Χρίστος Χατζήπαπας

Λύπη τις νύχτες – Χρίστος Χατζήπαπας

Η συλλογή “Λύπη τις νύχτες” είναι το τέταρτο ποιητικό βιβλίο του Χρίστου Χατζήπαπα, με πρώτο το Ενδοσκόπιο που γράφτηκε στην Κερύνεια στην ηλικία των 21 ετών. Δυο από τα ποιήματα πέρασαν και στο μυθιστόρημά του “Το χρώμα του γαλάζιου υάκινθου”, που διαδραματίζεται επίσης εκεί. Μια σχέση ερωτική που επιβιώνει και στη μετά τον ποιητή εποχή: …Η τέφρα μου δεν μπορεί/ περαιτέρω να ιστορήσει/ καθώς αιωρείται -/ συννεφάκι σκόνης/ άνθος ραδικιού/ πάνω απ’ την αγαπημένη πόλη… Είναι τούτο η μια πτυχή – το άλγος και η αγάπη της κατεχόμενης πατρίδας, όταν δεν εναλλάσσονται από θυμό: για την προδομένη Αμμόχωστο και τις μεσονύχτιες κατάρες του υπερασπιστή της Μαρκαντόνιου Βραγαδίνου ή και την ίδια ακόμη την υπέρμαχο στρατηγό, που στα δύσκολα και τις τραγωδίες του τόπου, αυτή ξέγνοιαστα τραβάει για ύπνο. Ο σαρκασμός και ο αυτοσαρκασμός αποτελούν ικμάδα των στίχων του, που βρίσκουν απάγκιο συχνά στα Δελφικά παραγγέλματα αλλά και στην ίδια την ελληνική λέξη. Ό,τι ενοχλεί την ψυχή του ποιητή έλκεται από τον στίχο του, όπως και η «κραυγαλέα έλλειψη δικαιοσύνης στον κόσμο μας, πραγματικότητα που παρουσιάζεται ανάγλυφη στο μεγαλύτερο κομμάτι του συνολικού λογοτεχνικού έργου του Χρ. Χατζήπαπα», γράφει ο Γιώργος Κεχαγιόγλου. Μα κι ο έρωτας σαν μια κινητήρια δύναμη, εμβαπτίζει τα ανθρώπινα πάθη σε έναν άλλο καθαρμό, σωματικό και πνευματικό: …Μην το κόβεις/ προς θεού -/ (το κάπνισμα)/ είμαι εθισμένος/ στ’ αλμυρά σου/ σε χαρακιά τού ιδρώτα σου κυλώ/ μυρμηγκάκι πνιγμένο/ στα σμηγματικά σου.
(Aπό το ποίημα Nicotiana erotica)

Ποίηση, Εκδόσεις Γκοβόστη, 2021, 72 σελ.

