Ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες και τις γυμνασιακές σπουδές του στην Έδεσσα και εργάστηκε, στη συνέχεια, στο κατάστημα του πατέρα του, γράφοντας ποίηση από την εφηβική ηλικία. Η πρώτη του εμφάνιση στα γράμματα έγινε το 1956 με το ποίημα “Ειρήνη” που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό “Επιθεώρηση Τέχνης” (τεύχος 13, Ιανουάριος 1956), με το ψευδώνυμο Κούλης Αυγερινός (χρησιμοποίησε, επίσης, τα λογοτεχνικά ψευδώνυμα Δημήτρης Γραμματικός και Πέτρος Μηλιώνης). Το 1957, συνδέθηκε με τη συντακτική ομάδα του περιοδικού “Μαρτυρίες”. Το 1958 χρονολογείται η πρώτη του ποιητική συλλογή, “Πριν από τον θάνατο”. Το 1965 εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα για να σπουδάσει στο Αθηναϊκό Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Σχολής Δοξιάδη. Εκεί έζησε έως το 1980, δουλεύοντας, μεταξύ άλλων, ως γραφίστας σε διαφημιστικά γραφεία και ως επιμελητής εκδόσεων. Το 1981 μετακόμισε στη Θεσσαλονίκη και έγινε ιδρυτικό μέλος της εκδοτικής ομάδας του περιοδικού “Χειρόγραφα” και, αργότερα, υπεύθυνος των Αγροτικών Συνεταιριστικών Εκδόσεων (ΑΣΕ), μεταξύ 1987-1993. Δημοσίευσε ποιήματα, πεζογραφήματα και μελέτες του, κατά καιρούς, στα περιοδικά “Επιθεώρηση Τέχνης”, “Εφημερίδα των ποιητών”, “Καινούργια Εποχή”, “Νέα Εστία”, “Νέα Πορεία”, “Ο Λογοτέχνης”, “Μαρτυρίες”, “Σημειώσεις”, “Δεκαπενθήμερος Πολίτης”, “Αντί”, “Ελίτροχος”, “Το Δέντρο”, “Γράμματα και Τέχνες”, κ.ά.
Η πρώτη φάση της ποίησης του Μέσκου σχετίζεται με τραυματικά ιστορικά βιώματα της δεκαετίας του 1940 και εμφορείται από την αίσθηση ενότητας ποιητή και γενέθλιου τόπου, ανθρώπινου υποκειμένου και φύσης. Η έννοια της αντίστασης διατρέχει όλη τη λογοτεχνική του παραγωγή του και, ενώ στις πρώτες του συλλογές αποκρυσταλλώνεται σε μορφές της ελληνικής παράδοσης, όπως αυτές του Διγενή ή των Κλεφτών, σταδιακά κατατείνει όλο και περισσότερο στην αφαίρεση. Άλλα χαρακτηριστικά της ποίησής του είναι η εισβολή του ιστορικού χρόνου στον ατομικό χώρο και η διαπλοκή προσωπικού και συλλογικού. Οι διακρίσεις του περιλαμβάνουν το βραβείο ποίησης του περιοδικού “Διαβάζω” για τη συλλογή “Χαιρετισμοί”, το 1995, το βραβείο ποίησης του Ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών, το 2006, για το σύνολο του έργου και το Κρατικό Βραβείο Ποίησης, το 2013, για τη συλλογή “Τα λύτρα”. Ποιήματά του μεταφράστηκαν σε ξένες γλώσσες.
Το 1981 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ύψιλον η πρώτη συγκεντρωτική έκδοση ποιημάτων του, που γράφτηκαν από το 1958 έως το 1980, με τίτλο “Μαύρο δάσος”. Το βιβλίο ξανακυκλοφόρησε με τον ίδιο τίτλο δύο φορές, συμπληρωμένο κάθε φορά: το 1999 από τις εκδόσεις Νεφέλη και το 2011, σε δύο τόμους, από τις εκδόσεις Γαβριηλίδης. Οι εκδόσεις Γαβριηλίδης εξέδωσαν επίσης τα συγκεντρωμένα “Πεζογραφήματά” του, το 2013, και τα “Προσωπικά κείμενα”, το 2014. Τελευταία βιβλία του ήταν το δοκίμιο “Συνηγορία ποιήσεως” (Κίχλη, 2015), η συλλογή πεζών “Εν Βοδενοίς: Κείμενα εκτός εμπορίου από την ενδοχώρα της Έδεσσας” (Έδεσσα, 2016) και οι ποιητικές συλλογές “Άλφα Βήτα” (Κίχλη, 2015), “Στην όχθη του παραδείσου” (Το Ροδακιό, 2016) και “Όνειρα στον Άδη” (Το Ροδακιό, 2018).
