Γιώργος Αριστηνός

Ο δολοφόνος – Γιώργος Αριστηνός

Ο ήρωας του Γιώργου Aριστηνού, ευπατρίδης, διανοούμενος, αλκοολικός από πεποίθηση και όχι από έξη, εστέτ και μισάνθρωπος, αλλά συνάμα και τρυφερός ως την αυτοανάλωση, σκοτώνει τέσσερις γυναίκες είτε επειδή τραυματίζουν την αισθητική του είτε επειδή προσβάλλουν τον ναρκισσισμό του.
Ας μην αναζητήσουμε ωστόσο στον Δολοφόνο μια αναπαράσταση αληθοφανών πράξεων ή τη διερεύνηση των κινήτρων τους· πρόκειται για συνειδητή παρωδία του μυθιστορηματικού είδους.
Ο Αριστηνός βάζει τον ήρωά του να διαρρηγνύει τον έναν μετά τον άλλον όλους τους δεσμούς με τους γύρω του. Καθηλωμένος στη μεταφυσική του μοναξιά, ρημαγμένος από την αίσθηση μιας βαθιάς οντολογικής προσβολής, ο κεντρικός χαρακτήρας περιπλανιέται σε έναν υπαρξιακό λαβύρινθο, από τον οποίο κανένας και τίποτα δεν είναι σε θέση να τον βγάλει. Το κακό, η αυτοκαταστροφή, ο θάνατος, ο πόνος, η αγωνία και οι ενοχές συγκλίνουν στην έννοια της οντολογικής αρρώστιας.
Η γλώσσα του μυθιστορήματος, μέσα από τους μαιάνδρους της, με ένα μπαρόκ λεξιλόγιο και πλήθος αναφορών στη λογοτεχνία, καλείται να αποτυπώσει την παλίρροια των συναισθημάτων μίσους, τις διαρκείς ταλαντεύσεις ανάμεσα στη θλίψη και τη μανιακή ευφορία, τις αβυσσαλέες όψεις της ψυχής ενός χαρακτήρα που θύει στην καθαρή σπατάλη της ζωής του.

Μυθιστόρημα, Κίχλη, 2018, 208 σελ.

Φλας στη νύχτα – Γιώργος Αριστηνός

Ώσπου κάτι ακούστηκε εκεί μέσα, ένας ήχος τρομπέτας (σχίσιμο βρεγμένου μεταξιού) που τα πήρε όλα και τα καρατόμησε, τα πέταξε στην αγκαλιά μας σαν ξεραμένα λουλούδια επιτάφιου, αυστηρός στην αρχή, καθώς σχεδίαζε το θέμα και το αχνό περίγραμμά του, υπονοώντας πως αυτό ήταν το όριο, η επικράτειά του, ένας παράδεισος χωρίς αγγέλους· και ύστερα “θα βάλω μέσα τον Μπρέγκελ και τα κολασμένα μαϊμουδάκια του”, το πιάνο, τα κρουστά, τενόρο σαξόφωνο, μπάσο, δέκα χιλιάδες λεύγες κάτω από τη θάλασσα βάραιναν λιγότερο από μια μουσική του φράση ή αντί-φραση. Μάιλς Ντέιβις, λοιπόν, “dig watermelon man”, και έπειτα “it’s about that”, και λίγο μετά παρέα με τον Κολτρέιν τενόρο σαξόφωνο, “so what, so what”, λοιπόν, κυρά μου με το πλατινένιο μαλλί, “so what” αγοράκι με το καπιτονέ μπουφάν και το πουράκι στην κωλοτρυπίδα, “so what” αρχίδι γιαλαντζί· ο Μάιλς έκοβε το σκοτάδι στα δύο με τον αστραφτερό του ήχο και τις γαλαξιακές του πτήσεις (κάτι σαν μετάληψη μιας τρομερής αιμομιξίας) καθώς μια παράδοση καθολικισμού και μεταρρύθμισης, οργάνωσης της αρμονίας και σχεδιαστικής σύνθεσης έλιωνε σαν βούτυρο από την αίρεση του αυτοσχεδιασμού του· γλυκό μαύρο σκυλί, πόσα αναγεννησιακά βρέφη δε θα ήθελαν να γίνεις η βρεφοκρατούσα τους, να γλείψουν λίγο μέλι από το καυλί σου. Σήκωσα το κεφάλι μου που είχε γείρει στη λακαρισμένη μπάρα. Κολυμπούσα πια μέσα στους καπνούς και ήταν ανάγκη να απογειωθώ, φυλάγοντας λίγο ψωμάκι από το βραδινό μου συσσίτιο, να γυρίσω στη Νικόλ, γιατί όχι, ήδη το χιόνι είχε λιώσει, αλλά ο κρύος αέρας ξεκολλούσε φέτες από το δέρμα σου.

