Σπούδασε κλασική φιλολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Σήμερα διδάσκει νεότερη λογοτεχνία στο Φιλολογικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Κρήτης. Το 1990 εξέδωσε την πρώτη της συλλογή διηγημάτων, “Φιλοξενούμενη”, από τις εκδόσεις της Εστίας. κολούθησαν οι συλλογές διηγημάτων “Εκδρομές με φίλες”, Εστία, 1993, “Τα όρια της ζεστασιάς”, Πόλις, 1999, “Εκδοχές της Πηνελόπης”, Πόλις, 2002, καθώς και το μυθιστόρημα “Έρωτας στον καιρό της ειρωνείας”, Ελληνικά Γράμματα, 2008. Κυρίαρχα θέματα της πεζογραφίας της είναι οι λεπτές ψυχολογικές αποχρώσεις στις σχέσεις των δύο φύλων, σε ό,τι αφορά τον έρωτα και τις προκλήσεις της πίστης και της απιστίας, από την οπτική γωνία των γυναικών -θέματα τα οποία χειρίζεται με χιούμορ, παρατηρητικότητα και μια ελαφρά ειρωνική διάθεση. Διηγήματά της έχουν μεταφραστεί στα ισπανικά, στα ιταλικά, στα γαλλικά και στα φινλανδικά. Η ερμηνευτική-ιστορική συμβολή της στη νεοελληνική λογοτεχνία, “Η λογοτεχνία στην ταραγμένη δεκαετία 1940-1950” (εκδ. Πόλις, 2005), τιμήθηκε με το Κρατικό Λογοτεχνικό Βραβείο Δοκιμίου-Κριτικής το 2006.
Έρωτας στον καιρό της ειρωνείας (2008), Ελληνικά Γράμματα
Διηγήματα
Φιλοξενούμενη (1990), Βιβλιοπωλείον της Εστίας
Εκδρομές με φίλες (1993), Βιβλιοπωλείον της Εστίας
Τα όρια της ζεστασιάς (1999), Πόλις
Εκδοχές της Πηνελόπης (2002), Πόλις
Αφηγήσεις
Και βέβαια αλλάζει! (2014), Κίχλη
… Κάτι ν’ αλλάξει! Μα πώς; (2019), Κίχλη
Θεατρικά έργα
6 γαλάζια μολύβια για τη Σμύρνη (2022), Σοκόλη
Δοκίμια-Μελέτες-Ερμηνεία και κριτική
Οι περιπέτειες της νεότητας (1995), Εκδόσεις Καστανιώτη
Η φωνή του γενέθλιου τόπου (1997), Πόλις
Η λογοτεχνία, μια σκανταλιά, μια διαφυγή ελευθερίας (2003), Πόλις
Η λογοτεχνία στην ταραγμένη δεκαετία 1940-1950 (2005), Πόλις
Λεμονοδάσος (2020), Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
Συλλογικά έργα
Έρωτας σε πρώτο πρόσωπο (1997), Κέδρος
Η παλαιότερη πεζογραφία μας (1997), Σοκόλη
Καρυωτάκης και καρυωτακισμός (1998), Σχολή Μωραΐτη
Κύμινο και κανέλα (1998), Εκδόσεις Πατάκη
Ο πόλεμος του 1897 (1999), Σχολή Μωραΐτη
Μνήμη Παντελή Πρεβελάκη και Νίκου Καζαντζάκη (2000), Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Ρεθύμνης
Οκτώ θανάσιμα αμαρτήματα (2001), Εκδόσεις Πατάκη
Πρακτικά Β’ διεθνούς συνεδρίου για τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη (2002), Δόμος
Γρανίτα από λεμόνι (2003), Κέδρος
Το ταξίδι από τους αρχαίους έως τους νεότερους χρόνους (2003), Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών
Σύγχρονοι μηχανισμοί βίας και καταπίεσης (2006), Σχολή Μωραΐτη
90 χρόνια από την Ένωση της Κρήτης με την ελεύθερη Ελλάδα (2007), Ιστορική Λαογραφική Εταιρεία Ρεθύμνης
Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα (2007), Βιβλιόραμα
“Χαμηλές φωνές” στη λογοτεχνία (2009), Σχολή Μωραΐτη
Εισαγωγή στην ποίηση του Ρίτσου (2009), Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
Πολυφωνία (2009), Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
Η ελληνική νεολαία στον 20ό αιώνα (2010), Θεμέλιο
Μ. Καραγάτσης: Ιδεολογία και ποιητική (2010), Μουσείο Μπενάκη
Ο Καζαντζάκης στον 21ο αιώνα (2010), Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
Εισαγωγή στο έργο του Καζαντζάκη (2011), Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
Ημερολόγιο 2012: Η δική μας Ελλάδα (2011), Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη
Ταυτότητες στον ελληνικό κόσμο (από το 1204 έως σήμερα) (2011), Ευρωπαϊκή Εταρεία Νεοελληνικών Σπουδών
Για μια ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας του εικοστού αιώνα: Προτάσεις ανασυγκρότησης, θέματα και ρεύματα (2012), Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
Η κερένια κούκλα (2013), Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
Τα πάθη στη λογοτεχνία (2016), Εκδόσεις Καστανιώτη
Ήτον πνοή, ίνδαλμα αφάνταστον, όνειρον…: Διηγήματα ερωτικά (2017), Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης
Μα τι γυρεύουν οι ψυχές μας ταξιδεύοντας; (2018), Νεφέλη
Μεταφράσεις
Todorov, Tzvetan, Ποιητική (1989), Γνώση
6 γαλάζια μολύβια για τη Σμύρνη – Αγγέλα Καστρινάκη
Στο 6 γαλάζια μολύβια για τη Σμύρνη της Αγγέλας Καστρινάκη βλέπουμε τον μεγάλο συγγραφέα Κοσμά Πολίτη να σιγοτραγουδά παράφωνα ένα σμυρναίικο τραγούδι, να σχεδιάζει το μυθιστόρημά του Στου Χατζηφράγκου, φόρο τιμής στη Σμύρνη όπου μεγάλωσε, τον παρακολουθούμε πώς προσπαθεί να διαχειριστεί παλιά τραύματα και απωθημένα γεγονότα της ζωής του. Τι θα αφηγηθεί στο έργο του: τον θάνατο ή την ανάσταση; Και τι θα πει για τον παλιό εχθρό, τον Τούρκο; Επί σκηνής και η Ερευνήτρια, που είναι αφιερωμένη σε εκείνον και στο έργο του, αλλά πότε πότε του θέτει οδυνηρά ερωτήματα. Στο υπόγειο, η μισότρελη αδελφή του, αθέατη, γυαλίζει διαρκώς τα ασημένια κουταλάκια που έφερε απ’ τη Σμύρνη. Την εμφάνισή του, αντίθετα, κάνει ένας ήρωας του μυθιστορήματος, που συζητά με τον δημιουργό του τα παλιά, ενώ του εκθέτει και τα επιτεύγματά του ως πρόσφυγας, όσα έκανε πολύ μετά το τέλος του μυθιστορήματος.
Ένα έργο για τη μνήμη που κοιμάται για χρόνια κι έπειτα ξυπνά αλαφιασμένη, ένα έργο για την έχθρα αλλά προ πάντων για τη συμφιλίωση – τόσο με τους άλλους όσο και με τον εαυτό.
Το έργο θα παρουσιαστεί εφέτος στο Φεστιβάλ Φιλίππων
Θεατρικό, Σοκόλη, 2022, 80 σελ.
