Οι γονείς του μετακόμισαν για επαγγελματικούς λόγους στο Μόναχο, όπου έμενε ένας αδελφός του πατέρα του, μηχανικός και από εκεί σύντομα στο Μιλάνο για καλύτερες επαγγελματικές προοπτικές. Ο μικρός Αλβέρτος έμεινε οικότροφος σε σχολείο του Μονάχου. Στα 15 χρόνια του σταμάτησε το σχολείο, παραιτήθηκε από τη γερμανική υπηκοότητα, διέκοψε κάθε σχέση με την εβραϊκή κοινότητα και αναχώρησε στο Μιλάνο για να συναντήσει τους γονείς του. Μετά από 1-2 χρόνια απραξίας σκέφτηκε να δώσει εξετάσεις στο Πολυτεχνείο της Ζυρίχης, ως αυτοδίδακτος χωρίς απολυτήριο Λυκείου. Η προσπάθεια αυτή απέτυχε και κάποιος καθηγητής τού συνέστησε να παρακολουθήσει μαθήματα Λυκείου στο Aarau. Εκεί παρακολούθησε στα έτη 1895-1896 την τρίτη και τέταρτη τάξη (για μαθητές 18 και 19 ετών)! Τελικά, μετά την ολοκλήρωση των σχολικών μαθημάτων, γράφτηκε ο ‘Αινστάιν το 1896 στο Πολυτεχνείο της Ζυρίχης για να σπουδάσει εκπαιδευτικός τεχνικής επαγγελματικής σχολής με φυσικομαθηματική κατεύθυνση. Ένας από τους καθηγητές του, ο Πέρνετ, του δήλωσε μετά από λίγο καιρό ότι, έχει μεν ενδιαφέρον και θέληση, αλλά του λείπει το μυαλό! Ο βοηθός Ζάουτερ έγραψε αργότερα ότι ο φοιτητής Αϊνστάιν ήταν μοναχικός, δεν υπάκουγε στις οδηγίες των εκπαιδευτικών και πέταγε τα φυλλάδια με τις οδηγίες λύσης των προβλημάτων στα σκουπίδια. Επίσης, ο μεγάλος μαθηματικός Μινκόβσκι, ο οποίος αργότερα έμελε να συμβάλει αποφασιστικά στη μαθηματική τεκμηρίωση της “Θεωρίας της Σχετικότητας”, δεν είχε εκτίμηση για τις γνώσεις του νεαρού σπουδαστή της Φυσικής.
Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του βρήκε ο Αϊνστάιν μία θέση ως βοηθητικός δάσκαλος στο Winterthur, απολύθηκε όμως μετά από λίγο, λόγω ανεπάρκειας. Ένας φίλος τον συνέστησε κάποια στιγμή στο διευθυντή του ελβετικού γραφείου ευρεσιτεχνιών στη Βέρνη. Δουλειά του ήταν να ετοιμάζει τα έγγραφα αναγνωρίσεως των ευρεσιτεχνιών και για το σκοπό αυτό έπρεπε να περιγράφει σ’ αυτά κάθε εφεύρεση σύντομα, κατανοητά και περιεκτικά. Οι ίδιοι οι εφευρέτες δεν ήταν συνήθως σε θέση να περιγράψουν την εφεύρεσή τους. Εδώ αναδείχθηκε μια ικανότητα του Αϊνστάιν, να εμβαθύνει σε ξένες ιδέες και να αναγνωρίζει την ουσία μιας διαδικασίας ή ενός μηχανισμού, εντοπίζοντας ταυτόχρονα τυχόν σφάλματα. Ο ίδιος εξομολογήθηκε αργότερα ότι αυτή η δουλειά τον είχε συναρπάσει και αποτελούσε και το χόμπυ του, αντί να δημοσιεύει σε περιοδικά απανωτά επιστημονικές εργασίες χωρίς ενδιαφέρον. Κι όμως, κάποια στιγμή δημοσίευσε το 1905 μία εργασία με τίτλο “Μία υπόθεση για τα κβάντα του φωτός”, με την οποία επεκτείνει την ανακάλυψη του Πλανκ από το έτος 1900. Τυπικά γι’ αυτή την εργασία του έλαβε ο Αϊνστάιν μετά από 16 χρόνια το βραβείο Νόμπελ. Και πάλι το έτος 1905 δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά η “Ειδική Θεωρία της Σχετικότητας”. Με αυτή την εργασία διαπιστώνεται ότι δεν υπάρχει απόλυτος χώρος και χρόνος, αλλά όλα εξαρτώνται από τον εκάστοτε παρατηρητή, είναι σχετικά ως προς τη θέση και την κίνησή του. Αυτή η εργασία προκάλεσε τεράστια εντύπωση στον επιστημονικό κόσμο! Έκτοτε άρχισαν να επισκέπτονται τη Βέρνη σημαντικοί επιστήμονες από όλο τον κόσμο για να γνωρίσουν τον παράξενο δημόσιο υπάλληλο. Η φήμη του Αϊνστάιν προέκυψε όμως κυρίως από το γεγονός ότι ασχολήθηκαν με τις εργασίες του κορυφαίοι επιστήμονες.
