Τάκης Καρβέλης (1925-2017)

Ο Τάκης Καρβέλης γεννήθηκε στο Αιτωλικό Μεσολογγίου το 1925.
Φοίτησε στο Μαράσλειο Διδασκαλείο και στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Εργάστηκε στη μέση εκπαίδευση από το 1953 ως το 1984, ως φιλόλογος, γενικός επιθεωρητής και σχολικός σύμβουλος.
Υπήρξε από τα ιδρυτικά μέλη της Εταιρείας Συγγραφέων, της οποίας διετέλεσε Γενικός Γραμματέας επί σειρά ετών (1986-1992).
Ήταν συνεκδότης του γιαννιώτικου περιοδικού “Δοκιμασία” και μέλος της συντακτικής επιτροπής των “Κειμένων Νεοελληνικής Λογοτεχνίας”, γυμνασίου και λυκείου. Δημοσίευσε τις συλλογές ποιημάτων, “Σήματα” (1956), “Κατάθεση” (1966), “Μετάφαση” (1972), “Γραφή παρανόμων” (1977), “Η μνήμη μισοφέγγαρο” (1983), “Δεν είναι ο περσινός καιρός” (1988), “Αλλαγή σκηνικού” (1991), “Τα ποιήματα της μικρής Ρεζεντά” (1995), “Στην άβυσσο της λήθης” (2002), “Κατάθεση 1956-2002” (2004), “Των αφανών” (2011). Επίσης, τις μελέτες “Η νεότερη ποίηση. Θεωρία και πράξη” (1983), “Δεύτερη ανάγνωση” (1984), “Δεύτερη ανάγνωση 2” (1991), “Κωσταντίνος Χατζόπουλος, ο πρωτοπόρος” (1998), “Μίνως Ζώτος” (2000), “Δεύτερη ανάγνωση 3” (2001), “Η γενιά του 1880” (2003), “Πολύτροπος αρμονία: Η κατά Κάλβον πολύτροπος αρμονία της ποίησης του Ελύτη” (2007).
Μετάφρασε πραγματείες του Ιωάννου του Χρυσοστόμου (1974) και τον διάλογο του Λουκιανού, “Λούκιος ή όνος” (1982).
Το 1999, τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου-Κριτικής για το βιβλίο του “Κωνσταντίνος Χατζόπουλος, ο πρωτοπόρος”, ενώ το 2016 τιμήθηκε με το Βραβείο Ιδρύματος Πέτρου Χάρη της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου του.
Έφυγε από τη ζωή στις 18 Ιανουαρίου 2017.

Δεύτερη ανάγνωση
Κριτικά κείμενα 1984-1991

Δεύτερη ανάγνωση
Κριτικά κείμενα 1992-2000
Τα κριτικά κείμενα του Γ΄ τόμου απαρτίζονται από εισηγήσεις που διαβάστηκαν κυρίως σε επιστημονικά συνέδρια και μελέτες που δημοσιεύτηκαν σε περιοδικά από το 1992 έως το 2000. Στο πρώτο μέρος δεσπόζουσα θέση κατέχει η ευρύτερη μελέτη “Ποίηση και ιστορία”, που παρακολουθεί την εξέλιξη της νεοελληνικής ποίησης από την Επτανησιακή (Σολωμός, Κάλβος) ως τη μεταπολεμική ποίηση (Λειβαδίτης, Σαχτούρης), σε απόλυτη συνάρτηση με τα ιστορικά δρώμενα. Στο δεύτερο μέρος ακολουθούν μελετήματα που αναφέρονται στο έργο είτε παλαιότερων ποιητών (Σολωμού, Παλαμά, Μαβίλη, Χατζόπουλου, Μαλακάση) είτε μεσοπολεμικών ή μεταπολεμικών ποιητών και πεζογράφων (Καρυωτάκη, Σεφέρη, Λειβαδίτη, Σαχτούρη, Φραγκιά, Γαλανάκη).

