Θόδωρος Σούμας

Εθνικές κινηματογραφίες, στιλ και σκηνοθέτες – Θόδωρος Σούμας

Το εξαντλημένο κινηματογραφικό βιβλίο του Θόδωρου Σούμα, “Εθνικές κινηματογραφίες, στιλ & σκηνοθέτες” επανεκδόθηκε πρόσφατα από τις εκδ. Αιγόκερως. Η νέα έκδοση περιλαμβάνει μερικά νέα κείμενα και ορισμένες αλλαγές, συμπληρώσεις και βελτιώσεις. Mεταξύ αυτών και μια σχετική βιβλιογραφία.
Το βιβλίο είναι δομημένο ανά χώρα παραγωγής. Περιλαμβάνει σκηνοθέτες και κινηματογραφικά θέματα ανά χώρα. Από τις χώρες της Ευρώπης ασχολούμαι με την Ιταλία (Αντονιόνι, Φελίνι, Μπερτολούτσι, αδελφοί Ταβιάνι και ιταλική κωμωδία). Με τη Γαλλία (Τατί, Γκοντάρ, Ζ.Ντεμύ, Ρομέρ, Π.Σερό) και το Βέλγιο (αδλφοί Νταρντέν). Με το γερμανικό και αυστριακό σινεμά (Φ.Λανγκ, Φασμπίντερ, Χάνεκε). Με τον πολωνικό κινηματογράφο (Σκολιμόφσκι, Κισλόφσκι). Με το τσέχικο σινεμά (Σβανκμάγερ). Καθώς και με το δανέζικο (Ντράγερ)..
Στο βιβλίο υπάρχει ένα μεγάλο μέρος αφιερωμένο στο ελληνικό σινεμά, ξεκινώντας από τις κωμωδίες του παλαιού ελληνικού κινηματογράφου και φτάνοντας στους νεότερους σκηνοθέτες των δεκαετιών του 1990 και του 2000. Στους Σακελλάριο, Αγγελόπουλο, Παναγιωτόπουλο, Βούλγαρη, Τσιώλη, Πανουσόπουλο, Περράκη, Νικολαϊδη, Σμαραγδή, Σταύρακα, Γιάνναρη, Λάνθιμο, Γραμματικό, Οικονομίδη, Χούρσογλου, Γκορίτσα, Μπουλμέτη, Αθανίτη, Αγγελική Αντωνίου, Α.Κόκκινο, Ο.Μαλέα, Ευαγγελάκου, Φραντζή, Αναστόπουλο και πολλούς άλλους.
Ασχολούμαι, επίσης, με τον σοβιετικό (βωβό σοβιετικό σινεμά, Αϊζενστάιν) και τον ρώσικο κινηματογράφο (Ταρκόφσκι), αλλά και τον γεωργιανοαρμένη Παρατζάνοφ.
Το “Εθνικές κινηματογραφίες, στιλ & σκηνοθέτες” περιέχει ένα αρκετά μεγάλο κεφάλαιο για Άγγλους σκηνοθέτες, παλιούς (Α.Χίτσκοκ) και μεταγενέστερους (Γκριναγουέι, Ντ.Τζάρμαν, Φρίαρς, Μ.Λι).
Ακόμη, ένα κεφάλαιο μεγαλύτερο, πιο εκτεταμένο, για Αμερικανούς σκηνοθέτες, κλασικούς έως και σύγχρονους (Πρέμινγκερ, Ντε Πάλμα, Γ.Άλεν, Κλ.Ίστγουντ, Ντ.Λιντς, Αδελφοί Κοέν, Γκ. Βαν Σαντ, Ταραντίνο, κ.α.)
Το βιβλίο ολοκληρώνεται με κείμενα για το ποιο σινεμά δύει και ποιο ανατέλλει, με το μεταμοντέρνο σινεμά, με τα ζητήματα της μετάδοσης, της διανομής και της προώθησης των φιλμ, την κριτική, και τέλος με τις σειρές στις πλατφόρμες streaming.

Ερμηνεία και κριτική, Αιγόκερως, 2023, 206 σελ.

