Τον Σεπτέμβριο 1940 εγγράφεται στην Δ΄ τάξη του Α΄ Γυμνασίου Αρρένων Πατρών και αναπτύσσει στενή φιλία με τον κατά ένα χρόνο μεγαλύτερό του Ντίνο Ηλιόπουλο, γιο του Γυμνασιάρχη. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, μεταξύ Οκτωβρίου 1942 και Μαρτίου 1943, οι συμμαθητές και φίλοι Ν. Καχτίτσης, Ντ. Ηλιόπουλος, Λ. Μπαζός, Σπύρος Στεφανόπουλος (αδελφός του μετέπειτα Προέδρου της Δημοκρατίας, Κωστή Στεφανόπουλου), Μαρία Στοφόρου [Μανωλάκου], όντας σε επικοινωνία με τον Γιώργη Παυλόπουλο στον Πύργο Ηλείας (όπου εξεδίδετο το νεανικό, πατριωτικό περιοδικό “Οδυσσέας”), αποφασίζουν την έκδοση, σε χειρόγραφη μορφή, ενός φιλολογικού πατριωτικού περιοδικού, της “Μέλισσας”. Στις 20 Δεκεμβρίου ετοιμάζεται ένα πρώτο σχεδίασμα. Ο Καχτίτσης καλλιγραφεί ιδιοχείρως τα πρώτα τέσσερα αντίτυπα, τα οποία κυκλοφορούν από χέρι σε χέρι μεταξύ 15 και 20 Μαρτίου 1943. H έκδοση αναστέλλεται ύστερα από ανώνυμες επιστολές “με την απειλή πως αν τολμήσει να εμφανισθεί το αναρχικό έντυπο “θα καταγγελθείτε εις τας Αρχάς Κατοχής ως αντιτιθέμενοι στο κρατούν καθεστώς”” (Μαρία Mανωλάκου, “Ο έφηβος Νίκος Καχτίτσης”, περιοδικό “Γράμματα και Τέχνες”, τχ. 46, Ιούλιος-Αύγουστος 1986, σ. 5). Απογοητευμένα, τα περισσότερα μέλη της συντακτικής επιτροπής εντάσσονται στις τάξεις της ΕΠΟΝ. Ο Καχτίτσης διατηρεί στενές σχέσεις με τα υπόλοιπα μέλη, ωστόσο δεν εντάσσεται στην ΕΠΟΝ. Λίγο πριν από την απελευθέρωση της Πάτρας από τον ΕΛΑΣ, στις 4 Οκτωβρίου1944, συλλαμβάνεται και κρατείται από τα Τάγματα Ασφαλείας, επειδή διατηρούσε αλληλογραφία με τον στενό του φίλο, Λάκη Μπαζό, ενταγμένο τότε στην ΕΠΟΝ.
Στις 24 Μαρτίου 1949, ενώ ο Εμφύλιος συνεχιζόταν, παρουσιάστηκε στο Κέντρο Εκπαιδεύσεως Τριπόλεως. Απολύθηκε από τον Ελληνικό Στρατό ύστερα από τριάμισι χρόνια θητείας στις 21 Ιουλίου 1952 με τον βαθμό του εφέδρου ανθυπολοχαγού. Στις 24 Ιανουαρίου 1953 αναχώρησε αεροπορικώς από την Αθήνα -μέσω Παρισιού, Μπορντώ και Τύνιδας- για τη Ντουάλα του γαλλικού Καμερούν, όπου είχε προσληφθεί ως λογιστής στη βρετανική εταιρεία Paterson, Zochonis & Co Ltd. Επέστρεψε στην Αθήνα τον Απρίλιο του 1955.
