Παναγιώτης Μέντης

Το ανάκτορο στην Άνω Τούμπα – Παναγιώτης Μέντης

“Το ανάκτορο στην Άνω Τούμπα” είναι η λαχτάρα του νόστου, η απόδειξη του αγώνα ζωής του εκπατρισμένου, του οικονομικού μετανάστη Έλληνα. Του Έλληνα που έπρεπε να φύγει από τη χώρα του, για να βρει τρόπο να επιβιώσει. Είναι η διαβεβαίωση στη γενέτειρα πως δεν την ξέχασε, πως δεν τη θεώρησε ποτέ μητριά πατρίδα. Η ηρωίδα του θεατρικού έργου κοιτώντας πίσω, στον χρόνο που την έκανε από παιδί, γυναίκα, και στη συνέχεια βλέποντας μπροστά, στα χρόνια που έγινε μητέρα και απόκτησε παιδιά κι εγγόνια, θέλει κάπου να βρει ένα στέρεο καρφί, να κρεμάσει τα ημερολόγια με τα όνειρα της ζωής της. Η κυρία Αγάπη, Ελληνογερμανίδα πια, στην ηλικία της σύνταξης, θέλει την πολυθρόνα της για να ξεκουραστεί, σε μια βεράντα με γεράνια, που η αντοχή τους μοιάζει με τις δικές της αντοχές. Το “Ανάκτορο στην Άνω Τούμπα” είναι ο λαβύρινθος της ζωής της και, καθώς ψάχνει την έξοδο, συνειδητοποιεί πως η ελευθερία της απαιτεί την κατεδάφισή του.

Θεατρικό, Αιγόκερως, 2019, 56 σελ.

Η αναζήτηση – Παναγιώτης Μέντης

Κινητήριος σκέψη στην “Αναζήτηση”, ο κοινωνικός περίγυρος, ο ασφυκτικός και αδιέξοδος.
Γιατί θα πρέπει να αναπαράγεται; Πώς θα μπορούσε να απορυθμιστεί από την ίδια τη φύση; Δυο πλάσματα ανθρώπινα, ανυποψίαστα, αφήνουν τη ζωή τους να οδηγηθεί στο πουθενά. Δεν θα ακολουθήσουν την προσδοκώμενη κοινωνική ένταξή τους. Θα αμαρτήσουν, με μια ελευθερία – φραγή, στη διαιώνιση του είδους. Ένας άνδρας και μια γυναίκα χωρίς την παραμικρή αίσθηση ενοχής, χωρίς την παραμικρή γνώση, ευθύνη, επιδίωξη, ακολουθώντας τα ένστικτά τους θα τορπιλίσουν το κανονικό.
Δεν θα καταλάβουν ποτέ αν έγιναν αιμομίκτες, ή επαναστάτες. Είναι δυο πλάσματα, μακάρια ευτυχισμένα κάποτε, τραγικά φοβισμένα άλλοτε. Είναι δυο άνθρωποι στο περιθώριο και στο κέντρο ενός πολιτισμού αυτιστικά απομονωμένου, πίσω από την ψευδαίσθηση ενός κόσμου που εκτίθεται, πληροφορείται και αγνοεί, ονομάζοντας ζωή την καθημερινή πανωλεθρία του. Κι όμως “Η Αναζήτηση”, είναι μια μπουρλέσκ – Φελινική κωμωδία. Με φόντο το τσίρκο της ελληνικής τρελής πραγματικότητας.

Θεατρικό, Αιγόκερως, 2018, 50 σελ.

Ρόζα Εσκενάζυ – Παναγιώτης Μέντης

Η βασίλισσα του ρεμπέτικου


Τη ζωή ή τη φοβάσαι ή τη φοβερίζεις. Είναι θηρίο η ζωή.
Ή την αρπάζεις απ’ τα κέρατα ή κάθεσαι και σε κατασπαράζει.

