της. Μα έπρεπε τελικά να φτάσει ως εκεί, τυπικά να τ’ αναγνωρίσει”.
Μια πραγματική ιστορία, που συνέβη στις αρχές της δικτατορίας, στη Δανία, με πρωταγωνιστές τον Γιώργο Μ., που βρέθηκε “αυτοκτονημένος” στο δεξί κρόταφο, ενώ ήταν αριστερόχειρ, τον Ανδρέα Παπανδρέου, τους Έλληνες της Αντίστασης, τις μυστικές υπηρεσίες της CIA και του ΝΑΤΟ, που ο συγγραφέας του “Ζ” μας περιγράφει με τον τρόπο του αστυνομικού μυθιστορήματος, με τη γνώριμη μεστή γραφή του.
Οι ωραίοι Ωρεοί – Βασίλης Βασιλικός
Το κυνήγι του θησαυρού
Μπήκα σ’ ένα μπαρ. Ο ξένος ανταποκριτής ενδιαφερόταν ακόμα να μάθει ποιος σκότωσε τον Πολκ. Στο “καθιστάδικο” ένα “βλαχοκυρίζι” έλεγε σ’ ένα “χεβιμεταλά” ότι το βράδυ θα πήγαιναν σε μια καινούργια ντίσκο που άνοιξε στη Βουλιαγμένης, “εκατό μέτρα πέρα από κει που σκοτώθηκε ο Παναγούλης”. “Τώρα με φώτισες”. “Ακριβώς. Στο φωτάδικο δίπλα”. Παναγούλης, Μανδηλαράς, Λαμπράκης, Μπελογιάννης, Βελουχιώτης, μαρτυρικά πεσόντες. Οι ωραίοι Ωρεοί απομακρύνονταν ολοένα. Γίνονταν τόπος συμβολικός μιας κατάστασης. Είμαστε λίγοι, μα πιστοί στων αγγέλων τις τάξεις.
“Οι ωραίοι Ωρεοί”, κληρονόμοι του Άρη, του Μπελογιάννη και του Λαμπράκη, κρύβουν ένα μυθικό θησαυρό κάτω από επιχωματώσεις κομπιναδόρων και λουφαδόρων. Ο θησαυρός αυτός, κι αν δεν είναι οι λίρες που μετέφερε το αεροπλάνο των Άγγλων για τον Ζέρβα στην αντίσταση, υπάρχει. Ζει. Στην καθημερινότητα “της πίστας και της πίτσας, στο μπρούτο της Ανατολής και στο καλλιεργημένο της Δύσης” -που υπόκεινται σε αέναες μεταλλάξεις στην Ελλάδα της τελευταίας εικοσαετίας.
“Οι ωραίοι Ωρεοί” είναι η Ελλάδα εκτεθειμένη στο ντιβάνι μιας ανηλεούς ψυχανάλυσης από ένα δαιμόνιο συγγραφέα που φιλοσοφεί την Ελλάδα ως Ωραία Γυναίκα.
“Οι ωραίοι Ωρεοί”, το καινούργιο μυθιστόρημα του Βασίλη Βασιλικού, είναι η ιστορία όπως θα έπρεπε να διδάσκεται στα σχολεία: συναρπαστική σαν αστυνομικό μυθιστόρημα, ερωτική σαν νεανική αγάπη, ένας πραγματικός θησαυρός ελληνικής μνήμης και κοινωνικών οραμάτων.
Οι λωτοφάγοι – Βασίλης Βασιλικός
Απίστευτες και απίθανες σπαρταριστές ιστορίες, απίστευτος κόσμος, λαϊκός, αντρικός, πολυγαμικός: η “Ελλαδάρα” του ογδόντα, η τρελή χώρα των Λωτοφάγων που αναδύεται ατόφια μέσα από την ελευθεριακή συνεύρεση όλων των φυλών και των φύλων, προβάλλει δυναμικά σ’ αυτό το βιβλίο ως αιωνίως προκλητική γυναίκα.
