Ο πατέρας του Heinrich Miller ήταν ράφτης. Η μητέρα του Louise Nieting Miller ποτέ δεν έδειξε ιδιαίτερη στοργή προς το γιο της και συνήθιζε να χτυπάει τα παιδιά της, συμπεριλαμβανομένης και της αδελφής του Miller, η οποία είχε νοητική στέρηση. Στο σχολείο, ο Miller ήταν πολύ καλός μαθητής. Στα 17 του επισκέφτηκε για πρώτη φορά οίκο ανοχής και κόλλησε βλεννόρροια. Ο Miller ήταν από τη φύση του επαναστάτης. Έλεγε “Από τα 5 ως τα 10 ήταν τα σημαντικότερα χρόνια της ζωής μου. Έζησα στους δρόμους και απόκτησα το πνεύμα του τυπικού Αμερικανού γκάνγκστερ”. Με τα χρήματα που ο πατέρας του, τού έδωσε για τις σπουδές του στο κολέγιο, ο Miller ταξίδεψε στα Νοτιοδυτικά και στην Αλάσκα. Όταν επέστρεψε, πήγε να εργαστεί στο ραφείο του πατέρα του, αλλά έφυγε αφού προσπάθησε να οργανώσει σε συνδικάτο τους εργάτες. Ανοίγει ένα “speak easy” στο Greenwich Village, αλλά και αυτό αποδείχτηκε αποτυχία. Το 1917 ο Miller παντρεύτηκε την Beatrice Sylvas Wickens, ερασιτέχνη πιανίστρια, και έγινε πατέρας. Επίσης είχε μία σύντομη σχέση με την πεθερά του. Από το 1920 ως το 1924, ο Miller εργάστηκε στη Western Union Telegraph Company. Εγκατέλειψε την οικογένειά του και πήγε να ζήσει με την June Mansfield Smith, χορεύτρια στο Broadway, η οποία ενθάρρυνε τις λογοτεχνικές φιλοδοξίες του. Η σχέση τους ενέπνευσε στον Miller τα πρώτα του αφηγήματα “Moloch” και “Crazy Cock”. Το δεύτερο δημοσιεύτηκε μετά τον θάνατό του (1991). Ο Miller δεν ξεκίνησε να γράφει σοβαρά πριν τα σαράντα του, αν και είχε δημοσιεύσει δοκίμια και διηγήματα σ’ ένα περιοδικό στο τέλος της δεκαετίας του 1910. Το “Clipped Wings” (“Ψαλιδισμένα φτερά”), που το έγραψε το 1922, απορρίφθηκε από τον εκδοτικό οίκο Macmillan. Η June εργαζόταν περιστασιακά σαν σερβιτόρα, αλλά ο ανέμελος τρόπος ζωής της, που αρχικά είχε γοητεύσει τον Miller, τον έκανε δυστυχισμένο. Το 1930 μετακόμισε στη Γαλλία, όπου σύντομα έμεινε απένταρος. Γνώρισε τον Αυστριακό συγγραφέα Alfred Perles, που πλήρωνε το ενοίκιο και τους λογαριασμούς του και την Anais Nin, που μπήκε στη ζωή του το 1931 και τον στήριξε. Το φθινόπωρο της δεύτερης χρονιάς του στο Παρίσι, έγραψε: “Δεν έχω καθόλου χρήματα, κανένα πόρο, καμία ελπίδα. Είμαι ο πιο ευτυχισμένος άνθρωπος στη γη”. Τα πρώτα βιβλία του Miller (“Τροπικός του Καρκίνου”, 1934, “Μαύρη άνοιξη”, 1936, “Τροπικός του Αιγόκερω”, 1939), εκδόθηκαν αποκλειστικά από τον εκδοτικό οίκο Obelisk Press, που είχε ιδρύσει ο Jack Kahane, ο οποίος έγραφε ερωτικές νουβέλες με τα ψευδώνυμα Cecil Barr και Basil Carr. Τα βιβλία αυτά απαγορεύτηκαν ως πορνογραφικά στις ΗΠΑ και δεν κυκλοφόρησαν παρά τη δεκαετία του 1960, ύστερα από μακρόχρονες δικαστικές διαμάχες.
