Σύντροφος και συνεργάτης του Βασίλη Ρώτα, με τον οποίο συνυπέγραψε μεταφράσεις έργων του Σαίξπηρ, αλλά και τα έργα “Ενας όμηρος” και “Ορνιθες”, και μαζί με την κόρη της, τη ζωγράφο Ελένη Βασιλοπούλου, είχε αφιερωθεί στην ανάδειξη του έργου και τη διατήρηση της μνήμης του.
Αγωνίστρια της Εθνικής Αντίστασης, με ενεργή παρουσία στα γράμματα και στους κοινωνικούς αγώνες η Βούλα Δαμιανάκου γεννήθηκε στην Πάνιτσα Λακωνίας το 1914.
Εδωσε το “παρών” όταν χρειάστηκε για τη δημοκρατία και την ελευθερία του ανθρώπου, έγραψε και μετέφρασε, δεν παρεξέκλινε του αξιακού της κώδικα. Με τον Βασίλη Ρώτα μπήκαν στον μαραθώνιο των σαιξπηρικών μεταφράσεων, συνέγραψαν βιβλία, αλλά και η ίδια ακούραστη αναμετρήθηκε με τις λέξεις και τις ιδέες. Έγραψε μεταξύ άλλων τα βιβλία “Τιμιότατο να ‘σαι Έλληνας, να ‘σαι ο Γιάννης Ρίτσος”, “Υπεύθυνη δήλωση”, “Από την Ελλάδα του Αριστοτέλη στην Ευρώπη του Μάαστριχ”, Όταν ο ήλιος της τραγωδίας ανάτειλε”, “Σαν σε πηδήσει ο Κατής σε ποιον να παραπονεθείς”, “Οφειλή στον ελληνικό πολιτισμό”, “Οδοιπορώ στην πατρίδα”, “Από τον ληστή του νόμου κάλλιο στο ληστή του δρόμου” που ήταν και το τελευταίο της.
Η Βούλα Δαμιανάκου φιλοξένησε τον διωκόμενο ηγέτη των Κούρδων Αμπντουλάχ Οτσαλάν, και μάλιστα έγραψε το βιβλίο “Ο Οτσαλάν στο σπίτι μου”, ενώ είχε αποχωρήσει από την ΑΕΠΙ γράφοντας το βιβλίο “Στη χάρη της την ΑΕΠΙ ανάβουμε ένα κερί”. Συνεργάστηκε με το περιοδικό “Λαϊκός Λόγος” με τα ψευδώνυμα Αλκυόνα, Αλκυών, Ειρήνη Πεζοπόρου.
Έφυγε από τη ζωή πλήρης ημερών στα 102 της χρόνια, στις 19 Σεπτεμβρίου 2016.
Τιμιότατο να ‘σαι Έλληνας, να ‘σαι ο Γιάννης Ρίτσος (1991), Επικαιρότητα
Υπεύθυνη δήλωση (2000), Επικαιρότητα
Σαν σε πηδήσει ο Κατής σε ποιον να παραπονεθείς (2003), Επικαιρότητα
Οδοιπορώ στην πατρίδα (2006), Επικαιρότητα
Από το ληστή του νόμου κάλλιο στο ληστή του δρόμου (2014), Επικαιρότητα
Αφηγήσεις-Μαρτυρίες
Ο Οτσαλάν στο σπίτι μου (2000), Επικαιρότητα
Το κακό κρατάει από μεγάλο σπίτι…(2009), Επικαιρότητα
Στη χάρη της την ΑΕΠΙ ανάβουμε ένα κερί (2012), Επικαιρότητα
Δοκίμια-Μελέτες-Ερμηνεία και κριτική
Ουίλλιαμ Σαίξπηρ (1994), Επικαιρότητα
Από την Ελλάδα του Αριστοτέλη στην Ευρώπη του Μάαστριχτ (1996), Επικαιρότητα
Παροιμίες και ρήτρες από το έργο του Σαίξπηρ (1998), Επικαιρότητα
Όταν ο ήλιος της τραγωδίας ανάτειλε (2001), Επικαιρότητα
Δημοτικά τραγούδια
Μοιρολόγια μιας Μανιάτισσας (1997), Επικαιρότητα
Μανιάτικα μοιρολόγια (1997), Επικαιρότητα
Διπλωματία
Οφειλή στον ελληνικό πολιτισμό (2004), Επικαιρότητα
Μεταφράσεις
William Shakespeare
