Η σπάταλη ζωή, οι συνεχείς μετακινήσεις (ταξίδευαν από πόλη σε πόλη της Ευρώπης και διέμειναν σε οκτώ πολιτείες των ΗΠΑ), καθώς και η θυελλώδης σχέση των Φιτζέραλντ επιβάρυναν την υγεία και των δύο: ο Φιτζέραλντ αντιμετώπιζε ολοένα σοβαρότερο πρόβλημα αλκοολισμού και η Ζέλντα, μετά από αρκετούς νευρικούς κλονισμούς, διεγνώσθη εντέλει ότι πάσχει από σχιζοφρένεια. Ωστόσο ο Φιτζέραλντ κατόρθωσε να τελειώσει και να εκδώσει το 1934 το τέταρτο μυθιστόρημά του, “Tender Is the Night”, που βρίθει αυτοβιογραφικών στοιχείων· είναι και αυτό χρονικό μιας αποτυχίας ή πολλαπλών αποτυχιών. Ο Φιτζέραλντ πέθανε το 1940 στα σαραντατέσσερά του, από καρδιακή προσβολή. Μολονότι στον καιρό του ήταν κυρίως γνωστός ως εκκεντρικός μέθυσος και ενσαρκωτής των υπερβολών και ακροτήτων που χαρακτήριζαν την εποχή της τζαζ, η αποτύπωση αυτής της εποχής στα έργα του και το αναμφισβήτητο ταλέντο του του χαρίζουν σήμερα επάξια μια ξεχωριστή θέση στην ομάδα των νεωτερικών συγγραφέων.
Η άλλη όψη του παραδείσου
Μεταφρασμένο πρώτη φορά στα ελληνικά από τον συγγραφέα Δημήτρη Στεφανάκη, η “Άλλη όψη του παραδείσου” εισήγαγε πολλά θέματα που έμελλε να αναπτυχθούν στα μεταγενέστερα έργα του Φιτζέραλντ, ενώ κέρδισε αμέσως το κοινό και τους κριτικούς, σημειώνοντας μεγάλη εκδοτική επιτυχία. Το πρώτο μυθιστόρημά του εκτόξευσε τον νεαρό συγγραφέα στη σφαίρα της λογοτεχνικής διασημότητας, αναδεικνύοντάς τον κύριο εκφραστή της ανήσυχης και αντικομφορμιστικής νεολαίας της εποχής, εμποτισμένης με τους ήχους της τζαζ, το πνεύμα της ανεμελιάς, των εκπλήξεων, των ανατροπών, των αναιρέσεων και του πολέμου που έρχεται.
Η “Άλλη όψη του παραδείσου” χαρτογραφεί τη ζωή του Άμορι Μπλέιν -ενός φιλόδοξου νέου ο οποίος παραπέμπει αμυδρά στον ίδιο τον Φιτζέραλντ- από τη στιγμή που αφήνει το πλούσιο πατρικό του και μετακινείται από τις μεσοδυτικές πολιτείες στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον. Συχνάζοντας στη συνέχεια στους κύκλους της υψηλής κοινωνίας ως επίδοξος συγγραφέας, ο Μπλέιν βιώνει την αποτυχία και την απογοήτευση στον έρωτα αλλά και στην καριέρα του. Βλέπει τον νεανικό ενθουσιασμό να εξανεμίζεται και τις ψευδαισθήσεις του να διαλύον-ται, καθώς συνειδητοποιεί την πραγματικότητα.