Νουβέλα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2017, 132 σελ.

Κρίση

Χλωμή άνοιξη! Έτσι ν’ αρχίσεις. Μέσα σε ολόθερμη κι ολάνοιχτη δεξίωση. Διάνοιξη πέρα από τις στενωπούς. Να σκύψεις στους μακρότατους ψιθύρους και στα γουργουρίσματα των μικρών ζώων. Όχι φωνή ανθρώπου, ούτε βλέμμα. Δικαιοκρίτη. Να η θηλή. Οράς τέτοιο σκοτάδι Ιωσήφ; Μέσα στο γκρίζο και γαλακτερό της πάχνης, ο Χρόνος δεν είναι ευφυολόγημα, αλλά ένας φαλακρός Άγγελος, με πολύχρωμα φτερά. Και το ραγισμένο Βρέφος δεν άντεξε τη Φάτνη. Το πρόσωπο, το πρόσωπο που θρυμματίστηκε κλείνει αρχέτυπη φωνή. Σήμερα βουτάς και πνίγεις τη φωνή σου. Άγγελμα; Ποιο άγγελμα; Οι καμέλιες, τα γεράνια πεθαίνουν πριν από μας. Μεσ’ από τα φυσερά των πολυκατοικιών, τα μωρά των αέρηδων και τις ήττες των εργένηδων, μεσ’ από το χρόνο που στραβώνει τον ήλιο, πέντε χρόνια από τη στιγμή που άγγιξες το χλωρό πρόσωπο της μνήμης ξαναγυρίζεις, τώρα λίγο πιο στοχαστικός, λίγο ανέστιος, όμως χειμασμένος και χαιρέκακος. Γιατί ποια κόρη γυμνή με το ροζ ανεξιχνίαστο των γοφών, με το μαύρο απίστευτο των μηρών, με το μαύρο ακέφαλο των φαλλών, με το εξαίσιο έφηβο των μισότρελων, θα σε εμπιστευθεί;

Δοκίμια για το μυθιστόρημα και τα λογοτεχνικά είδη

Είμαστε ακόμη και σήμερα παγιδευμένοι από έξη ή και κουφότητα ακόμη, στο Μυθιστορηματικό είδος που μας κληρονόμησε ο περασμένος αιώνας. Όμως η μίξη των ειδών είναι γεγονός. Δεν το μαρτυρεί μόνο η νεωτερική γραφή (Τζόυς – Μπέκετ – Μπόρχες – Κορτάσαρ – Κούντερα κλπ.) αλλά και ένα ολόκληρο παρελθόν που αποκορυφώνεται στις περιπτώσεις του Stern και Diderot. Αυτές τις “πρωτοποριακές ιδέες” σύμφωνα με την Elisabeth de Fontenay διαπραγματεύεται και υποστηρίζει ο Γιώργος Αριστηνός.

Θανατόφιλα ερωτοπαθή

Τριάντα διδακτικά αφηγήματα
Και τότε ήρθε Εκείνη. Άγγελος ήταν με πύρινη ρομφαία. Τα μαργαριταρένια μάτια της άστραφταν ξαναμμένα και το κορμί της, σαν ώριμο μαύρο σταφύλι ξεχείλιζε από πλησμονή ηδονής. Ολόκληρος μια απέκκριση έγινε. “Με λένε Αλίνα”, είπε και έφυγε μέσα σ’ ένα στροβίλισμα, σαν σβούρα τρελή. Την πήρε από πίσω με μια σπουδή, που την κόρωνε το αίσθημα ότι μετείχε σε μια αιώνια μετάληψη. Δεν πρόλαβε τίποτα από τη μυρωδιά του νυχτολούλουδου, γι’ αυτό και απαυδισμένος κούρνιασε πίσω από μια λόχμη.

