Γιώργος Βαρθαλίτης

Ίσις Αλάριχος Κάνθαροι – Γιώργος Βαρθαλίτης

Το ποιητικό αυτό βιβλίο του Γιώργου Βαρθαλίτη προτείνει ένα συναρπαστικό ταξίδι στην αρχαιότητα των μύθων και των θρύλων, ανασταίνοντας μυστηριακές θεότητες σαν την Ίσιδα ή θρυλικές μορφές σαν τον κατακτητή Αλάριχο. Ταυτόχρονα, επιχειρεί μια σύγκραση σάτιρας και λυρισμού.

Ποίηση, Αρμός, 2022, 80 σελ.

Τα μάτια της Ισιδας – Γιώργος Βαρθαλίτης

Ακούστε με κι αφουγκραστείτε
και μάθετε ποιος είμαι, ποιος!
Εγώ ‘μαι αυτός π’ εσείς μισείτε,
το φίδι, ο δράκος, ο σκορπιός!

Φριχτό δεν ήμουν πάντα τέρας,
πλάστηκα αρχάγγελος φωτός,
μα θέλησ’ όλων ο πατέρας
να σέρνομαι φολιδωτός…

Ποίηση, Περισπωμένη, 2019, 72 σελ.

Παλαμάς, Καβάφης, Σικελιανός – Γιώργος Βαρθαλίτης

Σχόλια και δοκιμές


Το βιβλίο αυτό συναθροίζει εννιά καβαφικά σχόλια και δύο εκτενέστερα δοκίμια για τον Παλαμά και τον Σικελιανό και κομίζει μια νέα “ματιά” στο έργο των τριών μεγάλων ποιητών μας.

Ερμηνεία και κριτική, Αρμός, 2019, 102 σελ.

Ίσις – Γιώργος Βαρθαλίτης

Το ποιητικό αυτό βιβλίο φιλοδοξεί να ανασυστήσει μιαν απ’ τις πιο γοητευτικές μορφές της προχριστιανικής θρησκευτικότητας: την Ίσιδα, την Θεοτόκο του αρχαίου κόσμου. Και τα ισιακά ποιήματα, αλλά και τα υπόλοιπα κομμάτια που συναπαρτίζουν αυτό το βιβλίο, στηρίζονται σε σπουδαίους συγγραφείς της αρχαιότητας, κυρίως τον Πλούταρχο, τον Απουλήιο, τον Καλλίμαχο και τον Βιργίλιο, αλλά και στη μεγάλη λυρική τέχνη του Άγγελου Σικελιανού.

Ποίηση, Αρμός, 2018, 40 σελ.

Ultima Georgica: Ένα δοξαστικό. Αλάριχος, Ανδρομέδα, Ελεάζαρ: Τρία μπονζάι δράματα – Γιώργος Βαρθαλίτης

