Γιά ένα διάστημα υπηρέτησε ως καθηγήτρια στην Κρήτη, κάτω από συνθήκες που περιγράφει στο μυθιστόρημά της Η κυρία Ντορεμί. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής έχασε τη μητέρα της από την πείνα, έπεσε σε οικονομική εξαθλίωση, σώθηκε από λιμοκτονία από τον Ερυθρό Σταυρό, ανέπτυξε δράση υπέρ των διωγμένων κομμουνιστών και εργάστηκε εθελοντικά στο νοσοκομείο παίδων της Pιζαρείου. Μετά την απελευθέρωση επισκέφτηκε ξανά την Ελβετία και ταξίδεψε στο εξωτερικό για οχτώ χρόνια περίπου. Η υγεία της γνώρισε έντονα προβλήματα ήδη πριν τη δικτατορία του Παπαδόπουλου. Τα τελευταία χρόνια της ζωής της επισκεπτόταν συχνά την Ικαρία για θεραπευτικούς λόγους. Πέθανε στην Αθήνα το 1989.
Τo πεζογραφικό της έργο αποτελείται από διηγήματα, μυθιστορήματα καί βιογραφίες. Η Λιλίκα Νάκου είναι η πεζογράφος του άμεσου βιώματος, του καθημερινού περιστατικού, που έτυχε να ζήσει ή των προσώπων που γνώρισε καί αγάπησε. Τρία, κυρίως, είναι τα βασικά γνωρίσματα της πεζογραφίας της, που προσδιορίζουν καί τον αυτογραφικό τόνο του έργου της: Η έμφυτη αφηγηματική ικανότητα, που διευκολύνει την εξομολόγηση καί την έκφραση βιωμένων περιστατικών’ η γυναικεία ευαισθησία καί η συμπόνια γιά τον άνθρωπο που πάσχει, καί, τέλος, το ατημέλητο, ανεπεξέργαστο, μικροπερίοδο ύφος, που πλησιάζει την καθημερινή κουβέντα.
Σε όλα τα μυθιστορήματά της από το πρώτο της, «Η ξεπάρθενη», κι ύστερα: «Οι παραστρατημένοι», «Η Ναυσικά», «Η κυρία Ντορεμί», «Ανθρώπινα πεπρωμένα», «Γιά μιά καλύτερη ζωή», η Λιλίκα Νάκου δεν παρουσιάζει εξέλιξη, καί τα θέματά της είναι πάνω στα ίδια μοτίβα. Στο κέντρο των μυθιστορημάτων της βρίσκεται ως κύρια ηρωίδα, πάντα μιά νέα κοπέλα, πολύ ευαίσθητη καί πολύ συμπαθητική, ανάμεσα σε γονείς που τους χωρίζουν η άσυμφωνία καί η ασυνεννοησία. Στο καλύτερο μυθιστόρημά της, την «Κυρία Ντορεμί» καί στα άλλα της μυθιστορήματα, υπάρχουν λίγοι καλοί άνθρωποι, που κινούνται καί ζούν μέσα σ’ ένα σύνολο, όπου βασιλεύει η κακία, η μοχθηρία, η έλλειψη κοινωνικής αγωγής, η αδυναμία της κατανόησης του άλλου.
Σε όλα τα έργα της, «η φαντασία της – γράφει ο Μιχ. Περάνθης – είναι πλούσια καί η αφηγηματική της χάρη παρουσιάζεται άνετη. Η πρόσμιξη του τραγικού με το ευτράπελο είναι επίσης χαρακτηριστική (…). Θα βρούμε ακόμα αφέλεια, επιείκεια, ευπιστία, απλότητα, ανθρωπιά – Ιδιότητες που πηγάζουν από τον χαρακτήρα της. Δεν είναι η διανοούμενη του γραφείου, καί δεν μπορεί να πειθαρχήσει τα χαρίσματά της στις απαιτήσεις του ύφους. Είναι ο ελεύθερος σπουργίτης που μοιράζει – καί γράφοντας – αντίδωρα καλοσύνης, παραμερίζοντας τις δικές της πίκρες».