Το χρώμα του γαλάζιου υάκινθου – Χρίστος Χατζήπαπας

“Το χρώμα του γαλάζιου υάκινθου” επανεκδίδεται τριάντα χρόνια μετά την πρώτη του έκδοση (εκδ. Καστανιώτη). Έτυχε τότε τιμητικής διάκρισης από το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου. Από ορισμένους μελετητές κατατάσσεται στα σημαντικότερα βιβλία της Κυπριακής Λογοτεχνίας. Σε κλίμα μαγικού ρεαλισμού απεικονίζεται η τοιχογραφία μιας εποχής και καταγράφονται τα αίτια και αιτιατά ενός τρελού ορυμαγδού που σημάδεψε ανεξίτηλα το νησί. Αιτία ένα εγχώριο κουτόχορτο τρέλας και τυφλότητας. Συνεπαίρνει ανθρώπους, πολιτικούς, αυτόκλητους οπλαρχηγούς. Μεγαλοπαπάδες τελούν με ευλάβεια την εξόδιο ακολουθία σκύλων ράτσας, αριστοκρατικής καταγωγής, ακολουθούμενης από κηδείες ανθρώπων. Παράλληλα, η αριστοτεχνικά στημένη προδοσία χούντας και εισβολέων παίζει ταμπούρλο ακόμη και στο πεδίο της μάχης, όπου τα δήθεν στρατιωτάκια θερίζονται σαν στάχυα στις πλαγιές του Πενταδάκτυλου. Κείτονται εκεί, άταφα ακόμη. Έτσι πήγε η Αϊσέ διακοπές και καμαρώνει… Η Νιόβη ξυπνά τον νεκρό φίλο του γιου της για να μάθει για την τύχη του. Ο Πέτρος που, σύμφωνα με στίχο του ποιητή αδερφού του, κάπνισε πρώτη φορά καπνό από όλμο, δραπετεύει από το νοσοκομείο, εποχούμενος τα δεκανίκια του, ψάχνοντας εις μάτην χαμένους φίλους σε παλιά σοκάκια και λαβυρίνθους ονείρων. Ο έρωτας, όμως, σωτήριο ένζυμο πάντα, κυκλοφορεί υποδόρια της ζωής. Από το λιμανάκι της Κερύνειας στη “Νήσο των Εχιδνών” με τα κρινάκια του Αυγούστου στην άμμο, στο ανώγειο δωματιάκι της οδού Ανεξαρτησίας, στο πάρκο του καυτού καλοκαιριού με σιντριβάνια πόθου και μιας άτακτης φυγής… Και τέλος, πίσω στο νοσοκομείο, για να ανακάμψει από την πιο βίαιη ήττα του, τον βιασμό… Έρως ανίκατε μάχαν!

Επανέκδοση: “Καστανιώτης”, 1989

Μυθιστόρημα, Εκδόσεις Γκοβόστη, 2019, 304 σελ.

Αλλόφυλοι εραστές – Χρίστος Χατζήπαπας

Αυτή η συλλογή διηγημάτων ακτινογραφεί με συγκινητικό τρόπο την κυπριακή ψυχή, τη φορτισμένη από την εισβολή και την κατοχή και τα “εμφύλια” πάθη. Τα δεκαοκτώ διηγήματα της συλλογής, σε δυο ενότητες, έχουν να κάνουν με επιχώρια άλγη και άγη από τη μια, αλλά και τη διεισδυτική ψυχογραφία του σύγχρονου ανθρώπου.

Η προσωπική γραφή, συχνά αντιρρητική και “προκλητική”, διαπερνά το έργο και κατορθώνει με την ιδιάζουσα γλώσσα, το ύφος, το χιούμορ, την ειρωνεία, και ιδιαίτερα τον σαρκασμό και τον αυτοσαρκασμό να αναδεικνύει το λογοτεχνικά μείζον, αποσπώντας το από το απλό, το καθημερινό ή και χυδαίο. Ο Κύπριος πεζογράφος Χρίστος Χατζήπαπας πετυχαίνει, έτσι, τη σύζευξη ιστορίας και πραγματικότητας με τη μυθοπλασία, συμπλέκοντας αξεδιάλυτα την υπαρξιακή αγωνία με την κοινωνική μέριμνα και ανησυχία.

“Η μεταφορά ως τεχνική και ο συνειρμικός λόγος’, σημειώνει ο Αλέξης Ζήρας, “είναι δυο χαρακτηριστικά στοιχεία που τα συναντούμε στα πεζά του, ενώ όταν θέλει να δημιουργήσει στον αναγνώστη την αίσθηση του παράδοξου ή την αίσθηση του συγκεχυμένου υποκειμενικού χρόνου, πάντοτε ο ρεαλισμός παραχωρεί τη θέση του στην ποιητική συναίρεση”.

Διηγήματα, Εκδόσεις Γκοβόστη, 2018, σελ.

Τα πηγάδια της ιστορίας – Χρίστος Χατζήπαπας

ΤΡΙΣΔΙΑΣΤΑΤΗ ΘΛΙΨΗ Ή ΕΝ ΤΗ ΣΑΡΚΙ ΤΟ ΗΓΕΜΟΝΙΚΟΝ
Αν είναι να μιλούμε
την αλήθεια
ας είμαστε πραγματιστές

είπε το σώμα
με την αυτοπεποίθηση
του περιέχοντος
τον νου και την ψυχή
εννοώντας προφανώς
κάτι ευτελή δικά του
σαρκικά.