Όμορφοι και καταραμένοι
Ο Άντονυ και η Γκλόρια στην Αμερική τη δεκαετία του 1920. Παιδιά μιας γενιάς που ζει την αναστάτωση του έρωτα και της δόξας, αλλά και καταδικασμένη να βιώσει τον τρόμο της φτώχειας και τη λατρεία της επιτυχίας. Παιδιά που βρήκαν “όλους τους θεούς νεκρούς και όλες τις ανθρώπινες πίστεις κλονισμένες”. Καταμεσής στη χρυσή “εποχή της τζαζ”. Περνούν τη ζωή τους διασκεδάζοντας, μ’ εκείνο το δυνατό συναίσθημα της άγριας φυγής, μαζί μ’ έναν τόνο λύπης, αλλά πάντα με το όνειρο και την ελπίδα κάποιας απόλαυσης -ευτυχίας ίσως- γύρω στο τέλος της επόμενης εβδομάδας, μπορεί τα μεσάνυχτα, σε μια μακρινή χώρα. Και βυθισμένοι στις προσωπικές τους περιπέτειες, περιμένοντας μάταια μια κληρονομιά, δεν αντιλαμβάνονται ότι τα πολύχρωμα οράματα της νιότης και η αθωότητα του μεγάλου ονείρου μεταστρέφονται σε ψευδαισθήσεις. Κι όταν πια ο Άντονυ και η Γκλόρια δεν θα βρίσκουν τίποτα από τον ευατό τους που ν’ αξίζει να διασώσουν, όταν όλα τα συναισθήματα θα έχουν εξαντληθεί, το άγχος της ηθικής αυτογνωσίας θα σκοτώσει το όνειρο και θα δώσει το τελειωτικό χτύπημα στη ματαιωμένη τους αθωότητα.
Ο υπέροχος Γκάτσμπυ
Ο Υπέροχος Γκάτσμπυ (ή και Ο Μεγάλος Γκάτσμπυ, πρωτότυπος τίτλος: The Great Gatsby) είναι μυθιστόρημα γραμμένο το 1925 από τον Αμερικανό συγγραφέα Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ. Πρόκειται για μία ιστορία η οποία διαδραματίζεται το καλοκαίρι του 1922 στο φανταστικό μέρος Γουέστ Εγκ του Λονγκ Άιλαντ και αφορά τον μυστηριώδη πάμπλουτο Τζέι Γκάτσμπυ και την εμμονή του με την παντρεμένη Νταίζυ Μπουχάναν, με την οποία είχε εμπλακεί ρομαντικά στο παρελθόν και την οποία δεν ξεπέρασε ποτέ. Όλα αυτά μέσα σε ένα έντονο κλίμα ξεφαντώματος, πάρτι και τζαζ, συγχρόνως με τις δραματικές εξελίξεις στις ζωές των ηρώων.
Τα κύρια γεγονότα του μυθιστορήματος συμβαίνουν το καλοκαίρι του 1922. Ο Νικ Κάραγουει, ένας απόφοιτος του Γέιλ και βετεράνος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου -ο οποίος είναι και ο αφηγητής του μυθιστορήματος- πιάνει δουλειά στη Νέα Υόρκη ως πωλητής ομολόγων. Νοικιάζει ένα μικρό σπίτι στο Λονγκ Άιλαντ, στο (φανταστικό) χωριό του Γουέστ Έγκ, το οποίο βρίσκεται δίπλα στην πολυτελή βίλα του Τζέυ Γκάτσμπυ, ενός μυστηριώδη εκατομμυριούχου που διοργανώνει πολυτελή πάρτι αλλά ποτέ δεν συμμετέχει σε αυτά. Ο Νικ κάνει το γύρο της παραλίας για να φτάσει στο Ίστ Έγκ και να παρευρεθεί για δείπνο στο σπίτι της ξαδέρφης του, Νταίζυ Φαίη Μπουχάναν, και του συζύγου της, Τομ, ο οποίος ήταν γνωστός του Νικ από το κολέγιο. Συστήνουν τον Νικ στην Τζόρνταν Μπέικερ, μία ελκυστική, κυνική, νεαρή γκόλφερ, με την οποία ο Νικ αρχίζει ένα ρομαντικό ειδύλλιο. Εκείνη αποκαλύπτει στον Νικ ότι ο Τομ έχει ερωμένη την Μυρτλ Γουίλσον, η οποία ζούσε, μαζί με τον σύζυγό της, στην “κοιλάδα των σταχτών”, μια βιομηχανική περιοχή ανάμεσα στο Γουέστ Έγκ και τη Νέα Υόρκη. Όχι