Τον Ιούνιο του 1956 έλαβε επίσημη πρόσκληση από τη Θάλεια Τσαπουλάρη να μεταβεί στον Καναδά ως επίσημος μνηστήρας της. Μετά από σύντομη διαμονή στο Παρίσι και το Λονδίνο, στις 6 Ιουλίου αναχώρησε από το Σαουθάμπτον με το υπερωκεάνιο Ascania για το Μόντρεαλ. Στις 27 Οκτωβρίου νυμφεύτηκε τη Θάλεια Τσαπουλάρη στον ορθόδοξο ναό της Αγίας Τριάδας στο Μόντρεαλ με κουμπάρο τον νεανικό του φίλο Ντίνο Ηλιόπουλο. Στο Μόντρεαλ θα βιοποριστεί με ποικίλες εργασίες: κατ’ οίκον διδασκαλία αγγλικών και γαλλικών σε ομογενείς, υπάλληλος ταξιδιωτικού πρακτορείου και επίσημος δικαστικός διερμηνέας, εργασία που θα αποτελέσει την κύρια πηγή εσόδων του. Στις 11 Ιανουαρίου 1962 γεννήθηκε ο γιος του Θωμάς-Κωνσταντίνος.
Με την κήρυξη της Δικτατορίας, στις 21 Απριλίου 1967 και ακολουθώντας την τακτική πολλών Ελλήνων συγγραφέων, ο Καχτίτσης παύει να τυπώνει κείμενα στην ελληνική γλώσσα. Εξαίρεση στον κανόνα η υπό την εκδοτική επωνυμία “Λωτοφάγος” έκδοση τον Δεκέμβριο του 1967 του “Ήρωα της Γάνδης”. Τον Μάιο του 1968 ως εκδότης πλέον τύπωσε τις “Πρόκες” του Γ. Δανιήλ και πάλι υπό την εκδοτική επωνυμία του “Λωτοφάγου”. Αμφότεροι τόμοι στοιχειοθετήθηκαν στα πιεστήρια όπου τυπωνόταν η ημερήσια ομογενειακή εφημερίδα “Το Ελληνοκαναδικό Βήμα”. Το καλοκαίρι του 1968 εγκατέστησε στο υπόγειο του σπιτιού του ένα χειροκίνητο πιεστήριο και τύπωσε υπό τη διακριτική επωνυμία “Anthelion Press” στην αγγλική γλώσσα κείμενα δικά του, του Ε. Χ. Γονατά και άλλων καθώς και τρία αντιδικτατορικά τομίδια. Άνθρωπος διηνεκώς κατεχόμενος από φοβίες και λόγω της ημιεπίσημης θέσης του ως δικαστικού διερμηνέως, εξέδωσε τις ανωτέρω εκδόσεις ανωνύμως. Παράλληλα δημοσίευσε με ψευδώνυμο σειρά άρθρων στο “Ελληνοκαναδικό Βήμα” στα οποία παίρνει θέση κατά της Δικτατορίας.
Στις 6 Απριλίου 1970 διαγιγνώσκεται ότι πάσχει από οξεία λευχαιμία. Στις 17 Μαΐου έφτασε στην Αθήνα και την επομένη στην Πάτρα, όπου διέμεινε σε συγγενείς του. Δύο ημέρες πριν πεθάνει εισήχθη στο Νοσοκομείο της Πάτρας όπου και εξέπνευσε στις 25 Μαΐου 1970. Ενταφιάστηκε στις 26 Μαΐου το απόγευμα στον οικογενειακό τάφο σε μια πλαγιά του Α΄ Νεκροταφείου Πατρών, αλλιώς Νεκροταφείου των Αγγέλων.