Το βιβλίο απαρτίζεται από δύο μέρη. Το χρώτο απ’ αυτά, τα “Ultima Georgica” (ο τίτλος παραπέμπει στα “Γεωργικά” του Βιργιλίου αλλά και στα “Χριστιανικά Γεωργικά” του Francis Jammes), είναι ένα δοξαστικό που βαδίζει στα χνάρια του σολωμικού “Κρητικού” και του “Μήτηρ Θεού” του Σικελιανού. Οι happy few που γνωρίζουν και αγαπούν αυτή την παράδοση θα μπορέσουν -ελπίζω- να τα οικειωθούν.
Τα τρία δραμάτια του δευτέρου μέρους ίσως ξενίσουν τον αναγνώστη. Γι’ αυτό σπεύδω να τον προϊδεάσω.
Στα νεώτερα χρόνια έγιναν πολλές προσπάθειες αναβίωσης της αρχαίας τραγωδίας, συνήθως από ποιητές, αλλά το αποτέλεσμα ήταν, το πιο συχνά, λυρικά οράματα με δραματική μορφή (εξαιρέσεις ο “Σαμψών Αγωνιστής” του Μίλτωνος κι η “Ιφιγένεια” του Γκαίτε). Ακριβώς όμως αυτή η ατελής δραματική μορφή εξασθένιζε και το λυρικό στοιχείο, που διαχεόταν σε χιλιάδες στίχους και που μόνο σε ορισμένα δυνατά αποσπάσματα μπορούσε κανείς να το βρει και να το απολαύσει ατόφιο. Η βαθιά γοητεία που ασκεί ο “Ασκληπιός” του Σικελιανού οφείλεται στο ότι το έργο έμεινε ημιτελές, αλλά και στην ιδιοφυή επιδίωξη του νεοέλληνα λυρικού να συγγράψει μία συντμημένη τριλογία.
Αντίθετα, στις σύντομες δραματικές σκηνές που έγραψαν ο Μαλλαρμέ και ο Στέφαν Γκεόργκε το δραματικό και το λυρικό στοιχείο αλληλοενδυναμώνονταν.
Αλλιώς: αν η τραγωδία είναι μια ορισμένη ποιητική έκφραση και ταυτόχρονα και αξεχώριστα μια ορισμένη δραματική κατασκευή, τότε, αφού παραδεχτούμε πως το δραματικό στοιχείο έχει εκχωρηθεί σε άλλες τέχνες (στο πεζό θέατρο, το μυθιστόρημα, τον κινηματογράφο) μόνο σε σύντομες σκηνές μπορεί να διασωθεί αυτή η ιδιαίτερη ποιητική έκφραση. Αυτό το κατάλαβαν οι δύο ξένοι δάσκαλοι που προανέφερα και το διαιστάνθηκε σίγουρα κι ο Σικελιανός, άσχετα αν η τιτανική ιδιοσυγκρασία του επέβαλε σε αυτόν να καταπιαστεί με τον μάταιο άθλο μιας όψιμης αναγέννησης του αρχαίου δράματος.
Αυτές οι σκέψεις με οδήγησαν να γράψω τρία αυμπεπτυγμένα δράματα ή τρία δράματα μπονζάι.
Το πρώτο, ο Αλάριχος, αναπλάθει το γνωστό ανέκδοτο που αναφέρει ο εθνικός ιστορικός Ζώσιμος, πως όταν ο Αλάριχος πολιορκούσε την Αθήνα είδε την Πρόμαχο Αθηνά να γυροφέρνει στα τείχη της (το μεν τείχος εώρα περινοστούσαν την πρόμαχον Αθηνάν – Ζώσιμος 5 6.1). και πως γι’ αυτόν το λόγο δεν εκπόρθησε την πόλη. Το δεύτερο, η Ανδρομέδα, είναι ένα σατιρικό ιντερμέδιο, ενώ ο Ελεάζαρ, το τρίτο, βασίζεται στο Γ΄ Βιβλίο των Μακκαβαίων, που, κατ’ εμέ, είναι ένας μικρός αδάμας της ελληνοϊουδαϊκής γραμματείας.

Ποίηση, θεατρικά έργα, Παρασκήνιο, 2018, 36 σελ.

Κάνθαροι και άλλα ποιήματα – Γιώργος Βαρθαλίτης

Γαυγίστε χαρωπά, πιστά σκυλιά μου,
γοργόποδά μου εσείς λαγωνικά,
σκυλιά των Αχαιών και του Πριάμου,
κι ασύφταστα σκυλιά μου κρητικά,
που ακολουθάτε εσείς την Αγροτέρα,
εκείνην που όλη η χτίσις ανυμνεί,
και τη λατρεύετε όλα σαν μητέρα-
κι αλίμονο αν κανείς τη δει γυμνή.
Γαυγίστε πια και μη σας μέλει, σκύλοι,
γιατί έχετε προγόνους ιερούς:
του Άδη φυλά ο Τρικέφαλος την πύλη
κι ο Άνουβις ταριχεύει τους νεκρούς.