πολύ αργότερα μετά από αυτή την αποκάλυψη, ο Νικ πηγαίνει στη Νέα Υόρκη μαζί με τον Τομ και τη Μυρτλ, στο διαμέρισμα που διατηρούσαν για να στεγάζουν το δεσμό τους. Στο διαμέρισμα αυτό, διοργανώνεται ένα χυδαίο και παράξενο πάρτι, το οποίο λήγει με τον Τομ να σπάει τη μύτη της Μυρτλ επειδή εκείνη συνέχιζε να τον ενοχλεί και να τον ειρωνεύεται, αναφέροντας το όνομα της Νταίζυ επανειλημμένα. Καθώς το καλοκαίρι συνεχίζεται, ο Νικ λαμβάνει μία πρόσκληση σε ένα από τα μεγάλα πάρτι του Γκάτσμπυ. Ο Νικ συναντά στο πάρτυ τη Τζόρνταν Μπέικερ και μαζί γνωρίζουν τον Γκάτσμπυ, έναν υπεροπτικό και εντυπωσιακά νέο άντρα, ο οποίος αναγνωρίζει τον Νικ από τον πόλεμο. Μέσω της Τζόρνταν, ο Νικ αργότερα θα πληροφορηθεί ότι ο Γκάτσμπυ γνώριζε την Νταίζυ από ένα ρομαντικό ειδύλλιο του 1917 και παρέμενε βαθιά ερωτευμένος μαζί της. Ακόμη, ότι περνούσε πολλά βράδια κοιτάζοντας το πράσινο φως στην άκρη της προβλήτας της, η οποία βρισκόταν ακριβώς απέναντι από τη βίλα του, στην απέναντι όχθη, και έλπιζε ότι θα την κέρδιζε πίσω. Τα υπερβολικά και χλιδάτα πάρτι ήταν όλα για εκείνη, με την ελπίδα ότι κάποια μέρα θα εμφανιζόταν σε κάποιο από αυτά. Ο Γκάτσμπυ θέλει τώρα από τον Νικ να οργανώσει μία συνάντηση με τη Νταίζυ…
Τρυφερή είναι η νύχτα
Όπως γράφτηκε μετά τον θάνατό του, “ο Φιτζέραλντ ήταν καλύτερος από ό,τι μπόρεσε να συνειδητοποιήσει ποτέ ο ίδιος γιατί, ουσιαστικά και μεταφορικά, επινόησε μια γενιά…”. Εκπρόσωποι αυτής της χαμένης γενιάς του Μεσοπολέμου, ο Ντικ και η Νικόλ Ντάιβερ, πλούσιοι, όμορφοι, ευφυείς, δίνουν πάρτι μυθικά, δημιουργούν απερίγραπτη ατμόσφαιρα για τους φίλους τους, είναι αφάνταστα ελκυστικοί. Ζουν μια φαινομενικά ανέμελη ζωή πλούτου και περιηγήσεων. Και όμως πίσω από την αστραφτερή επιφάνεια κρύβουν εκείνη ένα μυστικό κι αυτός μια αδυναμία. Κατευθύνονται προς τους βράχους πάνω στους οποίους θα συντριβεί η ζωή τους. Ιστορία τρυφερή αλλά και δυνατή, ένας κόσμος ολέθριος ευημερίας και λεηλατημένου ιδεαλισμού.
Το γράψιμο του Φιτζέραλντ είναι τόσο φυσικό, όσο το σχήμα που αφήνουν στη σκόνη τα φτερά μιας πεταλούδας.
Έρνεστ Χεμινγουέι
Η απίστευτη ιστορία του Μπένζαμιν Μπάτον
Στο βιβλίο αυτό ο Φιτζέραλντ αφηγείται την εκπληκτική ιστορία ενός άντρα που γεννιέται στην ηλικία των ογδόντα χρονών και με την πάροδο των χρόνων γίνεται ολοένα και νεότερος.
Αν και η ζωή του Μπένζαμιν Μπάτον από την πρώτη στιγμή που ήρθε στον κόσμο φαίνεται να είναι πραγματικά απίστευτη και μοναδική, στην πραγματικότητα είναι ίδια με τη ζωή οποιουδήποτε ανθρώπου. Συναναστρέφεται με ανθρώπους, βρίσκει και χάνει την αγάπη, αποκτά παιδιά, νιώθει τις χαρές της ζωής, έρχεται αντιμέτωπος με τη θλίψη του θανάτου, αλλά και με τόσα άλλα συναισθήματα που ξεπερνούν το χρόνο και όλη η παράξενη ζωή του επιβεβαιώνει με μοναδικό τρόπο πως σημασία δεν έχει εάν ζεις τη ζωή σου προς τα μπρος ή προς τα πίσω αλλά το πώς την ζεις.
