Η μέρα που το ποτάμι κατέβασε κυδώνια (1989)
Διηγήματα-Ιστορία
Ο Μουνέλης (2004)
Μικρές ιστορίες από το Ληξούρι (2015), Παρασκήνιο
Η θλίψη των γλάρων (2016), Παρασκήνιο
Μνήμες από το Ληξούρι (2018), Παρασκήνιο
Δοκίμια-Μελέτες-Κινηματογράφος-Ηθοποιοί
Για ένα διαλεκτικό αντι-ρεαλισμό στον κινηματογράφο (1982)
Ο ποιητής Αντρέι Ταρκόφσκι (1997)
Ακόμη σου χρωστάμε, Νίκο (2001)
Θεραπευτές ψυχών (2002)
Η φωτογραφική πράξη (2003)
Βασίλης Λογοθετίδης (2008)
Φραγκίσκος Μανέλης (2009)
Ο Χρήστος Ευθυμίου από τα βάθη του ουρανού (2009)
Συλλογικά έργα
Κριτική κινηματογράφου (2001)
Οπτικοακουστική κουλτούρα: Όψεις του νέου ελληνικού κινηματογράφου (2002)
Κινηματογράφος 2005 (2006)
Μνήμες από το Ληξούρι – Μάκης Μωραΐτης
Με 280 φωτογραφίες του Μπάμπη Σολωμού και άλλων φωτογράφων
Στηριζόμενος πρωτίστως σε φωτογραφίες του μοναδικού φωτογράφου του Ληξουρίου Μπάμπη Σολωμού, αλλά και σε φωτογραφίες άλλων φωτογράφων, -όλες τραβηγμένες στις δεκαετίες του 1950, ’60 και ’70- ο συγγραφέας σκιαγραφεί το πρόσωπο της πόλεως και των κατοίκων της σε αυτά τα χρόνια, πραγματοποιώντας στην ουσία ένα ταξίδι μέσω της μνήμης. Και όλα εκείνα που αυτή διέσωσε -εικόνες της όρασης αλλά και του νου- αναδύονται στην επιφάνεια διεκδικώντας την (ανα)παράστασή τους στο νου του κάθε αναγνώστη.
Ιστορία, Παρασκήνιο, 2018, 288 σελ.
Η θλίψη των γλάρων – Μάκης Μωραΐτης
… πρώτα χρειάζομαι ένα όνομα, όχι όμως κανονικό, παρατσούκλι να ‘ναι, γιατί τους περισσότερους ανθρώπους έτσι τους γνωρίσαμε. “Μπούτουνας”, ας πούμε, “Γαμάς” ή “Μαλακάρας”, “Κακούγιας” ή “Ντάβιολις”, “Γιδοξούρης” ή “Πινεζούλιας”… Ένα παρατσούκλι, λοιπόν, που αμέσως να τραβάει την προσοχή του αναγνώστη, να κολλάει ο νους του σ’ αυτό.
Έπειτα έρχεται ο τόπος. Αληθινός τόπος, μα με προεκτάσεις φτιαγμένες από τους δρόμους της φαντασίας. Μια κωμόπολη, ας πούμε πάλι, παραθαλάσσια οπωσδήποτε, γιατί η θάλασσα προσθέτει ένα μυστήριο φυσικό. Αλλά και ορίζοντες ανοίγει, κοντινούς και μακρινούς.
Τέλος, ο χρόνος. Μα παίζει αυτός κανένα ρόλο; Σε μένα ναι, γιατί μου τακτοποιεί την αφηγηματική αυτό και πολύ συχνά αφήνω τη χρονική διάσταση έξω από τις ιστορίες. Λέω: ας βάλει ο αναγνώστης τη φαντασία του να φτιάξει το χρονικό πλαίσιο ο ίδιος, άμεσα ή με συνειρμούς.
Διηγήματα, Παρασκήνιο, 2016, 96 σελ.
Μικρές ιστορίες από το Ληξούρι – Μάκης Μωραΐτης
Του βραχύ καλοκαιριού και του μακρύ χειμώνα
Ένα καρναβαλιώτικο γαϊτανάκι παρουσιάζεται εδώ, με τον συγγραφέα να κρατάει το στύλο και τους 12 χορευτές κρατώντας τις κορδέλες να εκτελούν τον κυκλικό χορό, αυτόν που κάποτε υποδήλωνε τον κύκλο της ζωής, το ταξίδι από τη ζωή στο θάνατο.
Οι δώδεκα χορευτές είναι πρόσωπα αληθινά εκείνης της παλιάς ζωής, οι κορδέλες τους όμως καθώς τυλίγονται μεταξύ τους αποκτούν λαλιά και μιλούν για ιστορίες φανταστικές στα σύντομα καλοκαίρια και στους μακρόσυρτους χειμώνες στο Ληξούρι της δεκαετίας του 1960.