Όσο ήταν στο Παρίσι, έγραψε για τις μποέμ εμπειρίες του στον “Τροπικό του Καρκίνου” (1934), για το οποίο είπε: “Αυτό δεν είναι ένα βιβλίο, με τη συνήθη έννοια της λέξης. Όχι, αυτό είναι μία παρατεταμένη προσβολή, ένα φτύσιμο στο πρόσωπο της τέχνης, μία κλωτσιά στον πισινό του Θεού, του ανθρώπου, της μοίρας, του χρόνου, της αγάπης, της ομορφιάς… όπου θέλετε. Θα σας τραγουδήσω, ίσως λίγο φάλτσα, αλλά θα τραγουδήσω”. Το βιβλίο αμέσως απαγορεύτηκε στις Η.Π.Α. για την αισχρότητά του και το γραφικό ερωτικό του περιεχόμενο. Το 1964, το Ανώτατο Δικαστήριο τελικά αποφάσισε ότι ο “Τροπικός του Καρκίνου” δεν μπορούσε πλέον να απαγορευτεί. Είχε ήδη πουλήσει δύο εκατομμύρια αντίτυπα. Εν τω μεταξύ, η τριγωνική σχέση Miller, June και Nin αποτέλεσε τη βάση για αρκετά από τα ημερολόγια της Nin και για την ταινία “Henry and June” (1990). Όταν ο Άγγλος συγγραφέας George Orwell ταξίδεψε στην Ισπανία ως ανταποκριτής για τον Ισπανικό εμφύλιο, σταμάτησε στο Παρίσι και συνάντησε τον Miller, ο οποίος του είπε ότι ήταν ειρηνιστής. Τα σημαντικότερα έργα του συγγραφέα αυτή την περίοδο περιλαμβάνουν το “Black Spring” (“Μαύρη άνοιξη”) (1936), το οποίο βασίστηκε στις παιδικές του εμπειρίες στο Brooklyn, και το “The Colossus of Maroussi” (“Ο κολοσσός του Μαρουσιού”) (1941), το οποίο εμπνεύστηκε από ένα ταξίδι του στην Ελλάδα το 1939. Το 1942, μετακόμισε στην Καλιφόρνια, όπου τελικά εγκαταστάθηκε στο Big Sur, στην παραλία. “Είναι η πεποίθησή μου ότι ο άπειρος καλλιτέχνης σπάνια δημιουργεί σε ειδυλλιακά τοπία” έγραφε ο Miller στο “Big Sur and the oranges of Hieronymus Bosch” (“Μπιγκ Σουρ και τα πορτοκάλια του Ιερώνυμου Μπος”) (1957). “Αν εγκατασταθεί εδώ μία αποικία τέχνης, θα καταλήξει όπως και όλες οι άλλες. Οι καλλιτέχνες ποτέ δεν δημιουργούν σε αποικίες. Τα μυρμήγκια ναι. Αυτό που χρειάζεται ο εκκολαπτόμενος καλλιτέχνης είναι το προνόμιο του να παλέψει με τα προβλήματά του μόνος του – και που και που ένα κομμάτι κόκκινο κρέας”. Το 1944 ο Miller παντρεύτηκε την Janina Martha Lepska, μια νεαρή φοιτήτρια φιλοσοφίας, που ήταν πάνω από 30 χρόνια νεότερή του. Ο γάμος τους διαλύθηκε επτά χρόνια αργότερα, αλλά ο Miller σύντομα βρήκε καινούρια σύντροφο, την Eve McClure, μία καλλιτέχνιδα, την οποία παντρεύτηκε το 1953. Ο Henry Miller πέθανε στο Pacific Palisades στις 7 Ιουνίου του 1980.