Η τολμηρή περιγραφή της ερωτικής πράξης εδώ έχει την ίδια μυητική δραστικότητα που σφραγίζει την ανάγνωση του ερωτικού Ανδρέα Εμπειρίκου, με τη διαφορά ότι στο παρόν βιβλίο το ανελέητο χιούμορ του Βασιλικού προσθέτει ένα ανακουφιστικό αίσθημα γι’ αυτή τη μυθική χώρα των Μακάρων που σβήστηκε οριστικά από τον χάρτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης…
Η μυθολογία της Αμερικής – Βασίλης Βασιλικός
Πού είμαι, Θε μου, σε ποια γη, σε ποια χώρα; Τι κάνουμε με τη ζωή μας κάθε λεπτό που περνά; Θα ‘θελες να μάθεις τι σκέφτομαι για το μέλλον; “Πιες παστεριωμένο γάλα, πλούσιο σε βιταμίνη D”. Θέλεις να ξέρεις ποια είναι τα όνειρά μου; “Ο Τζιμ Κέλλυ πουλά τα καλύτερα μεταχειρισμένα αμάξια”. Κι αν θ’ αποχτήσουμε πολλά λεφτά τι θα τα κάνουμε; “Θα κάνουμε ακόμα ένα αποχωρητήριο, γιατί στον άνδρα μου και σε μένα μας αρέσει πολύ να διαβάζουμε στον καμπινέ. Συνήθως εκεί τελειώνουμε ολόκληρα βιβλία”. Που είμαι, Θε μου, σε ποια γη; Η τοπική εφημερίδα “Καθημερινός Φρουρός” γράφει για τους γάμους, τις εκκλησιές, διαφημίζει τα νέα απορρυπαντικά. Στην έρευνα για το αν η μητρότητα επηρεάζεται απ’ την ηλικία της μήτρας, μια μητέρα απαντά: “Γέννησα το παιδί μου όταν είχα περάσει πια τα σαράντα. Και το παιδί χαίρει άκρας υγείας…”
Μα τι θα γίνουν τόσα μωρά, τόσα σκυλιά, τόσα…
Δεν κοστίζει τίποτα ένας φόνος στην ΗΠΑ. Ο αναγνώστης της “Μυθολογίας της Αμερικής” (πρώτη γραφή: 1960-1964) συνειδητοποιεί ότι ουδέποτε κόστιζε πολύ. Ο Βασίλης Βασιλικός φαινομενικά περιγράφει εδώ την Αμερική των Σίξτις. Ουσιαστικά όμως απεικονίζει το μέλλον εκείνης της Αμερικής, με άλλα λόγια τη σημερινή Αμερική!
Η “Μυθολογία της Αμερικής”, με προφητική έμπνευση και εξαιρετική τέχνη, υπονομεύει τον τρόπο ζωής που σήμερα κυριαρχεί σε όλη την υφήλιο. Αυτή η “μυθολογία”, τύπου road movie, είναι το πρώτο ελληνικό βιβλίο που θίγει θέματα παγκοσμιοποίησης.
290 πρόσωπα – Βασίλης Βασιλικός
Συναντήσεις με “αξιοσημείωτους” ανθρώπους: από τη Μαργκερίτ Ντυράς έως τον Όλαφ Πάλμε, από τους Κανέτι, Φουέντες και Μίλερ έως την Παλόμα Πικάσο, τον Κώστα Γαβρά και τον Ζαν Πολ Σαρτρ… Μια ατέλειωτη πινακοθήκη προσώπων και προσωπικοτήτων, με τα οποία ο κοσμοπολίτης -και πολυδιαβασμένος σε όλο τον κόσμο συγγραφέας- διασταυρώθηκε στη δική του δημιουργική ζωή.