Ο Βασίλης –ψευδώνυμο Γιάννης– στην αριστερά (1971-2008) – Θόδωρος Σούμας

Το πεζογραφικό αφήγημα/πολιτική μαρτυρία Ο Βασίλης –ψευδώνυμο Γιάννης– στην αριστερά, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Επίκεντρο, είναι μια αυτοβιογραφική ιστορία της δικτατορίας και της μεταπολίτευσης. Διηγείται, μάλλον ανάλαφρα, χιουμοριστικά, και όταν απαιτείται, συναισθηματικά και δραματικά, και μερικές φορές αποστασιοποιημένα, με κριτικό μάτι και διαύγεια, την πολυπλόκαμη και πολυετή ιστορία της ένταξης ενός νέου, των φίλων και συναγωνιστών του στην αντιδικτατορική πολιτική, επί χούντας, και περαιτέρω στην ανανεωτική αριστερά, στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, ως τα χρόνια της μεταπολίτευσης και της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, και της διακυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ επί Α.Παπανδρέου και Κ.Σημίτη. Το μυθιστορηματικό, βιωματικό αφήγημα δεν διηγείται ηρωικές ή επαναστατικές, συνταρακτικές πράξεις, παρά μόνο την καθημερινότητα μερικών, ανήσυχων, πολιτικοποιημένων νέων και ορισμένων, πολιτικοποιημένων, ανήσυχων μεσηλίκων της ευρωαριστεράς. Το μεγάλο μέρος του αποτελείται από αυθεντικές εμπειρίες. Λίγα κομμάτια είναι μυθοπλαστικής έμπνευσης, αλλά έχουν κι αυτά αφετηρία την κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα της εποχής.
Το πεζογράφημα/μαρτυρία Ο Βασίλης –ψευδώνυμο Γιάννης– στην αριστερά (1971-2008) αποτελεί το δεύτερο μέρος μιας βιωματικής τριλογίας αυτομυθοπλασιών του συγγραφέα.
Η τριλογία αυτή που την έχω ονομάσει “τριλογία της φυγής και της σπατάλης”, άρχισε να εκδίδεται το 2019 ανάποδα από τη χρονολογική, κανονική σειρά των πεζογραφημάτων της, δηλαδή πρώτο εκδόθηκε το τρίτο χρονολογικά βιβλίο της, από τις εκδόσεις Βακχικόν, Το ημερολόγιο ενός αδέξιου εραστή. Ακολούθως εκδόθηκε, τώρα, το δεύτερο χρονολογικά βιβλίο της Ο Βασίλης –ψευδώνυμο Γιάννης– στην αριστερά (1971-2008).Θα ακολουθήσει το ουσιαστικά και τυπικά πρώτο βιβλίο, που λέγεται Τα αγόρια που πάντα έφευγαν. Τα βιβλία αυτά αντιστοιχούν, στη σωστή σειρά, όπως την αναφέρω, σε τρεις φάσεις της ζωής του ίδιου κεντρικού προσώπου, αν και εμφανίζεται με διαφορετικά ονόματα, Αποστόλης στο πρώτο, Βασίλης στο δεύτερο και Φάνης στο τρίτο: Το πρώτο πεζογράφημα επικεντρώνεται στην εφηβική ηλικία στη συνοικία όπου μεγάλωσε, το δεύτερο στην νεανική ηλικία της πολιτικοποίησης και των σπουδών, και το τρίτο στους άτυχους έρωτες του πρωταγωνιστή, ως μεσήλικα.

Αφήγημα, Μαρτυρία, Επίκεντρο, 2023, 200 σελ.

Κινηματογραφικοί Δημιουργοί – Θόδωρος Σούμας

Το βιβλίο “Κινηματογραφικοί Δημιουργοί” ξεκινά με δυο εισαγωγικά, γενικά κείμενα. Κατόπιν περιλαμβάνει κείμενα για το ευρωπαϊκό σινεμά ανά χώρα παραγωγής. Για ταινίες από τη Γερμανία (του Φριτς Λανγκ, του Ζίμπερμπεργκ, του Χάνεκε), για το γαλλικό σινεμά (Φρανζί, Ριβέτ, Μαρκέρ, Μπενουά Ζακό, Ασαγιάς, Α.Κεσίς), για ισπανόφωνους σκηνοθέτες (Μπουνιουέλ, Ρουίζ και Pablo Larraín) και για το ιταλικό σινεμά (Αντονιόνι, Ταβιάνι, Μπελόκιο και Μορέτι)· για δανέζικες ταινίες (του Φον Τρίερ και της Ελ-Τούκι) και κατόπιν για δημιουργούς της ανατολικής Ευρώπης (Γιάντσο, Ζανούσι, Ταρκόφσκι, Μουντρουτσό).
Έπεται μεγάλο κεφάλαιο για το ελληνικό σινεμά, με αφετηρία τους Αγγελόπουλο, Τσιώλη και Γαβρά, που ακολουθεί κομμάτι για τους σύγχρονους Έλληνες σκηνοθέτες, Λάνθιμο, Οικονομίδη, Γιάνναρη, Γραμματικό, Μπουλμέτη, Παπαδημητρόπουλο, Κούτρα, Αθανίτη, Μαλέα, Χούρσογλου, Γκορίτσα, Τσίτο, Φραντζή, Τσαγγάρη, Κορνήλιο, Αγγελ.Αντωνίου, Τζουμέρκα, Αβρανά, κ.α.
Ιδιαίτερο βάρος έχει το μεγάλο κομμάτι για το αγγλόφωνο, αμερικάνικο και αγγλικό σινεμά, αναφερόμενο στους Χίτσκοκ, Πρέμινγκερ, Κιούμπρικ, Ντε Πάλμα, Ίστγουντ, Μάλικ, Ντ.Λιντς, Κοέν, Σπάικ Λι, Λινκλέιτερ, Στίλμαν, Ταραντίνο, Φίντσερ, Σόρκιν, Μπάρι Τζένκινς, Εγκογιάν, κ.α. και τους Βρετανούς Νόλαν, Μπούρμαν, Μάικ Λι και Μέντες. Το βιβλίο συνεχίζει με τον κινηματογράφο της ανατολικής Ασίας, τον γιαπωνέζικο και τον κινέζικο (Ζία Ζανγκέ και Χου Μπο). Το βιβλίο κλείνει με τη σχετική εκτεταμένη βιβλιογραφία.