Λεμονοδάσος – Κοσμάς Πολίτης, Αγγέλα Καστρινάκη
Αναζητώντας το χρυσόμαλλο δέρας:
ένα ταξίδι στους μύθους και στα σύμβολα του Λεμονοδάσους
Το Λεμονοδάσος αφηγείται την ιστορία του έρωτα ανάμεσα στον Παύλο και στη Βίργκω. Δυο νέοι που διαφέρουν πολύ μεταξύ τους –με ροπή προς τους εύκολους έρωτες ο Παύλος, περήφανη παρθένα η Βίργκω– αγαπούν με πάθος ο ένας τον άλλον και τον παιδεύουν εξίσου. Η ιστορία διαδραματίζεται στην αστική Αθήνα και στον κοσμικό Πόρο κατά τη δεκαετία του 1920, με άρωμα εποχής αλλά και με προβληματισμούς που παραμένουν επίκαιροι. Να παντρευτεί κανείς το πρόσωπο που αγαπά ή να μη διασύρει τον έρωτά του μες στη σκόνη της καθημερινότητας; Μήπως η ευτυχία έγκειται «στα όνειρά μας που μένουν ανέπαφα από τη φθορά της ζωής»; Ένα δροσερό και βαθύ έργο, ένα κλασικό κείμενο της νεοελληνικής λογοτεχνίας.
Η μελέτη της Αγγέλας Καστρινάκη επιχειρεί να αποκαλύψει το κρυμμένο υπόστρωμα του έργου, το πυκνό συμβολικό του δίχτυ. Βήμα το βήμα η συγγραφέας φέρνει στην επιφάνεια τη δεύτερη σημασία των ονομάτων, των τόπων, των πράξεων των ηρώων. Το δάσος, η ανάβαση, ο χορός, το ταξίδι, η ενατένιση των άστρων ή ακόμα και ένα λουτρό με παγωμένο νερό ανάγονται στις μυστηριακές αρχετυπικές τους μήτρες. Το ταξίδι του ήρωα για την απόκτηση του «καστανόμαλλου δέρατος», που συμβολίζει την αναζήτηση της τελειότητας, γίνεται ταυτόχρονα και μια περιπλάνηση στους μύθους και στα σύμβολα του ανθρώπινου πολιτισμού.
Μυθιστόρημα, Ερμηνεία και κριτική, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2020, 536 σελ.
… Κάτι ν’ αλλάξει! Μα πώς; – Αγγέλα Καστρινάκη
Στο “… Κάτι ν’ αλλάξει! Μα πώς;” παρακολουθούμε τη ζωή της Ειρήνης στα χρόνια 1979-1984, μια εποχή που η κοινωνία διψούσε για “αλλαγή”. Η Ειρήνη, μόνη σε μια άγνωστη πόλη, στη Θεσσαλονίκη, περνάει δύσκολες μέρες, ώσπου μέσα από τη συμμετοχή της στη νεολαιίστικη οργάνωση Ρήγας Φεραίος ενσωματώνεται στη φοιτητική κοινωνία.
Ζει τη φοιτητική ζωή: σινεμά, ταβερνεία, φιλίες, έρωτες ή ερωτικές δοκιμές· εκδίδει ένα περιοδικό· μετά την αρχική απώθηση προς τα αμφιθέατρα και τα μαθήματα, ανακαλύπτει τη χαρά της μάθησης, ενώ ταυτόχρονα προβληματίζεται για τους θεσμούς και την εκπαιδευτική διαδικασία. Μπορεί άραγε κάτι να αλλάξει σε αυτόν τον τόπο; Πριν από μερικά χρόνια απαντούσε: “Και βέβαια αλλάζει!”. Τώρα συνειδητοποιεί τη δυσκολία, σκέφτεται όμως πως δεν πρέπει να παραιτείται κανείς από την επιθυμία “κάτι ν’ αλλάξει”.
Στο βιβλίο συμβάλλουν με τις αφηγήσεις τους παλιοί φίλοι, συμφοιτητές, καθηγητές και “βοηθοί”, αλλοτινοί σύντροφοι στον ίδιο πολιτικό χώρο, που μετακινήθηκαν είτε προς τη σοσιαλδημοκρατία είτε προς τη “ριζοσπαστική Αριστερά”, και αλλοτινοί αντίπαλοι. Όλοι μαζί συνθέτουν ένα ψηφιδωτό για τα χρόνια της Μεταπολίτευσης με τις μεγάλες προσδοκίες, τα κάποια βήματα μπροστά, αλλά και την αρχή των μελλοντικών δεινών.