Ο Βασίλης Βασιλικός διαθέτει το χάρισμα να “διαβάζει” την ιστορία που κρύβει ο σύντροφός του στη γραφή, στην τέχνη, στην πολιτική.
Το “290” περιλαμβάνει ισάριθμα ψυχογραφήματα που διαβάζονται ως κεφάλαια ενός εν προόδω μυθιστορήματος· εκείνου που αφορά στους έρωτες, τα πάθη, τα συμπλέγματα, τις αδυναμίες, τη γοητεία των δημιουργών που έπλασαν τον 20ό αιώνα. Ένα απολαυστικό ταξίδι μύησης στην περιπέτεια της δημιουργίας στον 20ό αιώνα.
Ο Βάγγος απ’ τα Φάρσαλα έγινε αρχιγκάγκστερ – Βασίλης Βασιλικός
Το μαγαζί του κάθεται, ίδιο παγιδευμένο ζώο: κοιτάζει γύρω του, μήπως του την ανάψουν απ’ την πλάτη, κοιτάζει μπροστά, μέσα απ’ το σπασμένο παράθυρο, την άκρη του δρόμου. Κάθε αυτοκίνητο που σταματά. Κάθε πελάτη. Μικραίνει τα μάτια του απ’ τη μυωπία.
“Η πολλή κάλμα τελευταία δεν βγάζει σε καλό. Η πείρα μού δίδαξε να φυλάγομαι απ’ την ησυχία”.
Μπαίνοντας τον είδα να συζητάει με κάποιον. Μου φάνηκε της “κόζα”. Βγήκαν έξω οι δυο τους. Σε λίγο ο Βάγγος γύρισε μόνος του…
Μάθημα ανατομίας – Βασίλης Βασιλικός
1965-1978: Αφηγήματα
Στο “Μάθημα Ανατομίας” περιλαμβάνονται αφηγήματα του Βασίλη Βασιλικού, που γράφτηκαν κατά το διάστημα 1965 και 1978, δηλαδή λίγο πριν, λίγο μετά την περίοδο της αυτοεξορίας του.
Πολιτικές εξελίξεις και κοινωνικές αλλαγές, οράματα και διαψεύσεις, αντίσταση αλλά και προσαρμογή, με αφορμή προσωπικά “δράματα” ή τραγωδίες που χαράσσονται έντονα στη μνήμη του αναγνώστη.
Με ιδιαίτερη έμφαση στους χαρακτήρες, τα κίνητρα, άλλοτε υψηλά και άλλοτε ταπεινά, αλλά και στη μοίρα των πρωταγωνιστών, ο Βασίλης Βασιλικός αφηγείται και (ανα)τέμνει με διεισδυτική ματιά, “ξύνοντας” με προσοχή την επιφάνεια και αναδεικνύοντας το βάθος της εποχής.
Το “Μάθημα ανατομίας” μπορεί να διαβαστεί είτε ως σπονδυλωτό μυθιστόρημα είτε ως επώδυνη εξακρίβωση των κρίσιμων συνθηκών που επέφεραν το “μοιραίο”, και πάντως ως μία εξαιρετική τοιχογραφία, βγαλμένη από το “ατελιέ” του συγγραφέα, που επιβεβαιώνει τις αφηγηματικές αρετές της “Τριλογίας”, του “Ζ” και του “Γλαύκου Θρασάκη”.
Η απολογία του Ζ – Βασίλης Βασιλικός
Με δυσκολία το πέρασαν μέσα απ’ την πόρτα. Το ξεκασέλωσαν, το ‘στησαν σε μια γωνιά.
Της δώσαν και το φυλλάδιο χρήσης. Ήρθε κι ο ηλεκτρολόγος κι έβαλε μια καινούργια πρίζα, με γείωση. Η κυρα-Κατίνα τους κέρασε γλυκό.