Ποίηση, Παρασκήνιο, 2017, 44 σελ.

Σειράχ – Γιώργος Βαρθαλίτης

– Σε κοίταξα σαν είχες βγει από το λουτρό σου
και τα μαλλιά σου στάζαν από το νερό
και το κορμί σου ήταν γυμνό και καθαρό
και τα μεγάλα βλέφαρά σου ήταν κλεισμένα.
– Όλα τα ξέχασες, λοιπόν, και τον Θεό σου;
– Μόλις σε κοίταξα είδα τον Θεό σε εσένα.

Ποίηση, Gutenberg – Γιώργος & Κώστας Δαρδανός, 2016, 55 σελ.

Η μέθοδος του Κ. Π. Καβάφη – Γιώργος Βαρθαλίτης

Το βιβλίο αυτό του Γιώργου Βαρθαλίτη, τοποθετώντας τον Καβάφη στο πλαίσιο της εποχής του και ανιχνεύοντας τις υπαρκτές ή “εκλεκτικές” του συγγένειες με συγκαιρινούς του συγγραφείς, σαν τον Anatole France, τον Pater ή τον Αντρέγιεφ, προσπαθεί να σκιαγραφήσει την ποιητική και πνευματική μέθοδο του Αλεξανδρινού και να αναδείξει την ιδιοπροσωπία του, ιδίως στο ζήτημα της ποιητικής αναπαράστασης και αναδημιουργίας του ιστορικού παρελθόντος. Προχωρώντας πέρα από τα όρια μιας απλής συγκριτικής έρευνας, τα κείμενα που το απαρτίζουν, ιδωμένα μαζί, επιχειρούν να συγκροτήσουν μια ενιαία ερμηνευτικής πρόταση.

Ερμηνεία και κριτική, Gutenberg – Γιώργος & Κώστας Δαρδανός, 2016, 120 σελ.

Solstitium. Νουμηνία. Μεσομήδης – Γιώργος Βαρθαλίτης

ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ
Πώς μια ακηλίδωτη λευκότητα κυκλώνει
τον χώρο αυτόν, τα δέντρα τ’ άγρια κι’ εμένα –
το πιο ακηλίδωτο λευκόν σαν το σεντόνι
στα μέλη πάνω του Κυρίου τα πληγιασμένα.
Εδώ ο τραχύς σαρώνει άνεμος τη σκόνη,
κι εδώ διανοίγονται τα μάτια μου ολοένα
στην κρύα διαύγεια που μπρος μου ξεδιπλώνει
νεκρές εκτάσεις από δέντρα γυμνωμένα
σαν τις πτυχές ενός ατέλειωτου χιτώνα.
Υπάρχω πλέον άλλο. Ο κύκλος έχει κλείσει.
Και στον σκληρό βαθιά κι απέραντο χειμώνα
που ο ήλιος καίει στο στερέωμα καρφωτός
ορμώντας χύνονται παντού σαν το μελίσσι
οι φλόγες τώρα από τα σίμβλα του φωτός…

Ποίηση, Αρμός, 2012

Ο καθρέφτης της Ηρωδιάδος – Γιώργος Βαρθαλίτης

(Κέντρωνες για τη λογοτεχνία)