Το 1903 παντρεύτηκε την συμφοιτήτριά του Μίλεβα Μάριτς, με την οποία απέκτησε δύο παιδιά, τον Χανς Άλμπερτ και τον Έντουαρτ, ενώ είχε αποκτήσει με την ίδια και μια κόρη τη Λίζερλ, η τύχη της οποίας αγνοείται. Το 1919, μετά το διαζύγιό του με την Μίλεβα, παντρεύτηκε την ξαδέλφη του, Έλσα. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Άλμπερτ Αϊνστάιν στο συμφωνητικό του διαζυγίου είχε υποσχεθεί στην πρώτη σύζυγό του, Μίλεβα Μάριτς, ότι θα της έδινε τα χρήματα που θα εξασφάλιζε από το βραβείο Νόμπελ, προκειμένου να χρησιμοποιηθούν γι’ αυτήν και για την ανατροφή των παιδιών τους.
Εκτός από την αγάπη του για τη φυσική, αγαπούσε επίσης και τη μουσική καθώς έπαιζε βιολί.
Ο Αϊνστάιν υπήρξε υπέρμαχος του σοσιαλισμού και φανατικός επικριτής του καπιταλισμού. Στο βιβλίο του Γιατί Σοσιαλισμός; εκφράζει τις πολιτικές του πεποιθήσεις.
Το 1911 έγινε ο Αϊνστάιν καθηγητής στο γερμανικό Πανεπιστήμιο της Πράγας και μετά στο Βερολίνο, όπου παράλληλα με τα διδακτικά καθήκοντα ολοκλήρωσε και τη “Γενική Θεωρία της Σχετικότητας”. Η θεωρία αυτή επιβεβαιώθηκε πειραματικά από ‘Αγγλους επιστήμονες στη διάρκεια του Α΄ παγκόσμιου πολέμου, με τη μέτρηση της απόκλισης του φωτός αστέρων, όταν αυτό περνάει από το βαρυτικό πεδίο μεγάλων μαζών, όπως αυτής του ήλιου.
Βραβεύτηκε με το Νόμπελ Φυσικής το 1921 για τις υπηρεσίες του στην θεωρητική φυσική.
Το 1933, όταν οι ναζί είχαν ήδη εκλεγεί στην κυβέρνηση της Γερμανίας, άρχισαν να συκοφαντούν τον Αϊνστάιν ως πράκτορα των Αμερικανών και των Αγγλογάλλων, ενοχλημένοι από το γεγονός ότι ως σημαντικότερος εκπρόσωπος της γερμανικής επιστήμης φαινόταν εκείνη την εποχή ένας εβραίος. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αναγκαστεί να αποχωρήσει ο μεγάλος ερευνητής από τη Γερμανική Ακαδημία Επιστημών. Εγκατέλειψε επίσης της Γερμανία, αυτή τη φορά οριστικά, με προορισμό την Αμερική.