“Άντε καλορίζικο” της ευχήθηκαν κι έφυγαν. Κατά τις έντεκα ήταν έτοιμο. Πήγε κι αγόρασε όλα
τα τρόφιμα που θα το γέμιζαν. Αβγά που τα ‘βαλε στις θήκες τους, μπριζόλες στην κατάψυξη, φρούτα και λαχανικά για το κάτω συρτάρι. Έβαλε νερό σε πλαστικές μποτίλιες. Κι έφτιαξε ένα ψάρι που θα το ‘τρωγαν κρύο το ίδιο μεσημέρι.
Η ζωή της γέμισε όπως κι η κουζίνα. Τώρα είχε να ασχολείται με κάτι συνεχώς. Τα βράδια, κλείνοντας το φως, έβλεπε μέσα στο φωτεινό του παράδεισο, κρυφό σαν ένα όστρακο που τ’ ανοίγεις. Κι όταν τις νύχτες δεν μπορούσε να κοιμηθεί, έβαζε όλη της την προσοχή στο να παρακολουθεί την ανάσα του που άρχιζε και σταματούσε με μια δική του νομοτέλεια.
Βέβαια, ανέβηκε ο λογαριασμός του ηλεκτρικού τον πρώτο μήνα, αλλά πάντα υπήρχε ένα ποτήρι κρύο νερό, πάντα μπορούσε να σιτέψει το κρέας, πάντα τα φρούτα ήταν παγωμένα. Έτσι αρνήθηκε να πάει στην εξοχή, όταν ο άντρας της πήρε την άδειά του.
Poste Restante – Βασίλης Βασιλικός
1967-1974
Σαράντα χρόνια μετά το πραξικόπημα, με το Poste Restante 1967-1974, ξαναγράφεται ένα σημαντικό κεφάλαιο στη “λογοτεχνία της εξορίας”, όπου ο συγγραφέας, σαν τον αναγνώστη, είναι ταυτόχρονα αποστολέας και παραλήπτης. Στις σελιδες του βιβλίου, ο ιστορικός χρόνος εναλλάσσεται με το γεωγραφικό χώρο σε ένα οδοιπορικό στην Ελλάδα των Συνταγματαρχών και την Ευρώπη των εξεγέρσεων.
Σε μια χώρα που αναζητεί την ταυτότητά της σε αντίξοες πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες, ο Βασίλης Βασιλικός, αυτοεξόριστος, αφηγείται την περιπέτεια της γραφής και καταγράφει παράλληλα την προσωπική του περιπλάνηση, αποδεικνύοντας πως η διάχυση των ορίων του χρόνου και του χώρου δεν αποτελεί αποκλειστικό “προνόμιο” του Διαδικτύου και το blogs.
Μπαλέτα λαϊκών χορών Ντόρας Στράτου – Βασίλης Βασιλικός
– Αχ, κυρά-Ευτέρπη, πείτε ένα λόγο για μένα στον κυρ πρόεδρο, αναστέναξε η Λισαβέτα βράζοντας ένα σπάραχνο απ’ το λαθρίνι.
– Θα πάω να τον βρω και θα το μιλήσω, απάντησε η κυρία Ευτέρπη, χώνοντας μια βελονιά μες στο κέντημα.
– Θέλει να στείλει την Ηλέκτρα του Μυτιληνιού, τη Μαιρούλα τού Αϋφαντίδη και την Καλλιόπη τού μπαρμπα-Μήτσου. Η μια είναι κόρη τής κουμπάρας του, η άλλη βαφτισιμιά του κι η τρίτη η καλύτερη, το Καλλιοπάκι…
Έπνιξε το γέλιο τη καθώς τώρα με το λεπίδι του μαχαιριού ξελέπιζε το ψάρι που σπαρταρούσε.