Obelisk Trilogy
Τροπικός του Καρκίνου – Tropic of Cancer (1934)
Μαύρη Άνοιξη – Black Spring (1936)
Τροπικός του Αιγόκερω – Tropic of Capricorn (1939)
Η Ρόδινη Σταύρωση – Rosy Crucifixion
Sexus (1949)
Plexus (1952)
Nexus (1960)
Paris 1928 or Nexus II (1961)
Μυθιστορήματα – Νουβέλες
Clipped Wings (1922)
Μολόχ – Moloch or This Gentile World (1927)
Το Τρελό Πουλί – Crazy Cock or Lovely Lesbians (1928-30)
Scenario (1937)
Ο κόσμος του σεξ – The World of Sex (1940)
Opus Pistorum or Under the Roofs of Paris (1941)
The Wisdom of the Heart (1941)
Sunday After the War (1944)
Κλιματιζόμενος εφιάλτης ή Κλιματισμένος εφιάλτης – The Air-Conditioned Nightmare (1945)
Why Abstract? with Hilaire Hiler and William Saroyan (1945)
Ο Καιρός των Δολοφόνων – The Time of the Assassins: A Study of Rimbaud (1946)
Ένας Διάβολος στον Παράδεισο – A Devil in Paradise (1956)
Συλλογές
The Cosmological Eye (1939)
Ο κολοσσός του Mαρουσιού – The Colossus of Maroussi (1941)
Nights of Love and Laughter (1955)
Defence of the Freedom to Read (1959)
The Intimate Henry Miller (1959)
The Best of Henry Miller (1960)
The Henry Miller Reader (1969)
Nightmare Notebook (1975)
The Theatre and Other Pieces (1979)
Θεατρικά
Just Wild About Harry (1964)
Διηγήματα
Into the Night Life (1939)
A Night with Jupiter (1945)
Dream of a Mobile (1945)
Ποίηση
Selected Prose (1965)
Αφηγήσεις – Δοκίμια – Ταξιδιωτικά
Remember to Remember (1947)
Ένα χαμόγελο στην αρχή της σκάλας – The Smile at the Foot of the Ladder (1948)
The Books in My Life (1952)
Nights of Love and Laughter (1955)
Ήσυχες μέρες στο Κλισί ή Ήρεμες μέρες στο Κλισύ – Quiet Days in Clichy (1956)
Big Sur and the Oranges of Hieronymus Bosch (1957)
The Staff of Life (1961)
Stand Still Like the Hummingbird (1962)
Insomnia or the Devil at Large (1970)
My Life and Times (1971)
Πρώτες εντυπώσεις από την Ελλάδα – First Impressions of Greece (1973)
The World of Lawrence: A Passionate Appreciation (1980)
My Bike and Other Friends (1978)
Rider Haggard (1988)
Postface (2006)
Ο τροπικός του Καρκίνου
Tropic of Cancer
Ο Χένρι Μίλερ εγκατέλειψε τις Ηνωμένες Πολιτείες το 1930 και εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου και έζησε για δέκα περίπου χρόνια. Η περίοδος αυτή υπήρξε καθοριστική για την εξέλιξή του καθώς στη διάρκειά της έγραψε τα έργα του: “Ο Τροπικός του Καρκίνου” (1934), “Μαύρη άνοιξη” (1936), “Ο Τροπικός του Αιγόκερω” (1939), τα οποία τον καθιέρωσαν ως συγγραφέα. Αξίζει να σημειωθεί πως τα βιβλία αυτά δεν κυκλοφόρησαν στις ΗΠΑ παρά τη δεκαετία του 1960, ύστερα από μακροχρόνιες δικαστικές διαμάχες αφού θεωρούνταν πορνογραφικά.
“Ο Τροπικός του Καρκίνου”, ένα από τα πιο καταλυτικά μυθιστορήματα στην ιστορία της λογοτεχνίας, το magnum opus του συγγραφέα, ολοκληρώνεται και εκδίδεται το 1934· Στη Γαλλία, και στην Ευρώπη, ο “Τροπικός” κερδίζει αμέσως τους πιο απαιτητικούς αναγνώστες. Ο Λόρενς Ντάρελ θα γράψει ότι δεν έχει ξαναδιαβάσει τίποτε παρόμοιο, ο Μπλεζ Σαντράρ θα πει ότι ουδείς έχει γράψει για το Παρίσι όπως ο Μίλερ, ακόμα και ο “καρδινάλιος” Τ. Σ. Έλιοτ θα το χαρακτηρίσει πολύ αξιόλογο βιβλίο, ενώ, πιο ενθουσιώδης, ο σερ Χέρμπερτ Ριντ θα αποφανθεί ότι είναι το πιο γοητευτικό βιβλίο μετά τον “Δαίδαλο του Τζόις”.