Η ακάθιστη σκέψη

Η Λογοτεχνία είναι ένα τεράστιο παλίμψηστο, μια πυκνή στιβάδα με αναρίθμητους γλωσσικούς χιτώνες ή αλλιώς, ένα αιώνιο μουρμουρητό (chuchotement) που αρχίζει με τους πρώτους αβέβαιους φθόγγους για να φτάσει σε εκείνη τη μεγαλειώδη ανακεφαλαίωση ολόκληρης της Λογοτεχνίας που, σύμφωνα με τον Μπόρχες, συνοψίζεται στον “Οδυσσέα” του Joyce. Μέσα σ’ αυτό τον κυκλικό λαβύρινθο οι ποιητικές φωνές συγχέονται, συντήκονται, αλληλοϋποβλέπονται ή αλληλοπεριχωρούνται.
Το σύγγραμμα αυτό περιέχει παλιότερες και νεότερες, δημοσιευμένες και αδημοσίευτες μελέτες. Σύνοψη μιας δεκαπενταετούς περίπου εμπειρίας. Αναπόφευκτα κάποιες απ’ αυτές φέρουν τις ανεπάρκειες, καθηλώσεις, ή μονομανίες του γράφοντος, αλλά και τις αμφιρρέπειες ή επικαιρικές εξάρσεις της εποχής. Διόρθωσα κάποια κείμενα, ιδίως το δοκίμιό μου για τον Χειμωνά, χωρίς όμως να αλλάξω την αρχική προοπτική. Γλωσσικές υπερβολές εξομαλύνθηκαν και σημασιολογικές ακαθαρσίες εξοβελίστηκαν. Όσο μπορούσα.
Ο τίτλος “Ακάθιστη σκέψη” παραπέμπει συνειρμικά στον “Ακάθιστο Ύμνο”, δεν εμπεριέχει όμως τίποτα από την κατανυκτικότητα και τη μυσταγωγία του. Ίσα-ίσα είναι πιο κοντά στην ψυχιατρική έννοια της “ακαθισίας” που μεταφορικά δηλώνει τον εγρήγορο και νομαδικό χαρακτήρα της σκέψης που ησυχάζει μόνον όταν συνειδητοποιεί την ανασφάλειά της. Και έτσι μετακινείται και μετασταθμεύει αρνούμενη να απολιθωθεί σε οριστικά σχήματα.

Ο δολοφόνος

Ένας μεσήλικας διανοούμενος από εύπορη οικογένεια, περιφέρεται από μπαρ σε μπαρ, χαμένος στο αλκοόλ και στις αναμνήσεις του. Τραυματισμένος από το περιβάλλον του, σαν από αντίδραση, διαμορφώνει μια μηδενιστική στάση ζωής. Ο μισογυνισμός του και η μισανθρωπία του τον οδηγούν σε αλλεπάλληλους φόνους. Μειονεκτικός, ερμηνεύει κάθε χειρονομία ή συμπεριφορά σαν μια κατακραυγή του κόσμου εναντίον του. Μέσα σ’ αυτό το ψυχικό οδοιπορικό αποκαλύπτεται το θηριώδες εσωτερικό τοπίο του ανθρώπου. Ένα μυθιστόρημα που ανασκάπτει τις σκοτεινές πτυχές της ανθρώπινης ψυχής. Ο Γιώργος Αριστηνός γεννήθηκε στην Κοζάνη. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας και στο Παρίσι. Υπήρξε σύμβουλος στην ελληνική τηλεόραση, μέλος της Επιτροπής Κρατικών Βραβείων και μέχρι σήμερα διευθύνει τη λογοτεχνική σειρά «Κρύσταλλο», στις εκδόσεις Τραυλός. Είναι μέλος της Επιτροπής Σεναρίων της ΕΤ1 και αρχισυντάκτης της τηλεοπτικής εκπομπής «Πνεύμα Αντιλογίας».