Τρεις γυναίκες – Βασίλης Βασιλικός
Ρούλα, Έλεν, Μάγδα
Στις “Τρεις γυναίκες” κυριαρχούν η γυναίκα και ο τόπος, η ανάμνηση και το τίμημα του έρωτα. Κάθε γυναικεία φιγούρα συμπληρώνει και κλυδωνίζει ταυτόχρονα τον εσωτερικό κόσμο του αφηγητή. Kάθε προσπάθεια του ερωτευμένου νέου προσκρούει σε ένα “μυστήριο” ή ένα απρόοπτο. Kάθε επιβεβαίωση απειλείται από τη διάψευση. H χαρά είναι πρόσκαιρη, η αναζήτηση διαρκής.
Επίκαιρες και διαχρονικές -η αυθόρμητη Ρούλα, η πρόσχαρη Έλεν, η αινιγματική Μάγδα- επανασυνδέουν το πλούσιο συγγραφικό έργο του Βασίλη Βασιλικού με τη λογοτεχνική παράδοση της νουβέλας. Κάτι που καλλιέργησαν, σε μια ανάλογη θεματική, ο Ρόμπερτ Μούζιλ, ο Στέφαν Τσβάιχ αλλά και ο Κοσμάς Πολίτης. Γραμμένες στις αναταράξεις της εφηβείας του συγγραφέα, με σκηνικό τοποθεσίες και εποχές από έναν κόσμο που έβγαινε με έκδηλη αγωνία, αλλά και δημιουργική αισιοδοξία από τον εμφύλιο.
Το βιβλίο αποτυπώνει με χαρακτηριστικό, αλλά και πρωτότυπο τρόπο, τα “άγουρα χρόνια” του αφηγητή, που αναζητεί τα όρια του εαυτού του, ακροβατώντας συνεχώς ανάμεσα στην επιβεβαίωση και την απόρριψη.
Το έργο αυτό αποκαλύπτει τις αρετές του ώριμου συγγραφέα της “Τριλογίας”, του “Ζ” και του “Γλαύκου Θρασάκη”, καθώς συνομιλεί υπογείως, σχεδόν διαισθητικά, με τον Τσέζαρε Παβέζε ή με τον Τρούμαν Καπότε.
Οι γάτες της Rue d’ Hauteville – Βασίλης Βασιλικός
Παρισινό ημερολόγιο
1993. Όλο και περισσότερο το Παρίσι αυτό, της μοναξιάς, μου θυμίζει το Παρίσι της αυτοεξορίας. Γκρίζο, αδιάφορο.
Κράτησα ημερολόγια, μα δεν έγραψα ιστορίες τις ιστορίες που έγραφα άλλοτε, που μυθοποιούσα το μικροπεριστατικό με μιαν ευκολία απίστευτη….
Αυτήν τη βδομάδα έχω δουλειές. Το αμπαλάρισμα είναι το Σάββατο. Μια αγωνία με κατέχει αόριστη. Ο Βαλέριο (ο γάτος) στενάζει, όπως στέναζε και πριν από την επέμβαση. Είναι ένα παράπονο μοναχικού άντρα. Όπως το λέει κι ο Ελύτης στον “Αγράμματο και στην Ωραία”, “σκόρπισε σπέρμα κι έσπειρε άστρα”. Κάπως έτσι κι ο Βαλέριο, κοιτώντας τα άστρα, αναπολεί το σπέρμα του. Όχι, πρέπει να συνεχίσω την καταβύθιση. Νομίζω πως βρήκα μια άκρη, με τις στενωπούς που οδηγούν στη θάλασσα. Κάπου εκεί θα πρέπει να κρύβεται και το μυστικό μου. Στη θάλασσα τη βαθιά, την απέραντη, στη θάλασσα την πλατιά, τη μεγάλη.
