Ανθούλα Δανιήλ

Ψηφιδωτό, προ πάντων – Ανθούλα Δανιήλ

Τα ονόματά τους κελαηδισμός. Η Δανάη και η Άννα, να, μπρούμυτα, η κάθε μια στη ροζ και κίτρινη ρόδα της, κάνουν κουπιά τα χέρια τους και πάνε. Από πέρα μια φωνή: «Δανάη, δώσε μου
τη ρόδα!». «Όχι!» απαντά η Δανάη, αλλά τη δίνει. Κι όταν ύστερα από λίγο περνάει δίπλα μου, στρέφει στον ήλιο ένα πανέμορφο πρόσωπο με δυο μαγνητικά, διαμαντένια μάτια, ενώ τα μακριά βρεγμένα μαλλιά της χύνονται στην πλάτη και στους στρογγυλούς της ώμους σαν χρυσή βροχή. Τώρα θυμήθηκα πως εκτός από τον Πάρι, ήταν και ο Δίας ικανότατος εκτιμητής της γυναικείας καλλονής!… Από μακριά ο Γιάννης, ο Αντρέας, ο Κωνσταντίνος. Ονόματα που ηχούν με τα «νι» κουδουνιστά και τα «ντ» καμπανιστά. Σε λίγο, όλα τα παιδιά μαζί σκαρφαλώνουν
τον βράχο, απλώνονται κατά μήκος, σαν νότες σε πεντάγραμμο.
Εξερευνούν το στεριανό τοπίο, μετά μαζεύονται, σαν μπουκέτο, σε κύκλο. Θα χορέψουν Διθύραμβο; Όχι, συνεδριάζουν και στη συνέχεια αποφασίζουν να επιστρέψουν στο νερό. Μου έφερε δάκρυα η ομορφιά.
Διαβάζω έναν νέο ποιητή: «Ο έρωτας … που επιστρέφει»… έπειτα, τα δελφινάκια μαζεύουν τα σύνεργά τους. Προηγούνται τα αγόρια. Παίρνουν τα ποδήλατά τους και ξεκινούν σαν λιλιπούτειες φιγούρες σε πίνακα του Φασιανού. Ακολουθούν τα κορίτσια, το ένα πίσω από το άλλο, διασχίζουν το ποτάμι –πάνω νερά– άλλη τυλιγμένη στην πετσέτα της, μικρή Αφροδίτη που κρατάει σφιχτά το ιμάτιο μην της πέσει, άλλη κρατάει τη ρόδα της, άλλη μια τσάντα, και όλες με τα πολύχρωμα καπελάκια τους, μικρές γόησσες νεραϊδούλες, μισοντυμένες-μισογδυμένες, στα χρώματα της ίριδας, φεύγουν… σαν «Παραλλαγές πάνω σε μιαν αχτίδα».

Μυθιστόρημα, Νίκας/Ελληνική Παιδεία Α.Ε., 2021, 304 σελ.

Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ΄ Ενιαίου Λυκείου – Ανθούλα Δανιήλ

Γενικής παιδείας

Σπουδή και διδασκαλία, Ελληνικά Γράμματα, 2000, 389 σελ.

Δεκαετίες τερματίζουν όλες μαζί στο νήμα – Ανθούλα Δανιήλ

Θα μπορούσα να ονομάσω το βιβλίο “Προσωπική μυθολογία”, όμως προτίμησα τον τίτλο “Δεκαετίες τερματίζουν όλες μαζί στο νήμα”, επειδή ο χρόνος υπακούει σε ένα συνεχές φλας μπακ για να φέρει στο παρόν ό,τι ανήκει στο παρελθόν. Εκ των πραγμάτων η αφήγηση ακολουθεί τεθλασμένη πορεία, εκκινώντας από ένα επεισόδιο της παιδικής ηλικίας ή της μετέπειτα νεανικής ή της τωρινής, που ετεροχρονισμένα επαναξιολογείται και επανεκτιμάται κάτω από άλλο φως.

Αυτά που με απασχολούν μπορεί να αφορούν ένα ιστορικό απόσπασμα, έναν πίνακα ζωγραφικής, ένα γλυπτό, μια μουσική σύνθεση, ένα κινηματογραφικό έργο, ένα θεατρικό. Ό,τι όμως και αν είναι, θα αναφερθεί με τα καλλιτεχνικά του ανάλογα. Για παράδειγμα, ένα ποίημα του Μαλαρμέ που γίνεται μουσική σύνθεση από τον Ντεμπισί και μπαλέτο που χορεύει ο Νιζίνσκι και μετά ποίημα από τον Σεφέρη.

Με γοήτευε πάντα, με άλλα λόγια, αυτή η σύμπλεξη τεχνών, βιβλίων, έργων τέχνης και ανθρώπων-δημιουργών. Και συχνά μια απορία των μαθητικών μου χρόνων, ανενεργή στα χρόνια που κύλισαν, έβρισκε κάποια στιγμή την απάντησή της σαν από θαύμα. Κι άλλοτε μια παρόρμηση, πάλι σαν από θαύμα, φώτιζε κάτι που μου ήταν σκοτεινό. Η Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων θα μπορούσε να είμαι εγώ.
Ανθούλα Δανιήλ

Αφηγήσεις, Εκδόσεις Βακχικόν, 2020, 376 σελ.