Ο ήρωας της Γάνδης – Νίκος Καχτίτσης
Η ενασχόλησή μου με τον Καχτίτση (που άρχισε το 1988, δεν έχει τελειώσει ακόμη, και ίσως να μην τελειώσει ποτέ…) υπήρξε απ’ τις συναρπαστικότερες περιπέτειες της ζωής μου. Αυτή η μακρόχρονη περιπλάνησή μου μ’ έναν ομότεχνο και, τηρουμένων των αναλογιών, ομοιοπαθή συγγραφέα της διασποράς, όσο γοητευτική κι αν ήταν, δεν υπήρξε εντελώς ανέφελη. Όπως όλοι οι μεγάλοι έρωτες είχε τα high και τα low της και, ασφαλώς, ένα καθόλου ευκαταφρόνητο τίμημα (προσωπικό, οικογενειακό, ψυχολογικό). Το ερώτημα είναι: άξιζε τον κόπο; Η απάντηση προφανώς είναι αυτονόητη, και μόνο από την ύπαρξη του ανά χείρας βιβλίου. Το ανεξήγητο είναι: γιατί ο Καχτίτσης, ενενήντα τρία χρόνια από τη γέννησή του (1926-2019) και σαράντα εννέα χρόνια από το θάνατό του (1970-2019) συνεχίζει να σαγηνεύει, να προβληματίζει και να παραμένει, κατά πολύ, ένας συγγραφέας-μυστήριο, για ειδικούς και μη.
Όπως ο ίδιος ο μυστηριώδης συγγραφέας του “Ήρωα της Γάνδης” δεν γνώρισε ποτέ προσωπικά την πραγματική Γάνδη ή κάποιους πολυαγαπημένους φίλους-αλληλογράφους του, παρομοίως κι εγώ δεν γνώρισα ποτέ προσωπικά τον ίδιο. Από το 1988 έως σήμερα (2019) δεν είναι λίγες οι φορές που αναρωτήθηκα αν θα ήταν προτιμότερο να τον είχα γνωρίσει προσωπικά, ή καλύτερα έτσι όπως τον φαντάζομαι και τον ανασυνθέτω κομματάκι κομματάκι, σαν παζλ, μέσα απ’ τα ίδια του τα κείμενα και τις αφηγήσεις φίλων, αλληλογράφων κι ομοτέχνων του. Δύσκολη η απάντηση αφού ακόμη και οι κοντινότεροι σ’ αυτόν άνθρωποι ισχυρίζονται ότι ποτέ δεν τον γνώρισαν καλά.
Σήμερα, μετά από σχεδόν είκοσι πέντε χρόνια περιπλάνησης μαζί του και μια ογκωδέστατη διδακτορική διατριβή πεντακοσίων σελίδων, έχω την αίσθηση ότι μόνο τη μια όψη του νομίσματος γνωρίζω απ’ αυτή την «ιδιάζουσα περίπτωση». Διότι το «φαινόμενο Καχτίτσης» συνεχίζει να παραμένει αινιγματικό, μυστηριώδες, κάτι σαν τη «μαγική εικών χωρίς εικόνα» με την οποία του άρεσε να παίζει μικρός.
Για όλους τους παραπάνω λόγους όμως, φιλοδοξία του ανά χείρας βιβλίου είναι να αποκαλύψει, μέσα απ’ τις ανάλογες υπόγειες διαδρομές, αυτή την αθέατη πλευρά, την άλλη, τη σκοτεινή όψη στο «φαινόμενο-Καχτίτσης».
Μυθιστόρημα, Κέδρος, 1997, 355 σελ.
Ποιοι οι φίλοι. Η ομορφάσχημη. Το ενύπνιο – Νίκος Καχτίτσης
Ποίοι οι φίλοι.
Το θέμα της φιλίας αποτελεί βασικό αφηγηματικό άξονα στο έργο του Καχτίτση, αλλά και μία ουσιαστική συνιστώσα του βίου του. Στο αφήγημα αυτό, στο οποίο και υποδηλώνεται ο επιστολιμαίος του χαρακτήρας, ο Καχτίτσης περιγράφει υποτίθεται έναν φίλον, και δη αποσκιρτήσαντα, στην πραγματικότητα επιχειρεί μια πρώτη οργάνωση του δικού του, βιωματικού και συγγραφικού χώρου.
η ομορφάσχημη.