Η εκδίκηση του συγγραφέα

Η πεζογραφία έχει χρέος να μεταγράφει τα μέσα και τα έξω του ανθρώπου. Με έναν τρόπο που αναγκαστικά συνδέεται με τους κανόνες και τους νόμους που διέπουν τη λογοτεχνία. Τα τρία διηγήματα και το ατέλεστο μυθιστόρημα που περιλαμβάνονται σε αυτόν τον τόμο θέλουν να μιλήσουν για τους εφιάλτες -θηλιές ή βρόγχους- που κατοικούν στα υπόγεια της ανθρώπινης ψυχής.

Ματαιοδοξία

Επιστολική νουβέλα
Τι μπορεί να εκμυστηρεύεται, άραγε, ένας συγγραφέας και αθεράπευτα διανοούμενος, κάπου στα μέσα της ηλικίας του, ήδη εξαρτημένος από το αλκοόλ και αποκαρδιωμένος απ΄ τη ζωή, σε μια πρώην μαθήτριά του και ερωμένη του και τώρα μεταπτυχιακή σπουδάστρια σε Πανεπιστήμιο του Λονδίνου; Απλώς, σκέψεις που ποτέ δεν είχε το θάρρος να τις εμπιστευτεί σ΄ αυτήν, μνήμες προσωπικών στιγμών που ο χρόνος μετάγγισε τη νοσταλγική αύρα τους και, τέλος, σχόλια για τη λογοτεχνική πραγματικότητα που τη βρίσκει φτωχή, περιθωριοποιημένη και αλυσιτελή.

Η ζωή είναι ωραία

“Η ζωή είναι ωραία”, πολυσχιδής, φαντασμαγορική, μια αιωνιότητα καμωμένη από τα καλύτερα υλικά του Θεού, σχεδόν ένα θαύμα που ανοίγεται καθημερινά στα έκπληκτα μάτια του ανθρώπου. Φυσικά από την ανάποδη. Τα σκιώδη πρόσωπα αυτού του βιβλίου, φερέφωνα της συγγραφικής βούλησης, βιώνουν στο έπακρο τον εφιάλτη της ζωής, μέσα από τη διελκυστίνδα του έρωτα και του θανάτου. Ο έρωτας τα συνεπαίρνει και ο θάνατος τα ανταμείβει για τον συνεπαρμό τους. Αυτός είναι τελικά που θα τα σαρώσει στο τέλος και θα βάλει πανηγυρικά την υπογραφή του σε κάθε εφήμερη προσδοκία τους. Ο αναγνώστης ας μην περιμένει τίποτε από τις συνταγές της παρωχημένης γραφής. Ούτε ήρωες, ούτε δράση, παρά μόνο μια ιχνογραφία συναισθημάτων, με διδακτικό όμως επιμύθιο: ότι όλα καταλήγουν στον μεγάλο καταπιώνα του θανάτου. Αν μένει κάτι, είναι η γλώσσα που μιλάει φλύαρα και ατελέσφορα.