Το βιβλίο αυτό είναι ένα προσωπικό λογοτεχνικό εγκόλπιο, μια “μυριόβιβλος” σε μικρογραφία. Κατά την περιδιάβασή μου στον συναρπαστικό κόσμο της τέχνης του λόγου διαπίστωνα με έκπληξη παράδοξες και γοητευτικές συναντήσεις. Καθώς συνδιαλεγόμουν εγώ με τα κείμενα, έβλεπα πως κι αυτά συνδιαλέγονταν μεταξύ τους. Άλλοτε ο διάλογος αυτός ήταν ηθελημένος -υπήρχε δηλαδή συνειδητή επίδραση- κι άλλοτε όχι. Συνειδητοποιούσα έτσι πως ο καλύτερος τρόπος για να καταλάβουμε τη λογοτεχνία ήταν η ίδια η λογοτεχνία. Κατέληξα σε μια διευρυμένη εκδοχή της αρχαίας μεθόδου “Όμηρον δι’ Ομήρου σαφηνίζειν”. Το ένα έργο φώτιζε το άλλο, το παλιό εισχωρούσε στο σημερινό, οι φραγμοί του χώρου και του χρόνου καταργούνταν. Κι όποτε έβλεπα πως συνέβαινε αυτό, ένιωθα πως ανακάλυπτα έναν κρυμμένο θησαυρό, που όμως θα χανόταν αν δεν κατέγραφα τα ευρήματά μου.
Ταυτόχρονα επιζητούσα να φτιάξω έναν προσωπικό κανόνα, στο πείσμα των κανόνων που επιβάλλουν τα πανεπιστήμια ή η βιβλιαγορά. Θα ήταν ένας κανόνας που δεν θα υπαγορευόταν από καμιά χρηστομάθεια αλλά μήτε θα ενέδιδε στη σύγχρονη ευτέλεια της άκριτης αποδοχής των πάντων -τουναντίον θα λειτουργούσε ως εστία αντίστασης στην τυραννία των συρμών.
Το βιβλίο, λοιπόν, ετούτο είναι απότοκος αυτών των δυό επιδιώξεων, δηλαδή της επιδίωξης να καταθέσω τα ευρήματα που συνάθροισα κατά τον μακροχρόνιο μου διάπλου στα κείμενα και της -περισσότερο ενστικτώδους παρά εσκεμμένης- προσπάθειάς μου να φτιάξω τον δικό μου καθαρά ιδιωτικό κανόνα.
Ως προς τον χαρακτήρα των κειμένων που το απαρτίζουν, πιστεύω πως δεν είναι ούτε ακριβώς άρθρα, ούτε φιλολογικές μελέτες, ούτε δοκίμια. Θα τα χαρακτήριζα “κέντρωνες” για τη λογοτεχνία. Όλα εκτός από τον “Δαιμονισμένο Αρλεκίνο” που παρουσιάστηκε στο “Δέντρο”, δημοσιεύτηκαν για πρώτη φορά στην “Αυγή”. Θέλω να ευχαριστήσω τον Σταμάτη Μαυροειδή που υπήρξε ηθικός συναυτουργός.
Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Δοκιμιογράφου Ελληνικού Κέντρου PEN 2012

Ερμηνεία και κριτική, Ευθύνη, 2011, 205 σελ.

Μεσομήδης – Γιώργος Βαρθαλίτης

Ποίηση, Ιδεόγραμμα, 2008, 29 σελ.

Νουμηνία – Γιώργος Βαρθαλίτης

Ω νύχτα της μεγάλης νουμηνίας !
Τα μαρμαρένια σκαλοπάτια βγάζαν
σ’ απέραντους διαδρόμους, όπου πόρτες
ανοίγαν σε δωμάτια με καθρέφτες
αντανακλώντας κήπους από πεύκα
και την ισιακή σιγή των άστρων.
Εσύ στο στέρνο σταύρωνες τα χέρια
και στη σκιερή σαγήνη βυθιζόσουν –
ενώ πλωτή κι η κλίνη σαρκοφάγος
στα σκοτεινά νερά κυλούσε του ύπνου –
πριν σε ξεβράσει στη γενέθλια πόλη
παράξενα αλλαγμένη. Στις οδούς της
ο σεληνιακός φυσούσε αγέρας
σαρώνοντας τα φύλλα από τις λεύκες,
καθώς ταλαντευόνταν οι σκιές τους
αργά στους τοίχους πέτρινων μεγάρων.

Ποίηση, Εριφύλη, 2007, 29 σελ.