Ηλίας Λ. Παπαμόσχος

Ανάληψη – Ηλίας Λ. Παπαμόσχος

Η Περιστέρω, ένα βενζινοκίνητο ταχύπλοο, κάνει το παρθενικό της ταξίδι στη λίµνη της Καστοριάς. Είναι 13 Ιουνίου του 1929, ανήµερα της Αναλήψεως, κι απ’ το ξηµέρωµα µεταφέρει προσκυνητές στο Δισπηλιό, το λεγόµενο Νησί. Εκεί, κάθε χρόνο τέτοια µέρα, αφού τελεστεί λειτουργία στον ναό της Αναλήψεως, γίνεται πανηγύρι. Το τρίτο δροµολόγιο της Περιστέρως δεν θα φτάσει ποτέ. Ο θνησιγενής έρωτας ενός δασκάλου για µια ψυχοκόρη, το µαταιωµένο όνειρο ενός εφήβου για µια καλύτερη ζωή στην Αµερική, η άγουρη ζωή ενός βρέφους, αλλά και µια άλλη που κυοφορείται σε µήτρα τραγική, αφού βυθίσουν στο πένθος την πόλη, οδηγούν σε µια κάθαρση που πλαταίνει την ορφάνια και επιτείνει τη λιµναία ερηµιά.

Η καταγωγή της λύπης – Ηλίας Λ. Παπαμόσχος

«Τον έρωτα τον πεθύµησε σαν ξαναγέννηµα και τον βίω­σε σαν αρρώστια. Αρρώστια, από τα πρώιµα συµπτώµατα (εκείνη τη γλυκιά, την παραπλανητική αδυναµία) ως το ξέσπασµά της, ως τη διάλυση· ξαναγέννηµα, απ’ το κενό ονειροπόληµα ως την ενέργεια που απελευθερώνει η έκρηξη ενός µπουµπουκιού, µυριάδες µπουµπούκια, ένας κήπος της Εδέµ, του εαυτού άνοιξη». Η βιαιότητα της ζωής στην παιδική ηλικία, µεταµφιεσµένη σε παιχνίδι, αποκαλύπτεται ως τραύµα µε την ενηλικίωση, µε τον έρωτα, µε τον θάνατο των αγαπηµένων, λαµπρύνοντας και σκοτεινιάζοντας τον κόσµο, ως αρρώστια, ως πόνος ατοµικός και συλλογικός. Αυτά τα στάδια διέρχεται ο ήρωας του µυθιστορήµατος, µέσα από κύκλους, ευθείες και τεθλασµένες πορείες, που αρχίζουν από την καρδιά και καταλήγουν στο µυαλό, µέσα από βιώµατα και µνήµες που ανασταίνονται µεταµορφωµένα.

Μυθιστόρημα, Εκδόσεις Πατάκη, 2021, 192 σελ.

Η μνήμη του ξύλου – Ηλίας Λ. Παπαμόσχος

Μια διάβρωση του παρόντος θαρρείς φέρνει στην επιφάνεια τα περασµένα· έτσι, όπως τα πετρώµατα, από µια τεκτονική των βιωµάτων γεννιέται το υλικό της τέχνης. Είναι αυτή η ανάγκη για παρηγοριά, πως δεν είµαστε άοπλοι απέναντι στην αναπόφευκτη φθορά. Ράκη βιωµάτων συρραπτόµενα ανασυνθέτουν τον τάπητα της ζωής, ψηφίδες που συµπληρώνουν την εικόνα ενός τόπου, των ανθρώπων και της φύσης του.

Μπορεί η καµπούρα του καντηλανάφτη να ’ναι ενός αγγέλου τα µαζεµένα φτερά κι οι παπαγάλοι πεθαίνοντας να ’χουν το χιούµορ και τη µακροθυµία να κοροϊδεύουν τη ζωή· θνησκόντων ερωτευµένων ανοµολόγητα µυστικά καρπίζουν τον κάτω κόσµο, µνήµες, σαν τις ηλικίες του ξύλου, τους επάλληλους κύκλους ενός κορµού όπου ενώνονται η απώλεια και η ζωή, όπως σ’ έναν κύκλο το τέλος και η αρχή, άνθρωποι και ζώα σ’ ένα γαϊτανάκι ενωµένοι, και στο κέντρο, στύλος ριζωµένος, η πόλη κι οι οικογενειακοί δεσµοί.

Είκοσι διηγήµατα για “του κόσµου το ξανάνιωµα και τη φθορά”.