Ιστορίες που καθρεφτίζουν μια ολόκληρη εποχή και έναν ξεχωριστό χώρο ως προνομιούχα πεδία της μνήμης. Ίσως γιατί ο ίδιος ο χρόνος δεν αφήνει χώρο στην συγκεκριμένη ατομική αμνησία, υποδεικνύοντας στο συγγραφέα και κατά συνέπεια σε όλους τι είναι αυτό που εν τέλει μας ορίζει.
Διηγήματα, Παρασκήνιο, 2015, 114 σελ.
Η ημέρα που το ποτάμι κατέβασε κυδώνια
Το ξημέρωμα της ογδόης του Δεκέμβρη του 1960 βρήκε τη μικρή παραλιακή πόλη του νησιού να παλεύει με τα στοιχειά του χειμώνα. Η θάλασσα φουρτουνιασμένη έσκαγε τ’ αγριεμένα κύματά της με δύναμη στο μώλο, μ’ αποτέλεσμα το νερό να σηκώνεται πολύ ψηλά, μπορεί έξη και εφτά μέτρα, και πλημμύριζε τον παραλιακό δρόμο, ενώ ένα μέρος του έπεφτε πάνω στις προσόψεις των σπιτιών κι εμπόδιζε έτσι τους κατοίκους τους να βγαίνουν από τις μπροστινές τους πόρτες. Τα σπίτια πάλι που είχαν χτιστεί λίγο προς τα μέσα, άφηναν τα κύματα να πλημμυρίζουν τους μικρούς κήπους που είχαν μπροστά και την αρμύρα να καίει τα λουλούδια και τις κληματαριές. Το ουρλιαχτό του αέρα που περνούσε μέσα από τα στενοσόκακα, αλλά κυρίως το σφύριγμά του καθώς διαπερνούσε τα κλαδιά των αρμυρίγκων ακούγονταν σαν να προέρχονταν από τον άλλο κόσμο, τόσο ανατριχιαστικά…
Για ένα διαλεκτικό αντι-ρεαλισμό στον κινηματογράφο
Το σύντομο αυτό δοκίμιο είναι περισσότερο το αποτέλεσμα μιας έρευνας πάνω σ’ ένα θέμα που με απασχολούσε καιρό τώρα, και λιγότερο η έκφραση προτότυπων θεωρητικών αρχών πάνω στον κινηματογράφο. Από τα τέλη της δεκαετίας του ΄60 και μετά παρατηρείται σε διάφορες χώρες – Αγγλία, Γερμανία, Αμερική, Γαλλία, κ.ά. – ένα ευρύ φάσμα θεωρητικής και πρακτικής δουλειάς, το οποίο με έμφαση επιχειρεί να επανατοποθετήσει τον κινηματογράφο πάνω σε υλιστικές αρχές· σε φιλμικές υλιστικές αρχές στη διαδικασία της παραγωγής. Η υπόθεση αυτή όμως μας φέρνει πίσω στις πηγές. Κι αυτό που θα κάνω εδώ, το ένα από τα δύο μέρη της έρευνας, είναι να δείξω πως λίγα χρόνια μετά την πρώτη δημόσια παράσταση των Λυμιέρ, από τότε δηλαδή που ο κινηματογράφος περνάει καθαρά πια στα χέρια της αστικής τάξης κι αποκτάει τη μορφή του εκβιομηχανοποιημένου καταναλωτικού προϊόντος έτσι όπως όλοι γνωρίζουμε τον κινηματογράφο σήμερα, η πορεία της “εξέλιξής” του στηρίχθηκε σε συγκεκριμένες αισθητικές αρχές που επίμονα προσπάθησαν ν’ αποκρύψουν κάθε στοιχείο ή ένδειξη που θα μπορούσε ν’ αποκαλύψει την υλική του φύση, τις διαδικασίες της υλικής παραγωγής κάθε κινηματογραφικής ταινίας…
Ο ποιητής Αντρέι Ταρκόφσκι
Η αλήθεια ωστόσο είναι ότι ο Ταρκόφσκι, όπως και ο άλλος μεγάλος ποιητής, ο Σεργκέι Παρατζάνωφ, δεν έχει «πεθάνει». Η λήθη που τον έχει σκεπάσει, εύκολα σβήνει. Σαν ένα στρώμα σκόνης, που με το πρώτο φύσημα διαλύεται και αποκαλύπτεται ο γνήσιος χρυσός. Άλλωστε, τι μας έχει προκύψει τα δέκα αυτά χρόνια ώστε ενθουσιασμένοι να ξεχάσουμε τον Αντρέι; Ο Κριστόφ Κισλόφσκι, ναι! Πέραν αυτού; Μερικές ταινίες, εικόνες, νύξεις, ενδείξεις, προθέσεις. . . Ολοκληρωμένο και σε διάρκεια, άλλο έργο τέτοιας αξίας δεν έχει εμφανιστεί. Όσοι αληθινά έχουν επικοινωνήσει με τις ταινίες του, γνωρίζουν ότι ο Αντρέι Ταρκόφσκι, επίκαιρος πάντα, έχει ακόμη πολλά να μας πει. Ας κρατήσουμε λοιπόν ζωντανή την μνήμη του.