Ερμηνεία και κριτική, Κινηματογράφος, Αιγόκερως, 2021, 350 σελ.

Το ημερολόγιο ενός αδέξιου εραστή – Θόδωρος Σούμας

Η ιστορία, με ήρωες έναν άντρα και τις γυναίκες που ερωτεύεται, περιστρέφεται γύρω από το μοτίβο του ανεκπλήρωτου πόθου: Άγονοι έρωτες, αδυναμία πραγμάτωσης κι ενσάρκωσης της σεξουαλικής επιθυμίας, ερωτική αποστέρηση, πίκρα του ατελέσφορου έρωτα. Αλλά και συγκρούσεις ανάμεσα στα δύο φύλα, ανάμεσα στον έρωτα και τον σεξισμό, τον ρομαντισμό και τη φαλλοκρατία, το συναίσθημα και τον κυνισμό, το πάθος και τη ματαίωση· αντιθέσεις μεταξύ των τάσεων των ανθρώπων για άμεσο, πρωτογενές σεξ και για διάλογο με το άλλο φύλο.

Γύρω από τον Φάνη περιφέρονται λικνιζόμενες, δελεαστικές γυναίκες που δεν μπορεί να αδράξει. Γραμμένο άλλοτε σε ένα ύφος ημερολογιακό, εσωτερικών σκέψεων, και άλλοτε σκωπτικό και διαλογικό, ηδυπαθές και ενίοτε ζοφερό, το μυθιστόρημα αφηγείται μία κεντρική, «σύγχρονη», σκοτεινή ερωτική ιστορία του ήρωα που περιστρέφεται γύρω από την ίδια γυναίκα, την Ηλέκτρα, και, εμβόλιμες, διαφορετικές παλαιότερες ερωτικές σχέσεις του.

Επιμέλεια: Αθηνά Μαλαπάνη

Νουβέλα, Εκδόσεις Βακχικόν, 2019, 116 σελ.

Εθνικές κινηματογραφίες, στιλ και σκηνοθέτες – Θόδωρος Σούμας

Ιταλικός κινηματογράφος:
– Ο σκηνοθετικός χειρισμός του χρόνου, στις αρχές του μοντέρνου ιταλικού σινεμά
– Ο ποιητικός κινηματογράφος του Φεντερίκο Φελίνι
– Η ιταλική κωμωδία, ο Μονιτσέλι, ο Κομεντσίνι και ο Ρίζι
– Μπερνάρντο Μπερτολούτσι
– Αδελφοί Πάολο και Βιτόριο Ταβιάνι

Γαλλικός κινηματογράφος:
– Ο φλεγματικός στιλίστας κ. Ζακ Τατί
– Η γκονταρική αισθητική και οργάνωση του νοήματος Ζακ Ντεμί
– Η πρόταση του Ερίκ Ρομέρ
– Πατρίς Σερό: Σκοτώνουμε ό,τι αγαπάμε

Βελγικός κινηματογράφος:
– Αδελφοί Νταρντέν: “Σας σκέφτομαι”…

Ερμηνεία και κριτική, Αιγόκερως, 2009, 206 σελ.