Τα τρία κρυφά ποιήματα του Γ. Σεφέρη – Ανθούλα Δανιήλ

Τα “Τρία Κρυφά Ποιήματα” μοιάζουν με μια τριλογία όπου όμως το δράμα παίζεται σε ανθρώπινο επίπεδο μακριά από τους αισχυλικούς ήρωες, θεούς και ημιθέους, στο ύψος μιας λιτής εξομολόγησης, λιτής όπως η αρχαϊκή τέχνη.
Η σύνθεση αυτή είναι το τελευταίο μεγάλο έργο του Γ. Σεφέρη, απόσταγμα μιας μακράς εμπειρίας και, όπως άλλωστε και όλο το προηγούμενό του, αποτέλεσμα «μιας τέχνης ταπεινής» και, από την άποψη της γλώσσας, χωρίς «μαλάματα», θέση που υποστήριζε πάντα ο ποιητής.
Η φωνή του Σεφέρη ηχεί σαν ένας απαλός ψιθυρισμός αντίθετος με τη «διαπασών» του καιρού· είναι κι αυτός ένας τρόπος αντίστασης στο ρεύμα του χρόνου που τρέχει και μια απόσταση από την κραυγαλέα πραγματικότητα γύρω του…
Τα δύο πρώτα μέρη της συλλογής αποτελούνται από εφτά ποιήματα το καθένα και το τρίτο από δεκατέσσερα. Διασώζεται έτσι ο ιερός τρία και ο εφτά που, όπως λέει ο Νάσος Βαγενάς, είναι «σύμβολο της τάξης έπειτα από το χάος και της δημιουργίας του κόσμου»…
Εκτός από την ελλειπτικότητα, η οποία απόλυτα χαρακτηρίζει τα ποιήματα, πρέπει να αναφερθεί ότι δε λείπει η μουσικότητα του στίχου, ο κρυμμένος στο βάθος ρυθμός, η ελεύθερη έκφραση, η αποσπασματικότητα και η ερμητικότητα που πολλές φορές καθιστούν επίπονο έργο την επικοινωνία, καθώς και η χαλαρή σύνδεση των μερών μεταξύ τους, ενώ συχνή είναι η παύλα στο τέλος ενός στίχου, σε σημείο που η παύση και τα διάκενα σιωπής να είναι υπαινικτικότερα από το λόγο, ή να αφήνεται διάχυτη η εντύπωση ότι η σιωπή συνεχίζει μια μισοτελειωμένη κουβέντα.
Κάθε ενότητα έχει το δικό της επιμέρους τίτλο, σημείο καθοδηγητικό για την ερμηνεία· και κάθε ποίημα φαίνεται, όχι όμως πάντα, εξέλιξη του θέματος του προηγούμενου και προετοιμασία για το επόμενο.
Παρ’όλα αυτά, το έργο Τέχνης, όσο κι αν νομίζει κανείς ότι το πλησιάζει, διαφεύγει. Διατηρεί το μυστικό του, ασκεί τα δικαιώματά του, αναδιπλώνεται.
Η δική μας προσπάθεια καταντά σαν του Σίσυφου, από την άποψη ότι δεν απελπιζόμαστε. Γιατί η Ποίηση είναι σαν τη θάλασσα· κι από το να μην κολυμπήσει κανείς, είναι προτιμότερο, έστω και χωρίς όργανα, να επιχειρήσει μια όποια πλεύση, έστω και «ξυλάρμενος», αποτολμώντας τον κίνδυνο.
Την Ποίηση, όπως και τη θάλασσα, δεν μπορεί κανείς να την εξαντλήσει, μπορεί όμως να την αρμενίσει.
Απόσπασμα από τον πρόλογο του βιβλίου της Ανθούλας Δανιήλ «Τα Τρία Κρυφά Ποιήματα του ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΕΦΕΡΗ».

Ερμηνεία και κριτική, Επικαιρότητα, 1988, 144 σελ.

Οδυσσέας Ελύτης, μια αντίστροφη πορεία – Ανθούλα Δανιήλ

Από το ημερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου στους Προσανατολισμούς
… Σκοπός της μελέτης αυτής είναι να ερμηνευτεί πρωταρχικά η συλλογή η ίδια αλλά και να φανεί η σύνδεσή της με την παλιότερη ποιητική δημιουργία, στο μωσαϊκό της οποίας το Ημερολόγιο είναι μια ψηφίδα που το συμπληρώνει.
Στην πορεία, που ακολουθεί, προτάσσεται το κείμενο και έπεται η νοηματική επεξεργασία. Έγινε προσπάθεια για μια όσο το δυνατό κατά λέξη ερμηνεία. Συνεπικουρούν τα κείμενα των προγενέστερων ποιητικών συλλογών, καθώς και κείμενα άλλων ποιητών και πεζογράφων (Ελλήνων και ξένων), που κινούνται στο ίδιο κλίμα ή που ανήκουν στις προτιμήσεις του ποιητή…

Ερμηνεία και κριτική, Επικαιρότητα, 1986, 171 σελ.