Στο δεύτερο αυτό πεζογράφημα του Καχτίτση, ο εν παρενθέσει χαρακτηρισμός “άσκηση” και η αφιέρωση “στον δάσκαλό μου και φίλο Ν.Γ. Πεντζίκη”, προσδιορίζουν εν πολλοίς και τα όρια του αφηγηματικού του λόγου. Σαφώς επηρεασμένος από τον εσωτερικό μονόλογο, ο Καχτίτσης επιχειρεί να διηγηθεί σε πρώτο πρόσωπο, την ιστορία μιας νεαράς εβραίας, αυστριακής καταγωγής, της Γερτρούδης Στερν, που συλλαμβάνεται μεν, αλλά διασώζεται και καταφεύγει στη Βιέννη, όπου και εκδίδεται σε κάποιο δωμάτιο ξενοδοχείου.
το ενύπνιο.
Κορυφαίο πεζογράφημα του Καχτίτση, στο οποίο μία θαυμαστή συγγραφική οικονομία λειτουργεί στον εξαιρετικά βραχύ χώρο των 26, μόλις, σελίδων. Δανειζόμενος το προσωπείο ενός φίλου, ο οποίος αφηγείται (δήθεν) ένα μεσημβρινό ενύπνιο, ο συγγραφέας καταφέρνει να δημιουργήσει μια αριστουργηματική ατμόσφαιρα, όπου ο χώρος, οι λέξεις, οι φράσεις, οι παύσεις, η ζέστη, η σιωπή κ.ά. λειτουργούν με τόση ενάργεια, ώστε υπερβαίνουν κατά πολύ τα συνήθη όρια ενός αφηγήματος.
Διηγήματα, Κέδρος, 2003, 147 σελ.
Ο εξώστης – Νίκος Καχτίτσης
“Ο ήρωας του Εξώστη, για να γλιτώσει, καταφεύγει στην Αφρική. Αλλά, ενώ γλιτώνει από τους εχθρούς του, δεν μπορεί να διαφύγει την τιμωρία από τον κυριότερο κατήγορο: τον εαυτό του. Βλέπει οράματα, περνάει νύχτες και νύχτες αϋπνίας. Η μοναξιά, το κλίμα κ.λπ. τον σκοτώνει, όπως επίσης και οι αναμνήσεις. Τέλος, έπειτα από πολυετή παραμονή στην κόλαση της Αφρικής, δύο εφιαλτικά περιστατικά ανασκαλεύουν και ξεσκεπάζουν ένα παρελθόν που είχε κατορθώσει με τα ψέματα να κρύψει από τον εαυτό του. Η όλη ιστορία τελειώνει με τον ήρωα παίρνοντα την απόφαση ν’ αυτοκτονήσει κατά τον εξής τρόπο: Διώχνει τους υπηρέτες του, κόβει κάθε σχέση με τις γνωριμίες του (που έχει στην αποικιακή αυτή πόλη), και αποτραβιέται για πάντα στην έπαυλή του…, μέσα στην ενδοχώρα της ζούγκλας, αποφασισμένος να πεθάνει από την ασιτία, και από την ασφυξία που θα του εξασφαλίσουν τα διάφορα φυτά της Αφρικής, τα οποία, με τον γιγαντισμό και την επεκτατικότητα που τα διακρίνει, θα φράξουν μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα τις πόρτες, τα παράθυρα, κάθε άλλο άνοιγμα…”
Νίκος Καχτίτσης
Επιμέλεια: Γιώτα Κριτσέλη, Βίκτωρ Καμχής
Εικονογράφηση: Εύη Τσακνιά
Αφηγήσεις, Κίχλη, 2012, 226 σελ.
Η περιπέτεια της φαντασίας – Νίκος Καχτίτσης
Η Μαρία Λαϊνά ανθολογεί Νίκο Καχτίτση
Ανθολογούνται τα έργα: “Το ενύπνιο”, “Ο εξώστης”, “Ο ήρωας της Γάνδης” (κεφ. 1-3, 5, 7, 12-14, 15, 17, 21), “Ριρίκα και Κυλλήνη”, “Τρωτό σημείο” (ποίημα).
