Γιάννης Βλαχογιάννης

Ο Γιάννης Βλαχογιάννης (1867-1945) γεννήθηκε στη Ναύπακτο το 1867 και έφυγε από τη ζωή στην Αθήνα το 1945.
Ηταν ένας γνήσιος και θερμός Ρουμελιώτης, που κληρονόμησε όμως και ηπειρωτικά χαρίσματα. Η γιαγιά του ήταν Σουλιώτισσα, από τις σουλιώτικες φάρες που κατέφυγαν να εγκατασταθούν, ύστερα από ποικίλες διώξεις, στη Ναύπακτο. Οι διηγήσεις της, οι αναμνήσεις της, οι περιπέτειες της οικογένειάς της και του Σουλίου, υπήρξαν το ηρωικό παραμύθι που έθρεψε τη φαντασία του μικρού εγγονού της.

Ο Γιάννης Βλαχογιάννης μεγάλωσε με την αγάπη της Ελλάδας και του ξεσηκωμού, με την αγάπη της ιστορίας και της ελευθερίας. Διάβασε όλα τα ιστορικά βιβλία που του τύχαιναν, και θέλοντας να εξιχνιάσει όλες τις ιστορικές λεπτομέρειες, επιδόθηκε στην αναζήτηση παλιών κειμένων, άγνωστων χειρογράφων, ημερολογίων και απομνημονευμάτων των αγωνιστών. Με τον τρόπο αυτό θα φώτιζε σκοτεινές ή αμφισβητούμενες περιόδους της ιστορίας μας και θα αποκαθιστούσε πρόσωπα και πράγματα της εποχής της τουρκοκρατίας.

Την επίδοση αυτή άρχισε από πολύ νέος, από τότε που ήρθε στην Αθήνα γιά να σπουδάσει, και τη συνέχισε ως τα γεράματά του με τον ίδιο αμείωτο ζήλο. Οι καρποί της έρευνάς του είναι πολύτιμοι. Και το σύνολο των ευρημάτων του αποτέλεσε το «Αρχείο Βλαχογιάννη», που το εδώρησε πεθαίνοντας στο Κράτος, και αποτελεί σήμερα τμήμα των ιστορικών αρχείων της Ακαδημίας Αθηνών.

Το πολύτιμο αυτό υλικό ρίχνει καινούριο φως στα προεπαναστατικά χρόνια και στην οχταετία της εθνεγερσίας. Κατά το πλείστο βρίσκεται ακόμα σε χειρόγραφα, που τα περισσότερα ο Βλαχογιάννης ανακάλυψε σε μπακάλικα, καροτσάκια του δρόμου ή παραπεταμένα σε υπόγεια. Ενα τμήμα το εξέδωσε ο ίδιος όσο ζούσε, όπως τα «Απομνημονεύματα του στρατηγού Μακρυγιάννη», τα «Aπομνημονεύματα του Κασομούλη», το «Aθηναϊκόν Aρχείον», το «Χιακόν Aρχείον» κ.α.

Το ανέκδοτο υλικό που συνέλεξε, τον βοήθησε στη συγγραφή πολλών και πρωτότυπων μελετών και ιστορικών πραγματειών, στις οποίες βλέπομε τον Βλαχογιάννη να επιμένει με φανατισμό στη διερεύνηση της αλήθειας.

Παράλληλα με το ιστορικό και ιστοριοδιφικό έργο του, αφιέρωσε πολλές δυνάμεις και στη λαογραφία του τόπου μας, αν και τα μελετήματά του αυτά είναι ακόμα σκόρπια σε περιοδικά και εφημερίδες.

Η προσφορά του αυτή, αυτόχρημα εθνικής σημασίας, αποκτά μεγαλύτερη σημασία, όταν αναλογιστεί κανείς οτι έγινε υπό συνθήκες σκληρής βιοπάλης. Σπουδάζοντας στη φιλοσοφική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, έκανε παράλληλα και τον προγυμναστή μαθητών, γιά να ζήσει. Επίσης εργάστηκε ως διορθωτής και ύστερα ως συντάκτης σε διάφορες εφημερίδες. Το 1908 εξέδωσε το περιοδικό «Προπύλαια».

Η πρώτη εμφάνιση του στα γράμματα έγινε με λογοτεχνική συνεργασία σε περιοδικά (ποιήματα και διηγήματα). Και μόλο που η έρευνα και η ιστοριοδιφία απορρόφησαν τις περισσότερες ώρες του, η παράλληλη άσκηση και στη λογοτεχνία συνεχίστηκε ώς το τέλος, σε τρόπο που το λογοτεχνικό έργο του να είναι επίσης σεβαστό, όχι μόνο σε ποσότητα, αλλά και σε ποιότητα. Βρίσκεται κι αυτό, κατά το πλείστο, κατασπαρμένο σε εφημερίδες και περιοδικά. Εξέδωσε όμως και αυτοτελώς: «Ιστορίες του Γιάννη Επαχτίτη» (1893), «Ο Πετεινός» (1914), «Η πεταλούδα» (1920), «Γύροι της Ανέμης» (1923), «Ερμος κόσμος» (1923), «Του χάρου ο χαλασμός» (1923), «Λόγοι και αντίλογοι» (1925), «Μεγάλα χρόνια» (1930), «Τα παλικάρια τα παλιά» (1931) κ.ά.

Στις σελίδες του ζωντανεύουν πάλι οι μεγάλες ώρες του Εθνους και η ατμόσφαιρα της ελληνικής παλικαριάς τον καιρό του Εικοσιένα. Με μικρές φράσεις, έντονες πινελιές, ζεστή γλώσσα, δύναμη περιγραφής και ζωντάνια, πραγματοποιεί διαμέσου της τέχνης εκείνο που πέτυχε και ως ερευνητής: να μας πλησιάσει και να μας εξοικειώσει με τους ανθρώπους των ηρωικών χρόνων.

Το μεγάλο έργο που φιλοδοξούσε να τελειώσει ο Βλαχογιάννης ήταν η βιογραφία του Καραϊσκάκη, γιά την οποία είχε συγκεντρώσει άφθονο και πρωτότυπο υλικό. Αλλά μόνο ένα μικρό τμήμα πρόλαβε να ολοκληρώσει, αναφερόμενο στα παιδικά χρόνια του Στρατάρχη της Ρούμελης. Μεταξύ των άλλων ιστορικών έργων του καταλέγονται: «Ιστορική Ανθολογία», «Ανέκδοτα του Καραϊσκάκη και του Κολοκοτρώνη» κλπ. Τα ποιήματά του, όχι πολλά σε αριθμό, εκδόθηκαν μόνο μετά το θάνατο του. Πολλά απ’ αυτά τα υπόγραφε με το φιλολογικό ψευδώνυμο, Γιάννης Επαχτίτης.