Έφυγε από τη ζωή στη Θεσσαλονίκη την 1η Ιανουαρίου 2019, σε ηλικία 83 ετών.
Άλογα στον ιππόδρομο (1973), Ερμής
Μαύρο δάσος (1981), Ύψιλον
Στον ίσκιο της γης (1986), Ύψιλον
Άνθη στο καταραμένο φίδι (1986), Ύψιλον
Χαιρετισμοί (1995), Ύψιλον
Τα φαντάσματα της ελευθερίας (1998), Νεφέλη
Άνθη στο καταραμένο φίδι (1998), Νεφέλη
Χαιρετισμοί (1999), Νεφέλη
Στον ίσκιο της γης (1999), Νεφέλη
Μαύρο δάσος (1999), Νεφέλη
Ψιλόβροχο (2000), Νεφέλη
Ελεγείες (2004), Ίκαρος
Στον ενικό και πληθυντικό ψίθυρο (2009), Νεφέλη
Ποιήματα: Μαύρο δάσος I (2011), Γαβριηλίδης
Ποιήματα: Μαύρο δάσος ΙΙ (2011), Γαβριηλίδης
Τα λύτρα (2012), Γαβριηλίδης
Τα ποιήματα της σκάλας (2013), Γαβριηλίδης
Άλφα Βήτα (2015), Κίχλη
Στην όχθη του παραδείσου (2016), Το Ροδακιό
Όνειρα στον Άδη (2018), Το Ροδακιό
Διηγήματα-Αφηγήσεις
Κομμένη γλώσσα (1997), Νεφέλη
Παιχνίδια στον παράδεισο (1998), Νεφέλη
Μουχαρέμ (1999), Νεφέλη
Νερό Καρκάγια (2005), Ίκαρος
Πεζογραφήματα (2013), Γαβριηλίδης
Εν Βοδενοίς (2016), Δημοτική Κοινωφελή Επιχείρηση Δήμου Έδεσσας
Δοκίμια-Μελέτες-Ερμηνεία και κριτική
Προσωπικά κείμενα (2000), Νεφέλη
Προσωπικά κείμενα (2014), Γαβριηλίδης (Ε)
Συνηγορία ποιήσεως (2015), Κίχλη
Συλλογικά έργα
Μικρή ζωολογία (1998), Εκδόσεις Πατάκη
Μια πόλη, ένας συγγραφέας (2001), Μίνωας
Διαφορετικότητα (2017), Πήλιον Όρος
Κρατικά λογοτεχνικά βραβεία, Ανθολογία: Ποίηση 2010-2018 (2020), Υπουργείο Πολιτισμού. Διεύθυνση Γραμμάτων
Όνειρα στον Άδη – Μάρκος Μέσκος
“Όνειρα στον Άδη”, εδώ στην άκρη του κόσμου δεν θα πάψει να ονειρεύεται. Άλλη Εποχή συνέχεια των προηγουμένων αναζητώντας τις καλές συμπτώσεις και τους ωραίους ανθρώπους που αντάμωσε.
Τώρα γνωρίζει, το κενό δεν το φοβάται. Βλέπει τώρα καθαρότερα το τραγικό νόημα όσων έζησε.
Ωσάν συνολική εκτίμηση λίγες κορφές διακρίνονται απέναντι (ή κάτω;). Είναι αυτές οι αξίες που θα πίστευε και αγωνίζονταν πάλι για να μείνουν περισσότερο στο στερέωμα.
Ποίηση, Το Ροδακιό, 2018, 48 σελ.
Εν Βοδενοίς – Μάρκος Μέσκος
Κείμενα εκτός εμπορίου από την ενδοχώρα της Έδεσσας
Δώδεκα κείμενα γραμμένα από το 1979 έως το 2016 (είχαν κυκλοφορήσει εκτός εμπορίου) κι έχουν άξονα αναφοράς την Έδεσσα (παλιά Βοδενά), τους ανθρώπους και τους χώρους της. Φόρος οφειλόμενος στην γενέτειρα και τα πρόσωπά της, που άφησαν το μικρό ή μεγάλο ίχνος τους στη ζωή της πόλης. Ένα εικονοστάσι ανωνύμων και επωνύμων, ζώντων και κεκοιμημένων.
Πεζά, Δημοτική Κοινωφελή Επιχείρηση Δήμου Έδεσσας, 2016, 102 σελ.
Στην όχθη του παραδείσου – Μάρκος Μέσκος
Σ’ αγαπούσα – το ‘ξερες;
(Κράτησες εσύ το μυστικό σου
για τον άλλον Κόσμο τον άγνωστον…)
Μαζί ποτέ δεν θ’ ανταμώναμε στον κήπο
του Παραδείσου·
πιστό σκυλί
πάρε με πίσω στο Δάσος
με την ψιλή χλόη
νανουρισμένον.