Διηγήματα, Εκδόσεις Πατάκη, 2019

Η αλεπού της σκάλας και άλλες ιστορίες – Ηλίας Λ. Παπαμόσχος

Στις ιστορίες του Ηλία Παπαμόσχου δεσπόζουν τα θέματα της μνήμης, του χρόνου, της απώλειας, του πόνου ως θεμελιώδους στοιχείου του ανθρώπινου βίου, της σχέσης μας με τα ζώα και τη φύση, από την κυριαρχία του ανθρώπου πάνω τους έως την ενοχή.
Τα πεζά του ανά χείρας βιβλίου δεν στηρίζονται στην καθαρόαιμη μυθοπλασία· αξιοποιούν τρόπους και τεχνικές της νεωτερικής πεζογραφίας, της ποίησης αλλά και του νεωτερικού αυτοβιογραφικού λόγου. Κάποια διηγήματα αρθρώνονται γύρω από ένα δίχτυ υπαινιγμών, δεξιοτεχνικά απλωμένο, ενώ άλλα οργανώνονται γύρω από πυκνούς συνειρμούς της μνήμης και της σκέψης που δημιουργούν επάλληλους κύκλους παρεκβάσεων – και οι δύο τρόποι λειτουργούν παρελκυστικά ως προς τον κρυμμένο πυρήνα των διηγημάτων. Ορισμένα από τα κείμενα του βιβλίου διαποτίζονται από την υπόγεια (αλλά δραστική) λειτουργία λέξεων-εννοιών που έχουν ενδυθεί ένα συμβολικό νόημα, ενώ άλλα νοηματοδοτούνται από τη διαφαινόμενη αλληγορική τους σκηνοθεσία. Σε κάποια άλλα πάλι οι μέθοδοι ανοικείωσης και αιφνιδιασμού -που επιτυγχάνονται με παραλληλισμούς θεμάτων σε ειρωνική αντίστιξη και ενίοτε με την πλήρη αντιστροφή της έκβασης των αφηγουμένων- δημιουργούν μιαν υπόκωφη ένταση. Εκείνα, τέλος, στα οποία τα προσωπικά βιώματα του συγγραφέα έχουν τον πρώτο λόγο καταφέρνουν, χάρη στους συνεχείς μετατονισμούς, να αποκτήσουν καθολικότερο χαρακτήρα.
Με μια γλώσσα απείθαρχη που αρδεύεται από ποικίλες πηγές, με τον ρυθμό του λόγου να παίζει βαρύνοντα ρόλο, διερευνώντας και δοκιμάζοντας τα όρια μεταξύ πεζού και ποιητικού λόγου, ο συγγραφέας δημιουργεί έναν δικό του κόσμο και ένα εντελώς ιδιαίτερο, προσωπικό ύφος. Συγχρόνως, ακροβατώντας στοχαστικά στη μεθόριο μεταξύ ύπαρξης και ανυπαρξίας, ο Ηλίας Παπαμόσχος επιχειρεί να ψηλαφίσει το αίνιγμα της ζωής, καθώς, παραφράζοντας τα λόγια του, “πιασμένοι είμαστε στον ιστό των αινιγμάτων, στο κέντρο του παραμονεύει ο καθρέφτης, συμπυκνωμένη άμμος ερήμου”.
Κρατικό Βραβείο Διηγήματος (2016)

Διηγήματα, Κίχλη, 2015, 64 σελ.

Ο μυς της καρδιάς – Ηλίας Λ. Παπαμόσχος

Ο μυς της καρδιάς, η επιστήμη το λέει, δεν έχει ανάγκη τη θέλησή μας για να κινηθεί, μοιάζει εντούτοις μ’ εκείνους που τη χρειάζονται… Παρότι σπλάχνο των σπλάχνων ο μυς της καρδιάς δεν είναι λείος, ίνες πολλές τον συνθέτουνε – βεντάλια ανεξάρτητων θελήσεων λες, που ελευθερωμένες από την ανάγκη έξω στρέφονται για να μεταμορφώσουν τον κόσμο. Γι’ αυτόν τον άλλο προορισμό της καρδιάς μοιάζουν να ζούνε οι ήρωες αυτού του βιβλίου. Για τα ευεργετήματα και τα κατορθώματά της μιλάνε. Και ποιος ξέρει, ίσως η καρδιά με τη θέληση της να σταματά, δύναμη ξοδεμένη για τον άλλο πλούτο αυτού του κόσμου, τον έξω απ’ τη φθορά, τον αμέτρητο.
Η τέταρτη συλλογή του καστοριανού Ηλία Παπαμόσχου με τίτλο “Ο μυς της καρδιάς” αποτελείται από ιστορίες που διερευνούν τον άλλο προορισμό του μυ, αυτόν που δεν σχετίζεται με τη σωματική λειτουργία του. Οι ήρωές του παραδίδουν την καρδιά τους σε μια καταβύθιση στη μνήμη και παρασύρουν τον αναγνώστη σε μια ποιητική διαδοχή εικόνων που διαρκώς μεταμορφώνονται – αντικείμενα, στιγμιότυπα, συναισθήματα.