“Κεντρικό πρόσωπο και βασικό θέμα του θεατρικού έργου είναι η περιπετειώδης ζωή μιας γυναίκας-μύθου της ελληνικής λαϊκής σκηνής. Η Ρόζα Εσκενάζυ ήταν κορυφαία και χαρισματική ερμηνεύτρια του ρεμπέτικου και του σμυρνέικου τραγουδιού. Χαρακτηρίστηκε “η μεγάλη κυρία” των Μικρασιατών μουσικών που ήρθαν στην Ελλάδα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή.
Υπήρξε από τις ωραιότερες φωνές που έβγαλε το ρεμπέτικο τραγούδι. Ήξερε να ξεσηκώνει τους σεβνταλήδες θαμώνες με τα σκέρτσα και τα καμώματά της, γιατί, εκτός από έξοχη τραγουδίστρια, ήταν και θαυμάσια χορεύτρια. Η ζωή της περιβάλλεται από ένταση και μυστήριο, από την ημέρα που γεννήθηκε μέχρι τον θάνατό της. Μια διαδρομή με αφετηρία την Κωνσταντινούπολη του 1883 μέχρι την Αθήνα του 1980″. (από το σημείωμα του συγγραφέα)

Θεατρικό έργο για τη ζωή της «βασίλισσας του ρεμπέτικου» με την υπογραφή του Παναγιώτη Μέντη. O συγγραφέας σημειώνει για τη Ρόζα Εσκενάζυ: «Υπήρξε από τις ωραιότερες φωνές που έβγαλε το ρεμπέτικο τραγούδι. Ήξερε να ξεσηκώνει τους σεβνταλήδες θαμώνες με τα σκέρτσα και τα καμώματά της, γιατί, εκτός από έξοχη τραγουδίστρια, ήταν και θαυμάσια χορεύτρια.

Η ζωή της περιβάλλεται από ένταση και μυστήριο, από την ημέρα που γεννήθηκε μέχρι τον θάνατό της. Μια διαδρομή με αφετηρία την Κωνσταντινούπολη του 1883 μέχρι την Αθήνα του 1980».

Θεατρικό, Κάπα Εκδοτική, 2016, 40 σελ.

Άννα, είπα! – Παναγιώτης Μέντης

… Η Άννα είναι ευαίσθητη. Η Άννα έχει παγιδευτεί σε μια παντοτινή σκληρή εφηβεία… Δεν θέλω να προδώσω το ταξίδι της. Δεν θέλω να το κρίνω ή να το ερμηνεύσω. Το μόνο που προσπάθησα ήταν η καταγραφή. Τα παρά πέρα ανήκουνε σε σας, στο αίσθημα και την ευαισθησία σας, στο κάτω κάτω η Άννα ζει. Η Άννα ζει. Το πού δεν ξέρω να σας πω με βεβαιότητα. Ίσως κάποια πόρτα παραδίπλα απ’ τη δική σας. Σε κάποιο διαμέρισμα της πολυκατοικίας που μένετε και σεις. Μπορεί και μεσ’ το σπίτι σας. Αφουγκραστείτε τη σιωπή της. Έστω απόψε…

Εκτός έδρας – Παναγιώτης Μέντης

Τα πρόσωπα ήταν μαζί μου για πολύ καιρό. Έτσι συμβαίνει κάθε φορά πριν πάρω την απόφαση να ξεκινήσω με τον πρώτο διάλογο, την πρώτη σκηνή, την πρώτη πράξη, για τη γραφή ενός θεατρικού έργου.
Ζούσα μαζί τους. Τους παρακολουθούσα καταγράφοντας, προσπαθώντας να ερμηνεύσω τις πράξεις τους, τις κινήσεις τους, τις αποφάσεις τους. Δεν έπαιρνα όμως τη δική μου απόφαση να γράψω για όσα με έβαζαν σε πειρασμό να το τολμήσω. Ίσως γιατί θα εξακολουθήσω να τους συναντώ, κι επειδή τους αγαπώ -αν μου συγχωρήσουν το ότι τους εξέθεσα σε μια θεατρική εκδοχή- θα συνεχίσω να τους συναναστρέφομαι.
Αφορμή για να πάρω την απόφαση, να ανάψω τον υπολογιστή και να αρχίσω το γράψιμο, στάθηκε μια κινηματογραφική ταινία. Το «In the company of men» του Νιλ Λάμπιουτ. Οι ήρωές μου είχαν την ίδια πορεία ζωής, τα ίδια πτυχία και την ίδια ακύρωση με τους δικούς του. Όλος ο κόσμος είναι μια σκηνή, είπε ο Σαίξπηρ…

La Cumparsita – Παναγιώτης Μέντης

Κάνουμε θέατρο για να δώσουμε λύση στα προβλήματά μας να απαλλαγούμε από τα φαντάσματα που μας περιτριγυρίζουν να βγούμε από το βούρκο της καθημερινότητας να γλιτώσουμε από το ψέμα την υποκρισία και την απάτη του “πολιτισμού”.
Το Θέατρο για μας δεν είναι πρόσχημα είναι τρόπος ζωής.