Η νουβέλα αποτέλεσε τη βάση για την αμερικανική ταινία του Ντέιβιντ Φίντσερ (2008), με πρωταγωνιστές τους Μπραντ Πιτ, Κέιτ Μπλάνσετ και Τζούλια Όρμοντ.
Το πλουσιόπαιδο
Η νουβέλα “Το πλουσιόπαιδο” πρωτογράφτηκε το 1924 στο Κάπρι της Ιταλίας και ολοκληρώθηκε την επόμενη χρονιά στο Παρίσι. Περιελήφθη το 1926 στη συλλογή διηγημάτων All the Sad Young Men (Όλοι οι θλιμμένοι νέοι). Συνεχίζοντας την μελέτη των επιπτώσεων του πλούτου στη ζωή ενός ανθρώπου, με την οποία είχε καταπιαστεί στον Υπέροχο Γκάτσμπυ, ο Αμερικανός συγγραφέας καταδύεται με το Πλουσιόπαιδο στον κόσμο της αστικής αριστοκρατίας της Νέας Υόρκης του Μεσοπολέμου, των βιοτικών της συνηθειών, των πεποιθήσεων και των εμμονών της. Ανατρέποντας διαρκώς τις προσδοκίες του αναγνώστη του, ο Φιτζέραλντ πλάθει αριστοτεχνικά το λεπτό ψυχολογικό πορτραίτο ενός νεαρού άνδρα στη μετάβασή του από την νεανική ηλικία στην ωριμότητα, αλλά και από την ανέμελη ζωή στη μοναξιά.
Ιστορίες από την εποχή της jazz
Το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου πολέμου, η χρυσή περίοδος του Μεσοπολέμου (1920 – 1930), η εμφάνιση της Jazz, τα μυθικά πάρτι, οι μεγάλες ορχήστρες, το swing, οι ξέφρενοι χοροί και το αλκοόλ που έρρεε άφθονο, η χαρά της ζωής, η αισιοδοξία, τα όνειρα και οι ανθρώπινες ιστορίες μιας εποχής ευτυχισμένης που έμελλε να πνιγεί λίγο αργότερα στη δίνη του οικονομικού Κραχ και της Ποτοαπαγόρευσης, ζωντανεύουν στις νουβέλες και στα διηγήματα που γράφτηκαν από το 1920 έως το 1922 και συνθέτουν το βιβλίο αυτό του Φ. Σκοτ Φιτζέραλντ. Οι “Ιστορίες από την εποχή της Jazz” εκδίδονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Το βιβλίο συνοδεύεται από έναν ιδιόχειρο Πίνακα Περιεχομένων και σημειώσεις του ίδιου του συγγραφέα.
Η τελευταία των ωραίων
Και άλλες ιστορίες
Ο Φ. Σκoττ Φιτζέραλντ, με τα πρώτα του έργα, απεικόνισε τις τρελές υπερβολές της “Εποχής της Τζαζ” με τόση λαμπρότητα, ώστε ο ίδιος βρέθηκε μεμιάς στο προσκήνιο της αμερικανικής κοινωνίας κι έμελλε να καταστεί ένας θρύλος για το στιλ τόσο της ζωής του όσο και του έργου του.
Σε τούτη τη μικρή συλλογή ύστερων -ως επί το πλείστον- αφηγημάτων ωστόσο (με κορυφαίο το “Επιστροφή στη Βαβυλώνα”), ο τόνος είναι λιγότερο γιορτινός και περισσότερο νοσταλγικός, γλυκόπικρος, καμιά φορά έντονα και κυνικά αυτοσαρκαστικός (“Ο Πατ Χόμπυ αυτοπροσώπως”, “Η χρηματοδότηση του Φίννεγκαν”), καθώς έχει μεσολαβήσει το μεγάλο Κραχ του 1929… Στα τρία απ’ τα πέντε κείμενα της συλλογής είναι έντονη η αντίστιξη ανάμεσα στα παρελθόντα “ξέγνοιαστα χρόνια” και σ’ εκείνα της Μεγάλης Ύφεσης (μια αντίθεση που δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητη από τους σημερινούς Έλληνες αναγνώστες).