Οι άλλοι όμως
αιθεροβάμονες
πλασμένοι λες από ευγενή υλικά
δεν καταλάβαιναν
πόσο ανήκανε στο σώμα
και στο χώμα
πόσο τους κατάτρεχε
η υλική υπόσταση τους

κρατούσαν αποστάσεις
αξιοπρέπειας
κύρους
γινατιού

Ώσπου αποδείχτηκαν το ξένο σώμα
ανεπίκαιροι
κακήν κακώς διωγμένοι
κατηραμένοι

μη βρίσκοντας εφεξής
νόημα κανένα
έξω απ’ αυτό.

Ποίηση, Γαβριηλίδης, 2012, 92 σελ.

Το ασταθές βήμα και άλλα διηγήματα – Χρίστος Χατζήπαπας

… Κρίνοντας κανείς από την απαλότητα με την οποία δυο σύννεφα σμίγουν φευγαλέα, πέφτουν το ένα πάνω στ’ άλλο και, μετά χωρίζουν. Η σύγκρουσή τους ενίοτε γεννά βροντές, αστροπελέκια.. Αυτές οι κινήσεις τους! Ένας ελκτικός στροβιλισμός που ξυπνούσε μέσα μας περιδινήσεις λαγνείας. Ξεκολλούσε αθηρωματικές πλάκες λησμονιάς. Νεανίζαμε ασυστόλως, όπως εκείνοι. Σε κάποια στιγμή η νεαρότερη της τετράδας, η Μάσια, βρέθηκε στην αγκαλιά μου περιστρεφόμενη, από τις δικές της φυγόκεντρες εξάψεις. Μ’ έπιασε στα πράσα. Ίσως επειδή κοιτούσα επιμόνως τα μάτια της· ζαλισμένος. Μάτια μιας γατίσιας ανυπακοής που για τρίτη φορά με συναντούσαν σήμερα. Σε μίζερα ξενοδοχεία, σ’ εκκλησιές παλιές, στο φρέσκο χιόνι. Ζαλισμένη προφανώς και η ίδια από κυνηγητά που δεν ήξερα. Και δεν ήξερε…

Διηγήματα, Γαβριηλίδης, 2009, 207 σελ.

Έρως εν καμίνω – Χρίστος Χατζήπαπας

Ένα μωρό καίγεται μέσα σ’ ένα αυτοκίνητο κι ένας έρωτας “καίγεται” επίσης στους δρόμους της Ρώμης, ανάμεσα στους πίνακες του Γκόγια και σε μια μίνι φουστίτσα… Μια πέτρινη σημαία ντροπής πάνω στον Πενταδάκτυλο και δυο “πονεμένα, σαλεμένα μυαλά” κάτω στη Λευκωσία, να προσπαθούν να ξεκολλήσουν από το κορμί (ποιανού άραγε;) “το δηλητηριώδες πουκάμισο του Νέσσου”…
Δυο πόδια που κρύβονται από ντροπή κάτω από τον καναπέ και δυο πόδια ανύπαρκτα κάτω από τα σεντόνια του νοσοκομείου… Ο έρωτας μιας αγελάδας στις σιτοκαλαμιές και ο έρωτας ενός εφήβου στην κουφάλα μιας ελιάς μέσα στη νεροποντή…
Δυο φίδια αγκαλιασμένα, που αφήνουν την “ασημιά στιλπνότητά τους να διαχέεται σε ρέουσες κινήσεις στον αέρα”, και δυο περιστέρια στο μπαλκόνι ερωτευμένα, απέναντι στα βογκητά της Βάλλυ στο διπλανό δωμάτιο του ξενοδοχείου και στον «έρωτα» της Μαρίνας, η οποία κρύβεται ένοχα στην ντουλάπα…
Και μια μαυροφορεμένη μάνα, με μια φωτογραφία σε σελοφάν καρφωμένη στα χέρια της, να προσπαθεί να εξηγήσει σε “ώτα μη ακουόντων” γιατί ο φαντάρος γιος της στη φωτογραφία δεν καλοπερνάει εκεί που ίσως βρίσκεται…
Αυτά και άλλα πολλά περιλαμβάνονται στα έντεκα διηγήματα του βιβλίου Έρως εν καμίνω του Χρίστου Χατζήπαπα.

