Βασίλης Καραποστόλης

Ο παλμός του κόσμου – Βασίλης Καραποστόλης

Αγώνες της αγάπης στον καιρό μας


Είναι παράδοξο το πόσο λίγα είναι διατεθειµένοι να κάνουν οι άνθρωποι σήµερα για αυτά που λένε πως τα επιθυµούν πολύ. Δεν έχουν πάψει να δηλώνουν πως θα ήθελαν να γνωρίσουν την αγάπη. Αν τους ακούσει πιο προσεκτικά κανείς, θα καταλάβει τι εννοούν πραγµατικά: εννοούν να έρθει από κάπου ένα αίσθηµα που να τους περιβάλλει µε εύνοιες, µε περιποιήσεις, µε χάδια προς το εγώ που θα τα εισπράξει σαν να του οφείλονταν από παλιά. Περιµένουν να αγαπηθούν όπως περιµένουν να χρησιµοποιήσουν τις ιδιότητες ενός πράγµατος εξυπηρετικού που προστίθεται στην οικοσκευή τους. Εκεί οφείλεται και η σύγχυση ανάµεσα στο «µου αρέσει» και στο «αγαπώ».
Από το σηµείο αυτό αρχίζει ένας µαρασµός που διαβρώνει όλα τα αισθήµατα, τις σκέψεις, τις αποφάσεις. Οι δυνάµεις της αδράνειας θα ’θελαν να σκοτώσουν τον έρωτα και την αγάπη για να µη θυµίζουν στους ανθρώπους ότι η ζωή είναι έτοιµη να κυοφορήσει, αν το θελήσουν, και να αφήσει πίσω της και κάποια έργα. Ανίκανη να ποθήσει κάτι άλλο, η ανθρωπότητα φαίνεται να θέλει να αγκαλιάσει τον θάνατο. Μπορεί να φθάσει στην αυτοκτονία βίαια, µέσω καταστροφικότητας. Μπορεί όµως και να πορευτεί προς το ίδιο τέρµα ήσυχα, νωθρά, µέσω µικροαπολαύσεων. Τι θα ήταν δυνατόν να αποτρέψει ένα τόσο άδοξο τέλος;

Δοκίμιο, Κοινωνικές επιστήμες, Εκδόσεις Πατάκη, 2022, 320 σελ.

Μούσες εναντίον Σειρήνων – Βασίλης Καραποστόλης

Ο γόνιμος άνθρωπος σ’ έναν άγονο κόσμο


Δεν γνωρίζω εάν εσύ που κρατάς στα χέρια σου αυτό το βιβλίο ένιωσες, κάποτε, πως δεν χρησιµεύεις σε τίποτα, ενώ θα µπορούσες. Σου έρχεται να κραυγάσεις πως δεν σου αξίζει να χαραµίζεσαι, το αναβάλλεις όµως, καθώς µαντεύεις πως γι’ αυτή σου την έκρηξη θα σε οίκτιραν µάλλον παρά θα σε υπολόγιζαν περισσότερο. Το να εξεγερθείς µοιάζει µάταιο και το να συναινέσεις ταπεινωτικό. Το ξέρω καλά αυτό το αδιέξοδο, το έχω ζήσει. Ξέρω ακόµη και το πώς είναι η πικρία να µετατρέπεται λίγο λίγο σε γλυκό αναισθητικό. Για να γλιτώσει κανείς χρειάζεται, όπως σ’ όλα, τύχη και προσπάθεια. Θα σου µιλήσω αµέσως γι’ αυτά. Θα σου διηγηθώ το πώς ένας άνθρωπος βρέθηκε αντιµέτωπος µε τις νέες Σειρήνες.

Δοκίμιο, Εκδόσεις Πατάκη, 2018, 260 σελ.

Το θάρρος που κοιμάται – Βασίλης Καραποστόλης

Επιστολές σ’ έναν νεαρό φίλο


Τι πάει να πει “έχω ήσυχη τη συνείδησή µου”; Δε φτάνει µια ζωή για να διυλίσει κανείς το νόηµα αυτής της γαλήνης. Από τα χρόνια που έχω ζήσει συνάγω λίγο λίγο τα στοιχεία για ένα τελικό συµπέρασµα, αντικαθιστώ µερικά, ψάχνω άλλα, πιο κατάλληλα. Σου προτείνω µια προσωρινή φόρµουλα. Ήσυχη συνείδηση έχει αυτός που µπορεί να πει: “Παίρνω όσα µου αναλογούν”. “Αναλαµβάνω την ευθύνη για όσες τυχόν βλάβες έχω προκαλέσει”. “Ό,τι αποκτώ για την ευτυχία µου δεν το αφαιρώ από την ευτυχία των άλλων”.