Μυθιστορήματά της μεταφράστηκαν στα γαλλικά, αγγλικά, ισπανικά καί, το χρονικό: «Η κόλαση των παιδιών», (η μοίρα των ελληνόπουλων στην Κατοχή) κυκλοφόρησε ευρύτατα στη γαλλική καί αγγλική γλώσσα. Γιά το βιβλίο της αυτό ο Πρόεδρος του Ερυθρού Σταυρού της Γενεύης, Μ.Τόμας έγραψε: «Σπάνια διαβάζει κανείς ένα έργο που δίνει τόση έντονη συγκίνηση ανθρωπιάς (…). Ενώ διαβάζοντάς το θα έπρεπε να σε γεμίζει με φρίκη, βγαίνεις εξαγνισμένος καί άνθρωπιστής …».
Το 1983 τιμήθηκε με το Α Κρατικό Βραβείο μυθιστορήματος γιά το βιβλίο της “Η ζωή της Σεμελβάις”.
Παραστρατημένοι (1935)
Τ’ Ανθρώπινα πεπρωμένα (Γη της Βοιωτίας) (1951)
Για μιά καινούρια ζωή (1956)
Η κυρία Ντορεμί (1958)
Οι οραματιστές της Ικαρίας (1963)
Οι οραματιστές της Ικαρίας (1985), Δωρικός
Για μια καινούργια ζωή (1987), Δωρικός
Τ’ ανθρώπινα πεπρωμένα (1988), Δωρικός
Η κυρία Ντορεμί (1997), Δωρικός
Παραστρατημένοι (1999), Βιβλιοπωλείον της Εστίας
Νουβέλες-Διηγήματα
Η ξεπάρθενη (1930)
Η κόλαση των παιδιών (1944)
Ναυσικά (1954)
Η ιστορία της παρθενίας της δεσποινίδας Τάδε (1981)
Η ξεπάρθενη (1982), Δωρικός
Η κόλαση των παιδιών (1999), Βιβλιοπωλείον της Εστίας
Δοκίμια-Μελέτες-Βιογραφίες
Ποτέ πια – Η ζωή του Eντγκαρ Αλλαν Πόε (1936)
Προσωπικότητες που γνώρισα (1965)
Οι παραγνωρισμένοι (1978), Δωρικός
Το χρονικό μιας δημοσιογράφου (1979), Δωρικός
Ποτέ πια (1981), Δωρικός
Η ιστορία της παρθενίας της δεσποινίδας Τάδε (1981)
Η ζωή της Σεμελβάις (1982), Δωρικός
Η ιστορία της παρθενίας της δεσποινίδας Τάδε (1985), Δωρικός
Ζαν Ζωρές (1985), Δωρικός
Προσωπικότητες που γνώρισα (1994), Δωρικός
Μόσχω Τζαβέλλα (1995), Εκδόσεις Καστανιώτη
Συλλογικά έργα
Παιδιά του κόσμου (2005), Επίλογος
Οι πιο αγαπημένες ιστορίες για τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά (2007), Μίνωας
Ανθολογία ελληνικού διηγήματος του 20ού αιώνα (2009), Εκδόσεις Καστανιώτη
Πειραιάς (2009), Τσαμαντάκη
Αγαπημένες ελληνικές ιστορίες για τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά (2012), Μίνωας
… των δακρύων (2019), Οδός Πανός
Μεταφράσεις
Droz, Πως να ζήσετε εκατό χρόνια (2010), Το Πέρασμα
Παραστρατημένοι – Λιλίκα Νάκου
Είναι δυνατόν ο ζόφος και η δυστυχία να συνθέτουν ένα συναρπαστικό ανάγνωσμα; Η απάντηση είναι καταφατική, και το γνωρίζουν όλοι οι αναγνώστες λογοτεχνίας. «Οι παραστρατημένοι» εντάσσονται στα μεγάλα νεοελληνικά μυθιστορήματα του είδους.
«Μια οικογένεια που βασανίζεται στο κέντρο του μυθιστορήματος» γράφει ο Απόστολος Σαχίνης. «Στο βιβλίο βλέπουμε μια ομάδα προσώπων που χωρίς να διεκδικούν τον τίτλο του ήρωα και χωρίς να απομακρύνονται από το μέσο επίπεδο του κοινού ανθρώπου, ζουν μέσα στο κλίμα της αποτυχίας και στην ατμόσφαιρα του ξεπεσμού. Γενικά “Οι παραστρατημένοι” θα μείνουν στην ιστορία της νεότερης πεζογραφίας μας σαν ένα πικρό και πονεμένο δοκίμιο για τη δυστυχία και την μοναξιά του ανθρώπου».