Προς Αλεξανδρούπολη – Παναγιώτης Μέντης

Πρόσωπα που θα συναντηθούν τυχαία σ’ ένα ταξίδι. Ένα ταξίδι με προορισμό τον βορρά μιας χώρας, ή την εγκατάλειψη ανθρώπων στη βορά της καθημερινότητας. Ένα ταξίδι ανάμεσα στο πριν και το μετά, με τη λαχτάρα να κρατήσουμε όσα αξίζουν απ’ το τώρα. Μια ιστορία για τις εκδικήσεις που ματαιώσαμε, για τα θέλω που αναβάλαμε, για τους δρόμους που πήραμε λάθος, ακολουθώντας το γελοίο των πραγμάτων που πήραμε στα σοβαρά. Σχέσεις οργής και στοργής, έτσι όπως τις απομυθοποιεί το χιούμορ και ο έρωτας.

Το απροστάτευτο – Παναγιώτης Μέντης

Βόρεια Ελλάδα. Μέσα της δεκαετίας του ογδόντα. Οι ιαχές και τα συνθήματα “αλλαγή στην εξουσία”, σπρωγμένα από τον Βαρδάρη, βουλιάζουν στη θάλασσα.
Η εύπορη ελληνική επαρχία, κρυμμένη στην αυτάρκεια-νάρκη της, προσπαθεί με κάθε τρόπο να ζεστάνει την παγωνιά της μοναξιάς της.
Μια δήθεν έκρηξη της πολιτιστικής ανάπτυξης χρησιμεύει ως τέλειο άλλοθι και καμουφλάρισμα ερωτικών διαστροφών και απωθημένων. Στη σκιά του Παγγαίου και της Ροδόπης, σε σεμινάρια υποκριτικής, ο Μπρέχτ στριμώχνει και παρενοχλεί σεξουαλικά τη Γκόλφω.
Μέσα σ’ ένα ανθρώπινο τοπίο -εφιαλτικά αφελές ή εφιαλτικά πωρωμένο;- γίνεται η παράξενη συνάντηση δύο αντρών.
Ο ένας με τις εμμονές και τις νευρώσεις δημοσίου υπαλλήλου της επαρχίας, ο άλλος με το άγχος και το φόβο του λαθρομετανάστη.
Τι πρέπει να κρύψουν;
Από τι πρέπει να κρυφτούν;
Χαμένες παρτίδες, μητριές πατρίδες και άγριες καταστάσεις, που αλίμονο αν σε συναντήσουν “απροστάτευτο”.

Οι κόκκινες γυναίκες – Παναγιώτης Μέντης

Δοκιμή θεατρικού μονολόγου
Αφορμή στάθηκε το παραμύθι της “Κοκκινοσκουφίτσας”. Μπαίνοντας στην ηλικία της εφηβείας, μάθαμε από ψυχολόγους και ψυχαναλυτές για τη σχέση και τους συμβολισμούς αυτού του παραμυθιού με το ξύπνημα της λίμπιντο ή του σεξουαλικού ενστίκτου μας.
Όλο αυτό το κόκκινο που κυριαρχεί στο παιδικό παραμύθι, εξοικειώνει το κορίτσι με το πρώτο αίμα που θα κυλήσει στο εσώρουχο του. Το αρσενικό κρατά μέσα στο ίδιο παραμύθι τους ρόλους του κυνηγού και του κακού λύκου.
Ο λύκος δεν έφαγε τη γιαγιά, ούτε την Κοκκινοσκουφίτσα. Αντιθέτως, η γιαγιά και η Κοκκινοσκουφίτσα έφαγαν λάχανο τον λύκο. Μια παράμετρος αυτής της θεωρίας θέλει και την υποστήριξη του κυνηγού ή των κυνηγών στα δρώμενα εις βάρος του λύκου.