Δοκίμιο, Εκδόσεις Πατάκη, 2016, 198 σελ.

Η ζωή σαν τιμολόγιο – Βασίλης Καραποστόλης

Επίκαιρα κείμενα


Το αίσθηµα του πνιγµού είχε κιόλας εµφανιστεί προτού έλθει ο κλονισµός των τελευταίων ετών και τα ταμεία αδειάσουν απότοµα. Ήταν µια πενία πριν από την πενία, ένα µυρµήγκιασµα αεργίας πριν από την ανεργία, µια ανία που έτρωγε σαν το σαράκι τις τέρψεις. Μερικές φορές κάποιοι ήθελαν την απόλαυσή τους να τη µοιραστούν σ’ ένα τραπέζι στρωµένο για φίλους, µα τελικά από φόβο προτιµούσαν να την κρατήσουν κρυφή και να την ξεκοκαλίσουν µόνοι τους, όπως θα ’καναν και τα σκυλιά τους. Το ερώτηµα είναι εάν αυτό θα γίνει ο κανόνας του µέλλοντος. Ή εάν, αντιθέτως, µέσα απ’ τις ίδιες τις δυσκολίες που θα παρουσιάζονται, θα ξεπηδήσει η επιθυµία για µια γιορτή αντιπερισπασµού, έστω και µε µέσα λιτά. Γιατί θα φαίνεται σαν διεστραµµένο χαράµισµα τη ζωή που µας δόθηκε δωρεάν να την πετσοκόβουµε σε κοµµατάκια, που ασταµάτητα θα τα πουλάµε και θα τα αγοράζουµε, κλέβοντας µάλιστα στο ζύγι ο ένας τον άλλο.

Δοκίμιο, Εκδόσεις Πατάκη, 2014, 335 σελ.

Η εποχή της όρεξης – Βασίλης Καραποστόλης

Ακολουθώντας τα ίχνη του ’60


Στο βιβλίο αυτό καταγράφεσαι η μαρτυρία ενός ανθρώπου για μια εποχή όπου οι αγώνες, κάθε λογής, δε σταματούσαν ποτέ και οι λιποταξίες σπάνιζαν. Δεν το έβαζε κάποιος εύκολα τότε στα πόδια κι ούτε αρεσκόταν να ανακυκλώνει τα παράπονα του. Μέρες γενναιοψυχίας; Ας τις πούμε, καλύτερα, γερά στυλωμένες στη ζωή, τίποτα λιγότερο και τίποτα περισσότερο.

Ο αναγνώστης θα δει να εμφανίζονται άνθρωποι που ρίχνονται μέσα στη δράση με το που χτυπάει ο συναγερμός. Από τις κινήσεις τους αναπηδά μια θέληση, τη βλέπουμε, την ξαναζούμε, τη δανειζόμαστε. Σε περίοδο δανεισμών, άλλωστε, βρισκόμαστε σήμερα. Τουλάχιστον, εκτός από τις αναγκαστικές πιστώσεις από ξένες πηγές, ας πάρουμε και μια από τις ημέτερες, απ’ αυτό το ιδιαίτερο μείγμα κουράγιου και εγρήγορση (με μια απαραίτητη μικρή προσθήκη αψηφισιάς μέσα) που επέδειξαν οι προηγούμενες γενιές, ανεξάρτητα από άλλα, υπαρκτά τους ελαττώματα.

Δοκίμιο, Εκδόσεις Πατάκη, 2012, 229 σελ.

Διχασμός και εξιλέωση – Βασίλης Καραποστόλης

Περί πολιτικής ηθικής των Ελλήνων


Υπάρχει κάποια σκοτεινή ικανοποίηση στο να αυτοκαταστρέφεται ένα άτομο ή ένας λαός, εφόσον πιστεύει ότι δεν έχει άλλα μέσα για να αποδείξει ότι είναι κύριος της τύχης του. Μας το είπαν αυτό οι φιλόσοφοι και οι ψυχολόγοι και μας το έδειξαν επίσης συχνά με τον τρόπο τους οι νεοέλληνες. Αλλά δεν λείπουν και τα αντίβαρα στην τάση της αυτοκαταστροφής. Αυτά διερευνώνται εδώ.