Ποίηση, Το Ροδακιό, 2016, 40 σελ.
Συνηγορία ποιήσεως – Μάρκος Μέσκος
Το βιβλίο, αποτελείται από σημειώσεις περί ποιήσεως και ποιητικής, αποστάγματα από την πολυετή θητεία του Μάρκου Μέσκου στην ποίηση.
Είτε συνιστούν έναν νοερό διάλογο με ομοτέχνους είτε απευθύνονται σε νέους ποιητές, οι στοχασμοί του Μ. Μέσκου ανοίγουν το άδυτο του ποιητικού εργαστηρίου στον αναγνώστη της ποίησης, αποκαλύπτοντας διλήμματα, φόβους και αγωνίες του δημιουργού αλλά και μυστικά της τέχνης του.
“ΛΕΞΕΙΣ ΤΑΡΑΓΜΕΝΕΣ, άγνωστος υπόγειος ρυθμός, ότι το Ποίημα χτυπάει με την οπλή του το χώμα. Σε λίγο, οι έμμονες ιδέες μαζί του θα τρέξουν πετώντας.”
“ΣΤΗΝ ΑΚΡΗ ΤΟΥ ΧΑΡΤΙΟΥ ένας ποιητής κάποτε σημείωνε: “Δώστε μου τρεις λέξεις να σας φτιάξω το καράβι του Κόσμου! Τρεις λέξεις μόνο”.”
“ΟΙ ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΟΙ, ταμένοι ποιητές ισχυρίζονται πώς κατάφεραν να γίνουν ένα μουσικόν όργανο· όπως κι αν χαϊδέψεις τις χορδές του, εκείνο θα σημάνει Ποίηση.
– Αν, εσύ, μπορείς να σηκώσεις το άχθος, πάρε τον δρόμο.”
Δοκίμιο, Κίχλη, 2015, 32 σελ.
Άλφα Βήτα – Μάρκος Μέσκος
«Μεταίχμια οριακά»
Δύναμη παιδιού
σπαθί και κνούτο και κριός πολιορκητικός που γκρεμίζει
το επίμονο μαύρο·
τύμπανο βουερό που καίει τα πέλματα των γιγάντων
λουλούδια θυσιασμένα αστέρια στα χέρια σου λαμποκοπώντας
χαράματα και θεοσκότεινες νύχτες·
πρόσεξε μη σκοτώσεις το πουλί
πρόσεξε τον ήχο της φωνής
και τη σιωπή που βλέπει γελώντας κρυμμένη.
Ποίηση, Κίχλη, 2015, 84 σελ.
Τα ποιήματα της σκάλας – Μάρκος Μέσκος
ΠΑΙΔΙ
Παιδί ονειρεύονταν ποτάμι τον ουρανό
γκρίζο γαλάζιο λευκό
χωρίς αγκάθια ο πορφυρός κάκτος εκεί ψηλά
σημάδι αλαργινό – κανείς δεν το ‘φτασε!
Αδιέξοδα πικρά και απαγορεύσεις απ’ το πρωί
που έπρεπε να υπερβεί·
αν γνωρίζεις εσύ το μυστικό
διαλάλησέ το!
Ποίηση, Γαβριηλίδης, 2013, 56 σελ.
Πεζογραφήματα – Μάρκος Μέσκος
Η συγκεντρωτική συλλογή διηγημάτων του Μάρκου Μέσκου.
Απλά μιλώντας, για τα παιχνίδια της δεκαετίας ’35-’45 (τόσο άραγε διαρκεί μια παιδική ηλικία;), έχουμε κιόλας τον αριθμό δεκαπέντε, χωρίς τούτο να σημαίνει και την πλήρη καταγραφή τους.
Στην ίδια πόλη, Βοδενά ας την ονομάσουμε, από γειτονιά σε γειτονιά πολλά αλλάζουν. Όχι λίγες φορές διακλαδίζονται με άλλον τρόπο, ενώ κρατούνε τον ίδιο κορμό, σίγουρα. Έτσι δικαιολογούνται, ίσως, τυχόν παραλείψεις. Και βέβαια οι κάποιες υπερβάσεις θα οφείλονται στην εξασθενημένη μνήμη και, πιθανόν, στην αγάπη του γράφοντος για τον τόπο του και την εποχή του.
Μα να ‘ναι μόνο παιχνίδια; Ήδη αναγράφηκε το φοβερό χρονικό πλαίσιο της δεκαετίας ’35-’45. Διπλή εποχή, δικτατορία και κατοχή με τα φώτα στον ορίζοντα της απελευθέρωσης, ό,τι για τους μεγάλους -για τον Λαό του τόπου- είναι ο απαγορευμένος καρπός, δεν είναι για τα παιδιά. Μπορούν και παίζουν στη χαραμάδα της πόρτας και στην αχτίνα του ήλιου, όλα μαζί τα μιλέτια των Βαλκανίων, το ταπεινό ήθος και η μυστική παιδική γλώσσα που γνωρίζει τον άνεμο και τις κραυγές των πουλιών…
Διηγήματα, Γαβριηλίδης, 2013, 349 σελ.