Η γενιά του 1880
Η γενιά του 1880 και η πρώτη μεταπαλαμική, που τη διαδέχτηκε, επωμίστηκαν το κύριο βάρος για το άνοιγμα της ελληνικής λογοτεχνίας προς τα σύγχρονα ιδεολογικά και λογοτεχνικά ευρωπαϊκά ρεύματα. Πρωτοστάτης αυτού του ανοίγματος ο Κωστής Παλαμάς, που στο αίτημα του “εθνικού χρωματισμού” των έργων τέχνης αντιτάσσει τη “διεθνοποίησιν της Φαντασίας”, φέρνοντας ως παράδειγμα τον Σολωμό, στον οποίο, υπό τον Έλληνα ποιητή, βλέπει τον Ευρωπαίο ποιητή.
Τα δύο αυτά αιτήματα, του εθνικού χρωματισμού και του εξευρωπαϊσμού, αλληλοσυμπληρούμενα και αξιοποιούμενα, θα αποτελέσουν το βασικό στήριγμα των ανανεωτικών προσπαθειών μιας ολόκληρης πεντηκονταετίας (1880-1930), που βρήκαν τη διέξοδό τους με τη γενιά του 1930.
Το βιβλίο αυτό έχει ως βασικό του αντικείμενο τη γενιά του 1880. Επειδή όμως απευθύνεται σε ένα ευρύτερο αναγνωστικό κοινό, που θέλει να γνωρίσει περισσότερο τη σημαντική αυτή περίοδο, καταβλήθηκε προσπάθεια να αναφερθούν, παράλληλα προς τις προσωπικές απόψεις του συγγραφέα, και οι απόψεις των μελετητών και ιστορικών της νεοελληνικής λογοτεχνίας.

Πολύτροπος αρμονία
Η κατά Κάλβον πολύτροπος αρμονία της ποίησης του Ελύτη:
Από τους “Προσανατολισμούς” ως το “Άξιον Εστί”
Η πρώτη ενασχόλησή μου με τις επιδράσεις που δέχτηκε ο Ελύτης από την ποίηση του Κάλβου άρχισε με τη μελέτη μου “Η κατά Κάλβον πολύτροπος αρμονία των Προσανατολισμών του Ελύτη” (1993). Όπως σημείωνα τότε, ο Ελύτης στη μελέτη του για την ποίηση του Κάλβου επιμένει, κυρίως, στα ιδιαίτερα εκείνα στοιχεία που διαμορφώνουν την ποιητική του και τα οποία εντοπίζονται βασικά στο μέτρο και το ρυθμικό βηματισμό του στίχου, το ρόλο του επιθέτου, τη ρητορική σκευή του λόγου, την εικονοπλαστική φαντασία και τη γλωσσική του ιδιορρυθμία. Ακολούθησαν οι μελέτες μου που εντοπίστηκαν και πάλι στους “Προσανατολισμούς” και αφορούσαν στο λειτουργικό ρόλο του επιθέτου (1994) και τη γλωσσική του ιδιορρυθμία (1997). Με την πάροδο όμως του χρόνου ωρίμασε μέσα μου η ιδέα να επεκτείνω την έρευνά μου και στις μεταγενέστερες συλλογές ως το Άξιον Εστί.
Η παρούσα μελέτη έχει βέβαια διαφοροποιηθεί και εμπλουτιστεί αισθητά σε σχέση με τις προηγούμενες μελέτες μου. Βασική μου μέριμνα όμως υπήρξε πάντοτε να στηρίζω τα συμπεράσματά μου στην ποίηση του Ελύτη και να τα ενισχύω με παραθέματα είτε από κριτικά κείμενα του ίδιου είτε άλλων που ασχολήθηκαν με το έργο του. Αν και κύριος στόχος μου υπήρξε οι επιδράσεις που δέχθηκε από την ποίηση του Κάλβου και όχι η αξιολόγηση της ποίησης του, αυτό πολλάκις κατέστη απαραίτητο, εφόσον βασική γραμμή της εργασίας μου είναι ότι ο ποιητής δεν αντιγράφει και δεν μιμείται δουλικά το πρότυπό του, αλλά το αξιοποιεί και το μεταποιεί δημιουργικά.

Των αφανών
Μες στο λαιμό μου έχουν στοιβαχτεί
τραγούδια τρυφερά. Στης αρπαχτής
τη χώρα πως να τραγουδήσω. Σφίγγω
τα χείλη και πιπιλίζω τους χυμούς
της πρωϊνής δροσιάς. Όμως που πήγαν
τα πουλιά. Εδώ συνδυό δεν περπατούν
συντρείς δεν κουβεντιάζουν. Ακούν
μονάχα τις ντουντούκες που ασταμάτητα
ουρλιάζουν και προχωρούνε στα τυφλά
και δεν ακούν το σφύριγμα του ανέμου
που αφήνει γύρω του το θρήνο και τον κοπετό.

Πηγές: EKEBI, BIBLIONET, Εκδόσεις Στιγμή, Εκδόσεις Καστανιώτη, Σοκόλη, Σαββάλας, Γαβριηλίδης

Related posts:

Σεραφείμ Λάππας Λίλα Τρουλινού Γιάννης Μύρτσης Ελένη Λόππα Πηνελόπη Σταυροπούλου Παναγιώτης Γαλανόπουλος Σωτήρης Κατσιµίχας Ασημένια Σαράφη Κωνσταντίνος Αλεξ. Δημητριάδης Ντίνος Λασκαράτος