Παρουσιάζονται ορισμένα ιστορικά πρόσωπα (οπλαρχηγοί του ’21, εθνικοί ευεργέτες, πολιτικοί, αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης) που μπόρεσαν παρά τις πικρίες και τις αντιφάσεις τους να γίνουν για τη χώρα τους Δότες. Πώς συνέβη αυτή η αυθυπέρβαση; Ποιο πάθος ξύπνησε και ξεγέλασε ή και ανέκοψε, για λίγο έστω, εκείνο το άλλο παμπάλαιο πάθος της αρπαγής;

Περιέχει Βιβλιογραφία

Δοκίμιο, Εκδόσεις Πατάκη, 2010, 302 σελ.

Το χάρισμα – Βασίλης Καραποστόλης

Έχοντας φτάσει στην κορυφή της καριέρας της, μια γυναίκα ώριμη, καταξιωμένη καλλιτέχνιδα, νιώθει ξαφνικά την ανάγκη να απαλλαγεί από τον εαυτό της και να αφοσιωθεί σε μιαν άλλη ύπαρξη. Τη μεταστροφή αυτή την προκαλεί η συνάντησή της μ’ έναν φοιτητή πολύ νεότερό της. Στα μάτια της γυναίκας ο νεαρός άγνωστος παρουσιάζεται σαν ένα πλάσμα πληγωμένο που, για να μη χαθεί, τα χρειάζεται όλα: την υλική υποστήριξη, την καθοδήγηση, τις ερωτικές φροντίδες. Τι κρύβεται όμως πίσω από την παραίτησή του και την τάση προς την αυτοκαταστροφή, που είναι και η πηγή της γοητείας του;

Η ηρωίδα θα αποδυθεί σε έναν αγώνα για να βρει την απάντηση προσπαθώντας να μείνει πιστή σε μιαν αλήθεια που ξεπερνά τις δυνάμεις της: ότι τα μόνα πράγματα που μπορεί να πάρει κανείς από τη ζωή είναι αυτά που μπορεί να χαρίσει.

Μυθιστόρημα, Εκδόσεις Πατάκη, 2008, 334 σελ.

Χορεύοντας μόνη της – Βασίλης Καραποστόλης

Τρεις ιστορίες


Tρεις ιστορίες και ισάριθμα αινίγματα που δεν μπορούν να τα λύσουν οι ήρωες μόνοι τους.
Γυναίκες και άνδρες που έχουν ζήσει μαζί, έχουν δεθεί και ξεδεθεί και δεν ξέρουν ακόμη αν ζουν με τη συνήθεια, την προσμονή ή τις παραισθήσεις.
Ώσπου έρχεται κάτι απ’ Έξω και ρίχνει το αλλόκοτο φως του στο Mέσα.

Διηγήματα, Εκδόσεις Πατάκη, 2004, 149 σελ.

Ψυχές με στόμα – Βασίλης Καραποστόλης

Τέσσερις ιστορίες


Μερικές φορές αρκεί ν’ ακουστεί μια λέξη και τότε η ζωή ξεκολλάει από εκεί που βρίσκεται. Το όνομα ενός παλιού έρωτα ή μιας προσδοκίας που μόλις γεννιέται. Ίσως και κάτι άλλο ακόμα που μπορεί να σπρώξει ορισμένους να τριγυρίζουν στους δρόμους, ψάχνοντας, ανοίγοντας πόρτες στα τυφλά όπου πίσω τους δεν ξέρουν αν υπάρχει μέρα ή νύχτα, ένα χαμόγελο ή ένα τρίξιμο δοντιών.
Στις σελίδες αυτές ο αναγνώστης θα βρει γυναίκες και άνδρες που ξαφνικά βλέπουν τον κόσμο να αλλάζει πρόσωπο. Μόνο και μόνο επειδή βγήκαν από το στόμα τους ή άγγιξαν τ’ αυτιά τους κάποιοι ψίθυροι.

Διηγήματα, Μεταίχμιο, 2003, 196 σελ.