Νάρκισσος και Ιανός

Η νεωτερική πεζογραφία στην Ελλάδα
Ο μοντερνισμός υπήρξε -και για πολλούς μελετητές εξακολουθεί να επιβιώνει ως τις μέρες μας με απαραμείωτο σφρίγος- ένα μεγάλο κίνημα στην Ιστορία της Τέχνης που αγκάλιασε όλες τις πτυχές της, από την πεζογραφία και την ποίηση ως τη ζωγραφική και την αρχιτεκτονική. Η ρήξη του με το παρελθόν ήταν βίαιη και ριζοσπαστική, ενώ ταυτόχρονα ενσωμάτωσε και αφομοίωσε επιλεκτικά ό,τι από την παράδοση μπορούσε να γονιμοποιήσει δημιουργικά. Αυτό είναι ένα γενικό σχήμα. Στο “Νάρκισσος και Ιανός” ειδικότερα, η νεωτερικότητα στην πεζογραφία μας παρακολουθείται από τις πρώιμες ή σπερματικές εκφράσεις της ως τις αποκορυφώσεις και τις μεταλλάξεις της προς την έννοια του Μεταμοντερνισμού· ταυτόχρονα νοηματοδοτείται με σημασίες που η παλαιότερη κριτική δίσταζε να αποδώσει.
Τα κείμενα (αποσπάσματα και λήμματα) που απαρτίζουν τον “Νάρκισσο και Ιανό” θέλουν να αναδείξουν την ενταφιασμένη από πολλούς αξία του μοντερνισμού. Από τον Ανώνυμο του 1789 ως τον Ν. Γ. Πεντζίκη, και εκείθεν ως τις σημερινές μεταμορφώσεις του, ο μοντερνισμός στην πεζογραφία της σύγχρονης Ελλάδας αποτελεί ό,τι πιο ζωντανό και βιώσιμο φάνηκε σ’ αυτό το διάστημα. Τα ανθολογούμενα κείμενα συγκροτούν ένα corpus (προσωρινό αναμφίβολα) της νεωτερικής πεζογραφίας που έλειπε ως τα σήμερα.

Τοξικά απόβλητα

Κείμενα για τη λογοτεχνία
Να απορριφθούν τα “τοξικά απόβλητα” μιας σκέψης που έχει μολυνθεί από τη συνήθεια, τη γλωσσική πτώχευση, τα περιττά λίπη και τον κορεσμένο αέρα της αδράνειας – ιδού ένα αίτημα που προβάλλει επιτακτικά, αλλά αναβάλλεται εξίσου επίμονα.
Η τέχνη, και ειδικά η λογοτεχνία που με ενδιέφερε από τα πρώτα αμήχανα σκαριφήματά μου έως το Νάρκισσος και Ιανός, είναι ωστόσο εκεί, αλλά απαιτεί μια τολμηρότερη αναψηλάφηση. Αυτή ακριβώς την αναψηλάφηση, χωρίς όμως τις αλαζονικές βλέψεις μιας αυστηρής ετυμηγορίας, επιχειρούν τα άρθρα αυτά, minima δοκίμια για την ακρίβεια. Πλην των άλλων, το βάρος έπεσε στην αυτορρύπανση της γλώσσας, στην απόξεση της σκουριάς της. Έτσι κι αλλιώς ήμουν πάντα σε εμπόλεμη κατάσταση με όπως λέξεις, όπως έγραφε ο Χούλιο Κορτάσαρ αυτοσαρκαστικά. (Γιώργος Αριστηνός)
Μια συλλογή με minima δοκίμια που αναψηλαφούν με τόλμη την τέχνη και ειδικότερα τη λογοτεχνία. Η απόξεση όπως γλώσσας από καθετί το περιττό και κορεσμένο είναι το κύριο αίτημα που προβάλλει ετούτο το βιβλίο.

Flash στη νύχτα

Μπλαζέ, μηδενιστής, μισάνθρωπος, πάσχοντας από άγχος και ιδεοληπτικές εμμονές γύρω από το σεξ και τον θάνατο, ο πρωταγωνιστής του “Flash στη νύχτα” περνάει κάποιες βραδινές ώρες σε μια σοφίτα, με τη συντροφιά μιας νέας γυναίκας. Ευνουχισμένος από αισθήματα, ο ήρωας “ξεφαντώνει”, σ’ έναν καταιγισμό λογόρροιας ή, με τη γλώσσα της ψυχιατρικής, σε μια ξέφρενη πτήση ιδεών (flight of ideas).
Η συγκατοίκηση του μανιοκαταθλιπτικού ήρωα με την ανυποψίαστη νεαρή γυναίκα, που στη διάρκειά της γράφεται ως “ημερολόγιο εκστρατείας” τo “Flash στη νύχτα”, αναδεικνύει μια τραγική καθημερινότητα που περιέχει κρυμμένη ή μεταμφιεσμένη τη διαστροφή, την ερωτική μανία, την τάση διείσδυσης και κατοχής του Άλλου, τον εκτοπισμό του, τον παραγκωνισμό του, ή ακόμα, τον θάνατό του.
Το ψυχολογικό αυτό μυθιστόρημα χαρτογραφεί με φρενήρη, μανιακή αλλά και απίστευτα ειρωνική γλώσσα, την αθέατη, εγκληματική πλευρά της ανθρώπινης φύσης και, όπως δικαιολογημένα τονίζει ο ίδιος ο γνωστός συγγραφέας, “…δεν συστήνεται για φιλήσυχους αστούς ή προλετάριους, ούτε βέβαια για τις φουαγκραχήνες των βορείων ή νοτίων προαστίων”.