Αυτοβιογραφία, μυθοπλασία και μαρτυρία συγχρόνως, με αιχμές προς το σήμερα, το αφήγημα αυτό αποτελεί τη συνέχεια του “Και βέβαια αλλάζει!” (2014), διαβάζεται όμως και ανεξάρτητα.
Αφηγήσεις, Κίχλη, 2019, 344 σελ.
Και βέβαια αλλάζει! – Αγγέλα Καστρινάκη
Αφήγημα για τη Μεταπολίτευση
ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ, 1974. Μετάβαση στη δημοκρατία. Έκρηξη των προσδοκιών. Πολιτικοποίηση. Ένα κορίτσι μεγαλώνει στην Αθήνα. Μόλις που καταλαβαίνει τι συμβαίνει γύρω της, συμμετέχει ωστόσο σε συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις. Εντάσσεται σε μαθητική παράταξη και σε οργάνωση νεολαίας. Αρχίζει να σχηματίζει άποψη για τον κόσμο. Μαθαίνει ότι “ο σοσιαλισμός ή θα είναι δημοκρατικός ή δεν θα υπάρξει καθόλου”. Γνωρίζει επίσης: τη φιλία, τη συντροφικότητα, την ομαδική προσπάθεια, καθώς και τον “ναρκισσισμό των μικρών διαφορών”. Μαθητεύει στα μυστικά της γλώσσας και της γραφής. Ταυτόχρονα αναζητά εναγωνίως κάποιον να αγαπήσει.
Η ιστορία της πρωταγωνίστριας εμπλουτίζεται με τις αφηγήσεις άλλων προσώπων, που προσφέρουν στοιχεία από διαφορετικούς χώρους και διαφορετικά κοινωνικά περιβάλλοντα.
Πρόκειται για αφήγημα που κινείται στα όρια μεταξύ αυτοβιογραφίας, μαρτυρίας και μυθοπλασίας. Με μία έννοια θα μπορούσε να θεωρηθεί μυθιστόρημα μαθητείας. Ζητά να αποδώσει το κλίμα της κρίσιμης εποχής στο επίπεδο της πολιτικής, του πολιτισμού και των νοοτροπιών, εκεί όπου το προσωπικό συναντιέται με το πολιτικό. Συγχρόνως προσπαθεί να απαντήσει σε ερωτήματα: Τι κληροδότησε η Μεταπολίτευση στη σημερινή εποχή; Μπορούμε άραγε, απαλλαγμένοι από τις αφέλειες εκείνων των χρόνων, να ξαναβρούμε τον αέρα της δημιουργικότητας που έπνευσε τότε; Μπορούμε να αλλάξουμε τον εαυτό μας και την κοινωνία;
Αφηγήσεις, Κίχλη, 2014, 264 σελ.
Έρωτας στον καιρό της ειρωνείας – Αγγέλα Καστρινάκη
Στα πάθη, να ξέρεις, μπορεί να ελπίζεις ότι θα ξεπεράσεις τα όρια του κοινού, βαρετού ανθρώπου, αλλά και στα πάθη να φοβάσαι ότι ελλοχεύει ο κίνδυνος της καταστροφής σου. Έστω κι έτσι, όμως, ακόμη κι αν, ζώντας με τα πάθη, κινδυνεύεις να καταστραφείς, είναι καλύτερα, αντί να περιπέσεις στην θανατηφόρα αδράνεια που σου επιφυλάσσει η απουσία των παθών. Ζωντανά τα πάθη, μπορούμε να πούμε παραφράζοντας τα λόγια του Λούθηρου, είναι η καταστροφή σου, πεθαίνοντας, όμως, θα γίνουν ο θάνατός σου!