Μαύρη άνοιξη
Black Spring
Ανάμεσα στους δύο αιχμηρούς ογκόλιθους, τους παλλόμενους και κοχλάζοντες “Τροπικούς” του, ο Χένρι Μίλερ στη “Μαύρη άνοιξη” επιχειρεί μια περιδιάβαση στο παρελθόν, ένα πέρασμα σε όσα άλλοτε τον συγκίνησαν, μια εξόρυξη πετραδιών ευαισθησίας που θα σπεύσει να τα κονιορτοποιήσει, να τα περιβάλει με σαρκασμό, σκληρότητα, ωμότητα, να τα εμβαπτίσει στο βόρβορο, και να τα εκθέσει, θαρρείς και είναι μέρη και μέλη του ατελιέ του δημιουργού, ένα είδος τεκμηρίων για το πώς σκέφτεται και γράφει, για το πώς συνθέτει, πάντα από θραύσματα και ακανόνιστες ψηφίδες, την κοσμοαντίληψή του και τους τρόπους έκφρασης αυτής ακριβώς της κοσμοαντίληψης…
Tα κείμενα της “Μαύρης άνοιξης”… είναι αναγνώσματα καμωμένα από καταβυθίσεις στο “χθες”, από περιπάτους στο “σήμερα”, από παραληρήματα για το “αύριο”. Είναι ελεγεία για έναν κόσμο αθωότητας που χάθηκε ανεπιστρεπτί, είναι ανησυχητικά προανακρούσματα ενός χάους που επέρχεται, είναι, συνάμα, ξεχαρβαλωμένοι ψαλμοί για την ανάγκη τού να ζεις το παρόν με όλο σου το είναι, λες και δεν υπάρχει καμία άλλη ευοίωνη διέξοδος. Κι ακόμα είναι σπαρακτικές προσπάθειες να ανακαλυφθεί ομορφιά μες στις χαίνουσες πληγές, τους οχετούς, την αθλιότητα. (Γιώργος – Ίκαρος Μπαμπασάκης)
Ο τροπικός του Αιγόκερω
Tropic of Capricorn
Στον “Τροπικό του Αιγόκερω” ο Χένρι Μίλερ μεταφέρει τα πάθη και το παιχνίδι του με την αλήθεια, με το εφήμερο και με την εναντίωση στη φθορά, στις Ηνωμένες Πολιτείες, γυρίζοντας πίσω στα παιδικά του χρόνια, στην εφηβεία, στην πρώτη του νιότη, στα χρόνια προτού εγκαταλείψει την Αμερική. Αφηνιασμένος αλλά και εχέφρων, αποφασισμένος να ρουφήξει το μεδούλι της ζωής, να μασουλήσει την ψίχα της ψυχής, να ζήσει μια ζωή πλήρη εντέλει, άνευ όρων και ορίων, ο Μίλερ επιδίδεται στη διαλεκτική ανάμεσα στο ένδον σκάπτε και στο άδραξε τη μέρα. Ζει την κάθε στιγμή σαν να είναι μοναδική -και είναι άλλωστε. Ζει τραγουδώντας στεντόρεια το τραγούδι που ξεγελάει το χρόνο. Ζει ανακαλύπτοντας την ποίηση σε σκοτεινά σοκάκια της απόγνωσης, αλλά και σε φωτεινές λεωφόρους της χαρούμενης γνώσης. Ζει κυριευμένος από μιαν ακόπαστη λαχτάρα να δει, ν’ αφουγκραστεί, να στοχαστεί και να γράψει. Αφήνει ελεύθερη τη σάρκα του να γίνει μια ευαίσθητη μεμβράνη, και το μυαλό του να γίνει το όργανο καταγραφής όσων η σάρκα νιώθει. Περιφρονεί κάθε σύμβαση, χλευάζει κάθε θέσφατο, σε κάθε πρέπει τη γλώσσα, σαν άτακτο μικρό παιδί, βγάζει. (Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης)
Sexus
Η ρόδινη σταύρωση
“Sexus”. Η εξιστόρηση μιας ζωής που καταξιώνεται μέσα από την ελευθερία και την αναζήτηση, σε μια πληθωρική τοιχογραφία χαρακτήρων και βιωμάτων, όπου η ειλικρινής και τολμηρή αφήγηση, πιο πολύ κι από το να σοκάρει, καταφέρνει να δώσει την αληθινή εικόνα ενός τρόπου ζωής και τέχνης που ξεπερνούσε δραματικά την εποχή των ηρώων.