Ανθολόγηση: Μαρία Λαϊνά
Επιμέλεια: Μαρία Λαϊνά
Διηγήματα, Μπάστας, 1995, 300 σελ.
Η ομορφάσχημη – Νίκος Καχτίτσης
Στην “Ομορφάσχημη” (1960) η ηρωίδα, μια νεαρή Εβραία αυστριακής καταγωγής ονόματι Γερτρούδη Στερν, μοιράζεται ως έναν βαθμό την τύχη των ομοφύλων της στη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Έχοντας επιβιώσει από μια σειρά γεγονότων φυλετικής δίωξης από τους ναζί, μιλά για το παρελθόν της σε τυχαίους αλλά κάθε φορά νέους ακροατές, με τους οποίους στη συνέχεια συνάπτει ερωτική σχέση λίγων ημερών. Ένας από τους ακροατές της, ο αφηγητής του κειμένου, θα αναπαραγάγει πιστά την πρωτοπρόσωπη εξομολόγησή της επιχειρώντας με τη σειρά του να μοιραστεί με κάποιον φίλο του την ιστορία που άκουσε από την ίδια.
Βυθισμένη σ’ έναν κόσμο καχυποψίας και παραμορφωτικών διαθλάσεων της πραγματικότητας, η Γερτρούδη προσπαθεί να ανακαλέσει το τραυματικό παρελθόν της και να μιλήσει για το βίωμα του διωγμού των Εβραίων. Ωστόσο, η αφήγησή της αποκλίνει εμφανώς από κάθε προσπάθεια ρεαλιστικής αναπαράστασης. Ο συγγραφέας δεν ενδιαφέρεται τόσο για την αληθοφάνεια των γεγονότων όσο για την τραυματική επίπτωσή τους στη ζωή της ηρωίδας του.
Κινούμενος στο μεταίχμιο μεταξύ πραγματικού και επινοημένου, χρησιμοποιώντας συγχρόνως ένα ολόκληρο σύστημα ρητορικών και λογοτεχνικών τεχνασμάτων, ο Καχτίτσης αναδεικνύει τη μαρτυρία ως κειμενική κατασκευή, ως πρακτική λόγου που ανακινεί μια σειρά από υπαρξιακά και ηθικά ζητήματα που σχετίζονται με το τραύμα, τη γλώσσα, την επιβίωση.
Αφηγήσεις, Κίχλη, 2019, 232 σελ.
Ο ήρωας της Γάνδης (1967)
Ο ήρωας της Γάνδης (1997), Κέδρος
Διηγήματα-Αφηγήσεις
Ποιοι οι φίλοι (1959)
Η ομορφάσχημη (1960)
Το ενύπνιο (1960)
Ο εξώστης (1964)
Η περιπέτεια ενός βιβλίου (1965)
Η περιπέτεια ενός βιβλίου (1985), Στιγμή
Ποιοι οι φίλοι. Η ομορφάσχημη. Το ενύπνιο (1986), Στιγμή
Ο εξώστης (1988), Στιγμή
Ποιοι οι φίλοι. Η ομορφάσχημη. Το ενύπνιο (2003), Κέδρος
Η περιπέτεια της φαντασίας (1995), Μπάστας
Ο εξώστης (2012), Κίχλη
Η ομορφάσχημη (2019), Κίχλη
Ποίηση
Vulnerable Point 1949: Fourteen Poems of Youth (1968)
Τρωτό σημείο 1949 (1979)
Επιστολογραφία
Τα γράμματα του Νίκου Καχτίτση στον Γιώργη Παυλόπουλο 1952-1967 (2001), Σοκόλη
Συλλογικά έργα
Ο λεπιδοπτερολόγος της αγωνίας Νίκος Καχτίτσης (1981), Νεφέλη
Κατάλογος 24 (2009), Στιγμή
Πηγές: EKEBI, BIBLIONET, Κίχλη, Στιγμή, Κέδρος, Μπάστας