Νεαρή γυναίκα με ικανοποιητική οικογενειακή ζωή συνάπτει αιφνιδίως εξωσυζυγική σχέση· την ίδια εποχή, ο άντρας της αποκτά κι αυτός έναν εκτός γάμου δεσμό με αρκετά νεότερή του κοπέλα. Το μεγάλο πάθος οδηγεί την ηρωίδα στη λυτρωτική απώλεια κάθε αναστολής και αυτοελέγχου, στην πλήρη ταύτιση με τον άλλο και με τον εαυτό της, στη συμφιλίωση ακόμα και με την ιδέα του θανάτου. Η εξέλιξη όμως θα αναδείξει εντέλει τη σημασία της νηφαλιότητας, του χιούμορ, της κριτικής απόστασης. Απογοητευτική αλλά και αποκαλυπτική, εργαλείο αυτογνωσία, η ειρωνεία θα επιστρέψει…
Το μυθιστόρημα ασχολείται με το διαρκές θέμα της φθοράς των σχέσεων, της απιστίας, το πειρασμού της αυτοκτονίας. Έργο αναστοχαστικό, εμπλέκει στις σελίδες του ποικίλες ιστορίες ερωτικών τριγώνων: από τις “Εκλεκτικές συγγένειες” του Γκαίτε και την “Απιστία” του Μπέργκμαν έως την παθιασμένη σχέση της Πηνελόπης Δέλτα με τον Ίωνα Δραγούμη. Η διαφορά είναι ότι η ιστορία της Αγγέλας Καστρινάκη διαδραματίζεται στις μέρες μας, την εποχή της άκρας αυτοσυνειδησίας· δηλαδή, στον καιρό της ειρωνείας. Το πάθος αλλά και το χιούμορ, η απώλεια του αυτοελέγχου αλλά και η ειρωνεία αποτελούν αντικείμενα του μυθιστορήματος, όπως και τρόπος της γραφής του.
Μυθιστόρημα, Ελληνικά Γράμματα, 2008, 377 σελ.
Η λογοτεχνία στην ταραγμένη δεκαετία 1940-1950 – Αγγέλα Καστρινάκη
Πώς αντιδρά η λογοτεχνία την εποχή της βίας; Πώς συμπεριφέρεται ο καλλιτέχνης σε στιγμές απόγνωσης, πείνας, διαρκούς κινδύνου;
Η λογοτεχνία των ταραγμένων χρόνων 1940-1950 επιφυλάσσει πολλές εκπλήξεις. Μετά την καλλιτεχνική πανστρατιά του ’40, η κατάπαυση κάθε αγωνιστικού φρονήματος: η φυγή σε ιδεατά “νησιά”, ο αισθητισμός, ο εξεζητημένος ερωτισμός ακόμα και εκδηλώσεις συμπάθειας προς τους αντιπάλους.
Από το ’43 και έπειτα, η αντίσταση και η ηγεμονία της αριστεράς. Στον εμφύλιο, σφοδρές διαμάχες αλλά και λανθάνουσες συγκλίσεις. Οι “εθνικές αξίας” στη διελκυστίνδα. Τέλος, το εναγώνιο ερώτημα για τη νομιμοποίηση της τέχνης την εποχή της εμφύλιας βίας, των εκτοπίσεων, των βασανισμών.
Το βιβλίο της Αγγέλας Καστρινάκη, μια εξιστόρηση των πνευματικών φαινομένων αλλά και των ανθρώπων συμπεριφορών στα ταραγμένα χρόνια του πολέμου, της Κατοχής και του εμφυλίου, εστιάζει στις αναπάντεχες όψεις της εποχής και δοκιμάζει να κλονίσει ποικίλα μυθεύματα.
Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου – Κριτικής 2006
Ερμηνεία και κριτική, Πόλις, 2005, 566 σελ.