Αισθήματα που γιατρεύουν τα παλιά τραύματα ή που γεννούν άλλα, καινούρια, επιθυμίες και φαντάσματα, ερωτισμός και εκρήξεις σεξουαλισμού σε ένα βιβλίο που αποτέλεσε σταθμό στη νεότερη λογοτεχνία.
Στοχασμός και αυτοβιογραφικά στοιχεία κυρίως από την περίοδο της πρώτης εγκατάστασης του συγγραφέα στη Νέα Υόρκη.
Plexus
Η ρόδινη σταύρωση
Η συνέχεια της τριλογίας είναι και συνέχεια της πορείας του ήρωα – αφηγητή προς την κατάκτηση της συγγραφικής τέχνης και της πνευματικής ολοκλήρωσης μέσα από την αυτογνωσία. Η αναζήτηση της ευδαιμονίας, η πίστη στην αιωνιότητα της ελευθερίας, η κατάργηση των εξωτερικών και εσωτερικών δεσμών είναι μερικά από τα μοτίβα που διατρέχουν το έργο, δοσμένα μέσα από μονολόγους, διαλόγους και περιγραφές που φωτίζουν τους χαρακτήρες και μαζί μιαν ολόκληρη εποχή που σημάδεψε τον εικοστό αιώνα. Η γνωστή ανατρεπτική και ελευθερόστομη γραφή του συγγραφέα είχε ως συνέπεια την απαγόρευση της “Ρόδινης σταύρωσης”, η οποία για χρόνια διαβαζόταν άπληστα αλλά λαθραία στην ίδια της τη χώρα.
Nexus
Η ρόδινη σταύρωση
Mια παράξενη γυναίκα, φίλη της οικογένειας Μίλλερ, βγαίνει από το άσυλο κι έρχεται να επιτείνει την ήδη χαοτική κατάσταση στο σπίτι του συγγραφέα. Η παρουσία της εκεί θα γίνει η αφορμή ενός ξεσπάσματος αισθημάτων και βιωμάτων, που μεταφέρεται σε ένα συναρπαστικό βιβλίο, τον “Σύνδεσμο”, με τον οποίο ολοκληρώνεται η περίφημη τριλογία “Η ρόδινη σταύρωση”. Μια μακρά ταλάντωση από τη χαρά ως την αθλιότητα, από την ειλικρίνεια ως την χυδαιολογία· η αχαλίνωτη ελευθερία του να γράφει κανείς για μια ζωή ερωτική, αναρχούμενη, διψασμένη: για τη ζωή του.
Μολόχ
Moloch or This Gentile World
Το πρώτο αυτό σωζόμενο μυθιστόρημα του Henry Miller (που γράφηκε το 1928, αλλά αποκαλύφθηκε μαζί με το “Τρελό πουλί” εξήντα χρόνια αργότερα), είναι και η πρώτη του ολοκληρωμένη απόπειρα στην αυτοβιογραφική μυθοπλασία, λογοτεχνικό είδος που ο ίδιος τελειοποίησε αργότερα στο Παρίσι.