Τρία δοκίμια για τον Θανάση Βαλτινό

Νέο μυθιστόρημα, αντιμυθιστόρημα, κείμενο, μυθιστόρημα-ντοκουμέντο, όπως και να ορίσει κανείς το ειδολογικό αποτύπωμα αυτής της γραφής, εκείνο που έχει σημασία είναι το μέγεθος της ρήξης που προκάλεσε στη λογοτεχνική μας παράδοση. Στο μέτρο μάλιστα που ο συγγραφέας βίωσε και αναδιαπραγματεύτηκε ανάλογα τη λογοτεχνική εμπειρία της ιστορίας, μακριά από τα ιδεολογικά ιζήματα που θόλωναν ή επιχωμάτωναν το περιεχόμενό της, η σημασία του έργου του (λέξη που ο φιλάνθρωπος κυνισμός του θα την απέρριπτε αναφανδόν) μοιάζει αδιαμφισβήτητη.
Ο συγγραφέας Βαλτινός ανήκει από χρόνια στην εμπροσθοφυλακή μιας πεζογραφίας που γνωρίζει καλά τους τρόπους να εξοικονομεί τα εκφραστικά της μέσα, και την τεχνική να αποστραγγίζει το σώμα της από τα περιττά λίπη. Επίσης, γνωρίζει ότι το πολυσέλιδο μυθιστόρημα κάνει, συχνά, πολλές παραχωρήσεις στην αναγνωστική ανάγκη, ή μάλλον στη βουλιμία της, για την εξωτική λεπτομέρεια, το ανώφελο αραβούργημα της φράσης, την περιφερειακή θεματική ανάπτυξη. Απαθής και ουδέτερη, σχεδόν παραλυτική (Φλωμπέρ) η αφήγηση του Βαλτινού στο μεγαλύτερο τμήμα του έργου του, ούτε εδώ θα χάσει κάτι από το στοιχείο της εξιστόρησης. Η ιστορία είναι το βάθρο όπου κτίζεται το ανθρώπινο δράμα, και συνάμα το φόντο όπου εκτυλίσσεται ο μύθος της.

Αφερέγγυοι και πλάνητες

Δοκίμια για τη λογοτεχνία και τον πολιτισμό
Δοκίμια, άρθρα, κριτικές, scripta minima, αναγνωστική εμπειρία πολλών χρόνων, κείμενα άλλα δημοσιευμένα και άλλα ανέκδοτα, όλα όμως “ανασκολοπισμένα” (αναταγμένα και διορθωμένα) ώστε να αποτελούν εντελώς νέο υλικό, ιδού το περιεχόμενο αυτού του τόμου.
Ο μοντερνισμός, ο μεταμοντερνισμός, η παράδοση, οι μεγάλοι σταθμοί της λογοτεχνίας που άλλαξαν τις αναγνωστικές μας έξεις, ο λεγόμενος ελληνοκεντρισμός και οι παθολογικές συμφύσεις του, οι διακειμενικές σχέσεις στο αρχιπέλαγος της γραφής, τα “λοξά” αιρετικά ή ανορθόδοξα έργα είναι τα θέματα που απασχολούν τον συγγραφέα στον παρόντα τόμο, με ψυχαναγκαστική μάλιστα ένταση. Ένταση που δεν σχετίζεται με κάποια έννοια αποστολικής διακονίας απέναντι στην τέχνη του γράφειν, αλλά με το στιλ (λίγο μπλαζέ, λίγο κυνικό) του γράφοντος που θεωρεί τη λογοτεχνία επικίνδυνη (αφού αντί να εξανθρωπίζει εξιδανικεύει) για τον κόσμο.