Από το ληστή του νόμου κάλλιο στο ληστή του δρόμου – Βούλα Δαμιανάκου
2 τόμοι
“… Και μπορείτε να βγάλετε εύκολα άδεια και να χτίσετε χωρίς να φοβάστε κανέναν. Η Λουίζα μου έχει φάει τ’ αφτιά, να ιδείς μαμά τι καλός που είναι ο κ. Ρώτας , πώς μας βοηθάει, κι όταν δεν έχει δουλειά παίζει μαζί μας…
Τα χάσαμε, καταθορυβηθήκαμε. Ο Ρώτας έπιασε τα δυο χέρια της κυρά Δικαίας, που δε μπορούσε πια να συγκρατήσει τα δάκρυα και της είπε: Άκουσε σε παρακαλώ. Εμείς δεν έχουμε χρήματα γι’ αγορές. Ούτε ψάχνουμε να βρούμε ευκαιρίες ν’ αγοράσουμε χτήματα κοψοχρονιά. Αν είχα θα σε δάνειζα για να το κρατήσεις να το καλλιεργείς να σου αποδίνει εισόδημα. Είναι κρίμα μεγάλο να πουλιέται η γη που μας τρέφει. Καταλάβαμε όμως πως εδώ ύπαρχε καημός που δε γιατρευότανε με λόγια στα πεταχτά και στα όρθια. Καλέσαμε την κυρά Δικαία να ‘ρθει από το σπίτι να πιούμε καφέ, προχωρήσαμε για τη θάλασσα, μα είχαμε πια χάσει κάθε διάθεση”.
Αφηγήσεις, Επικαιρότητα, 2014, 768 σελ.
Στη χάρη της την ΑΕΠΙ ανάβουμε ένα κερί – Βούλα Δαμιανάκου
Δεν ήταν στις προθέσεις της γράφουσας ν’ ασχοληθεί με τη… συγγραφή και την έκδοση τούτου του μικρού βιβλίου, που εν πολλοίς πρόκειται για ντοκουμέντο. Όταν έφτασε να γίνει γι’ αυτήν απαγορευτικό να παραμένει πια μέλος της ΑΕΠΙ, υπέβαλε την παραίτησή της, χωρίς να έχει κατά νου ν’ ασχοληθεί πιο πολύ με το θέμα αυτό.
Φυσικά στο νου της δεν απέκλειε να χρησιμοποιήσει σε μελλονιική εργασία της κάποια στοιχεία από την εμπειρία της ως μέλος μιας μεγάλης προστατευτικής ειαιρείας περί τα πνευματο-ιδιοκτησιακά ζητήματα. Ωστόσο αυτό ήταν στα εάν και εφόσον καταπιανόταν με τέτοια εργασία και αν θα της χρησίμευαν για την εργασία της τέτοια στοιχεία.
Το βάρος που πήρε κάτω εκείνη την απόφαση κι έκαμε τη γράφουσα να προχωρήσει στην έκδοση τούτου του βιβλίου, θα το βρει ο αναγνώστης στις σελίδες του…
(από την εισαγωγή του βιβλίου)
Αφηγήσεις, Επικαιρότητα, 2012, 79 σελ.
Από την Ελλάδα του Αριστοτέλη στην Ευρώπη του Μάαστριχτ – Βούλα Δαμιανάκου
Μας δόθηκε η ..ευκαιρία και δεν την αφήσαμε να πάει χαμένη: τη γη που γεννηθήκαμε, το ενδιαίτημά μας το μοναδικό μέσα στο αστρικό στερέωμα, σαν πρώτο μας εχθρό βαλθήκαμε να τη ρημάξουμε. Την ανασκάφτουμε συνέχεια, την πελεκάμε σύρριζα, την ποτίζουμε φαρμάκια θανατηφόρα, ικανά να θανατώσουν του πλανήτη τη ζωή. Ανάβρες και πηγές τις μαγαρίσαμε όλες. Η Πτωμαΐνη τυλίγει τον κόσμο ως τα πέρατα, ως των ωκέανών τα βάθη. Αίμα, καμμένη σάρκα και πετρέλαιο πουμώνουν την ατμόσφαιρα, κι η μπόρα φτάνει ως των βουνών τις αστρογείτονες κορφές.