Ο ήρωάς του, ο Ντίον Μολόχ, είναι ένα απελπισμένο και οργισμένο άτομο στη ραγδαία μεταβαλλόμενη Νέα Υόρκη των αρχών της δεκαετίας του 1920. Παγιδευμένος σε μια ταπεινή εργασία και σε μια θυελλώδη συζυγική ζωή, δραπετεύει στους δρόμους, για να υποστεί και εκεί τις εικόνες, τις οσμές και τους ήχους ενός κόσμου που απεχθάνεται: του πολυτάραχου Μπρούκλιν όπου συνωστίζονται επιθετικά οι φυλές και τα έθνη της γης. Ο Μολόχ ξεσπάει πάνω σε ό,τι μισεί, παλεύοντας ενάντια σ’ ένα περιβάλλον που απειλεί να τον παρασύρει και να τον συντρίψει.
Τραχύ και προκλητικό, το βιβλίο δείχνει τα πρώτα βήματα του Miller σ’ ένα μοτίβο που έμελλε να γίνει το έμβλημά του: εκείνο του εξεγερμένου ήρωα που αγωνίζεται με δηκτική και επώδυνη αμεσότητα να γνωρίσει τον εαυτό του μέσα σ’ έναν εκρηκτικό κόσμο, πλασμένο από την ίδια τη ζωή του συγγραφέα.
Το τρελλό πουλί
Crazy Cock or Lovely Lesbians
Νέα Υόρκη 1927: Ο άγνωστος ακόμη Χένρυ Μίλλερ πασχίζει να γράψει το δεύτερο βιβλίο του, τον μελλοντικό “Μολώχ”, αλλά περνά τις μέρες του τριγυρνώντας άσκοπα, “ερωτευμένος με την ιδέα του γραψίματος σε βαθμό που του είναι αδύνατον να γράψει”. Για να συντηρηθεί το σπιτικό τους, η γυναίκα του Τζουν, η σαγηνευτική καλλονή που θα εμφανιστεί αργότερα ως Μόνα στον “Τροπικό του Καρκίνου”, εργάζεται στα μπαρ όπου απομυζά χρήματα από τους πολυάριθμους θαυμαστές της. Εκεί στο Βίλατζ, όπου η καλλιτεχνική αβάν-γκαρντ συναντά τον υπόκοσμο, τη διαφθορά και την κοκαΐνη, καταπλέει από τις Δυτικές Πολιτείες η εκκεντρική Τζην, με την οποία η Τζουν σύντομα συνδέεται ερωτικά.
Αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα, με παραλλαγμένα τα ονόματα των πραγματικών προσώπων, το “Crazy Cock” είναι η σκληρή περιγραφή της αδύνατης συμβίωσης στο σπίτι όπου εγκαταστάθηκε το ανορθόδοξο τρίο τους. Είναι επίσης μια αυθεντική μαρτυρία για τις αναζητήσεις της εμπειρίας και της γραφής που έκαναν τον Χένρυ Μίλλερ έναν από τους πιο προκλητικούς και πολυσυζητημένους συγγραφείς του αιώνα.
Ο κόσμος του σεξ
The World of Sex
Τι είναι αυτό το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας; Δοκίμιο; Αφήγημα; Ενθύμηση; Κάτι απ’ όλα μαζί, και συνάμα μια μουσική της αλήθειας που, καίτοι συνετέθη και ακούστηκε για πρώτη φορά πριν από μισόν αιώνα, διατηρεί τη φρεσκάδα και τη ζωντάνια της, καταφέρνει ακόμη να συνεπαίρνει, περιδινίζεται, στροβιλίζεται, χαμηλώνει, ανεβαίνει, εκτινάσσεται απότομα, οδηγείται σε ένα απροσδόκητο ιντερμέδιο, στρέφεται στο τότε, επανέρχεται στο νυν, χιμάει στο αύριο, ξαναγυρίζει στα παλιά, σφυρίζει πότε αμέριμνα και πότε επιτακτικά, δεν αφήνει στιγμή τ’ αυτιά μας, δεν αφήνει στιγμή το λογισμό μας, μας φορτίζει και μας αποφορτίζει εναλλάξ, μας ωθεί να κάνουμε κι εμείς τις δικές μας σκέψεις για το σεξ, για την προϊστορία μας ως ερωτικών όντων, για το τι σημαίνει σήμερα για μας ο αισθησιασμός, τι σημαίνει σήμερα για μας το να δώσουμε και να δοθούμε ερωτικά, τι σημαίνει σήμερα για μας το να πέσουμε στο κρεβάτι για μια στιγμή, για μιαν αιωνιότητα, για μια στιγμή που είναι αιωνιότητα, ή για μιαν αιωνιότητα που δεν είναι παρά μια στιγμή.