Τα λύτρα – Μάρκος Μέσκος
“Τώρα
μετράει τό βιός του
πόσα χαράματα πόσες αφιλόξενες νύχτες πόση ξενιτιά
και πόση αντίδωρη αγάπη
χάθηκε στη ζωή του”.
Κρατικό Βραβείο Ποίησης 2013
Ποίηση, Γαβριηλίδης, 2012, 85 σελ.
Ποιήματα: Μαύρο δάσος ΙΙ – Μάρκος Μέσκος
“Κάτασπρα σύννεφα φτερά της σελήνης στον ουρανό
να μη μαυρίσουν να μη ραγίσει η φτέρνα της
από τα βάσανα και τις οδοιπορίες μα λόχμη δάσους
που στοιβάζει τ’ άσπρα οστά του θανάτου στο χώμα”.
Ποίηση, Γαβριηλίδης, 2011, 398 σελ.
Ποιήματα: Μαύρο δάσος I – Μάρκος Μέσκος
“Μια μέρα θα βγάλω τους στίχους στον δρόμο
έν δυό, έν δυό, έν δυό
-άλτ! εμπρός μάρς! Έν δυό, έν δυό
ευθυτενείς, σιδερωμένοι
σε κάθε γωνιά να χαιρετούν τ’ άστρα
με το χέρι στο πηλίκιο, έν δυό έν δυό
μια μέρα θα βγάλω τους στίχους στον δρόμο
ν’ αναπνεύσουν
τα πράσινα φύλλα”.
Ποίηση, Γαβριηλίδης, 2011, 278 σελ.
Στον ενικό και πληθυντικό ψίθυρο – Μάρκος Μέσκος
Σχόλια και αυτοσχόλια για την ποιητική τέχνη και τον ανθρώπινο προσδιορισμό.
Ονομάστηκαν “Στάσιμα” (παλιότερα), κάπου στο σκοτεινό “Φαράγγι”, “Εαρινό Φθινόπωρο” άλλοτε, “Καταφυγή” και απαξιωτικός “Ψίθυρος” τελικά – στο κέντρο η Ποίηση, η αναγκαιότητα και τα σοβαρά της παιχνίδια ένδον.
Φυσικά όλα υπόκεινται, τίποτε δεν ησυχάζει τελεσίδικα· μήτε τα πάθη, μήτε η ακύρωσή τους στις αφετηρίες των γραφών και στις προσωπικές κινητοποιήσεις του αναγνώστη.
Ας φανταστούμε τον Κόσμο έτσι.
Eικονογράφηση: Μάρκος Μέσκος
Ποίηση, Νεφέλη, 2009, 128 σελ.
Νερό Καρκάγια – Μάρκος Μέσκος
Πεζογραφήματα
Τα βιώματα πρώτα· μετά οι γραφές.
Μικρές, “προφορικές” ιστορίες, σχεδόν άγνωστες και μηδέποτε ειπωμένες, ενός κόσμου πέραν από τις ορεσίβιες συγκρούσεις του Εμφυλίου (κυρίως) πολέμου, τα μετόπισθεν της καθημερινής ζωής του άμαχου πληθυσμού που πλαγιάζει, υπερβαίνοντας την Εποχή, σε μια λίμνη αίματος και στον απόηχό του ακόμη.
Νερό Καρκάγια, νερό καρά-καγιά, νερό του μαύρου βράχου -δυο συνθηματικές λέξεις που δηλώνουν τα μυστικά θεμέλια της μικρής πόλης (και εκτός των ορίων της) παρατεταμένα.
Διηγήματα, Ίκαρος, 2005, 118 σελ.
Ελεγείες – Μάρκος Μέσκος
ΔΥΟ ΤΡΙΣΤΙΧΑ
Όταν τ’ ανώνυμα άνθη την πέτρα ραγίζουν
αντάρτη ταπεινέ ανιδιοτελή
λάμπρυνε λάμπρυνε την ψυχή μου
όταν το στόμα την αλαλία καταπιεί
χώμα και σκόνη κι αέρας ας μείνει
(ένα κλαδί το δάχτυλό μου να ‘ρχονται τα πουλιά).