Μας δόθηκε η δυνατότητα (και πώς να την αφήσουμε;) να εκπορνέψουμε την κοινωνία μας, να γίνουμε πορνοβοσκοί και προαγωγοί της…
Απ’ τα Νταχάου, τη Χιροσίμα και της ερήμου τις Καταιγίδες, απ΄το Σαράγεβο, το Πάλε, τη Μπάνια Λούκα, μέσα από το αίμα, φόνο και χαλασμό, περνάει ο δρόμος για το Μάαστριχτ. Της Εξουσίας ο δρόμος και της απάτης…
Μοιρολόγια μιας Μανιάτισσας – Βούλα Δαμιανάκου
Τούτο το βιβλίο με τους ποιητές, που σατίριζαν τα πάντα με πολύ χιούμορ μοιρολόγια περιλαμβάνει και μερικές σάτιρες που λέγονται “τραγουδιούνται” στο σκοπό του μοιρολογιού. Η Μάνη είναι γνωστή για τα μοιρολόγια της, δεν είναι γνωστή όμως για τις σάτιρες, για τους σατιρικούς ανώνυμους ποιητές που σατίριζαν τα πάντα με πολύ χιούμορ και πολύ ταλέντο, αλλά ελάχιστα δείγματα αυτής της επίδοσης έχουν διασωθεί. Οι παρακάτω στίχοι είναι από σάτιρα που έγινε με την ευκαιρία του τελευταίου διμοψηφίσματος σχετικά με τη βασιλεία:
Άκου, αφέντη βασιλιά, θε να σου δώσω απηλογιά
μην το ‘χεις βάρος στην καρδιά όπου δε σε ψηφίσασι
Ιούδες παλιο-Κρητικοί και Αθηναίοι άθεοι,
του Πειραιά γυφτολογιά, της Σαλονίκης προσφυγιά,
τουρκόσποροι του κερατά, Βολιώτες και Λαρισσινοί
όλοι ΕΑΜ οι Βούλγαροι και κόκκινοι της Κοκκινιάς,
της Πάτρας τα μιάσματα…
Υπεύθυνη δήλωση – Βούλα Δαμιανάκου
Όποιος δεν είδε αντάρτικην ομάδα να πορεύεται μέρες νηστική, να περνάει ανάμεσα από μηλιές και κερασιές φορτωμένες καρπό και να μην απλώνει ένας το χέρι του να κόψει ούτε ένα να βάλει στο στόμα του, όποιος δεν είδε αντάρτες να πηγαίνουν να δώσουν μάχη περπατώντας πάνω στα χιόνια με τυλιγμένα τα πόδια τους σε λινάτσες, προχωρώντας ανάμεσα στις οβίδες που πέφταν σκάζοντας και βροντώντας κι ανακατεύοντας τα χώματα, όποιος δεν είδε ελασίτη λαβωμένον ή πλευριτωμένον ν’ ακούει το ντουφεκίδι και να ξεπετιέται απ΄το στρώμα για να πάει να μπει κι αυτός στη μάχη, ποτέ δε θα μπορέσει να φανταστεί τι ήταν ο λαϊκός στρατός ΕΛΑΣ, κανένας δε θα βρει μέτρο για να μετρήσει την αρετή τους κι όποιος δεν είδε το λαό απόκοντα πίσω απ’ τον ΕΛΑΣ, άντρες, γυναίκες, γέρους, μικρά παιδιά, όλους ριγμένους στον μεγάλον αυτόν αγώνα, στο χωράφι και στην αποστολή, στην καλλιέργεια και στη σοδειά, να ‘χουν απαρνηθεί τ΄ατομικά τους ολότελα, να ‘χουν ξεχάσει τη λέξη δικό και στη θέση της να ‘χουν βάλει τη λέξη δίκιο, να ‘ναι έτοιμοι όλοι για όλα, για τα πιο δύσκολα, τα πιο μεγάλα, τα πιο θαυμάσια, τα πιο αδύνατα, δεν ξέρει τι θα ειπεί λαός αγωνιζόμενος, δεν ξέρει τι θα ειπεί πλούτος ζωής και θα πεθάνει φτωχός κι αν ακόμα πεθάνει μέσα σε χρυσό παλάτι.