Κλιματιζόμενος εφιάλτης
The Air-Conditioned Nightmare
Ο Χένρι Μίλερ επιστρέφει στις Ηνωμένες Πολιτείες, ύστερα από δέκα χρόνια παραμονής στο Παρίσι, το 1940 και αποφασίζει να ξαναγνωρίσει την πατρίδα του, να την ανακαλύψει εκ νέου. Έτσι ξεκινάει ένα ταξίδι στην αμερικάνικη ενδοχώρα παρέα με τον φίλο του τον ζωγράφο Έιμπ Ράτνερ. Αυτό το βιβλίο είναι η καταγραφή των περιπετειών του, των ανθρώπων, επώνυμων και ανώνυμων, που γνώρισε στη διαδρομή, αλλά και ένα δριμύ κατηγορώ για το αμερικάνικο όνειρο που μετατράπηκε σε κλιματιζόμενο εφιάλτη.
“Έχουμε συνηθίσει να θεωρούμε πως είμαστε χειραφετημένος λαός. Λέμε ότι είμαστε δημοκράτες, ότι αγαπάμε την ελευθερία, ότι είμαστε απαλλαγμένοι από προκαταλήψεις και μίση. Εδώ είναι το χωνευτήρι, η έδρα ενός μεγάλου πειράματος της ανθρωπότητας. Όμορφες λέξεις, γεμάτες ευγενικό, ιδεαλιστικό συναίσθημα. Στην πραγματικότητα είμαστε ένας χυδαίος, πιεστικός όχλος με πάθη που εύκολα υποκινούν οι δημαγωγοί, οι δημοσιογράφοι, οι θρησκόληπτοι αγύρτες, οι ταραχοποιοί και άλλοι παρόμοιοι. Το να αποκαλείς τέτοιο κατασκεύασμα κοινωνία ελεύθερων ανθρώπων είναι βλασφημία. Τι έχουμε να προσφέρουμε στον κόσμο εξόν το υπεράφθονο πλιάτσικο που απερίσκεπτα αποσπάμε από τη γη με τη μανιασμένη αυταπάτη ότι αυτή η τρελαμένη δραστηριότητα αποτελεί πρόοδο και διαφωτισμό; Η χώρα των ευκαιριών έχει γίνει η χώρα του δίχως νόημα ιδρώτα και μόχθου.”
Ο κολοσσός του Mαρουσιού
The Colossus of Maroussi
Και πρώτες εντυπώσεις από την Ελλάδα
Ο Χένρι Μίλερ, που διέμενε τότε στο Παρίσι, αψηφώντας τους κακούς οιωνούς -όταν τα μηνύματα του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου διαγράφονταν στον ορίζοντα- αποφασίζει να έρθει στην Ελλάδα το 1939, έχοντας εξασφαλίσει τη φιλοξενία του άγγλου συγγραφέα Λόρενς Ντάρελ, ο οποίος ζούσε στην Κέρκυρα. Αρχικά κινήθηκε χωρίς πρόγραμμα, πηγαίνοντας αποδώ και αποκεί. Θα εντυπωσιαστεί από τις συναντήσεις του με τον Κατσίμπαλη, τον Σεφέρη, τον Αντωνίου, τον Χατζηκυριάκο-Γκίκα, τον Τσάτσο και εξαιτίας τους θα παρατείνει τη διαμονή του. Θα φύγει από την Ελλάδα πιεζόμενος από την αμερικανική πρεσβεία που ήθελε να εγκαταλείψουν οι υπήκοοί της τον τόπο, λόγω του πολέμου που είχε αρχίσει πλέον.