Και ο Γρηγόριος Ξενόπουλος: «Το ελληνικό μυθιστόρημα έχει βρει τη μορφή του με τους “Παραστρατημένους” της Λιλίκας Νάκου. Γιατί η Λιλίκα Νάκου έχει το δώρο να επικοινωνεί με τον αναγνώστη της. Μας άνοιξε ένα παράθυρο προ τη Δύση. Τα περισσότερα βιβλία που γράφηκαν ώς τότε ήταν σχεδόν ηθογραφίες. Η Λιλίκα Νάκου, με το βίωμά της στο εξωτερικό, μας κάνει να δούμε με το πνεύμα της Ευρώπης, έχοντας ωστόσο βαθιές ρίζες στη γη της Ελλάδος».
Τ’ Ανθρώπινα πεπρωμένα – Λιλίκα Νάκου
“Τ’ Ανθρώπινα Πεπρωμένα έχουν αριστουργηματικές σελίδες που ανήκουν και φθάνουν στην πιο μεγάλη λογοτεχνία, όπως όταν η αδελφή Τιμοθέα μιλά με τις μέλισσές της, στον ανθόκηπο του μοναστηριού. Η Τιμοθέα, η σύγχρονη αυτή αδελφή της αρχαίας Πυθίας, που έζησε και αυτή κατά τα μέρη του Παρνασσού. Η Τιμοθέα είναι μια μυστηριώδης και σαγηνευτική μορφή που μένει αξέχαστη στον αναγνώστη που συγκινείται από την ποίηση της ζωής.
Η Λιλίκα Νάκου έχει δημιουργήσει ένα μικρό σύμπαν που είναι ο κόσμος ο δικός της, και που ξεχωρίζουν διάφοροι τύποι. Βλέπουμε τον παπού, τον γέρο Ρουμελιώτη, από παλιό τζάκι που οι πρόγονοί του δώσανε ότι είχανε στον αγώνα του εικοσιένα. Πάμπτωχος τώρα, αν και γέρος, ο παπούς δεν αγαπά τους συμβιβασμούς. Παραμένει υπερήφανος, δημοκράτης αληθινός, αγαπά πάνω απ όλα τη γη της Βοιωτίας από την οποία
είναι πλασμένος, αγαπά την Ελευθερία, και ό,τι δίνει αξία στην ανθρώπινη ζωή. Είναι κατά τον
τρόπο του λιγάκι φιλόσοφος. Αγαπά εξ ίσου τα νιάτα, τα άνθη, τα βιβλία, μαζί με το φλάουτό του.
Είναι προπάντων μια καλλιτεχνική ψυχή.
Η κυρία Ντορεμί – Λιλίκα Νάκου
Η κυρία Ντορεμί είναι ένα βιβλίο γεμάτο ανθρωπιά, κέφι και δροσιά. Πίσω από το γεμάτο χιούμορ ύφος της συγγραφέως διακρίνεις έναν δύσκολα συγκρατημένο λυγμό, μια διάχυτη τρυφερότητα. Η Νάκου στήνει το σκηνικό της με απλά ανθρώπινα υλικά. Η αφήγησή της, καθημερινή, άμεση, ανεπιτήδευτη. Η κουβέντα της ζεστή, ειλικρινής, οικεία…
Οι οραματιστές της Ικαρίας – Λιλίκα Νάκου
Ο Κοσμάς ανέβαινε θυμωμένος τον ανήφορο που πήγαινε σπίτι του. Είχε δυσαρεστηθεί με τους πατριώτες του τους Ικαριώτες, κάτω στο καφενείο. Μετανοούσε τώρα που είχε ρθεί στην Ελλάδα, με την πρόθεση μάλιστα, να κάνει καλό στον τόπο του. Ύστερα από τριανταπέντε χρόνια στην Αμερική, ξαφνικά τον τράβηξαν τα χώματα της πατρίδας του, όπως λένε οι ξενιτεμένοι. Αυτοί που, άμα τους πιάσει η νοσταλγία, τα παρατάνε όλα και έρχονται να ζήσουν ή να πεθάνουν στον τόπο τους. Έτσι τον έπιασε και τον Κοσμά. Μια ακατανίκητη επιθυμία να δει το νησί του, τη θάλασσα, και το φως της Ελλάδας. Και μια μέρα, παράτησε τη δουλειά του, τα καλά του, πήρε τη δεύτερή του γυναίκα μαζί του, και έφυγε από τη Νέα Υόρκη για την Ελλάδα. Τριανταπέντε χρόνια ξενιτιάς!