(από την ενότητα “Τα πουλιά”)
ΑΦΗΓΗΜΑ
Μικρό παιδί πότε μεγάλωσε πότε αντρειώθηκε πότε
γκριζάρισαν τα μαλλιά του· και καλοκαίρια και χει-
μώνες χελιδονίσματα ανθών και πρωτοβρόχια· να’ ταν
για πάντα κόκκινη η στέγη του σπιτιού η ροδιά να ‘ταν
στον παράδεισο της αυλής -πώς όμως πέρασαν τα χρόνια
αφού το μαύρο κλάμα νύχτωνε διαρκώς τη ζωή του;
ΤΟ ΣΥΝΟΡΟ
Μεταίχμιο ξυράφι· πρέπει ν’ ασκηθείς
με τις πατούσες ισορροπώντας· ένα πουλί ένας ο αέρας
κι ένα το φως
από τη μια πλευρά κι από την άλλη.
ΑΚΟΜΑ
Ξεχασμένος ο γρύλος
άσπρες πεταλούδες στα πέταλα των λουλουδιών
γυρίζει ο καιρός πρώτες ψιχάλες
χειμώνιασε.
Φως αργυρό υπάρχει ακόμα
μέρα γαλάζια στον ουρανό
και σύννεφα χαιρετισμών ακόμα υπάρχουν.
Λευκά στο σκοτάδι, στο μαύρο φως.
14 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2001
Κάπως έτσι· παρόμοια όλα.
Κυπαρίσσι λογχίζοντας τα στέρεα της γης
μα τον ουρανό γιατί;
(από την ενότητα “Ο χορός των Αγίων”)
Ποίηση, Ίκαρος, 2004, 91 σελ.
Ψιλόβροχο – Μάρκος Μέσκος
«Μνημόσυνο»
Πέτρες σημάδια νεκρών πατούσαμε στον λόφο. ξάφνου
περίεργος κρωγμός (από την γκορτσιά την πικραμένη;)
Γύρω γύρω η Μπούκα. στα ψηλά βουνά οι σκοτωμένοι αθώοι.
Καίνε χαμηλά κεριά της χλόης η νύχτα καλπάζει αλλά πριν
ο κρωγμός του πουλιού βρισιά στην ηλιόλουστη μέρα.
Στο τέλος είπεν ο Γιάννης: χωρικός προσευχήθηκα εδώ.
μας διώχνει όμως το αίμα. λίγοι αντέχουν.
Ποίηση, Νεφέλη, 2000, 93 σελ.
Προσωπικά κείμενα – Μάρκος Μέσκος
“Μάλλον χρόνιες εξομολογήσεις, τα “προσωπικά κείμενα” κατάφεραν να ξεφύγουν από την τροχιά εκείνη των στίχων μα που μιλούν πάλι εν ονόματί τους, συγκεντρώνονται εδώ (μνήμες ζωντανών μετά θάνατον τα πιο πολλά) και αφιερώνονται στους ορατούς συνοδοιπόρους. Ο προφορικός και γραπτός τους λόγος, οικεία, θαρρώ, και με όλα τα δικαιώματα συμπαρατάσσεται.”
Μάρκος Μέσκος
Ο τόμος περιλαμβάνει κείμενα για τους εξής λογοτέχνες και θέματα: Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι (“Λευκές νύχτες”), Θεόκλητο Καριπίδη, Όμηρο Πέλλα, Γιώργο Κοτζιούλα, νεοελληνικό δημοτικό τραγούδι, Γιώργο Ιωάννου, Άθω Δημουλά, Λουκά Βενετούλια, Νίκο Γκάτσο (“Αμοργός”), Μιχάλη Γκανά, Μάριο Μαρκίδη, Ανθούλα Σταθοπούλου-Βαφοπούλου, Κλείτο Κύρου, Κ.Π. Καβάφη, Ανδρέα Κάλβο, Μάνο Χατζηδάκι, Βασίλη Παπά (“Παράγραφος 1,2”, “Ντοκυμανταίρ”), Μέλπω Αξιώτη, Φρίξο Τζιόβα, Σπύρο Αποστόλου (“Εκμαγείο”), Βικτωρία Θεοδώρου (“Το γαμήλιο δώρο”), Γιάννη Δάλλα, Ανέστη Ευαγγέλου, μεταπολεμική ποίηση της Αριστεράς, Θόδωρο Αγγελόπουλο (“Το βλέμμα του Οδυσσέα”), Οδυσσέα Γιαννόπουλο, Γεράσιμο Λυκιαρδόπουλο, κ.ά.
Ερμηνεία και κριτική, Νεφέλη, 2000, 286 σελ. / Γαβριηλίδης, 2014, 472 σελ.