Οι εντυπώσεις του από το ταξίδι του θα πάρουν τον τίτλο “Ο Κολοσσός του Μαρουσιού” και συνιστούν μια ιδιότυπη περιδιάβαση στην ελληνική ανθρωπογεωγραφία.
Στο βιβλίο συμπεριλαμβάνονται και οι σημειώσεις που ο Χένρι Μίλερ άφησε στον Γιώργο Σεφέρη πριν φύγει από την Ελλάδα, οι οποίες φέρουν τον τίτλο “Πρώτες εντυπώσεις από την Ελλάδα”, και στο παρελθόν είχαν κυκλοφορήσει σε χωριστό βιβλίο.
Ένα χαμόγελο στην αρχή της σκάλας
The Smile at the Foot of the Ladder
Με 13 τετραχρωμίες του Χουάν Μιρό
“Αυτή είναι η πιο παράξενη από όλες μου τις ιστορίες”. Έτσι χαρακτηρίζει ο Χένρυ Μίλλερ το “Χαμόγελο στην αρχή της σκάλας”, την τρυφερή ιστορία του κλόουν Αυγούστου. Και συνεχίζει: “… άρχισα να σκέφτομαι για τον κλόουν που είμαι εγώ. Αυτόν που πάντα υπήρξα. Σκεφτόμουνα το πάθος μου για το τσίρκο, ιδιαίτερα για το ολότελα προσωπικό τσίρκο και πώς όλες αυτές οι εμπειρίες μου σαν θεατή και σιωπηλού μάρτυρα, υπάρχουν θαμμένες βαθιά στην συνείδησή μου. Ξανάφερα στο μυαλό μου το πόσοι πολλοί από τους παλιούς μου φίλους έμοιαζαν με κλόουν στην συμπεριφορά τους. Και ήταν αυτοί που αγαπούσα περισσότερο. Αργότερα ανακάλυψα κατάπληκτος ότι οι πιο στενοί μου φίλοι έβλεπαν και μένα σαν κλόουν”.
Ήσυχες μέρες στο Κλισί
Quiet Days in Clichy
Στην αυτοβιογραφική αυτή αφήγηση, που αποτελεί ίσως την καλύτερη εισαγωγή στο magnum opus του Χένρι Μίλερ, τον “Τροπικό του Καρκίνου”, θίγονται όλα τα θέματα που απασχόλησαν τη ζωή και τη σκέψη του μεγάλου αμερικανού συγγραφέα. Έτσι στις σελίδες του διαβάζουμε για τη φιλία μεταξύ δύο ανδρών και τις ατέρμονες συζητήσεις τους, που όσο ξαλαφρώνουν την ψυχή άλλο τόσο τροφοδοτούν το πνεύμα· την άσκοπη περιπλάνηση στο πανέμορφο Παρίσι, κατά την ένδοξη δεκαετία του ’30, στην καλύτερη στιγμή του, όταν τα πιο συναρπαστικά πνεύματα του δυτικού κόσμου βρίσκονταν εκεί· την αγάπη και την ερωτική πράξη, δοσμένες με τον μοναδικό τρόπο που ο Χένρι Μίλερ σχεδόν εκ του μηδενός δημιούργησε και εξαίσια χρησιμοποίησε· την τεμπελιά και την ποίηση της καθημερινής ζωής· τις γυναίκες: τις φίλες και τις άγνωστες, τις παλαβές και τις απελπισμένες, τις πόρνες και τις σερβιτόρες, τις επικίνδυνες και τις αγαπημένες· την πράξη της συγγραφής και τη γόνιμη συγγραφική απραξία· την ελευθερία και την πιο αδιαπραγμάτευτη χρήση της – το μέγιστον μάθημα.
Πηγές: Biblionet, Μπουκουμάνης, Οδυσσέας, Κάκτος, Νεφέλη, Ζαχαρόπουλος Σ. Ι., Αλεξάνδρεια, Μεταίχμιο, Alter – Ego ΜΜΕ Α.Ε.
