Αδαμάντιος Κοραής (1748-1833)

Μιά από τις μεγάλες μορφές του ελληνικού διαφωτισμού. Διδάσκαλος του Γένους, ακαταπόνητος φιλόλογος μεγάλου κύρους καί ιατροφιλόσοφος.

Καταγόμενος από τη Χίο, γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1748. To 1772 έφυγε γιά την Ολλανδία, προκειμένου να εργαστεί στον εμπορικό οίκο του πατέρα του, στο Αμστερνταμ. Το 1778 επιστρέφει στη Σμύρνη. Το 1782 αναχωρεί γιά το Μονπελιέ της Γαλλίας γιά να σπουδάσει Ιατρική αν και έκλινε προς τη σπουδή της αρχαίας ελληνικής φιλολογίας. Με το πέρας των σπουδών του αναχωρεί γιά το Παρίσι, το Μάϊο του 1788, ενα χρόνο πριν από τη Γαλλική Επανάσταση, όπου παραμένει μέχρι το τέλος της ζωής του.

Κάτοχος μιας ευρύτατης παιδείας, σε όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες, ήξερε επίσης θαυμάσια τα λατινικά και τα αρχαία ελληνικά, σε τρόπο που με τις φιλολογικές εργασίες του, να καταστεί σεβαστό όνομα στους φιλολογικούς ευρωπαϊκούς κύκλους.

Ζώντας μέσα στο φιλελεύθερο κλίμα της γαλλικής πρωτεύουσας, φιλοδόξησε να συμβάλει στην ανάσταση του υπόδουλου Γένους. Πιστεύοντας όμως, ότι για να είναι άξιος και ικανός για την ελευθερία του ο ελληνικός λαός, έπρεπε πρώτα να λάβει την ανάλογη μόρφωση, βάλθηκε με τα έργα του να τον διαφωτίσει στον τομέα αύτό. Τόσο μάλιστα αφοσιώθηκε στο έργο του, που, για να μείνει απερίσπαστος, αρνήθηκε την τιμητικότατη πρόταση, που του έγινε, να αναλάβει μιά έδρα στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης του Παρισιού.

Ωστόσο, με την προετοιμασία της φιλικής Εταιρείας, η Ελληνική Επανάσταση ξέσπασε και τα φλογισμένα νιάτα της Ελλάδας ρίχτηκαν στον υπέρ πάντων αγώνα, έστω και χωρίς τη μόρφωση που φιλοδοξούσε να έχουν ο Κοραής, μόρφωση που την αναπλήρωνε η έμφυτη εθνική τους παιδεία και η δημοτική μούσα. Ο Κοραής, παρά τήν προχωρημένη ηλικία του, δεν έπαυσε να εργάζεται με όλες τις δυνάμεις του για την επιτυχία του σκοπού.
Εγραψε παραινετικούς στίχους για τους πατριώτες, οργάνωσε, υποκίνησε ή συνέδραμε φιλελληνικούς ομίλους, που έστειλαν εφόδια στους αγωνιζόμενους. Βρίσκονταν σε επικοινωνία και αλληλογραφία με τους ιθύνοντες, έδινε τις πολύτιμες συμβουλές του, που ήταν πάντοτε σεβαστές, και κατέβαλε απεγνωσμένες προσπάθειες για την ομόνοια και την αποφυγή των ερίδων, μεταξύ καπετανέων και πολιτικών.

«Οι ελεύθεροι πολιορκημένοι» του Μεσολογγίου έδωσαν το όνομα του Κοραή σ’ έναν από τους προμαχώνες τους, και η Γ Εθνοσυνέλευση στην Τροιζήνα τόν ανακήρυξε, με ειδικό ψήφισμα, Αξιο της Πατρίδας.

Οι πάρα πολλές εργασίες του Κοραή αποτελούν όγκο, ώστε να είναι αδύνατο να μνημονευτούν. Συνολικά εξέδωσε 66 τόμους από το έργο των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, σοφά ύπομνηματισμένους, με διορθώσεις και σχόλια. Μεταξύ των έργων του συγκαταλέγονται: «Αδελφική διδασκαλία» (1798), «Ασμα πολεμιστήριον» (1800), «Σάλπισμα πολεμιστήριον» (1801), «Τι πρέπει να κάμωσιν οι Γραικοί κατά τας παρούσας περιστάσεις» (1805), «Αυτοβιογραφία» (1833) κ.ά.
Τα «Απαντα» του εκδόθηκαν σε τέσσερεις τόμους το 1964 (Με επιμέλεια Γ. Βαλέτα).

Τρεις τόμους αποτελούν οι επιστολές του, που κατέχουν ξεχωριστή θέση στα κείμενα του Κοραή. Διασώθηκαν περίπου χίλια γράμματα του από το 1774. Κι εδώ, όπως και στα μαχητικά του φυλλάδια, παρουσιάζεται ολοζώντανη η προσωπικότητα του: ο σοφός επιστήμονας, ο μαχητικός διαφωτιστής και, κυρίως, ο ανήσυχος άνθρωπος που δεχόταν τα μηνύματα τον καιρού του και τα μετέδιδε στους συνανθρώπους του.
Οι επιστολές του που απευθύνονταν σε φίλους του στη σκλαβωμένη πατρίδα είχαν πλατιά διάδοση κι απήχηση, γιατί οι παραλήπτες τους τις αντέγραφαν και τις κυκλοφορούσαν χέρι με χέρι στους υπόδουλους ομογενείς. Eτσι συμπληρώνουν κι αυτές το διαφωτιστικό του έργο: διδάσκουν, αφυπνίζουν συνειδήσεις, νουθετούν.

Πυκνή και μακροχρόνια ήταν η αλληλογραφία τον με τον αδελφικό τον φίλο Δημήτριο Λώτο, που ήταν πρωτοψάλτης στη Σμύρνη. Γράφοντας προς τον Πρωτοψάλτη ο Κοραής «γεμίζει δεκάδες σελίδες, παρακολουθώντας και καταγράφοντας με ψυχή και μάτια εφήβου όλα όσα συμβαίνουν γύρω του. Eτσι η Γαλλική Επανάσταση, η άλωση της Βαστίλλης, η κηδεία τον Μιραμπώ και του Βολταίρου, οι λαϊκές εξεγέρσεις, η θανάτωση του Λουδοβίκου κτλ. καταγράφονται σε ζωντανές σελίδες ημερολογίου».

Πέθανε στις 6 Απριλίου του 1833. Το 1877 τα οστά του μεταφέρθηκαν και ετάφησαν στο Α νεκροταφείο Αθηνών.