Εθνική Πινακοθήκη – Παναγιώτης Μέντης

… Στην εποχή μας που η εικόνα πάει ν’ αντικαταστήσει την ουσία των πραγμάτων και, το πιο εφιαλτικό, την αλήθεια των προσώπων, σκέφτηκα να εστιάσω πάνω σ’ αυτά. Να εστιάσω πάνω στα ανθρώπινα πρόσωπα όταν αυτά γελάνε ή πονούν. Να τα συλλάβω προσπαθώντας να τα καταλάβω όταν ζουν. Να καταλάβω τον τρόπο επιλογής να ζουν όπως ζουν. Το αποτέλεσμα; Ετούτη εδώ η έκθεση στην Εθνική Πινακοθήκη. Δηλαδή ένα θεατρικό έργο μ’ αυτόν τον τίτλο. Στα πορτρέτα που εκτίθενται μπορεί να έχω χρησιμοποιήσει για μοντέλο αλλού τη φάτσα μου κι αλλού τη φάτσα τη δική σας, η πρόθεσή μου πάντως ήταν να μην παραμορφώσω αυτό που γράφει η ψυχή μας στα πρόσωπά μας. Τώρα, αν δείτε κάποια σκουριά στο αστραφτερό χαμόγελό σας, κάποια ρυτίδα στο λείο και καθαρό σας μέτωπο, προτείνω να τ’ αποδεχτούμε σαν καλά σημάδια. Εγώ ανησυχώ για όσους εξακολουθούν να είναι τέλειοι. Για τα φωτομοντέλα που θα παραμορφώσει αύριο μεθαύριο σε κοινή θέα με την ψαρόκολλα και με τη βούρτσα του ο αφισοκολλητής.

Ρόζα – Παναγιώτης Μέντης

Είναι πλέον γνωστό ότι το ρεμπέτικο τραγούδι ήρθε στην Ελλάδα ως υιοθετημένο τέκνο. Η μήτρα που το γέννησε η Ανατολή, θα έλεγα η μουσική παράδοση του Βυζαντίου. Και για να μη φανεί αυτό σαν ηλίθια πατριδολαγνεία, σπεύδω να σημειώσω πως η βυζαντική μουσική έρχεται από πολύ βαθιά, κυρίως από τα περσικά υψίπεδα, συναντάει την αραβική και πατάει πάνω στις αρχαίες ελληνικές φόρμες.
Είναι εξάλλου γνωστό πως στην αρχή η ορθόδοξη λειτουργία ετελείτο με τη συνοδεία οργάνων. Στο Άγιο Όρος υπάρχει τοιχογραφία με αγγέλους που παίζουν μπουζούκι και ούτι (Υμνείτε τον θεόν εν χορδαίς και οργάνοις).
Την εποχή των πρώτων μεταναστών, Έλληνες που έφταναν στην Αμερική από τη Μικρά Ασία και μετά την επικράτηση των Νεοτούρκων, Έλληνες που έφταναν στον Πειραιά και αργότερα, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, η μουσική της Ανατολής, οι κομπανίες της και οι δίγλωσσοι τραγουδιστές της κυριάρχησαν κατ’ αρχάς στα λιμάνια, στους προσφυγικούς συνοικισμούς και στο περιθώριο των μεγαλουπόλεων. Συχνά το τραγούδι αυτό συγχρωτίστηκε με την παρανομία, το χασίσι και τους εν γένει αποσυνάγωγους.
Η Ρόζα Εσκενάζυ εκπροσωπεί αυτό το μείγμα παράδοσης: Εβραία, εκχριστιανισμένη, με πρώτη γλώσσα της τα τουρκικά, κουβαλάει όλο το υλικό μιας πλούσιας σε διαστρωματώσεις μουσικής παράδοσης.
Είναι από τις πρώτες γυναίκες στο πάλκο που διεκδίκησαν την αυτονομία τους και κυριάρχησαν και ως ύφος και ως ήθος.
Συγκρότησαν με τον βίο τους και τις προσωπικότερες επιλογές τους την εικόνα της ανεξάρτητης ρεμπέτισσας, μια περσόνα κόντρα στην κοινόχρηστη αντίληψη για τη λαϊκή, αγροτική, μικροαστική γυναικεία παρουσία στον ελληνικό χώρο, κυρίως του μεσοπόλεμου.
Το θεμελιώδες γνώρισμα αυτής της γυναικείας δημιουργικής παρουσίας ήταν η ασπούδαχτη εμπειρία, το βαθύ τραυματικό ψυχογράφημα, το πηγαίο αίσθημα και η απλότητα, μέχρι την αφαίρεση κάθε “καλλιτεχνικού εφέ”, στην έκφραση.
Ο Παναγιώτης Μέντης, έμπειρος θεατρικός συγγραφέας, και κυρίως επιτυχημένος στον τρόπο που περιγράφει γυναικείες ιδιαιτερότητες, κατορθώνει με τη “Ρόζα” του να πλουτίσει την πινακοθήκη με τις λαϊκές προσωπογραφίες που έλαμψαν πριν λίγα χρόνια στην ελληνική σκηνή (Μπέλλου, Παπαγιαννοπούλου, Παπάζογλου).
Θεωρώ τυχερή τη Μαίρη Ραζή που θα ερμηνεύσει ένα τέτοιο ορυχείο λαϊκής ευαισθησίας, γλώσσας και αυθεντικότητας.