Τα ενάντια – Βασίλης Καραποστόλης

Η τέχνη της παραμυθίας


Όταν τα πράγματα έρχονται ανάποδα, χρειάζεται κάτι καίριο να ειπωθεί για να μπορούμε να σταθούμε όρθιοι αντίκρυ τους.
Πώς όμως είναι δυνατόν να νοηθεί και να χαρακτηρισθεί το γεγονός του πόνου; Για να δοθεί απάντηση στο ερώτημα αυτό συγκροτήθηκε κάποτε ένας λόγος συμπαραστάτης, στη διάθεση εκείνων που ξαφνικά αποσβολώνονται από τα απρόοπτα. Παραμυθητικά αποφθέγματα και επιχειρήματα από την ομηρική εποχή, τους ρωμαϊκούς χρόνους, τον όψιμο Μεσαίωνα μέχρι και τις αρχές του προηγούμενου αιώνα συνδυάστηκαν για να υπενθυμίσουν τα αναπόφευκτα και να προσφέρουν διεξόδους.
Βαθμιαία αυτή η τέχνη παρήκμασε. Οι συμβουλές του Μάρκου Αυρήλιου και του Μονταίνιου για το πώς θα ενισχυθεί η ανθρώπινη αντοχή έχουν αντικατασταθεί από έντυπες και ηλεκτρονικές συνταγές για το πώς θα συνεχίσει το άτομο να ζει «όπως όπως». Οι άτυχοι ζηλεύουν τους τυχερούς, οι τυχεροί φοβούνται μήπως γίνουν άτυχοι, κι αυτό ονομάζεται κόσμος. Με ποιον τρόπο άραγε ξεφεύγει κανείς απ’ αυτήν τη φαιά συνθήκη;

Ευθύνη Σειράς: Άννυ Σπυράκου

Δοκίμιο, Αλεξάνδρεια, 2002, 182 σελ.

Ο πειρασμός του Ηρόστρατου – Βασίλης Καραποστόλης

Περί ηθών και αισθημάτων


Τα κρούσματα πολλαπλασιάζονται ραγδαία. Άνθρωποι μουγκοί κραδαίνοντας πτυχία θα αναγκάζονται να χρησιμοποιούν αντί για τη γλώσσα τα χέρια τους για να δηλώσουν -επιτιθέμενοι κατά πραγματικών ή φανταστικών αντιπάλων- πως κι αυτοί υπάρχουν. Πολύ πιθανόν να αναπτυχθεί ένα “ηροστράτειο σύνδρομο”. Κάποιοι -όπως εκείνος ο δοξομανής της αρχαίας Εφέσου- θα θέλουν να καταστρέφουν μνημεία και έργα του πολιτισμού για να μνημονευτούν μαζί τους, θαμμένοι κάτω από τα ερείπια. Ένας νέος άγριος “ηρωισμός” θα γεννηθεί -γεννήθηκε κιόλας- που δεν θα ζητά ήταν να χτίσει τίποτα, ούτε να υπερασπιστεί…
Σε αντίθεση με ό,τι συνέβη στο παρελθόν, οι εξεγερμένοι θα ζητούν ταυτόχρονα με το ψωμί τον λόγο, και δεν θα περιμένουν να χορτάσουν κάπως για να φτιάξουν έπειτα το πρώτο λακωνικό τους μανιφέστο. Οι μείζονες στόχοι θα είναι οι ελάχιστοι: λίγος καθαρός αέρας, λίγος χώρος για κίνηση, λίγη προσοχή για να ανακοινώσει κανείς τις σκέψεις του. Οι συγκρούσεις του μέλλοντος θα ξετυλιχτούν σ’ αυτά τα πεδία. Θα είναι συγκρούσεις πρωτόγονες σ’ έναν κόσμο περίπλοκο.

Ευθύνη Σειράς: Άννυ Σπυράκου

Δοκίμιο, Αλεξάνδρεια, 1999, 255 σελ.