Μουχαρέμ – Μάρκος Μέσκος
Στα δέκα μου ήξευρα πολλές δουλειές του χωριού. Με την κόσα να κόβω τριφύλλι, να κόβω τη βρίζα κι έπειτα να τη δίνω για τα δεμάτια, στάρι-κριθάρι το καλοκαίρι, ν’ αλωνίζω με τα βόδια από τα χαράματα, με τον “κριβάκι”, το αεράκι που σηκώνεται το απόγιομα, το λίχνισμα, πριν πέσει η νύχτα να μαντρώνω τα ζώα φροντίζοντάς τα, να τσαπίζω καλαμπόκι, καλέμια στα νέα δέντρα να βάζω – γράμματα ελάχιστα, να ‘ναι καλά το στόμα των μεγάλων, δεν χρειάστηκαν και πολλά.
Ταχιά όμως έμαθα και τον φόβο. Που έσφιγγε την ψυχή μου σαν νύχτα σκοτεινή, όταν ακούγονται τα σκυλιά και γαβγίζουν ακροβολημένα. Φόβος από τα πάντα. Ένας παγωμένος αέρας που έφτανε στο χωριό απ’ όλα τα μονοπάτια. Ζαπτιέδες, φορατζήδες, Τουρκαλβανοί ληστές. Αυτοί μαγάριζαν τις γυναίκες, έπαιρναν και τα κορίτσια μαζί με γρόσια απειλώντας. Δεκαπέντε χρόνια από τη γέννησή μου, ξάφνου, όλα έγιναν δύσκολα – από τότε βλέπω εφιάλτες τη νύχτα, κλαίγω και λαφρώνω.
Οι μεγάλοι δεν ήσαν πάντοτε κοντά μας, δούλευαν μακριά από το χωριό, το βιό μας δεν είχεν πόρτες. Μόνον σκυλιά γάβγιζαν μέρα-νύχτα. Όλοι πιέζανε και μας σκοτώνανε, που θ’ ακουμπήσουμε , που; Τα ίδια πάθαιναν και οι παλιοί, “περάσανε όμως και τα ξεχάσαμε”, μουρμούριζαν κάποιοι. Τώρα σαν κάτι να τρίζει, οι Οσμανλήδες ανήσυχοι είναι, το δείχνουν και γίνονται χειρότεροι, αγριεύουν και φοβερίζουν. Όσοι απ’ αυτούς έχουν τσιφλίκια τα παζαρεύουν γλυκομίλητοι με τους δικούς μας, λιγοστούς τσορμπατζήδες. Λιβάδι, δάσος, χωράφια, αμπέλι. Μα δεν κλείνουν ακόμα καπάκια, μήπως πάρουν άλλη τροπή τα πράγματα. Ο φόβος όμως και δικός τους.
Ένας μόνος στο χωριό, ο Ρίστοχατζ-, γιατρός πρακτικός, ειδικός στο νταλάκι, κάνει πως δεν φοβάται. Πομπράτιμος του πατέρα, αγαπημένοι φίλοι χρόνια, σαν βλέπει το παράθυρό του ανοιχτό και τα φύλλα στο πλάι, παίρνει το τραγούδι. Πέντε μινούτια λέει το τραγούδι.
Διηγήματα, Νεφέλη, 1999, 144 σελ.
Παιχνίδια στον παράδεισο – Μάρκος Μέσκος
Τα πεζογραφήματα του βιβλίου “Παιχνίδια στον παράδεισο” του ποιητή Μάρκου Μέσκου έχουν γραφεί και πρωτοεκδοθεί το 1978.
Αποτελούν, εκ πρώτης όψεως, μια “καταγραφή” παιδικών παιχνιδιών (δεκαπέντε συνολικά), στην πόλη της Έδεσσας τη δεκαετία 1935-1945 η οποία βαθμιαία εξελίσσεται σε μια επιστροφή στον χαμένο παράδεισο των παιδικών χρόνων του συγγραφέα, έναν παράδεισο όπου οι τοποθεσίες της πόλης ανακαλούνται νοσταλγικά μέσα από τα ονόματά τους και οι απόηχοι των ιστορικών γεγονότων φθάνουν αλλά και αφομοιώνονται γρήγορα μέσα στις παιδικές συνειδήσεις.
Κοντολογίς, όλα αυτά είναι η αφορμή για να χαραχτεί μέσα στα κείμενα του βιβλίου το “ταπεινό ήθος” μιας ηλικίας και μιας εποχής, και για να ακουστεί ξανά η μυστική παιδική γλώσσα, η “γλώσσα” που γνωρίζει τον άνεμο και τις κραυγές των πουλιών”.
Μέσα στο ιστορικό, πάντοτε, πλαίσιο της εποχής, ο πυρήνας, των πεζογραφημάτων των “Παιχνιδιών στον παράδεισο”, δεν είναι μακριά από την αλήθεια μιας άγραφης κουλτούρας που μόνο στα παιδιά (δυνάμει) επιτρέπει η βίωσή της.
Διηγήματα, Νεφέλη, 1998, 129 σελ.