Οφειλή στον ελληνικό πολιτισμό – Βούλα Δαμιανάκου
Τι περιμέναμε να μας πει κι ευχαριστώ όταν ήρθε εδώ και ζήτησε άσυλο για λίγο, όσο να καταφέρει να βρει τρόπο να προσφύγει στην επίσης πολιτισμένη Ευρώπη αιτηματίας για τον προγραμμένο λαό τους κι εμείς τον παραδώσαμε, με τον πιο πανάθλιο και αισχρό τρόπο στους διώχτες του που τόσο προσπάθησε να μην πέσει στα χέρια τους; Τώρα τι ζητάμε απ’ αυτόν; Όταν χάρη σε λόγους μας, εμάς των πολιτισμένων, ο Οτζαλάν δεν έχει άλλη δυνατή καταφυγή από τον πιο μεγάλο διώχτη του, το τουρκικό στρατιωτιοκεμαλικό καθεστώς; Αυτό και κατήγορος, και δικαστής, και δήμιος και δεσμοφύλακας. Αυτό και συνομιλητής, αποδότης δικαιοσύνης, φίλος, πατριώτης…ευεργός… Αυτός φορέας ανώτερου πολιτισμού, αυτός… απόγονος και δικιωτής του Έκτορα, αυτός τα πάντα. Από άλλον κανένα δεν έχει να περιμένει. Η…υπερπολιτισμένη Ευρώπη δεν είχε αφτιά για ν’ ακούσει το ζήτημά του. Παραήταν πένθιμο για την ευρωπαϊκής της ευαισθησία.
Οδοιπορώ στην πατρίδα – Βούλα Δαμιανάκου
“Θυμήσου τον πατέρα σου, θεόμορφε Αχιλλέα, θα ‘χει τα χρόνια μου. Είναι ακόμα ζωντανός ακούω, χαίρεται κι ελπίζει πως θα ‘ρθει μέρα που θα υποδεχτεί το γιο του στην πατρίδα. Αλλά εγώ ο άμοιρος που γέννησα άξιους γιους στην Τροία τη μεγάλη, -είχα πενήντα γιους όταν ήρθαν εδώ οι Αχαιοί, κι ο Άρης μου τους ξέκαμε. Τον ένα και ξεχωριστό, τον πρόμαχο της Τροίας Έκτορα, τον σκότωσες εσύ τελευταία αμυνόμενον περί πάτρης… Γι’ αυτόν έρχομαι τώρα εδώ φέρνοντας άπειρα άποινα. Σεβάσου, Αχιλλέα, τους θεούς φέρε στο νου σου τον πατέρα σου και μένα ελέησε. Εμένα τον ελεεινότερο που υπόμεινα αυτό που κανείς θνητός πάνω στη γη δε γνώρισε, το χέρι του φονιά του γιου μου να φιλεί το στόμα.
Αυτά τα λόγια άναψαν τον καημό στον Αχιλλέα και για τον δικό του τον πατέρα κι έπιασε τον Πρίαμο από το χέρι κι έπιασαν κι οι δυο το θρήνο, ο ένας για τον Έκτορα τον πολέμαρχο να κλαίει, να μύρεται και να κυλιέται στα πόδια του Αχιλλέα, κι ο Αχιλλέας πάλι να κλαίει και να ολοφύρεται μια στου πατέρα του τη θύμιση και μια στου φίλου του του Πάτροκλου,
Το κακό κρατάει από μεγάλο σπίτι… – Βούλα Δαμιανάκου
Κι έχει πολύ συγγενολόι: (Σαίξπηρ – Με το ίδιο μέτρο)
… Μίλησέ μου με τη γλώσσα της σιωπής, για να μπορέσω
να λησμονήσω τη Χιροσίμα,
το μαύρο κύμα, τη Χιροσίμα.
Τώρα ζούμε την έκπληξη, κατάντικρυ του θανάτου,
Κι ωστόσο, μπορούμε να λέμε: αδελφέ μου.
Δεν αλλάξαμε γλώσσα. Μπορούμε να λέμε: αδελφέ μου.
Περάσαμε το Άουσβιτσ, το Νταχάου, το Λίντιτσε και λέμε
ακόμα: αδελφέ μου.
Ο αδελφός μας βρίσκεται στην άλλη όχθη, παίζει με τα
κόκκαλά του την ένατη,
Διαβάζει “Ευθύδημο”.
Ο αδερφός μας φυτεύει τα παραμύθια του στην ουλή του
προσώπου του.
Ο αδελφός μας πασκίζει να τραγουδήσει και του λείπει το χείλος.
Ο αδελφός μας θέλει να κλάψει και του λείπουν τα μάτια.
Ο αδελφός μας θέλει ν αγγίξει τα χέρια μας,
να μας προσπέσει, να παραπονεθεί και του λείπουν τα χέρια.
Συμμαζώνει τα κόκκαλά του και προχωρεί.
Είναι ο νέος αδερφός, που γεννήθηκε στα χίλια εννιακόσια
σαράντα τέσσερα στο Νταχάου, στα χίλια εννιακόσια
σαράντα πέντε στη Χιροσίμα: μετά Χριστόν.
Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος
Πηγές: Biblionet, Ημερήσιος Τύπος, Επικαιρότητα