Η λογοτεχνία, μια σκανταλιά, μια διαφυγή ελευθερίας – Αγγέλα Καστρινάκη
Αφηγήσεις και δοκίμια
Πώς κατεβαίνει σε ένα μικρό παιδί η ιδέα να γίνει συγγραφέας; Πώς προπονείται για να πετύχει τον στόχο του; Τι μαθαίνει από τον παππού του, τι από την είρωνα οικογένειά του, τι από τους δασκάλους; Πού μαθήτευσαν οι νέοι στη δεκαετία του ’70; Σε ποια ανήλιαγα κομματικά γραφεία και σε ποιες ταβέρνες έμαθαν να διαβάζουν και να σκέφτονται για τον κόσμο; Πώς ισορροπεί κανείς ανάμεσα στον έρωτα για τη λογοτεχνία και στη συζυγική αγάπη για τη φιλολογία; Πότε η ανηθικότητα σε ένα κείμενο είναι πηγή απόλαυσης και πότε πηγή αγανάκτησης; Πώς έζησε η Πηνελόπη στον λογοτεχνικό 20ό αιώνα και πώς ο Οδυσσέας; Γιατί φοβόντουσαν να ταξιδέψουν οι λογοτεχνικοί ήρωες έως πρόσφατα;
Δεκαοκτώ κείμενα που με τη μέθοδο της αυτοπαρατήρησης, τα περισσότερα, ζητούν να αναδείξουν όψεις της σχέσης μας με τη λογοτεχνία, με την αισθητική και με την εποχή μας.
Αφηγήσεις, δοκίμια, Πόλις, 2003, 287 σελ.
Εκδοχές της Πηνελόπης – Αγγέλα Καστρινάκη
Πέντε σύγχρονες εκδοχές της μυθικής Πηνελόπης αποτελούν τον βασικό κορμό του βιβλίου. Ούτε ολότελα πιστή ούτε ολότελα άπιστη, αλλά σε μια διαρκή ταλάντευση ανάμεσα στην πίστη και στην απιστία, η Πηνελόπη στον 21ο αιώνα δοκιμάζει διαρκώς να ισορροπήσει στο δύσκολο παιχνίδι των συζυγικών και των ευρύτερων ερωτικών σχέσεων.
Με μια ροπή οπωσδήποτε προς τα ερωτικά τρίγωνα, αλλά και με μια επίγνωση του φευγαλέου χαρακτήρα της γοητείας, προβαίνει σε ποικίλες διευθετήσεις της ζωής της. Απόλυτα πιστή φαίνεται πως μένει μονάχα όταν ο Οδυσσέας είναι απών…
Με χούμορ και κυρίως με ειρωνεία η Αγγέλα Καστρινάκη στήνει τις εκδοχές της σύγχρονη Πηνελόπης, χωρίς βίαιη ανατροπή του αρχαίου μυθικού προτύπου, αλλά με παιγνιώδεις παραλλαγές του.
Τον τόμο συμπληρώνουν πέντε ακόμα διηγήματα, τα περισσότερα με ερωτικό περιεχόμενο.
Διηγήματα, Πόλις, 2002, 173 σελ.
Τα όρια της ζεστασιάς – Αγγέλα Καστρινάκη
Εννέα διηγήματα για τις ανθρώπινες σχέσεις, με τις λεπτές αποχρώσεις, τη διακριτική ειρωνεία και το χιούμορ, που χαρακτηρίζουν τη γραφή της Αγγέλας Καστρινάκη. Στα κείμενα αυτά αναδεικνύεται ο πλούτος μιας καθημερινότητας που όλοι ζούμε, αλλά που σπάνια στεκόμαστε να την ερευνήσουμε. Θερμή και διανοητική ταυτόχρονα, η τέχνη της συγγραφέως, φτιάχνει με απλά υλικά διεισδυτικούς πίνακες της ανθρώπινης ζωής.
Διηγήματα, Πόλις, 1999, 126 σελ.
Η φωνή του γενέθλιου τόπου – Αγγέλα Καστρινάκη
Μελέτες για την ελληνική πεζογραφία του 20ού αιώνα
Στην ελληνική πεζογραφία-όπως και στην ελληνική κοινωνία-το χωριό και η ύπαιθρος δεν έχουν απορροφηθεί εξ ολοκλήρου από την πόλη. Ο γενέθλιος τόπος διαθέτει ακόμα και στο τέλος του 20ου αιώνα τη δική του θέση και τη δική του φωνή στη λογοτεχνία μας. Το χωριό όμως και η παραδοσιακή κοινωνία γενικότερα, σε όλη τη διάρκεια του 20ου αιώνα, είναι το σκηνικό διαρκών μεταβολών, όχι μόνο στην ιστορική πραγματικότητα, αλλά κυρίως στην συνείδηση των συγγραφέων. Άλλοτε ζοφερό και άλλοτε φωτεινό, άλλοτε τόπος της πανανθρώπινης αλληλεγγύης και άλλοτε κοιτίδα “εθνικών” φρονημάτων, το χωριό και ο γενέθλιος τόπος μετασχηματίζονται διαρκώς, ανάλογα ε την ιδεολογική προσέγγιση και την καλλιτεχνική σκοπιά του συγγραφέα.