Με την εγκατάσταση του Αϊνστάιν στο Princeton, αρχίζει μια νέα περίοδος της ζωής του. Εκείνη την εποχή έκανε μεγάλη εντύπωση στην επιστημονική κοινότητα η ανακοίνωση του Μπορ ότι ο Χαν και ο Στράσμαν είχαν πετύχει σε εργαστήριό τους στη Γερμανία την πρώτη διάσπαση του ατόμου. Αμέσως άρχισαν οι ερευνητές να επαναλαμβάνουν αυτά τα πειράματα, βομβαρδίζοντας πυρήνες ουρανίου με ουδετερόνια. Αποτέλεσμα ήταν να απελευθερώνεται μια τεράστια ποσότητα ενέργειας, ανακάλυψη που οδήγησε στην κατασκευή της ατομικής βόμβας. Ο Αϊνστάιν πείστηκε από συναδέλφους του επιστήμονες, κυρίως από τον Τέλλερ, να συμβάλει στον αγώνα για την κατασκευή της βόμβας, φοβούμενος ότι οι ναζί θα κυρίευαν όλο τον πολιτισμένο κόσμο, αν προλάβαιναν αυτοί να αποκτήσουν το καταστροφικό όπλο. Για το σκοπό αυτό έστειλε μία επιστολή στον πρόεδρο Ρούσβελτ και του παρουσίαζε τις δυνατότητες της ατομικής βόμβας και τους κινδύνους που δημιουργούσε η κατοχή της. Τελικά οι φόβοι της επιστημονικής κοινότητας για κατάχρηση επαληθεύτηκαν από την αντίθετη πλευρά, αφού η ατομική βόμβα που κατασκευάστηκε υπό τη διεύθυνση του Οπενχάιμερ χρησιμοποιήθηκε από τις ΗΠΑ εναντίον της Ιαπωνίας, μετά την ουσιαστική λήξη του πολέμου. Στη συνέχεια και μέχρι τέλος της ζωής του δραστηριοποιήθηκε στις κινητοποιήσεις για αφοπλισμό, αφού είχε καταστεί και η Σοβιετική Ένωση πυρηνική δύναμη και είχε αρχίσει ο “ψυχρός πόλεμος”, υπογράφοντας συχνά διακηρύξεις με άλλους επιστήμονες, κυρίως με τον Μπ. Ράσελ που ήταν ο κατεξοχήν ηγέτης των κινημάτων για την ειρήνη και τον αφοπλισμό.
Όταν ο Αϊνστάιν πέθανε, στο Princeton των ΗΠΑ στις 18 Απριλίου του 1955, οι επιστήμονες θέλησαν να μάθουν τι ήταν αυτό που τον έκανε τόσο έξυπνο. Επομένως αφαίρεσαν τον εγκέφαλο του, για να τον μελετήσουν και ανακάλυψαν πως το τμήμα του εγκεφάλου που ευθύνεται για τα μαθηματικά ήταν ασυνήθιστα μεγάλο στο δικό του μυαλό.
Η εξέλιξη των ιδεών στη φυσική – Albert Einstein
Οι προσπάθειες που έγιναν για να μελετηθεί το μεγάλο βιβλίο των μυστηρίων της φύσης, είναι τόσο παλιές όσο και η ίδια η ανθρώπινη σκέψη.
Το βιβλίο αυτό είναι μια απλή συνομιλία ανάμεσα σε σας και σε μας. Αφήνουμε σε σας τη φροντίδα να κρίνετε αν είναι πληκτικό ή ενδιαφέρον, άνοστο ή τονωτικό. Ο σκοπός που γράφτηκε αυτό το βιβλίο θα εκπληρωθεί αν οι σελίδες αυτές σας δώσουν μια ιδέα για τον αιώνιο αγώνα του εφευρετικού πνεύματος του ανθρώπου να φτάσει σε μια πιο τέλεια κατανόηση των νόμων που διέπουν τα φυσικά φαινόμενα.
Mετάφραση: Γιάννη Καβαλιεράτου
Φυσική-Ιστορία, Κοροντζής, 298 σελ.
Η ειδική θεωρία της σχετικότητας – Albert Einstein
Τα πρωτότυπα άρθρα
Με αυτά τα δύο άρθρα του Άλμπερτ Αϊνστάιν, εγκαινιάζεται αυτό που ονομάζεται νεώτερη εποχή. Η έκδοσή τους αποτελεί το ορόσημο μιας νέας εποχής όπου από εδώ και στο εξής ο σχετικιστικός χωροχρόνος θα αποτελεί πλέον τον θεμέλιο λίθο της σύγχρονης κοσμοεικόνας. Με το πρώτο άρθρο δεν διορθώνεται απλώς η ηλεκτροδυναμική ή η Νευτώνεια μηχανιστική κοσμοεικόνα, αλλά όλο το φυσικό οικοδόμημα, που αναμορφώνεται επαναστατικά βάσει μιας νέας σχεσιοκρατικής θεώρησης του χώρου, του χρόνου και της κίνησης. Με το δεύτερο άρθρο, όπου διαπιστώνεται η ισοδυναμία μάζας-ενέργειας θα ξεκινήσει η σύγχρονη ατομική εποχή, καθώς με μια σειρά “αλυσσιδωτών” ερευνών θα μας οδηγήσει στην πυρηνική βόμβα.