Άπαντα τα θεατρικά Α’ – Παναγιώτης Μέντης

Ο Παναγιώτης Μέντης είναι ένας συγγραφέας που επιμένει να δηλώνει και να αισθάνεται ηθοποιός. Έχοντας ιεραρχήσει εντός του με αυτόν τον τρόπο τις ιδιότητες του, γράφει, εδώ και είκοσι σχεδόν χρόνια, όχι με την αγωνία να παράγει, αλλά με την αγωνία να αρθρώσει έναν σύγχρονο μαχητικό και καθαρό λόγο που να λειτουργεί στη σκηνή και να περνάει στην πλατεία. Έναν λόγο που θα έχει λόγο να ειπωθεί από έναν καλό ηθοποιό και να ακουσθεί από έναν υποψιασμένο θεατή. Τα έργα του είναι μελετημένα στην παραμικρή τους λεπτομέρεια, άρτια δουλεμένα με σύνθετες τεχνικές και δομημένα με αυστηρή συνοχή ώστε να μην υπάρχει ούτε μία λέξη ούτε μία πρόταση σε εκκρεμότητα· στοχεύει στην άμεση, φυσική και αβίαστη επικοινωνία ηθοποιού και θεατή. Ψύχραιμος παρατηρητής, στρέφει το βλέμμα και την προσοχή του σε όσα συμβαίνουν γύρω του διεισδύοντας μεθοδικά κάτω από την επιφάνεια των συμπεριφορών, των πράξεων και των λόγων. Καλλιτέχνης σε εγρήγορση, ενταγμένος στην εποχή του και γνώστης των συνεπειών της επιμένει στην κριτική καταγραφή μιας πραγματικότητας που όχι μόνο περιβάλλει τον σύγχρονο άνθρωπο, αλλά και σε ένα βαθμό τον κατευθύνει, τον εξουσιάζει και τον καταπιέζει. Τα βασικά ζητήματα που απασχολούν τον άνθρωπο ανεξάρτητα από εποχή, από φύλο, κοινωνική τάξη και μορφωτικό επίπεδο είναι αυτά στα οποία ανατρέχει και ο ίδιος: η κοινωνία και ο εκφυλισμός της, η οικογενειακή ζωή, ο έρωτας, η μοναξιά, η συντροφικότητα και ο θάνατος επανέρχονται σταθερά στη δραματουργία του. Η προσέγγιση τους, που συντελείται με μια επιφανειακή απλότητα, και το ρεαλιστικό του ύφος θα μπορούσαν σχεδόν να παραπλανήσουν και να οδηγήσουν σε μια εύκολη και ανώδυνη πρώτη ανάγνωση. Μια προσεκτικότερη και διεισδυτικότερη όμως ματιά δείχνει καθαρά πως προκείται για μια φιλοσοφία ζωής με αρκετό χιούμορ που αναδύεται μέσα από το έργο του. Μια φιλοσοφία ζωής με συγκεκριμένες απόψεις για τις συμπεριφορές και τις επιλογές των ανθρώπων… (Ειρήνη Μ. Μουντράκη)