Ένα πράγμα μοιάζει σταθερό: η λατρεία του λαϊκού λόγου. Η πεζογραφία του 20ού αιώνα στην Ελλάδα είναι σε μεγάλο βαθμό λαϊκότροπη, παρακολουθώντας τον προφορικό ακόμα χαρακτήρα της ελληνικής κουλτούρας.
Το βιβλίο αυτό, ξεκινώντας από τέσσερις βασικούς πεζογράφους του 20ού αιώνα, τον Κωνσταντίνο Θεοτόκη, τη Γαλάτεια Καζαντζάκη, τον Παντελή Πρεβελάκη και τον Δημήτρη Χατζή, ανοίγεται και σε μια σειρά από άλλους συγγραφείς, αναδεικνύοντας τους θεματικούς τόπους και την κοινή γλώσσα τους.
Ταυτόχρονα, η παραβολή με ευρωπαϊκούς ομότεχνούς τους, όπως ο Τολστόι, ο Βέργκα, ο Ζολά, δείχνει το πλέγμα των συγκλίσεων και των αποκλίσεων που χαρακτηρίζει την ελληνική πεζογραφία.
Ερμηνεία και κριτική, Πόλις, 1997, 213 σελ.
Οι περιπέτειες της νεότητας – Αγγέλα Καστρινάκη
Η αντίθεση των γενεών στην ελληνική πεζογραφία 1890-1945
Ανάμεσα στα πρόσωπα που ζουν στον μυθιστορηματικό κόσμο, μπορούμε να διακρίνουμε ορισμένα που κυκλοφορούν χάρη στη νεανική τους ιδιοσυγκρασία. Νέοι με ιδέες, δυσαρεστημένοι από το παρόν, με όνειρα, φιλοδοξίες, με πολεμικές διαθέσεις κάποτε, φύσεις καλλιτεχνικές, αντισυμβατικές, συχνά μποέμ, ντυμένοι περίεργα, με ενοχλητικές για τα χρηστά ήθη συνήθειες και συμπεριφορές· φοιτητές τις πιο πολλές φορές – αν και με ελάχιστη σχέση με το Πανεπιστήμιο: είναι η κατηγορία των μυθιστορηματικών προσώπων που αποτελεί το αντικείμενο της εργασίας αυτής.
Από την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα έως το 1945 και συνοπτικά μέχρι τις μέρες μας, η συγγραφέας παρακολουθεί την παρουσίαση της νεότητας σε έργα του Ξενόπουλου, του Κονδυλάκη, του Χατζόπουλου, του Θεοτοκά, του Κοσμά Πολίτη, του Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου, της Έφης Πανσελήνου, της Μαργαρίτας Λυμπεράκη και άλλων. Εξετάζοντας την αντίθεση “νέοι-παλιοί”, διασταυρώνεται με τις ποικίλες αντιθέσεις της ελληνικής κοινωνίας: δημοτική-καθαρεύουσα, φιλελευθερισμός-κομμουνισμός, τα διλήμματα της Αριστεράς, οι αντιφάσεις του φιλελευθερισμού, τα προβλήματα της γυναικείας ταυτότητας, οι διαμάχες των φιλολογικών γενεών.
Η μεθοδολογική προσέγγιση της Α.Κ. στηρίζεται στη στενή επαφή με το κείμενο, στη συνδυαστική παρατήρηση. Η συγγραφέας παρακολουθεί πώς γεννιούνται τα μυθιστορηματικά πρόσωπα, παρατηρεί τις ιδεολογικές μετατοπίσεις μέσα σ’ ένα έργο, αναζητά τον ρόλο της ιστορικής στιγμής κατά τη διάρκεια της συγγραφής, επισημαίνει τις αντιφάσεις των κειμένων.