Διηγήματα, Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη, 2001, 166 σελ.

Στο μάτι του φιδιού – Χρίστος Χατζήπαπας

Δεν μπορούσα να της αρνηθώ, με είχε προειδοποιήσει. Αλλά πάντα επεφύλασσε εκπλήξεις η Αθηνά. Σαν κάτι από χέλι του γλυκού νερού να υπήρχε στο κύτταρό της – ξεγλιστρούσε φεύγοντας, γλιστρούσε όταν ερχόταν. Ναϊάς μέχρι τέλους η αγαπημένη ξαδέρφη μου. Κι είχε μιαν ικανότητα ειδική να ενσταλάζει τη ζωντάνια της και στους πιο καταπτοημένους, όπως ήμουν εγώ εκείνη την εποχή. Σ’ αυτούς που αγαπούσε. Κι εμένα μ’ αγαπούσε πιστεύω. Σ’ αντίθεση μ’ εκείνους που δεν τους ήθελε κι έχυνε μέσα τους μεγάλους κόμπους μαρασμού, τους εξολόθρευε χωρίς να το παίρνουν χαμπάρι. Απλώς θεωρούσαν πως ένα πρόωρο γήρας τους εξαντλούσε, πως ήταν μια ατυχία, οκέι, πλην αναπόφευκτη. Δέχονταν τη μοίρα τους σχεδόν με ευχαρίστηση. Εμένα ωστόσο με είχε για πάντα προορίσει κάτι σαν προστατευόμενο αδερφό, κι ας έμοιαζε πολύ νεότερη. Μόνο τις στιγμές του κτηνώδους οργασμού της, που συγκλονιζόταν από σπασμούς, οι ρόλοι μας αντιστρέφονταν. «Μεγάλε μου», κραύγαζε, «είμαι η μικρή σου πουτανίτσα. Κάνε με ό,τι θες». Στην ουσία όμως αυτή με πηδούσε. Μόνο που δεν το ομολογούσε από αβρότητα, για να μην ξεπέφτω από το ρόλο μου. Αλλοτε πάλι, σαν να της σωζόταν κάποιο συστατικό της δύναμής της, επιζητούσε μια εξωσυνουσιακή επαφή, να είναι όσο πιο κολλητά στο κορμί μου, να τη ζεσταίνω, να της ψιθυρίζω λόγια που ήθελε, να την αγκαλιάζω μ’ έναν τρόπο που να μοιάζει πως την προστατεύω. Από τι; Πολλές φορές έκοβε τόσο δρόμο κι ερχόταν από Λεμεσό μόνο και μόνο γι’ αυτό. Μισή ωρίτσα χαδάκια και να φύγει. Κείνο το βράδυ όμως δεν είχε περάσει ποτέ από το μυαλό μου πως θα ‘φευγε για τελευταία φορά.

Μυθιστόρημα, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2000, 362 σελ.

Το χρώμα του γαλάζιου υάκινθου – Χρίστος Χατζήπαπας

Ένας νατουραλισμός φαίνεται από πρώτη άποψη να διαποτίζει τα δρώμενα. Η φυσιοκρατία, όμως, αυτή δεν είναι, καν η σφραγίδα του μυθιστορήματος. Πίσω από τα χειροπιαστά πράγματα έχει στήσει τη φωλιά του η ψυχική συντριβή ή η ανέμελη ευφορία – που θα πρέπει, ωστόσο, και αυτή να τιμωρηθεί…
Οι ήρωές μας, με πρώτο τον Πέτρο -νέοι, σχεδόν έφηβοι ακόμη- έχουν, λες, αρχίσει ερασιτεχνικά τη ζωή τους.
Αυτοσχεδιάζουν. Παίζουν μαζί της, με τις επιμέρους εκφάνσεις της: τον έρωτα, την ιστορία, τη λογοτεχνία και τη γλώσσα, την εργασία, το σώμα, την ιδεολογία – και με το θάνατο ακόμη.
Όπως απαράλλαχτα κι η μεγαλύτερη φίλη τους: η άπειρη έφηβη Κύπρος…

Μυθιστόρημα, Εκδόσεις Καστανιώτη, 1989, 316 σελ.