Ακόμη σου χρωστάμε, Νίκο
Η ζωή και το έργο του Νίκου Σταυρίδη
Το βιβλίο αυτό δεν είναι μια απλή εργο-βιογραφία του μεγάλου Νίκου Σταυρίδη. Εξετάζει εκτενώς το “μύθο Σταυρίδη” -το χώρο, το χρόνο και τα δρώμενα του ανθρώπου- που διατηρήθηκε αναλλοίωτος στο διάβα της ζωής του, ακόμη και μέχρι το τέλος της, ενώ είχε απωλέσει το κυρίαρχο συστατικό του, το εκ της θεατρικής παράστασης εκπορευόμενο, την άμεση επικοινωνία που είχε με τους θεατές του, το κατέβασμα της θεατρικής του τρέλας, των δαιμονίων του, κάτω στην πλατεία (άνω τελεία) αυτής της επικοινωνίας που ήταν και εξω-κειμενική, έξω από το γραπτό κείμενο του θεατρικού έργου, και αποτέλεσμα της οποίας ήταν να λατρευτεί από το κοινό και να θεωρηθεί άνθρωπος δικός τους, του λαού.
Θεραπευτές ψυχών
Η τέχνη των μεγάλων κωμικών του ελληνικού κινηματογράφου
Μια ολική επαναφορά είναι στην ουσία το βιβλίο που έχετε στα χέρια σας. Επαναφορά στο απόλυτο προσκήνιο των πολλών προσωπείων των μεγάλων μας κωμικών, των εκφραστικών δεδομένων που τα συνέθεταν. Είναι ένα βιβλίο που δεν ασχολείται καθόλου με τους βίους αυτών των αγίων και οσίων μας, αλλά προσπαθεί να εντοπίσει -με την απλότητα της αφαίρεσης- την πηγή από την οποία αντλούσαν τη θαυματουργική τους δύναμη. Το σήκωμα του χεριού, επί παραδείγματι, πριν απευθυνθεί δια μέσου του άλλου στα πλήθη των θεατών και εκστομισθεί ο μέγας Λόγος και μαγευτεί ο κόσμος και αληθινά ψυχαγωγηθεί. Και όταν έλθει η ώρα, αποχωρήσει για την οικίαν του με άλλη διάθεση πλέον, ευτυχισμένος πιθανώς.
Μας σπρώχνει και η άλλη ανάγκη βλέπετε: σήμερα, σαφώς περισσότερο από τα χρόνια της αθωότητας, πρέπει να φροντίζουμε να έχουμε κοντά μας τους μεγάλους αυτούς θεραπευτές ψυχών, να μπει το γέλιο βαθιά μες στην ψυχή μας, μπας και βγει έστω και λίγη από τη σκοτεινιά που έχει φωλιάσει εκεί μέσα.
Ο Μουνέλης
Δεκατέσσερις ιστορίες μαγικού ρεαλισμού, με ήρωες πρόσωπα και έναν τόπο που βασανίζουν τη μνήμη.
Πρόσωπα γκρεμισμένα σαν ναυάγια της ζωής, φευγάτα, αλλοπαρμένα, αλαφροήσκιωτα. Πρόσωπα ανασυρθέντα από τα βάθη της λησμονιάς για να μπουν στο παιχνίδι της γραφής και να πρωταγωνιστήσουν στο ελάχιστο του χρόνου που απαιτείται. Για να ζήσουν τη ζωή που στερήθηκαν, να υλοποιήσουν τα όνειρά τους έστω και εν μέρει, να εκπληρώσουν τις επιθυμίες που τους ταλάνισαν μια ολόκληρη ζωή.
Σε έναν τόπο που ο χρόνος τον περιέβαλε πάντοτε με τη στέρηση και την παρακμή.