Τα κείμενα αυτά δίνουν την ευκαιρία στον Φιτζέραλντ να εξετάσει εκ των υστέρων -με νοσταλγία, με στοργή, αλλά και με κάποια απελπισία- τους τρόπους με τους οποίους ο ίδιος κι οι σύγχρονοί του επηρεάστηκαν από “το μεγαλύτερο, το πιο επιδεικτικό γλέντι της Ιστορίας”.
Η εποχή των θαυμάτων
Αυτοβιογραφικά και άλλα
Τα πρώτα διηγήματα τον Σκοτ Φιτζέραλντ απεικόνισαν τις τρελές υπερβολές της Εποχής της Τζαζ με τόση λαμπρότητα ώστε ο συγγραφέας βρέθηκε μεμιάς στο προσκήνιο της αμερικανικής κοινωνίας, κι έμελλε να γίνει ένας θρύλος για το στυλ της ζωής του αλλά και του έργου του.
Σ’ αυτή τη συλλογή σύντομων διηγημάτων και αυτοβιογραφικών κειμένων χαράζει ένα μονοπάτι μέσα από τα ατίθασα μοτίβα της πολυτέλειας και της σπατάλης για να εξετάσει εκ των υστέρων -με νοσταλγία, με στοργή, αλλά και με κάποια απελπισία- τους τρόπους με τους οποίους ο ίδιος κι οι σύγχρονοί του Αμερικανοί επηρεάστηκαν από “το μεγαλύτερο, το πιο επιδεικτικό γλέντι της Ιστορίας”.
Κατά τους New York Times, ο Φιτζέραλντ ήταν “καλύτερος απ’ ό,τι νόμιζε, γιατί στην πραγματικότητα, και με τη λογοτεχνική έννοια της λέξης, ανακάλυψε μια γενιά, μια γενιά την οποία ερμήνευσε, και ίσως καθοδήγησε, όταν στη μέση ηλικία της είδε μια διαφορετική και ευγενέστερη ελευθερία να απειλείται με καταστροφή”.
Επιστροφή στη Βαβυλώνα και άλλες ιστορίες
Το πηγαίο πεζογραφικό ταλέντο του Φιτζέραλντ και η συγγραφική του ευσυνειδησία πέτυχαν θαυμαστά αποτελέσματα: Πολλά διηγήματά του είναι εξαιρετικής ποιότητας, και θα μπορούσαν σίγουρα να κερδίσουν μια θέση σε ανθολογίες ή στις προτιμήσεις πολλών αναγνωστών, και όλα παρουσιάζουν ενδιαφέρον, λογοτεχνικό, αυτοβιογραφικό και γενικότερα ιστορικό – η κοινωνική πραγματικότητα, οι ατομικοί και συλλογικοί τρόποι και συμπεριφορές στις κρίσιμες δεκαετίες του ’20 και του ’30 αποτυπώνονται με ενάργεια τόσο στα μυθιστορήματα του Φιτζέραλντ όσο και στα διηγήματά του.
Το αυτοβιογραφικό στοιχείο είναι έντονο στην πεζογραφία του, και τα όρια μεταξύ βιογραφίας και μυθοπλασίας είναι συχνά δυσδιάκριτα. Η λογοτεχνικότητα όμως δεν μειώνεται – ακόμη και η πιο ευφάνταστη μυθιστορία γειώνεται στην εμπειρία.
Ο παρών τόμος συγκεντρώνει μερικές από τις καλύτερες και πιο διάσημες ιστορίες του Φιτζέραλντ. Μεταξύ των έξι κειμένων αυτής της συλλογής κορυφαίο είναι η “Επιστροφή στη Βαβυλώνα” – το καλύτερο κατά πολλούς από τα διηγήματά του. Γράφτηκε το 1930, ένα χρόνο μετά το Μεγάλο Κραχ, που τερμάτισε βίαια τη δεκαετία της ευμάρειας, του ηδονισμού και της επιπολαιότητας και άνοιξε τη δεκαετία της χρεοκοπίας και της κατάθλιψης.