Άπαντα τα θεατρικά Γ’ – Παναγιώτης Μέντης

Ο τόμος περιέχει τα έργα:
– Εθνική Πινακοθήκη
– Ξένοι
– Ωραία πόλη
– Natalie

Άπαντα τα θεατρικά Δ’ – Παναγιώτης Μέντης

Περιέχονται τα θεατρικά έργα:
– Ριάλιτι και Σόου
– Εκτός έδρας
– Ψιλή κυριότητα

Αδαμαντία – Παναγιώτης Μέντης

Η Αδαμαντία, αγωνιά να επιβιώσει κτίζοντας στην άµµο της Αφρικανικής ερήµου την διαρκώς µετέωρη προσωπική της περιπέτεια. Γυναίκα και Άνδρας, Μάνα και Πατέρας σε µια οικογένεια που της ζητά να απολογηθεί για όσα λαχτάρησε αλλά δεν τα έζησε. Από ένα νησί του Αιγαίου, στη Θεσσαλονίκη, στην Αλεξάνδρεια, στο Κάϊρο, στην Αθήνα. Ελλάδα και Αίγυπτος, αλλά πουθενά ρίζα και φιλόξενη πατρίδα. Η Ελλάδα µετά τον εµφύλιο. Η Ελλάδα του Καραµανλή, της Δικτατορίας, η Ελλάδα του Ανδρέα. Παράλληλα µε την Αίγυπτο του Νάσερ, του Σαντάτ, του Μουµπάρακ. Γεγονότα στο Σουέζ και στην Κύπρο. Πόλεµος των έξη ηµερών, Πολυτεχνείο… Και δίπλα σε όλα αυτά η ζωή µιας γυναίκας που πρέπει να φέρει σε πέρας αυτά που είναι οι δικές της προτεραιότητες. Που πρέπει να µεγαλώσει τα παιδιά της, µέσα σε ένα περιβάλλον που απαιτεί συµβάσεις και συµβιβασµούς.

Ρόζα Εσκενάζυ – Παναγιώτης Μέντης

Η βασίλισσα του Ρεμπέτικου
Κεντρικό πρόσωπο και βασικό θέμα του θεατρικού έργου είναι η περιπετειώδης ζωή μιας γυναίκας-μύθου της ελληνικής λαϊκής σκηνής. Η Ρόζα Εσκενάζυ ήταν κορυφαία και χαρισματική ερμηνεύτρια του ρεμπέτικου και του σμυρνέικου τραγουδιού. Χαρακτηρίστηκε “η μεγάλη κυρία” των Μικρασιατών μουσικών που ήρθαν στην Ελλάδα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή.
Υπήρξε από τις ωραιότερες φωνές που έβγαλε το ρεμπέτικο τραγούδι. Ήξερε να ξεσηκώνει τους σεβνταλήδες θαμώνες με τα σκέρτσα και τα καμώματά της, γιατί, εκτός από έξοχη τραγουδίστρια, ήταν και θαυμάσια χορεύτρια. Η ζωή της περιβάλλεται από ένταση και μυστήριο, από την ημέρα που γεννήθηκε μέχρι τον θάνατό της. Μια διαδρομή με αφετηρία την Κωνσταντινούπολη του 1883 μέχρι την Αθήνα του 1980.
Η θρυλική Ρόζα μετακόμισε σε νεαρή ηλικία μαζί με τους γονείς της στη Θεσσαλονίκη και από το 1910 άρχισε να εμφανίζεται ως χορεύτρια σε διάφορα κέντρα και θέατρα. Από τα μέσα της δεκαετίας του ’20 κατέβηκε στην Αθήνα και ξεκίνησε μια δεύτερη καριέρα ως τραγουδίστρια.
Η Ρόζα Εσκενάζυ διατήρησε ως το τέλος της ζωής της (2 Δεκεμβρίου 1980) τα φυσικά της χαρίσματα και είχε την τύχη να μη φύγει λησμονημένη. Γνώρισε από νωρίς την αναγνώριση από τους μουσικολόγους και τους ερευνητές του ρεμπέτικου τραγουδιού.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η προσωπική της ζωή, αφού βίωσε ορισμένες από τις πιο σημαντικές δεκαετίες της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Πέρασε δια πυρός και σιδήρου μέσα από πολέμους, κατοχή, αντίσταση, δικτατορίες και άλλα γεγονότα κρατώντας πάντοτε τη δυναμική στάση μιας ανεξάρτητης γυναίκας που δεν σηκώνει μύγα στο σπαθί της.