Διηγήματα, Μεταίχμιο, 2011, 107 σελ.

Λειψή αριθμητική – Ηλίας Λ. Παπαμόσχος

Μια φράση-χρησμός για την αξία της συγχώρεσης γραμμένη από άγνωστο χέρι σε μια πολυκαιρισμένη έκδοση των Αδερφών Καραμαζώφ.
Ένα μικρό, ψόφιο κοράκι και ο αποχαιρετισμός των συντρόφων του.
Ένα παράνομο πάθος σιγοβράζει σαν κυδώνι γλυκό.
Μια ηλικιωμένη γυναίκα απολαμβάνει την τάρτα της σαν να τρώει την ίδια τη ζωή.
Μια ιδιότυπη απεργία πείνας.
Ο καημός ενός γύφτου γκαϊντατζή μόλις μαθαίνει ότι έχει φύσημα στο στήθος.
Η ονειροφαντασία ενός άντρα στο παλιό γουναράδικο του πατέρα του κάθε φορά που ακούει το “This hard land” του Bruce Springsteen.
Η κληρωτίδα της ζωής. Τα αδιάκοπα γυρίσματα της τύχης.
Οι άνθρωποι και οι σκιές τους σε ανεξόφλητους λογαριασμούς της μνήμης. Θηρευτές και θηράματα σε απρόβλεπτες συναντήσεις.
Ιστορίες και ό,τι ζωντανεύει και ό,τι ξεφτίζει σ’ αυτόν τον κόσμο που μια λειψή αριθμητική μπορεί να τον βγάλει και μηδενικό.

Διηγήματα, Κέδρος, 2009, 252 σελ.

Του χρόνου κυνήγια – Ηλίας Λ. Παπαμόσχος

Οικογενειακές αναμνήσεις, καθημερινές ιστορίες, αθέατα δράματα και ηχηρές συγκινήσεις διασχίζουν τους δρόμους της Καστοριάς. Διηγήματα σαν βότσαλα ξεπλυμένα στην υπόσχεση μιας άπιαστης ευτυχίας ή στο βάρος ενός ανείπωτου καημού· όπου θύμηση και επιθυμία ενώνονται· όπου χρόνος, όλος ο χρόνος μας, παρελθόν, παρόν και μέλλον συνυπάρχουν· εκεί αρχίζουν τα κυνήγια, του χρόνου τα κυνήγια.

Διηγήματα, Κέδρος, 2005, 149 σελ.

Καλό ταξίδι, κούκλα μου… και άλλες ιστορίες – Ηλίας Λ. Παπαμόσχος

Ο αφηγητής, σαν άλλος Οδυσσέας, χρόνια μετά την επιστροφή του στη γενέτειρα, αναθυμάται τους αγαπημένους του. Σπαράγματα από τις αφηγήσεις τους, τόποι όπου κατοικήσανε, λησμονημένα αντικείμενα γίνονται η αφορμή για να διηγηθεί τις ιστορίες τους. Κεντρικές μορφές, σ’ αυτό το ταξίδι της μνήμης, οι γονείς, που σημαδεύουν για τον αφηγητή ένα διφυή νόστο· αυτόν που συνθέτουν η παιδική του ηλικία κι ο γενέθλιος τόπος που την έθρεψε· μνημονεύοντάς τους, λαμβάνει ως αντίδωρο το αμετάκλητο ρίζωμα στον τόπο, ρίζωμα που σηματοδοτεί την επιστροφή στο φως, το γυρισμό στο κορμί της αγαπημένης, σ’ έναν άλλο Τηλέμαχο.

Mετάφραση: Ζήσιμος Σιδέρης

Διηγήματα, Κέδρος, 2004, 132 σελ.