Mετάφραση: Θάνος Χριστακόπουλος
Eπιμέλεια σειράς: Θάνος Χριστακόπουλος
Φυσική, Τροχαλία, 1998, 142 σελ.
1905 – Albert Einstein
Annus Mirabilis
Το 1905 ο Αϊνστάιν δημοσίευσε τις πέντε σημαντικότερες εργασίες του, προσφορές στην παγκόσμια επιστήμη. Όλες παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά, την ίδια χρονιά, στο έγκυρο γερμανικό περιοδικό “Annalen der Physik”.
Ενενήντα χρόνια αργότερα και σαράντα πέντε χρόνια μετά το θάνατο του κορυφαίου επιστήμονα, οι εκδόσεις Γκοβόστη προσφέρουν για πρώτη φορά στο ελληνικό κοινό τις εργασίες αυτές που συγκλόνισαν τις καθιερωμένες πεποιθήσεις της φυσικής και άλλαξαν δραματικά το σκηνικό της παγκόσμιας επιστήμης.
Το βιβλίο περιλαμβάνει τις εργασίες του Αϊνστάιν, εκ των οποίων οι δύο πιο γνωστές είναι αυτές που θεμελίωσαν την Ειδική Σχετικότητα, καθώς επίσης μια εξαιρετική εισαγωγή και διαφωτιστικά σχόλια του John Stachel, που τοποθετούν τα επιτεύγματα του Αϊνστάιν στη σωστή ιστορική τους διάσταση.
Την έκδοση προλογίζει ο παγκοσμίου κύρους επιστήμονας και ιδιαίτερα δημοφιλής στην Ελλάδα Roger Penrose.
Οι εργασίες αυτές του Αϊνστάιν δεν συνιστούν μόνο απαραίτητο αντικείμενο μελέτης για κάθε φυσικό, μαθηματικό ή αστροφυσικό, αλλά αποτελούν ένα μνημείο των ανθρώπινων επιτευγμάτων, ένα σταθμό στην ιστορία της επιστήμης και του πολιτισμού.
Mετάφραση: Νίκος Ταμπάκης
Eπιμέλεια: John Stachel
Φυσικές και θετικές επιστήμες, Εκδόσεις Γκοβόστη, 2000, 184 σελ.
Η θεωρία της ειδικής και γενικής σχετικότητας (1916) – Αλβέρτος Αϊνστάιν
Εκτός από κορυφαίος φυσικός, ο Αϊνστάιν υπήρξε και σπουδαίος εκλαϊκευτής της φυσικής, κυρίως βεβαίως των δικών του θεωριών, της ειδικής θεωρίας της σχετικότητας. Έγραψε διάφορα κείμενα τα οποία παρουσιάζουν αυτές τις θεωρίες στο ευρύ κοινό. Η μπροσούρα που εκδίδουμε είναι το πλέον διαδεδομένο του κείμενο πάνω στο εν λόγω θέμα. Τα τελευταία χρόνια έχουν γραφτεί πολλά -και καλά- κείμενα που απλοποιούν την ειδική και τη γενική θεωρία της σχετικότητας. Θεωρήσαμε όμως ότι θα είναι πολύ χρήσιμο να ξαναπαρουσιάσουμε στο ελληνικό κοινό το ιστορικό αυτό κείμενο, με την ευκαιρία συμπλήρωσης 100 χρόνων από τη γέννηση της ειδικής θεωρίας…
(από τον πρόλογο του Ευθύμιου Νικολαΐδη)
Mετάφραση: Ευγενία Γραμματικοπούλου
Φυσική, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, 2006, 67 σελ.