Συμβίωση και επικοινωνία στην Ελλάδα – Βασίλης Καραποστόλης

Όλα στην Ελλάδα είναι “ζωντανά”, επινοούνται κάθε στιγμή και ο αυτοσχεδιασμός εξακολουθεί να επικρατεί -ένα χρόνο πριν από τη νέα χιλιετία- των προγραμματικών κινήσεων.
Πού πάει λοιπόν η τόση ενεργητικότητα; Από ποιες προσδοκίες πηγάζει; Και γιατί δυσκολεύεται να δημιουργήσει κάτι σταθερό που να διαρκεί πέραν των όσων συμβαίνουν από σκηνή σε σκηνή, από μέρα σε μέρα;
Αυτά τα ερωτήματα με απασχολούσαν τότε, τα ίδια με απασχολούν και σήμερα, μ΄ ένα τρόπο όμως διαφορετικό. Τότε πίστευα πως το να ξέρουν οι άνθρωποι να συμβιώνουν είναι κυρίως ζήτημα κοινωνικής οργάνωσης και ρυθμίσεων. Σήμερα, έχω την εντύπωση πως είναι θέμα τέχνης. Δεν είναι άγνωστη η τέχνη αυτή στη χώρα μας. Αναγκαστικά τη μαθαίνουμε κατά καιρούς για να τη λησμονήσουμε όμως κατόπιν και να την αναζητήσουμε ανήσυχοι ξανά. Στην προσπάθεια να την κρατήσουμε κοντά μας -και να μην είναι αυτό η φάση ενός ακόμη κύκλου- ανήκει και η μελέτη την οποία έχει στα χέρια του ο αναγνώστης.

Επανέκδοση: “Γνώση” 1987
Περιέχει Βιβλιογραφία
Κοινωνία – Επικοινωνία – Πολιτισμός

Δοκίμιο, Αλεξάνδρεια, 1999, 236 σελ.

Ο εαυτός δίχως πυξίδα – Βασίλης Καραποστόλης

Ταξιδεύοντας


Αναχωρώντας από τα οικεία γοητεύομαι από την πιθανότητα να μην είναι ο εαυτός μου, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, τίποτα περισσότερο από μία σειρά αγκιστρώσεων· να πιάνεται από κάπου για λίγο και μη μπορώντας να μείνει εκεί, να ξεκολλάει χωρίς να αισθάνεται πώς τον διώχνουν…
Να τριγυρίζεις χωρίς λόγο, να τρυπώνεις σε άβατα και να βγαίνεις με το κεφάλι σου να γυρίζει, να είσαι κάποιος που δεν ξέρει πώς να φερθεί -όταν τον πάνε π.χ. σ’ ένα καφενείο με ναργιλέδες στο Κάιρο ή όταν βρεθεί για πρώτη φορά σ’ ένα καπηλειό της Γλασκώβης γεμάτο μεθυσμένους εργάτες- και που έκπληκτος διαπιστώνεις πως παρ’ όλα αυτά μπορείς να πορευτείς κι έτσι, με μόνη παρέα σου την άγνοια. Τίποτα δεν χρειάζεται επειγόντως. Ο Homo Viator ανακαλύπτει την ολιγάρκεια της ύπαρξης. Αυτή η γνώση είναι η μοναδική του πολυτέλεια…

Ευθύνη Σειράς: Άννυ Σπυράκου

Αφηγήματα, Αλεξάνδρεια, 1999, 173 σελ.

Πρώτο άγγιγμα – Βασίλης Καραποστόλης

Yπάρχουν άνθρωποι που γεννιούνται από την πολλή τους περιέργεια. Tους κάνει νεύμα ο κόσμος και πάνε να τον πιάσουν. Aλλά πιάνεται η αγάπη, η αρρώστια, η ζήλια; Kαι πού μπορεί να οδηγήσει ένα παιδί η επιθυμία του να μπει μέσα στα άδυτα της τύχης του που το ανεβάζει μια μέρα στα ύψη, ή να λύσει το αίνιγμα της ατυχίας που παραμονεύει αδιάκοπα τους τυχερούς; H ιστορία αυτή παρακολουθεί από κοντά κάποιον που γίνεται κατάσκοπος της ίδιας της ζωής του.

Μυθιστόρημα, Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη, 1998, 219 σελ.

Η αδιαχώρητη κοινωνία – Βασίλης Καραποστόλης

Ένας διάλογος της κοινωνιολογίας με τη λογοτεχνία


Ένα διάλογος της κοινωνιολογίας με τη λογοτεχνία, με αφορμή το “Διπλό βιβλίο” του Δημήτρη Χατζή, που στοχεύει σε μια κριτική διερεύνηση της μεταπολεμικής ελληνικής κοινωνίας.

Δοκίμιο, Ερμηνεία και κριτική, Πολύτυπο, 1985, 205 σελ.