Τα χαζά μπούτια – Βασίλης Βασιλικός
Στα “Χαζά μπούτια” συγκεντρώνονται μερικές από τις πιο συναρπαστικές ιστορίες που διηγήθηκε ποτέ ο Βασίλης Βασιλικός. Ιστορίες με ερωτικά καλοκαίρια, με ερωτικές μνήμες, με οικογενειακές μνήμες, με πολιτικές μνήμες. Ιστορίες αγάπης και χωρισμού, ιστορίες αιφνίδιας χαράς και γλυκειάς μελαγχολίας, ιστορίες τρυφερές, αλλά και διεισδυτικές μέχρι τον πυρήνα των πραγμάτων. Κινηματογραφικός στην εναλλαγή των εικόνων και της πλοκής, γοητευτικά δραματικός σε κάποιες περιπτώσεις, κυρίως όμως βαθιά ειρωνικός, αλύπητα σατιρικός και παράλληλα συμπονετικός προς την χρονίως πάσχουσα ελληνική κοινωνία, ο Βασιλικός σε αυτόν τον απολαυστικό τόμο αποδεικνύει γιατί συνεχίζει να διαβάζεται μανιωδώς επί πενήντα χρόνια.
Μνήμη από μελάνι – Βασίλης Βασιλικός
“… Ο πατέρας μού το έλεγε όταν ήμουν μικρός: “Θα πεθάνεις στην ψάθα με τη λογοτεχνία”. Τελικά μπορεί να βγει δικαιωμένος. Αλλά δεν έζησα, μπαμπά, στην ψάθα. Έζησα στα πλούτη με τη λογοτεχνία. Αν πεθάνω στην ψάθα είναι το λιγότερο. Τι να τα κάνεις τα πλούσια φέρετρα;”
Το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας δεν είναι μια “κλασική” αυτοβιογραφία. Πρόκειται μάλλον για σελίδες ημερολογίου, για “φύλλα φθινοπωρινά”, που γράφτηκαν, απότομα και ξαφνικά, μέσα σε κάποιους μήνες στις αρχές της δεκαετίας του 1990.
Οριστική έκδοση της φημισμένης “αυτοβιογραφίας” του Βασίλη Βασιλικού: από τα νεανικά χρόνια και τις πρώτες συγγραφικές προσπάθειες στη διεθνή αναγνώριση, και από την αναγκαστική αυτοεξορία στην Ευρώπη εξαιτίας της Δικτατορίας πίσω στην Ελλάδα. Ο Βασίλης Βασιλικός μιλάει για όλους και για όλα και κυρίως για τον εαυτό του σαν ένα πρόσωπο ενός μυθιστορήματος.
Όναρ ημερόφαντον – Βασίλης Βασιλικός
Υπάρχουν όνειρα που αντιπαλεύουν τη λογική, τις κοινωνικές αναπαραστάσεις, τις ασυμμετρίες και τις σχέσεις εξουσίας και τεκμηριώνονται από το ανάβλυσμα των συναισθημάτων μας, και όνειρα που πωλούνται στην αγορά, δεύτερο χέρι, συσκευασμένα σε τιμή ευκαιρίας, όνειρα ανταλλάξιμα.
Όναρ ημερόφαντον, Γυφοσανίδες και υαλοβάμβακες, Ιστορίες μεταναστών, Το μήνυμα της βροχής, Η έξωση, Στα γρανάζια της γραφής, Τράνζιτο. Επτά διαχρονικές ιστορίες που ακουμπούν και ερμηνεύουν το σήμερα, οι οποίες όμως αρδεύονται από παραποτάμια όνειρα, έτσι όπως αυτά εικονοποιούνται στην καθοριστική πρώτη. Ιστορίες ατμοσφαιρικές, αιρετικές, προκλητικές, που συμμαχούν με τον έρωτα, προσπερνούν τους δοτούς προορισμούς, συνδιαλέγονται με την αυτογνωσία, αναζητούν τη νοητή ευθεία που μας ενώνει με τον ποθητό σταθμό και συνομιλούν με τον σημαντικό άλλο που κουβαλάμε μέσα μας. Αυτόν που μας συντροφεύει στην τράνζιτο ζωή που, ακουσίως ή εκουσίως, βιώνουμε.