Η θεμελίωση της γενικής θεωρίας της σχετικότητας – Albert Einstein
“Η φαντασία είναι πιο σημαντική από τη γνώση”. Αυτά είναι τα λόγια του Άλμπερτ Αϊνστάιν, του ανθρώπου που, ενώ έμαθε να μιλά πολύ αργότερα από τον μέσο όρο και αποβλήθηκε από το λύκειο σε ηλικία 15 ετών, μας έδωσε τα βασικά θεμέλια της σύγχρονης φυσικής. Μέσα από τη Γενική Θεωρία της Σχετικότητας, εργασία η οποία δημοσιεύτηκε το 1915 αντικαθιστώντας τη Νευτώνια θεωρία, η βαρυτική έλξη είναι μία γεωμετρική ιδιότητα του χωροχρόνου, ενός χώρου τεσσάρων διαστάσεων, ο οποίος καμπυλώνεται ανάλογα με τη μάζα που βρίσκεται μέσα του. Ενενήντα πέντε χρόνια μετά τη θεμελίωση της, η γενική θεωρία εξακολουθεί να αποτελεί το πιο επιτυχημένο μοντέλο για το σύμπαν, αποτελώντας πηγή έμπνευσης για κάθε νέα ερευνητική προσπάθεια.
Mετάφραση: Θάνος Χριστακόπουλος
Eπιμέλεια σειράς: Άννα Αστρινάκη
Φυσική, Alter – Ego ΜΜΕ Α.Ε., 2010, 130 σελ.
Άλμπερτ Αινστάιν – Μιλέβα Μάριτς: Ερωτικές επιστολές – Albert Einstein
Η παρούσα συλλογή επιστολών μάς παρουσιάζει έναν Αϊνστάιν που δεν γνωρίζαμε έως σήμερα. Ο παγκοσμίως αναγνωρίσιμος Αϊνστάιν είναι ο εξέχων φυσικός που πέρασε τις τελευταίες δύο δεκαετίες της ζωής του στο Πανεπιστήμιο Πρίνστον μελετώντας την ημιτελή θεωρία του ενοποιημένου πεδίου και παρέχοντας στήριξη σε διάφορες γενναίες προσπάθειες που γίνονταν για να διατηρηθεί η λογική σε έναν κόσμο που δυστυχώς την έχει απολέσει. Για την επιστημονική κοινότητα, ο Αϊνστάιν είναι ο νεαρός άνδρας που μεταξύ του 1905 και του 1925 έθεσε τις εννοιολογικές και θεωρητικές βάσεις στις οποίες “οικοδομήθηκε” η φυσική του αιώνα μας και ο οποίος επρόκειτο να εξελιχθεί στον αναγνωρίσιμο ανά τον κόσμο φυσικό. Αυτό που έχουμε όμως εδώ είναι μάλλον ένας νεαρός στην πορεία του προς τον διαπρεπή επιστήμονα Αϊνστάιν και συνεπώς, ένας εξαιρετικά ενδιαφέρων νεαρός.
Mετάφραση: Μαριάννα Τσάτσου
Επιστολογραφία, Ροπή, 2016, 175 σελ.
Πώς βλέπω τον κόσμο, Πέλλα
Η εξέλιξη των ιδεών στη φυσική, Κοροντζής
Πώς βλέπω τον κόσμο (1995), Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη
Αιθέρας, γεωμετρία και εμπειρία (1997), Βάνιας
Η ειδική θεωρία της σχετικότητας (1998), Τροχαλία
Η θεμελίωση της γενικής θεωρίας της σχετικότητας (1999), Τροχαλία
1905 (2000), Εκδόσεις Γκοβόστη
Η θεωρία της ειδικής και γενικής σχετικότητας (1916) (2006), Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών
Η θεμελίωση της γενικής θεωρίας της σχετικότητας (2010), Alter – Ego ΜΜΕ Α.Ε.
Επιστολογραφία
Άλμπερτ Αινστάιν – Μιλέβα Μάριτς: Ερωτικές επιστολές (2016), Ροπή
Συλλογικά έργα
Η εξέλιξη των ιδεών στη φυσική (1978), Δωδώνη
Πολιτική οικονομία του καπιταλισμού (2009), Κριτική
Ο Οκτώβρης και η εποχή μας (2010), Τόπος
Φωνές από τη Βαϊμάρη (2011), Ύψιλον
Η βίβλος του άθεου (2012), Polaris
Γράμμα στον άνθρωπο (2014), Αρχέτυπο
Πηγές: Biblionet, Κοροντζής, Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη, Εκδόσεις Γκοβόστη, Alter – Ego ΜΜΕ Α.Ε., Ροπή