Τα φαντάσματα της ελευθερίας – Μάρκος Μέσκος
ΤΟ ΚΑΤΟΠΙΝΟ ΜΟΥ ΟΠΛΟ
Στα μάτια των πνιγμένων τα καράβια
είναι μια νοσταλγία ατέλειωτη – θάλασσα η φωνή σου
δε μου κάνει.
Αηδόνια δεν ακούω. Για σε μικρέ βοριά
θα το σκεφτώ πολύ άλλη φορά
αν ξενυχτήσω κάτω από τα δέντρα σου.
Στέκομαι απέναντί σου (ονειρεύομαι, ξυπνώ, συναλλάσσομαι
για το καλό, πονώ και θλίβομαι μαζί σου) να βρω λοιπόν
δεν είναι διόλου δύσκολο
ποια ώρα της φωνής σου μού ταιριάζει.
(Προς το παρόν η ποίηση είναι ψυχή).
Μαυροβούνι, 1963
Ποίηση, Νεφέλη, 1998, 29 σελ.
Κομμένη γλώσσα – Μάρκος Μέσκος
Ονόματα και ιστορίες
Η “Κομμένη Γλώσσα”, βιβλίο με ονόματα και ιστορίες, χαρακτηρίζει το ήθος των πεζογραφημάτων του ποιητή Μάρκου Μέσκου.
Οχτώ κείμενα που αφηγούνται τη δεκαετία του ’40, η σκυτάλη από την “Κομπαρσίτα” στον “Αύγουστο” του 1949, ιδίως.
Ακόμα μια άποψη του πρόσφατου Εμφυλίου πολέμου, διαφορετική από αυτές που γνωρίζουμε. Απλές και υποβλητικές ιστορίες (πλέον), αναδεικνύουν τη δραματικότητα των γεγονότων στην κυριολεξία, η μνήμη ενός δεκατριάχρονου αγοριού που καταγράφει τη σύγκρουση, χρόνο τον χρόνο, αδέκαστα.
Φόβος και πόνος και σπαραγμός εκείνων των τραγικών ημερών (ήδη μια εποχή άλλη). Οι “Πράσινοι” με την κόκκινη καρδιά αντιμέτωποι με τους “Μπλέ”, ήρωες -παλαιστές- ενός αγώνα ουτοπικού, καθήκοντος και ονείρου, αβέβαιων προοπτικών και θανατηφόρων τραυμάτων.
Μέσα στην ψυχή των ανωνύμων πρωταγωνιστών το βουβό κλάμα της Ιστορίας, οι λύσεις που δεν υπήρξαν λύσεις, η αισιοδοξία των νικητών ονομάζεται ματαιότητα, ο θάνατος των ηττημένων -στην πορεία της ζωής- ένα μοιρολόγι ακόμα.
Διηγήματα, Νεφέλη, 1997, 81 σελ.
Χαιρετισμοί – Μάρκος Μέσκος
ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ
Υπάρχει μνήμη στο κέντρο της γης. ήλιος στον ουρανό και ουτοπίες.
Κατηφορίζοντας, θαρρώ, την Κατάρα και δεξιά, κατʼ εύχήν, η παλιά Βοβούσα
άνθρωποι κάθε εποχής περαστικοί μα η σκοτωμένη ώρα μάταια προσμένει
άλλοι έσπειραν άλλοι θέρισαν και το δίκιο στην άκρη του γκρεμού
πρωτόφαντα όπλα καθώς εξαίσιοι θεοί τα δόλια άλογα του Κορτέζ
σαν όπως εξέρχεσαι της αγάπης κατισχυμένος κι αντηχεί
το χάος με φλογέρες και σκόνη — η άκρη του κόσμου ποια νάναι;
Άπολις εγώ, είπε, κι εγώ με την αυτογνωσία τάχα τί κερδίζω
μόνος, ολομόναχος με την ευχή της μάνας μόνον
στην ανθρωπογεωγραφία Κατράνιτσα ή Βοβούσα ή Γραμματίκοβο ή —
ο κεραυνός του μαχαιριού στην κορυφή της κεφαλής κι ό μόσχος μουγκρίζει
κόκκινο – μαύρο, κόκκινο – μαύρο, κόκκινο – μαύρο… — Πύρ!