Κινηματογράφος και έρωτας – Θόδωρος Σούμας

Το βιβλίο πραγματεύεται τη σχέση του κινηματογράφου με τον έρωτα, με τις σχέσεις των δύο φύλων, τη σεξουαλικότητα και τον ερωτισμό· τη νοηματοδότηση των θεμάτων αυτών μέσα στο αισθητικό φιλμικό σύνολο, την κινηματογραφική μορφή που παίρνουν αυτές οι σημασίες, και την ιδιαίτερη αισθητική και το νόημά τους στο κινηματογραφικό σύμπαν, ανά ταινία και σκηνοθέτη. Η επιλογή των σκηνοθετών έγινε με αφετηρία την αισθαντικότητά τους, αλλά όχι μόνον. Έγινε γιατί έχουν αναπτύξει στα έργα τους έναν προβληματισμό γύρω από το θέμα του έρωτα, γιατί έχουν σκύψει πάνω από τη ζήτημα της σεξουαλικότητας ή των σχέσεων των δύο φύλων -και κυρίως γιατί τους αγαπάμε…

Ερμηνεία και κριτική, Αιγόκερως, 2005, 315 σελ.

Η Κλαίρη και η θάλασσα – Θόδωρος Σούμας

Τρεις ιστορίες


Ύστερα από τρία δοκιμιακά κινηματογραφικά βιβλία, το τελευταίο βιβλίο του Θόδωρου Σούμα περιέχει τρία διηγήματα που αφηγούνται αντίστοιχες ερωτικές ιστορίες. Τρία αφηγήματα που διερευνούν τη σχέση σεξουαλικότητας και εξουσίας και έχουν σαν πρώτη ύλη τις σχέσεις του άντρα με τη γυναίκα την πολιτική και τον ερωτισμό.

Διηγήματα, Απόπειρα, 2001, 124 σελ.

12 Ευρωπαίοι σκηνοθέτες – Θόδωρος Σούμας

Κουστουρίτσα, Μορέτι, Φρίαρς, Κισλόφσκι, Ρομέρ, Πιαλά, Σαμπρόλ, Γκοντάρ, Τριφό, Μπουνιουέλ, Βισκόντι, Λανγκ
Το βιβλίο αυτό ασχολείται με κείμενα για δώδεκα δημιουργούς του ευρωπαϊκού κινηματογράφου που αγαπήσαμε, ξεκινώντας από το σύγχρονο Κουστουρίτσα και πηγαίνοντας πίσω στο χρόνο ως το Φριτς Λανγκ. Ο κοινός παρονομαστής του έργου αυτών των μεγάλων σκηνοθετών είναι το συνταίριασμα αισθαντικού και διανοητικού κινηματογράφου.
Ορισμένοι σημαντικοί -από αυτήν την οπτική – ευρωπαίοι σκηνοθέτες που λείπουν από το βιβλίο, αποτέλεσαν αντικείμενο μελέτης του πρώτου βιβλίου του συγγραφέα: “Κινηματογράφος και σεξουαλικότητα / ερωτισμός (οι Φελίνι, Παζολίνι, Φερέρι, Στέρνμπεργκ)”. Τέλος στο κείμενο για τον Τριφό έχει συνεργαστεί η Μαρία Γαβαλά.

Σκηνοθέτες και παραγωγοί, Αιγόκερως, 1999, 156 σελ.

Έρωτας, ψυχολογία και αισθητική στο χολλυγουντιανό σινεμά – Θόδωρος Σούμας

Στο βιβλίο αυτό περιλαμβάνονται κείμενα για το χολλυγουντιανό κινηματογράφο. Πρώτα και κύρια για τον κλασικό αμερικάνικο κινηματογράφο και ορισμένα κλασικά είδη του (φιλμ νουάρ και κομεντί), που είναι από παράδοση ερωτικά φορτισμένα. Ακολουθούν κείμενα για το μεταγενέστερο, κλασικότροπο αμερικάνικο σινεμά (πιο συγκεκριμένα, τις σύγχρονες απόπειρες για φιλμ νουάρ – Πολάνσκι, Ράφελσον και τη σύγχρονη αμερικάνικη κωμωδία, π.χ. τον Μπλέικ Έντουαρντς).

Ερμηνεία και κριτική, Αιγόκερως, 1992, 159 σελ.

Κινηματογράφος και σεξουαλικότητα-ερωτισμός – Θόδωρος Σούμας

Θεωρία. Κινηματογράφος και ερωτική λογοτεχνία. Σκηνοθεσία. Αισθητική – ιδεολογικές κατευθύνσεις. Το σινεμά πορνό (σοφτ και χαρντ). Ο “ερωτικός κινηματογράφος των δημιουργών”: Μπουνιουέλ, Στέρνμπεργκ, Όσιμα, Παζολίνι, Φερρέρι, Φελλίνι, Μακαβέγιεφ, Μπορόβτζυκ. Ελληνικός κινηματογράφος.

Ερμηνεία και κριτική, Αιγόκερως, 1983, 160 σελ.