Η φωτογραφική πράξη
Το βιβλίο που έχετε στα χέρια σας είναι ένας πολύ εύχρηστος οδηγός – μέσω της παρουσίασης λημμάτων – γύρω από όλα τα μεγάλα θέματα, αισθητικής και ιδεολογικής φύσεως, που απασχόλησαν την ιστορία της φωτογραφίας από το ξεκίνημά της έως σήμερα. Μπορεί η έννοια της λέξης «λήμματα» να ενέχει από τη φύση της μια τεχνική χροιά, όμως εδώ το ενδιαφέρον στρέφεται σχεδόν αποκλειστικά στις ιδέες, στις απόψεις, στις αισθητικές πρακτικές και στα συλλογικά κινήματα που διαμόρφωσαν την ίδια την πορεία και την εξέλιξη της φωτογραφίας στο διάβα του χρόνου, από τη γέννηση της Δαγγεροτυπίας έως την ψηφιακή εικόνα.
Βασίλης Λογοθετίδης
Ο μέγιστος των κωμικών
Από τα επικήδεια που διάβασα, περισσότερο μου εντυπώθηκαν τούτα τα λόγια του Μάριου Πλωρίτη: “Όσο οδυνηρή ήταν χτες το βράδυ η είδηση, άλλο τόσο έμοιαζε απίστευτη. Πώς να φανταστείς τον Βασίλη Λογοθετίδη ασάλευτο, σιωπηλό, ανέκφραστο; Αυτόν, που ήταν όλος ένας παλμός ζωής, ένας χείμαρρος κεφιού, μια έκφραση χαράς; Αυτόν που και μόνο η είσοδός του στη σκηνή γαλβάνιζε το κοινό, που με μια κίνηση γκρέμιζε όλα τα τείχη της σοβαροφάνειας, που με μια του μούτα ανέσυρε από μέσα του ατέλειωτα αποθέματα ιλαρότητας;”
Ο Χρήστος Ευθυμίου από τα βάθη του ουρανού
Άκουσα τη φωνή που με καλούσε πάλι και βημάτισα προς τα εμπρός, από εκεί που νόμισα ότι ερχόταν, παραμερίζοντας με τα χέρια όλα αυτά τα αντικείμενα που αιωρούνταν και κολλούσαν πάνω μου. Σε μια θέση είδα τότε καθισμένο, μόνο του, έναν κοντό και σχετικά χοντρό άντρα, εκεί γύρω στα εξήντα πρέπει να ‘ταν, που με κοιτούσε μ’ ένα ύφος που σαν παραπονιάρικο μου φάνηκε, κι είχε κιόλας το δεξί του χέρι σηκωμένο προς εμένα, κάνοντάς μου νόημα να πάω κοντά του. Σαν η συνείδησή μου να ξύπνησε μέσα στον ύπνο μου, και είπα τότε στον εαυτό μου πως αυτός ήταν ο Χρήστος Ευθυμίου. Έτσι απλά του το είπα του εαυτού μου, χωρίς κανέναν προσδιορισμό – πως ήταν ο ηθοποιός, δηλαδή – και έκπληξη καμία. Δεν απόρησα που είχε βρεθεί εκεί μέσα, αλλά ούτε που με καλούσε· χωρίς να ξέρω το γιατί, φυσιολογικό μου φάνηκε, λες κι ήταν συγγενής μου ή φίλος μου παλιός, λες κι είχαμε από χρόνια πάρε-δώσε τέλος πάντων.
Φραγκίσκος Μανέλης
Ο σουρεαλιστής μπούφος και ο Ελληνικός κινηματογράφος της παλιάς εποχής
… Κωμικός ηθοποιός του κινηματογράφου ο Μανέλης, υποδύθηκε στις ταινίες του κάποια άλλα πρόσωπα, αλλά ήταν ταυτόχρονα και ο εαυτός του. Ανάλογα με το ποια από τις δύο περσόνες επικρατεί στο παίξιμό του, διακρίνουμε και δυο βασικούς τύπους κωμικότητας σ’ αυτόν: τον μπουφονικό Μανέλη, αυτόν που μετέφερε από ταινία σε ταινία την ίδια προκατασκευασμένη προσωπικότητα· και τον καθαρά κωμικό ηθοποιό, αυτόν δηλαδή που προσαρμόστηκε στους χαρακτήρες και στις ιδιαίτερες αποχρώσεις που απαιτούσε ο κάθε ρόλος ξεχωριστά. Οι προκατασκευασμένες προσωπικότητες είναι συνήθως τύποι των άκρων που χαρακτηρίζονται από διάφορες εκκεντρικότητες κι έχουν μια ιδιορρυθμία στο χαρακτήρα, κι ακόμα κάτι παράξενο στην εμφάνισή τους.
Πηγές: Biblionet, Αιγόκερως, Καθρέφτης, Ροδανθός, Οδός Πανός, Παρασκήνιο