αδιέξοδα της ιστορίας πνιγμένες φωνές — η άκρη του κόσμου ποια νάναι;
Αλλοπαρμένα δειλινά κι οι μάγισσες σφυρίζουν μα εκείνος με τον αέρα μιλεί
τι δίνει τώρα για την ψυχή του τί προσφέρει στη βαθιά του πίστη
τον Δημήτριο Γκίνη, πρώην ποιμένα, άγγελο άγγελο των μακρινών ουρανών
σήμερα η θάλασσα μουρμουρίτσα κι αρραβωνιασμένα κύματα γιαλό-γιαλό
αύριον τα ποιήματα φι χι ψι και νετρόνιον ωμέγα
ω μέγα ψεύδος της τέχνης ω μέγα ψεύδος μας –– η άκρη του κόσμου
ποια νάναι;
Γλώσσα του ανέμου της στάχτης σάρκα ήτανε λάθος το πρωΐ και λάθος
το φεγγάρι που λευκάζει τα σεντόνια του Άδη όταν όλοι
σκεφτικοί γυρίζουμε πίσω στην πρώτη φωτιά
κατηφορίζοντας την Κατάρα κι ανηφορίζοντας την Ευχή ––
με το δικό του φιλί με το δικό του χαίρε, ο αδέκαστος
ο γιός της Καλλιόπης ακόμη ζων κι ακόμη ρωτώντας.
Βραβείο Ποίησης – Περιοδικό “Διαβάζω” 1995
Ποίηση, Ύψιλον, 1995, 56 σελ. / Νεφέλη, 1999, 53 σελ.
Άνθη στο καταραμένο φίδι – Μάρκος Μέσκος
1. Που να σε φιλήσω να `ναι μόνο για μένα!
2. Σκοτάδι απροσδότητο – ξαφνικό φιλί` κατάλευκη λάμπει η κρήνη!
3. Μετά το τραγούδι η σιωπή. Μετά τη σιωπή η Αγάπη!
4. Σύννεφα βροχής σκεπάζουν το φεγγάρι. Υπήρξε άλλη Αγάπη;
5. Τι να σου δώσω εγώ τι να σου δώσω; Και την ψυχή μου πάρε!
6. Αγάπη αλαφροΐσκιωτη στη σκάλα βήματα δεν άκουσες ποτέ!
7. Γενναίο λουλούδι λέει το σ` αγαπώ με λόγια που τρεκλίζουν!
8. Μην κλαις μη φοβάσαι. Ασύλητος, από σένα θα τελειώσω.
9. Πότε θα ξυπνήσεις να μιλήσουμε;
10. Στα Τάρταρα πάω και γυρίζω: μαύρο αδιέξοδο, κοντινό μου πουλί, ψυχή μου!
…
Ποίηση, Ύψιλον, 1986 / Νεφέλη, 1998, 35 σελ.
Στον ίσκιο της γης – Μάρκος Μέσκος
Θα βραδιάσει σε λίγο
και δάφνες στη βροχή σαπίζουν τους ανθρώπους
πόλη στην καταχνιά κόκκινα σήματα συγκρούονται·
θα βραδιάσει σε λίγο με τη νύχτα του ο καθείς
μα πριν θ’ ανοίξει ο ουρανός δυο μινούτια
εκεί κατά το μπλε δειλινό το δέντρο και τον Οσμανάκο.
Ποίηση, Ύψιλον, 1986, 56 σελ. / Νεφέλη, 1999, 54 σελ.
Μαύρο δάσος – Μάρκος Μέσκος
Ποιήματα 1958-1986
Το ποίημα τελείωσε: Tίποτε δεν κινήθηκε, παγωμένος ο κόσμος. Σα συνέχεια, το ποίημα τελείωσε. Τα Βοδενά θα χαθούν κι εσύ δυστυχώς θα υπάρχεις. Οι φωτογραφίες σκίζονται και πετιούνται στο ποτάμι. Ταραχή και σιωπή και σιωπή πάλι. Μένει ο χαμένος καιρός στην ψυχή τώρα. Το ειδύλλιο με τις φωτεινές μέρες από το παρελθόν τέλος. Πάλι στο μέλλον, η μοναχική σου ύπαρξη και ο πόνος του κόσμου πάλι. Και φοβάσαι, φοβάσαι πολύ το ποίημα: Μέσα στις φλέβες σου ακίνητο αίμα.
Ποίηση, Ύψιλον, 1981, 270 σελ. / Νεφέλη, 1999, 244 σελ.
Άλογα στον ιππόδρομο – Μάρκος Μέσκος
«Προαίσθημα»
Από τη στέγη περνούσαν πράγματα πολλά
καπνός πνοές ανέμου φύλλα φθινοπωρινά
ο ίσκιος του ήλιου στο γύρισμα
του χελιδονιού η γλώσσα στο ζενίθ
τα ξυπόλητα πόδια των πουλιών δειλινές ώρες
κόκκινη κλώσα η στέγη
μα εκείνο απομένει: η μαύρη κάργα στην καταχνιά
με το φοβερό ράμφος τοκ τοκ, τοκ τοκ
έμβολο θανάτου στο κρανίο.
Και η σιωπή του κρεμασμένου μέσα.
Ποίηση, Ερμής, 1973, 48 σελ.
Πηγές: Biblionet, Νεφέλη, Ύψιλον, Ερμής, Γαβριηλίδης, Ίκαρος, Κίχλη, Το Ροδακιό