Έρως ανίκατε μάχαν – Βασίλης Βασιλικός
Επτά νουβέλες του αιώνιου έρωτα
Οι επτά νουβέλες του βιβλίου που κρατάτε στα χέρια σας και απαρτίζουν “το νέο Ε.Α.Μ.” (Έρως Ανίκατε Μάχαν), είναι οι επτά πλευρές του αιώνιου έρωτα όπως τις βιώνει στις διαφορετικές εποχές της ζωής του ένας νέος άνδρας. Στην κάθε μια ωστόσο απ’ αυτές, η γυναίκα πρωταγωνιστεί είτε ως πρώτο σμίξιμο ή ξανασμίξιμο ή χωρισμός είτε ως μνήμη είτε ως το “ανάλογον” μιας άλλης, ώσπου η ανώνυμη Γυναίκα αποκτά ένα όνομα, Ρόζα-Ροζίτα-Δόνα Ροζίτα, με τον αχώριστο σύντροφο της, Ειρηναίο ή Δον Πατσίφικο.
Σταχυολογημένες από διαφορετικά βιβλία, και ξαναδουλεμένες, οι νουβέλες αυτές αποτελούν ένα ενιαίο αφήγημα, το οποίο αντιστρέφει τον χαρακτηρισμό που συνοδεύει διεθνώς, λόγω του “Ζ”, τον Βασίλη Βασιλικό ως “πολιτικό συγγραφέα” και επιβεβαιώνει αυτό που ο ίδιος πιστεύει για τον εαυτό του, ότι το συγγραφικό του DNA είναι πρωταρχικά “ερωτικό”.
8 ½ – Βασίλης Βασιλικός
Πρόζες, μυθοπλασίες, ντοκουμέντα: 1971-1973
Όλα θα ξεχαστούν. Μια μέρα
αγκαλιασμένοι θα βρεθούμε
οι απόδημοι κ’ οι εδώδιμοι,
οι αντιστασιασθέντες κ’ οι νεκρόφιλοι.
Θα πούμε: “Ό γέγονε, γέγονε·
ο νεκρός κείται στον πάνω όροφο”.
Κ’ εσύ, πτωματολόγος εξ επαγγέλματος,
θα σκύψεις ξανά πάνω στα εξόριστα
κείμενα, ξανά αγνοώντας
την απόδημη οδύνη
για την ενδημική συμφορά.
Βασίλης Βασιλικός, “λάκα-σούλι”, 1969
Θύματα ειρήνης – Βασίλης Βασιλικός
Το μυθιστόρημα “Θύματα ειρήνης” (1956) είναι η δεύτερη εμφάνιση του Βασίλη Βασιλικού στη νεοελληνική πεζογραφία, μετά τη νουβέλα “Η διήγηση του Ιάσονα” (1953). Ένα “μυθιστόρημα ενηλικίωσης”, που αφηγείται την ιστορία μιας συντροφιάς επτά νέων ανδρών, οι οποίοι ωριμάζουν με τον πλέον επώδυνο τρόπο στη Θεσσαλονίκη, στις αρχές της δεκαετίας του ’50, αναζητώντας απελπισμένα κάποιο ιδανικό και παλεύοντας με τον έρωτα, τον θάνατο, τις ιδεολογίες και τα φαντάσματα της μετεμφυλιακής Ελλάδας. Παράλληλα, το έργο είναι ένας φόρος τιμής στη Θεσσαλονίκη, μια πόλη απερίφραστα ερωτική, που μαγνητίζει, συναρπάζει, παθιάζει και μαζί εγκλωβίζει τους χαρακτήρες, δημιουργώντας την αίσθηση του “αποκλεισμού” και την επιθυμία της μεγάλης φυγής.