Η ξεπάρθενη – Λιλίκα Νάκου
Η Ξεπάρθενη είναι το δράμα μιας κοπέλας που γίνηκε μητέρα χωρίς στεφάνι. Η αγάπη στο παιδί της, η τρυφερότητα της νέας μητέρας ξεχειλίζει από τις σελίδες, που πραγματικά συναρπάζουν και συγκινούν τον αναγνώστη.
Η κόλαση των παιδιών – Λιλίκα Νάκου
Η κόλαση των παιδιών: ένα από τα συγκλονιστικότερα βιβλία της Κατοχής… Πρόκειται περί μιας σειράς διηγημάτων παρμένων από το δράμα των πειναλέων παιδιών της Κατοχής, τα οποία η συγγραφεύς είχε παρακολουθήσει ως εθελοντής αδελφή ενός νοσοκομείου της εποχής εκείνης… Η αφηγηματική απλότης της συγγραφέως καθιστά τα διηγήματα αυτά εξόχως συγκινητικά».
Η ιστορία της παρθενίας της δεσποινίδας Τάδε – Λιλίκα Νάκου
Η Λιλίκα Νάκου είναι μια συγγραφέας που το έργο της έχει μεταφραστεί σε πολλές ξένες γλώσσες και έχει τραβήξει την προσοχή πολλών ξένων κριτικών του καιρού της. Ο Μαρσέλ Μπριόν στον “Μοντ” την αποκαλεί μεγάλη συγγραφέα, ο Μπαρμπύς και ο Ρολλάν της προφήτευσαν μια καριέρα που θα ξεπερνούσε τα σύνορα της χώρας της. Το έργο της βαθειά ελληνικό κατακτά κάθε αναγνώστη γιατί το ταλέντο της είναι γεμάτο ανθρωπιά κι αγάπη για τον άνθρωπο και για ότι ζει πάνω στη γη. Ο Μπριόν γράφει ότι η Νάκου έχει μια βαθειά ποίηση, και μ’ όλο που το έργο της είναι ρεαλιστικό είναι τυλιγμένο σε μια ποιητική ατμόσφαιρα.
Η ιστορία της Παρθενίας της δεσποινίδας Τάδε, είναι η συλλογή ιστοριών που δημοσιεύτηκαν κατά καιρούς σε εφημερίδες και περιοδικά, στον ελληνικό τύπο και τις οποίες συγκέντρωσε με πολύ κόπο η Deborah Tannen, από τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, όπως γράφει η Νάκου στην αφιέρωσή της, αφού ό, τι χειρόγραφα και έντυπα είχε συγκεντρώσει η μητέρα της χάθηκαν στον πόλεμο και τη φοβερή κατοχή που πήρε τις ζωές όλων των δικών της και κόντεψε και της ίδιας. Η συγκέντρωση και έκδοση σε βιβλίο των ιστοριών αυτών είναι μια συμβολή στην κατανόηση της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας.
Ποτέ πια – Η ζωή του Eντγκαρ Αλλαν Πόε – Λιλίκα Νάκου
Η βιογραφία που γράφω δεν φιλοδοξεί τίποτε άλλο, παρά να εμπνεύσει συμπάθεια για έναν ποιητή – τέτοιον, που όσο κι αν καμιά φορά, έσφαλε στη ζωή του, παραμένει μεγάλος μέσα στους πιο μεγάλους οραματιστές. Τώρα, αν οι κληρονομικότητές του ήταν βαριές, τι πειράζει! Σε πολλούς από τους κοινούς ανθρώπους, ο πατέρας ή ο προπάππος ήταν αλκοολικός ή συφιλιδικός, χωρίς το εγγόνι να βγει καμιά μεγαλοφυΐα. Είναι αστείο να σκέφτεται κανείς, διαβάζοντας έξαφνα τους Προφήτες της Παλιάς Διαθήκης, τους εμπνευσμένους αυτούς ποιητές που ίσως ο παππούλης τους να ήταν άρρωστος!…
Για να γράψω τη βιογραφία του Έντγκαρ Πόε, θα στηριχτώ σε εξακριβωμένα επεισόδια της ζωής του τα πιο χαρακτηριστικά για μένα, και θα τα αναπτύξω όσο μπορώ περισσότερο, μπαίνοντας στην ατμόσφαιρα που έζησε ο Πόε.
Πηγές: ΕΚΕΒΙ, Θ.Ροδάνθης, Biblionet, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Δωρικός, Εκδόσεις Καστανιώτη