Ακολουθούν η “Τρελή Κυριακή”, τα “Χειμωνιάτικα όνειρα”, η νουβέλα “Το πλουσιόπαιδο”, “Η χαμένη δεκαετία” και η σπαρακτική “Κατάρρευση”.
Στην “Κατάρρευση”, όπως και σε όλα σχεδόν τα μυθοπλαστικά έργα του, κυριαρχεί η αίσθηση της χρεοκοπίας, της αποτυχίας, της απογοήτευσης, της απομάγευσης του κόσμου, της πρόωρης ψυχολογικής γήρανσης (που είναι το άλλο όνομα της ωριμότητας), της πικρίας, της απελπισίας, αλλά και της νοσταλγίας, της απώλειας όχι του παραδείσου αλλά της πεποίθησης ότι ο παράδεισος είναι εφικτός. Μητέρα όλων αυτών των θλίψεων είναι η αποτυχία της ερωτικής πίστης, η εγκατάλειψη τελικά μιας υποκειμενικής αλήθειας υπό την πίεση μιας θλιβερής αντικειμενικής πραγματικότητας. Ο Φιτζέραλντ είναι ρομαντικός ως το τέλος.
Το ράγισμα
Το “Ράγισμα” (1936) είναι ο τελευταίος αποχαιρετισμός του Σκοτ Φιτζέραλντ. Ο προσωπικός επικήδειος, ή μάλλον η προσωπική νεκροψία ενός από τους λαμπρότερους, και ταυτόχρονα τραγικότερους, εκπροσώπους της “χαμένης γενιάς” του Μεσοπολέμου. Είναι η εξομολόγηση ενός ανθρώπου ο οποίος τελειώνει με τη ζωή, ενός ανθρώπου ο οποίος απέκτησε ό,τι έχει να προσφέρει ο κόσμος (πλούτη, δόξα, ηδονές) και τα έχασε όλα. Ο αποχαιρετισμός ενός ανθρώπου, μιας εποχής, ενός κόσμου… Ο Σκοτ Φιτζέραλντ πέθανε στα σαράντα τέσσερά του, ενώ άρχιζε το ολοκαύτωμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Μυθιστορήματα
Η άλλη όψη του παραδείσου – This Side of Paradise (1920)
Όμορφοι και καταραμένοι – The Beautiful and Damned (1922)
Ο υπέροχος Γκάτσμπυ ή Ο Μεγάλος Γκάτσμπυ – The Great Gatsby (1925)
Τρυφερή είναι η νύχτα – Tender is the Night (1934)
Ο έρωτας του τελευταίου μεγιστάνα – The Love of the Last Tycoon (1941)
Νουβέλες
Η απίστευτη ιστορία του Μπένζαμιν Μπάτον – The Curious Case of Benjamin Button (1922)
Το πλουσιόπαιδο – The Rich Boy (1926)
Διηγήματα
Flappers and Philosophers (1921)
Ιστορίες από την εποχή της τζαζ – Tales of the Jazz Age (1922)
Τα απομεινάρια της ευτυχίας – The Lees of Happiness (1922)
All the Sad Young Men (1926)
Χειμωνιάτικα όνειρα – Winter Dreams (1926)
Το παιδικό πάρτυ – The Baby Party (1926)
Οι σαράντα ύπνοι της Γκρέτχεν – Gretchens Forty Winks (1926)
Taps at Reveille (1935)
Ζοζεφίν, μια γυναίκα με παρελθόν – A Woman with a Past (1935)
Τρελή Κυριακή – Crazy Sunday (1935)
Η τελευταία των ωραίων – The Last of the Belles (1935)
Επιστροφή στη Βαβυλώνα – Babylon Revisited (1935)
The Pat Hobby Stories (1962)
Δοκίμια
Το ράγισμα (1936)
Θεατρικά
The Vegetable (1923)
Πηγές: BIBLIONET, Wikipedia, Ηριδανός, Δωδώνη, Οδυσσέας, Εκδόσεις Καστανιώτη, Ερατώ, Κέδρος, Μίνωας, Ιστός, Εκδόσεις Πατάκη, Μεταίχμιο, Άγρα, Εκδόσεις Παπαδόπουλος, Πελεκάνος, Σοφίτα, Εμπειρία Εκδοτική, Ροές, Alter-Ego ΜΜΕ Α.Ε.