Ημερολόγιο Θάσου – Βασίλης Βασιλικός
Νιώθω μια παράξενη ηρεμία κι ευδαιμονία, καθώς πρωτοκατοικώ το πατρικό μου σπίτι στη Θάσο. Τα πνεύματα των προγόνων σαν να με ευχαριστούν που το αποκατέστησα στις παλιές του δόξες. Τώρα έχουμε για πρώτη φορά ένα “εξοχικό”, ένα maison de campagne, που λένε οι Γάλλοι.
Είμαι ευτυχής σημαίνει ότι επέστρεψα εκεί απ’ όπου ξεκίνησε ο πατέρας μου. Αυτό αποτελεί και την κρυφή πηγή της τωρινής μου ευδαιμονίας. Είμαι ευτυχής που γύρισα στο νησί μου. Γράφω γιατί είμαι ευτυχισμένος που το κατοικώ.
Η γνησιότητα του αισθήματος φέρνει και τη γνησιότητα της γραφής.
Τελικά, το γράψιμο είναι μεγάλη ανακούφιση. Γράφοντας, δεν ενοχλείς κανέναν με εξωτερικούς θορύβους. Ο εσωτερικός ορυμαγδός είναι χωρίς ήχο.
Κατά τ’ άλλα διαβιώ εν Θάσω, πένης μεν, πλην ευτυχισμένος, με τον αέρα, με το βουνό, με τη θάλασσα, με τους εδώ φίλους μου, με “αστυνομικά” και με τα βιβλία του Αντρέ Ζιντ. Μαζί με τη Βάσω, την Ευρυδίκη, την Έμιλυ, την Κίττυ, τον Οδυσσέα. Ένας Οδυσσέας κι εγώ, που επιστρέφει στη δική του Ιθάκη.
Τα σιλό – Βασίλης Βασιλικός
1941-1944. Μακεδονία υπό Βουλγαρική Κατοχή. Οι κατακτητές σχεδιάζουν να ανατινάξουν τον αλευρόμυλο της Καβάλας, για να υποχρεώσουν τους Έλληνες να εισαγάγουν σιτηρά από τη Βουλγαρία. Παράλληλα, ο Τσανοπέφ, Διοικητής του Βουλγαρικού Στρατού στην πόλη, εποφθαλμιά την έφηβη Βενούλα, κόρη του μπαρμπα-Λιά και της Μαλβίνας. Όμως, ο μπαρμπα-Λιάς επιχειρεί με ανορθόδοξο τρόπο να φυγαδεύσει την κόρη του και να αποτρέψει την ανατίναξη του Μύλου. Θα τα καταφέρει;
“Για να γράψει κάποιος πρέπει να έχει ένα έλλειμμα ή ένα τραύμα που προσπαθεί να το αντιμετωπίσει διά της γραφής. Για μένα ήταν η Κατοχή. Μικρό παιδί είχαμε φύγει με την οικογένειά μου από την Καβάλα και πήγαμε στη Θεσσαλονίκη γιατί φοβόμασταν τους Βουλγάρους που είχαν βλέψεις για την πόλη της Καβάλας ότι θα καθάριζαν τους προύχοντες, βλέπετε, ο πατέρας μου ήταν βουλευτής του Βενιζέλου” (Βασίλης Βασιλικός, 2011).
“Τα σιλό” είναι το πρώτο μυθιστόρημα που γράφει ο Βασιλικός το 1949, σε ηλικία μόλις 15 ετών, και φέρει έντονα αυτοβιογραφικά στοιχεία.
Πηγές: EKEBI, Biblionet, Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Ελληνικά Γράμματα, Εκδόσεις Τόπος, Εκδόσεις Παπαζήση, Διόπτρα, Εκδόσεις Γκοβοστή, Gutenberg – Γιώργος & Κώστας Δαρδανός, Ιβίσκος, Εμπειρία Εκδοτική, Σύγχρονοι Ορίζοντες