Η εργασία συμβάλλει, εκτός από την οροθέτηση ενός λογοτεχνικού είδους, και στην κατανόηση της διαδικασίας με την οποία παράγεται το λογοτεχνικό κείμενο.
Ερμηνεία και κριτική, Εκδόσεις Καστανιώτη, 1995, 500 σελ.
Εκδρομές με φίλες – Αγγέλα Καστρινάκη
Λοξά κάτω από το μπαλκόνι μας, στον ακάλυπτο χώρο ανάμεσα στις πολυκατοικίες και στα απέναντι σπίτια, είναι μια μικρή αυλή με δυό τρία δέντρα. Ένα τμήμα της είναι πλακοστρωμένο, ενώ το μεγαλύτερο μέρος της είναι σκέτο χώμα. Το χειμώνα μου είχε φανεί εγκαταλελειμμένη, την άνοιξη όμως, ένα απόγευμα, είδα εκεί κάτω ένα παιδί και τον πατέρα του. Το παιδί ήταν -υπέθεσα- ενός έτους και ο πατέρας γύρω στα σαράντα.
Ήταν μια συμπαθητική σκηνή: ο πατέρας καθότανε στις φτέρνες του κι έλεγε στο παιδί του χαμηλόφωνα, έτσι που μόλις ακουγόταν ως εμένα: έλα! Εκείνο έκανε μερικά ασταθή βήματα κι έπειτα, πριν φτάσει ως τον πατέρα, έγερνε μπρος απλώνοντας τα χέρια. Ο πατέρας, εξοικειωμένος καθώς φαίνεται με το παιχνίδι αυτό, προλάβαινε να πιάσει το παιδί πριν πέσει, και το ‘φέρνε στην αγκαλιά του. Γελούσανε κι οι δυό και ξαναρχίζαν: ο πατέρας έστηνε το παιδί και απομακρυνόταν μερικά βήματα, και το παιδί προχωρούσε όσο χρειαζόταν για να φτάσει σε μια απόσταση από όπου, βουτώντας μπρος, δεν θα έπεφτε στο χώμα, αλλά θα έφτανε να το πιάσει ο μπαμπάς του…
Διηγήματα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1993, 124 σελ.
Φιλοξενούμενη – Αγγέλα Καστρινάκη
ΚΕΝΗ ΘΕΣΗ
Το βράδυ εκείνο αποφάσισα ότι δεν έπρεπε να μείνω άλλο μέσα. Άρχισα να τηλεφωνάω σε έναν έναν τους φίλους ή και σε ζευγάρια. Σχεδόν εξάντλησα όλο το μπλοκάκι φύλλο-φύλλο. Δεν είχα μια συγκεκριμένη επιθυμία· πολλούς θα έβλεπα εξίσου ευχάριστα.
Την ώρα που το θυμήθηκα, όλοι είχαν πια κάτι να κάνουν – και ήταν φυσικό· δεν έφταιγε κανένας άλλος, μόνο εγώ. Παρ’ όλα αυτά έπρεπε, όπως είχα αποφασίσει, να βγω αυτό το βράδυ, γιατί, τον τελευταίο καιρό, εκτός απ’ τα μυθιστορήματα που διάβαζα απανωτά, δεν έκανα περίπου τίποτε άλλο. Δεν έβλεπα ούτε τηλεόραση, γιατί την αισθανόμουνα κάτι σαν έσχατη καταφυγή κι έτσι, όταν καθόμουνα μπροστά της, ένιωθα να ‘χα φτάσει το όριο της ανάγκης· έπειτα, με ενοχλούσε κι η παρουσία ενός τόσο δραστήριου έξω κόσμου μες στο σπίτι…
Διηγήματα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1990, 78 σελ.
Πηγές: Biblionet, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Κίχλη, Πόλις, Ελληνικά Γράμματα, Εκδόσεις Καστανιώτη, Σοκόλη